قاعده لطف در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

* [[عقل]] [[حکم]] می‌کند خداوندی که صاحب همه [[کمالات]] هستی است و خود [[خالق]] [[عقل]] و [[حکمت]] است، همه امورش از سر [[عقل]] و [[تدبیر]] و [[حکمت]] باشد و لذا در [[قرآن]]، در بیش از صد [[آیه]]، بر [[حکیم]] بودن [[خداوند]] تأکید شده است.

=== بند اول: [[حکمت الهی]]؛ همراه با [[علم]] و [[تدبیر]] ===

* [[بدیهی]] است خداوندی که صاحب [[حکمت]] و [[علم]] است، همه افعالش مدبّرانه و هدفمند است و لذا هرگز فعل [[عبث]] و [[بی‌هدف]] از او صادر نمی‌شود. در نتیجه، [[خداوند]] [[خلقت]] و [[آفرینش]] هستی را از سر [[حکمت]] و هدفمند معرّفی می‌نماید و می‌فرماید: {{متن قرآن|وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاءَ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا لَاعِبِينَ}}<ref>«و آسمان و زمین و آنچه را میان آنها ست به بازیچه نیافریده‌ایم» سوره انبیاء، آیه ۱۶.</ref>

* او همچنین بازیگری را از صفات افراد سطحی‌نگر و بی‌ارزشی می‌داند که بدون توجّه به اهداف بلند مدت و [[عالم آخرت]]، تنها به دنیای مادّی پرداخته‌اند و از توجّه به [[خداوند]] و [[عوالم]] [[ملکوت]]، که [[هدف]] عالی [[خلقت انسان]] است، غافل‌اند: {{متن قرآن|فَذَرْهُمْ يَخُوضُوا وَيَلْعَبُوا حَتَّى يُلَاقُوا يَوْمَهُمُ الَّذِي يُوعَدُونَ}}<ref>«پس آنان را واگذار تا یاوه گویند و به بازی پردازند تا آن روز را که به آنان وعده می‌دهند ببینند» سوره زخرف، آیه ۸۳.</ref>، {{متن قرآن|وَمَا قَدَرُوا اللَّهَ حَقَّ قَدْرِهِ إِذْ قَالُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ عَلَى بَشَرٍ مِنْ شَيْءٍ قُلْ مَنْ أَنْزَلَ الْكِتَابَ الَّذِي جَاءَ بِهِ مُوسَى نُورًا وَهُدًى لِلنَّاسِ تَجْعَلُونَهُ قَرَاطِيسَ تُبْدُونَهَا وَتُخْفُونَ كَثِيرًا وَعُلِّمْتُمْ مَا لَمْ تَعْلَمُوا أَنْتُمْ وَلَا آبَاؤُكُمْ قُلِ اللَّهُ ثُمَّ ذَرْهُمْ فِي خَوْضِهِمْ يَلْعَبُونَ}}<ref>«و خداوند را سزاوار ارجمندی وی ارج ننهادند که گفتند: خداوند بر هیچ بشری چیزی فرو نفرستاده است؛ بگو: کتابی را که موسی آورد چه کسی فرو فرستاد؟ که فروغی و رهنمودی برای مردم بود، آن را بر کاغذهایی می‌نگارید، (برخی از) آن را آشکار می‌دارید و بسیاری (دیگر) را پنهان می‌کنید؛ و آنچه شما و پدرانتان نمی‌دانستید به شما آموخته شد. بگو: خداوند (این قرآن را فرستاده است)؛ سپس آنان رها کن در بیهودگی‌شان به بازی پردازند» سوره انعام، آیه ۹۱.</ref>.

* [[عبادت]]، در یک نگاه کلّی، یعنی [[امتثال]] [[فرامین الهی]] و طلب رضای [[پروردگار]] و ابراز [[ادب]] [[بندگی]] در محضر [[خداوند]]. [[بدیهی]] است که این امور، هر مقدار از سر [[معرفت]] و به دور از [[شرک]] خفیّ و [[ریا]] انجام گیرد، خالص‌تر خواهد بود. بنابراین، [[عبادت]] خالصانه [[نیازمند]] لوازمی است:

# باید از [[شک و تردید]] به دور باشد. در [[فرهنگ قرآن]]، [[زندگی]] همراه با [[اعتقادی]] بی‌پایه و از سرگمان و ناباوری، کاری [[بی‌هدف]] و سفیهانه است: {{متن قرآن|أَأُنْزِلَ عَلَيْهِ الذِّكْرُ مِنْ بَيْنِنَا بَلْ هُمْ فِي شَكٍّ مِنْ ذِكْرِي بَلْ لَمَّا يَذُوقُوا عَذَابِ}}<ref>«آیا از میان ما قرآن (تنها) بر او نازل شده است؟ باری آنان از یادکرد من در تردیدند یا هنوز عذاب مرا نچشیده‌اند» سوره ص، آیه ۸.</ref>؛ {{متن قرآن|بَلْ هُمْ فِي شَكٍّ يَلْعَبُونَ}}<ref>«بلکه آنان در تردیدی سرگرمند» سوره دخان، آیه ۹.</ref>.

* نتیجه آنکه: [[بندگی]] و [[عبادت الهی]]، [[نیازمند]] [[ایمان]] [[خالص]] و به دور از [[شبهه]] و [[امتثال]] [[فرامین الهی]] از سر [[یقین]] است؛ پس [[پیروی]] از [[حدس]] و [[گمان]] در چنین مسیر مهم و سرنوشت‌سازی، که [[هلاکت]] و یا [[سعادت ابدی]] را به دنبال دارد، کاری سفیهانه است: {{متن قرآن|أَلَا إِنَّ لِلَّهِ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَمَنْ فِي الْأَرْضِ وَمَا يَتَّبِعُ الَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ شُرَكَاءَ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ}}<ref>«آگاه باشید هر که در آسمان‌ها و هر که در زمین است از آن خداوند است؛ و آنان که شریکانی را در برابر خداوند (به پرستش) می‌خوانند از چه پیروی می‌کنند؟ آنان جز از گمان پیروی ندارند و آنان جز نادرست برآورد نمی‌کنند» سوره یونس، آیه ۶۶.</ref>.

* در نتیجه، صفت بارز [[مؤمنین]]، [[زندگی]] در [[یقین]] و [[پیروی]] [[یقینی]] از [[حق]] است: {{متن قرآن|الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَلَا تَكُنْ مِنَ الْمُمْتَرِينَ}}<ref>«حق از آن پروردگار توست پس، از دودلان مباش!» سوره آل عمران، آیه ۶۰.</ref><ref>[[محمد تقی فیاض‌بخش|فیاض‌بخش]] و [[فرید محسنی|محسنی]]، [[ولایت و امامت از منظر عقل و نقل ج۱ (کتاب)|ولایت و امامت از منظر عقل و نقل]]، ج۱، ص:۲۶۰-۲۶۱.</ref>.

=== بند چهارم: [[نیازمندی]] به [[حجّت الهی]]؛ لازمه عمل مبتنی بر [[یقین]] ===

* و بنا بر آنکه [[عالم مُلک]] [[الهی]] است و [[خداوند]] "[[ربّ]] العالمین" است و "[[ربّ]]" به معنای [[مالکی]] است که مملوک خود را تا عالی‌ترین مرتبه کمالش [[هدایت]] می‌کند، پس بنابراین، [[خداوند]] [[تربیت]] و [[هدایت]] [[نفوس]] خلایق را بر خود لازم نموده و فرموده است: {{متن قرآن|قُلْ لِمَنْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ قُلْ لِلَّهِ كَتَبَ عَلَى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ}}<ref>«بگو آنچه در آسمان‌ها و زمین است از آن کیست؟ بگو از آن خداوند است که بر خویش بخشایش را بر خویش مقرّر داشته است» سوره انعام، آیه ۱۲.</ref>.

* [[ربوبیّت]] عامّ [[الهی]] که جلوه [[رحمت]] واسعه [[پروردگار]] بر خلایق است، همه موجودات را تحت [[تربیت]] خود به کمال لایقشان [[هدایت]] می‌کند و هستی و [[کمالات]] هستی هر موجودی را تأمین می‌نماید؛ چنان‌که در [[سوره اعلی]] می‌فرماید: {{متن قرآن|سَبِّحِ اسْمَ رَبِّكَ الْأَعْلَى الَّذِي خَلَقَ فَسَوَّى وَالَّذِي قَدَّرَ فَهَدَى}}<ref>«نام برتر پروردگارت را به پاکی بستای! آنکه آفرید و باندام ساخت و آنکه اندازه کرد و راه نمود» سوره اعلی، آیه ۱-۳.</ref>

* یعنی خدای من آن [[قادر]] متعالی است که اولاً، [[خلقت]] و هستی از او است و ثانیاً، [[کمالات]] بعدی موجودات که در طیّ [[زندگی]] نیز کسب می‌کنند، در تحت [[هدایت]] عامّ [[ربوبیّت]] او است.

* از آنجا که سایر موجودات مادّی، در [[نظام تکوین]] تنها دارای یک بُعد هستند، [[ربوبیّت الهی]] تنها همان جنبه [[تکوینی]] آنان را [[تربیت]] می‌کند؛ مثلاً به [[زنبور عسل]] طریق لانه‌سازی و تهیّه عسل را می‌آموزد و گیاهان را در روییدن و [[رشد]] کردن [[هدایت]] می‌نماید. بدین ترتیب، [[نظام]] عالم تحت این [[هدایت الهی]] [[تدبیر]] می‌شود.

* [[خداوند]] در [[قرآن]] با بیان‌های مختلف به این اصل [[عقلی]] اشاره می‌فرماید که برخی از آنها بدین شرح است:

*۱. {{متن قرآن|وَيَقُولُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْلَا أُنْزِلَ عَلَيْهِ آيَةٌ مِنْ رَبِّهِ إِنَّمَا أَنْتَ مُنْذِرٌ وَلِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ}}<ref>«و کافران می‌گویند: چرا نشانه‌ای از پروردگارش بر او فرو فرستاده نشده است؟ تو، تنها بیم‌دهنده‌ای و هر گروهی رهنمونی دارد» سوره رعد، آیه ۷.</ref>.

# [[محد بن مسلم]] از [[امام صادق]] {{ع}} در توضیح این [[آیه]]] سؤال می‌نماید و [[حضرت]] می‌فرمایند: {{متن حدیث|كُلُّ إِمَامٍ هَادٍ لِكُلِ قَوْمٍ فِي زَمَانِهِمْ}}<ref>الإمامه و التبصره من الحیره (ط. مدرسه الإمام المهدی {{ع}}، ۱۴۰۴ ه. ق.)، ص۱۳.</ref>.

# [[برید بن معاویه عجلی]] از [[امام باقر]] {{ع}} درباره این [[آیه]] [[پرسش]] نمود و [[حضرت]] فرمود: {{متن حدیث|الْمُنْذِرُ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، وَ عَلِيٌّ الْهَادِي، وَ فِي كُلِ وَقْتٍ وَ زَمَانٍ إِمَامٌ مِنَّا يَهْدِيهِمْ إِلَى مَا جَاءَ بِهِ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ}}<ref>الإمامه و التبصره من الحیره (ط. مدرسه الإمام المهدی {{ع}}، ۱۴۰۴ ه. ق.)، ص۱۳.</ref>.