اسباط در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

[[عهد عتیق]] (ترجمه [[فارسی]] و عربی) پس از گزارش وصیّت‌های یعقوب به پسرانش در [[زمان]] [[مرگ]]، در کنار بیان نام و تصویری از [[شخصیّت]] هریک از آنها از زبان یعقوب {{ع}}، آنان را ۱۲ سبطِ [[اسرائیل]] (یعقوب)<ref>کتاب مقدس، تکوین ۳۵: ۱۱؛ ۳۷: ۴.</ref> می‌خواند. اسامی آنها عبارت است از: رِءُوْبِن، شِمْعُوْن، لِیْوِی، یِهُوْداه، زِبُوْلُوْن، یِسَّاکار، دان، گاد، آشِیْر، نَفْتالِی، یُوْسِف و بِنیامِین.<ref>کتاب مقدس، تکوین ۴۹: ۲ ـ ۲۸.</ref> با توجه به اینکه در موارد متعددی از این افراد با عنوان "پسران یعقوب {{ع}}" یاد شده است<ref>کتاب مقدس، تکوین ۳۳: ۵، ۷؛ ۳۴: ۲۵، ۲۷.</ref> و فقط در اینجا آن هم پس از بیان وصیت‌های یعقوب {{ع}} با عنوان "اسباط" معرفی می‌شوند، شاید بتوان گفت که در این کاربرد، سبط به معنای [[وصیّ]] و [[جانشین]] برگزیده و [[موعود]] برای یعقوب {{ع}} است، لکن وصیّتهای ویژه یعقوب به [[یوسف]] پیش از دیگران <ref>کتاب مقدس، تکوین ۴۷: ۲۹ - ۳۱؛ ۴۸: ۲۲.</ref> و داستان [[خواب]] یوسف مبنی بر [[سجده]] [[برادران]] در برابر او {{متن قرآن|إِذْ قَالَ يُوسُفُ لِأَبِيهِ يَا أَبَتِ إِنِّي رَأَيْتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوْكَبًا وَالشَّمْسَ وَالْقَمَرَ رَأَيْتُهُمْ لِي سَاجِدِينَ قَالَ يَا بُنَيَّ لاَ تَقْصُصْ رُؤْيَاكَ عَلَى إِخْوَتِكَ فَيَكِيدُواْ لَكَ كَيْدًا إِنَّ الشَّيْطَانَ لِلإِنسَانِ عَدُوٌّ مُّبِينٌ وَكَذَلِكَ يَجْتَبِيكَ رَبُّكَ وَيُعَلِّمُكَ مِن تَأْوِيلِ الأَحَادِيثِ وَيُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَعَلَى آلِ يَعْقُوبَ كَمَا أَتَمَّهَا عَلَى أَبَوَيْكَ مِن قَبْلُ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ إِنَّ رَبَّكَ عَلِيمٌ حَكِيمٌ }}<ref>«یاد کن) آنگاه را که یوسف به پدرش گفت: ای پدر! من (در خواب) یازده ستاره و خورشید و ماه را دیدم که برای من فروتن بودند. گفت: پسرکم! خوابت را برای برادرانت باز مگو که برای تو نیرنگی سخت اندیشند؛ بی‌گمان شیطان، برای آدمی دشمنی آشکار است. و بدین گونه پروردگارت تو را برمی‌گزیند و به تو از (دانش) خوابگزاری می‌آموزد و نعمت خویش را بر تو و بر خاندان یعقوب تمام می‌گرداند چنان‌که پیش از این بر پدرانت ابراهیم و اسحاق تمام گردانید که پروردگار تو دانایی فرزانه است.» سوره یوسف، آیه ۴-۶.</ref><ref>کتاب مقدس، تکوین ۳۷: ۵ ـ ۷، ۹.</ref> فقط [[جانشینی]] یوسف {{ع}} را می‌رساند. [[تورات]] نیز که تصویر آن از [[برادران یوسف]] {{ع}} ـ به جز [[بنیامین]] ـ به مراتب تیره‌تر از سیمای آنان در قرآن است {{متن قرآن|قَالَ يَا بُنَيَّ لاَ تَقْصُصْ رُؤْيَاكَ عَلَى إِخْوَتِكَ فَيَكِيدُواْ لَكَ كَيْدًا إِنَّ الشَّيْطَانَ لِلإِنسَانِ عَدُوٌّ مُّبِينٌ وَكَذَلِكَ يَجْتَبِيكَ رَبُّكَ وَيُعَلِّمُكَ مِن تَأْوِيلِ الأَحَادِيثِ وَيُتِمُّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَعَلَى آلِ يَعْقُوبَ كَمَا أَتَمَّهَا عَلَى أَبَوَيْكَ مِن قَبْلُ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْحَاقَ إِنَّ رَبَّكَ عَلِيمٌ حَكِيمٌ لَّقَدْ كَانَ فِي يُوسُفَ وَإِخْوَتِهِ آيَاتٌ لِّلسَّائِلِينَ إِذْ قَالُواْ لَيُوسُفُ وَأَخُوهُ أَحَبُّ إِلَى أَبِينَا مِنَّا وَنَحْنُ عُصْبَةٌ إِنَّ أَبَانَا لَفِي ضَلالٍ مُّبِينٍ اقْتُلُواْ يُوسُفَ أَوِ اطْرَحُوهُ أَرْضًا يَخْلُ لَكُمْ وَجْهُ أَبِيكُمْ وَتَكُونُواْ مِن بَعْدِهِ قَوْمًا صَالِحِينَ }}<ref>«گفت: پسرکم! خوابت را برای برادرانت باز مگو که برای تو نیرنگی سخت اندیشند؛ بی‌گمان شیطان، برای آدمی دشمنی آشکار است. و بدین گونه پروردگارت تو را برمی‌گزیند و به تو از (دانش) خوابگزاری می‌آموزد و نعمت خویش را بر تو و بر خاندان یعقوب تمام می‌گرداند چنان‌که پیش از این بر پدرانت ابراهیم و اسحاق تمام گردانید که پروردگار تو دانایی فرزانه است. به راستی در (داستان) یوسف و برادران وی برای پرسشگران نشانه‌هاست. (یاد کن) آنگاه را که گفتند: یوسف و برادر (تنی) اش (بنیامین) برای پدرمان از ما دوست‌داشتنی‌ترند با آنکه ما گروهی توانمندیم؛ بی‌گمان پدر ما، در گمراهی آشکاری است. یوسف را بکشید یا به سرزمینی (دور) بیفکنید تا پدرتان تنها به شما روی آورد و پس از آن (خطا) گروهی شایسته باشید» سوره یوسف، آیه ۵-۹.</ref>، {{متن قرآن| فَلَمَّا ذَهَبُواْ بِهِ وَأَجْمَعُواْ أَن يَجْعَلُوهُ فِي غَيَابَةِ الْجُبِّ وَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِ لَتُنَبِّئَنَّهُم بِأَمْرِهِمْ هَذَا وَهُمْ لاَ يَشْعُرُونَ وَجَاؤُواْ أَبَاهُمْ عِشَاء يَبْكُونَ قَالُواْ يَا أَبَانَا إِنَّا ذَهَبْنَا نَسْتَبِقُ وَتَرَكْنَا يُوسُفَ عِندَ مَتَاعِنَا فَأَكَلَهُ الذِّئْبُ وَمَا أَنتَ بِمُؤْمِنٍ لَّنَا وَلَوْ كُنَّا صَادِقِينَ وَجَاؤُوا عَلَى قَمِيصِهِ بِدَمٍ كَذِبٍ قَالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنفُسُكُمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِيلٌ وَاللَّهُ الْمُسْتَعَانُ عَلَى مَا تَصِفُونَ}}<ref>«پس چون او را بردند و همدل شدند که وی را در نهانگاه چاه نهند (چنین کردند) و ما به او وحی کردیم که (روزی) آنان را از این کارشان آگاه می‌کنی، در حالی که آنان درنیابند. و شبانگاه گریان نزد پدرشان آمدند. گفتند: ای پدر! ما رفته بودیم مسابقه بدهیم و یوسف را کنار بار خود وانهاده بودیم که گرگ او را خورد و (می‌دانیم) اگر (هم) راستگو می‌بودیم (سخن) ما را باور نمی‌کردی. و خونی دروغین را بر پیراهن او آوردند؛ (یعقوب) گفت: (نه چنین است که می‌گویید) بلکه (هوای) نفستان کاری را در چشمتان آراست، اکنون (کار من) شکیبی نیکوست و بر آنچه وصف می‌کنید از خداوند باید یاری جست» سوره یوسف، آیه ۱۵-۱۸.</ref>، {{متن قرآن|وَشَرَوْهُ بِثَمَنٍ بَخْسٍ دَرَاهِمَ مَعْدُودَةٍ وَكَانُوا فِيهِ مِنَ الزَّاهِدِينَ}}<ref>«و او را به بهایی ناچیز- درهمی چند- فروختند و به او رغبتی نداشتند» سوره یوسف، آیه ۲۰.</ref>، {{متن قرآن|قَالُوا إِنْ يَسْرِقْ فَقَدْ سَرَقَ أَخٌ لَهُ مِنْ قَبْلُ فَأَسَرَّهَا يُوسُفُ فِي نَفْسِهِ وَلَمْ يُبْدِهَا لَهُمْ قَالَ أَنْتُمْ شَرٌّ مَكَانًا وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا تَصِفُونَ}}<ref>«گفتند: اگر (بنیامین) دزدی می‌کند (شگفت نیست) برادری دارد که (او نیز) پیش از این دزدی کرده است؛ یوسف آن (سرزنش) را در درون خود پنهان داشت و برای آنان آشکار نکرد (و در دل) گفت: جایگاه شما از او بدتر است و خداوند به آنچه وصف می‌کنید آگاه‌تر است» سوره یوسف، آیه ۷۷.</ref>، {{متن قرآن|قَالُوا تَاللَّهِ لَقَدْ آثَرَكَ اللَّهُ عَلَيْنَا وَإِنْ كُنَّا لَخَاطِئِينَ}}<ref>«گفتند: سوگند به خداوند که خداوند تو را بر ما برتری داده است و بی‌گمان ما گنهکار بودیم» سوره یوسف، آیه ۹۱.</ref>، {{متن قرآن|قَالُوا تَاللَّهِ إِنَّكَ لَفِي ضَلَالِكَ الْقَدِيمِ}}<ref>«گفتند: سوگند به خداوند که تو همچنان در گمراهی دیرینه خویشی» سوره یوسف، آیه ۹۵.</ref>، {{متن قرآن|قَالُوا يَا أَبَانَا اسْتَغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا إِنَّا كُنَّا خَاطِئِينَ}}<ref>«گفتند: ای پدر! برای ما از گناهانمان آمرزش بخواه که ما بی‌گمان گنهکار بوده‌ایم» سوره یوسف، آیه ۹۷.</ref><ref>کتاب مقدس، تکوین ۳۷: ۲ ـ ۳۶؛ ۳۸: ۱۵ ـ ۱۸؛ اعداد ۱: ۲ ـ ۴۴؛ ۲۶: ۵۵؛ اخبار اول: ۲۸: ۱.</ref> هیچ اشاره‌ای به [[نبوّت]] آنها نمی‌کند. [[نسل]] هر یک از پسران [[یعقوب]] {{ع}} نیز با اضافه به اسم هر یک از آنها در جای جای [[عهد عتیق]] (ترجمه [[فارسی]] و [[عربی]]) با نام سِبْط خوانده شده‌اند.<ref>کتاب مقدس، اعداد ۱: ۴ ـ ۵۴؛ ۲: ۱ ـ ۳۴.</ref> در این کاربرد، هر سبطی متشکّل از [[قبایل]] متعدّدی بوده و در معرفی و [[شناخت]] [[هویّت]] افراد و گروهها به‌کار می‌رود.<ref>کتاب مقدس، ۱۸: ۱۱، ۲۱؛ ۱۹: ۸، ۳۱، ۳۹، ۴۸؛ ۲۱: ۷، ۲۷.</ref> از گزارش [[تورات]] برمی‌آید که نوادگان‌ یعقوب {{ع}} پیش از افزایش‌ پرشمارشان، بیشتر با نام [[بنی اسرائیل]] خوانده می‌شدند؛<ref>کتاب مقدس، خروج ۱ ـ ۳۰؛ ۳۱: ۲، ۶؛ ۳۵: ۳۰، ۳۴، ۳۸.</ref> امّا پس از خروج از [[مصر]] و بیشتر برای ساماندهی نظامی جنگجویان و بر اساس انتساب به یکی از پسران یعقوب به [[اسباط دوازده‌گانه]] تقسیم شدند. {{متن قرآن|وَقَطَّعْنَاهُمُ اثْنَتَيْ عَشْرَةَ أَسْبَاطًا أُمَمًا وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى إِذِ اسْتَسْقَاهُ قَوْمُهُ أَنِ اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ فَانْبَجَسَتْ مِنْهُ اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ وَظَلَّلْنَا عَلَيْهِمُ الْغَمَامَ وَأَنْزَلْنَا عَلَيْهِمُ الْمَنَّ وَالسَّلْوَى كُلُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا رَزَقْنَاكُمْ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَكِنْ كَانُوا أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ}}<ref>«و آنان را به دوازده سبط که هر یک امتی بود بخش کردیم و چون قوم موسی از وی آب خواستند به موسی وحی کردیم که با چوبدست خود به (آن) سنگ بزن! و دوازده چشمه از آن فرا جوشید هر گروهی آبشخور خویش بازشناخت، و ابر را بر آنان سایه‌بان کردیم و بر آنها ترانگبین و بلدرچین فرو فرستادیم (و گفتیم:) از چیزهای پاکیزه‌ای که روزیتان کرده‌ایم بخورید و آنان به ما ستم نورزیدند که بر خویشتن ستم می‌کردند» سوره اعراف، آیه ۱۶۰.</ref><ref>کتاب مقدس، اعداد ۱: ۴ ـ ۵۴؛ ۲: ۱ ـ ۳۴.</ref> سِبط لِیْوِیْ که به سبب ارائه خدمات [[دینی]] در [[معبد]]، معاش آن به وسیله سبط‌های دیگر تأمین می‌شد، جزو اسباط دوازده‌گانه به شمار نرفته <ref>کتاب مقدس، اعداد ۱: ۴۷ ـ ۵۱، ۵۳؛ ۲۶: ۲۲.</ref> و به جای آن سِبْط إفْرَیِمْ و مِنَسِّهْ (دو پسر [[یوسف]] {{ع}}) قرار داشتند.<ref>کتاب مقدس، اعداد ۱: ۳۲ ـ ۳۵.</ref> اسباط دوازده‌گانه که با گذشت [[زمان]] پرشمار می‌شدند با تقسیم [[سرزمین]] [[موعود]] میان خود <ref>کتاب مقدس، اعداد ۲۶: ۵۳ - ۵۶.</ref> هر یک دارای [[رئیس]] و [[استقلال]] شده<ref>کتاب مقدس، اعداد ۱: ۴ ـ ۱۶؛ اخبار اول ۲۷: ۵ ـ ۲۲.</ref> و با [[حفظ]] [[ارتباط]]<ref>قاموس الکتاب المقدس، ص ۷۰.</ref> تا زمان [[مرگ]] [[سلیمان]]، در سرزمین واحدی می‌زیستند؛ امّا پس از مرگ وی [[دشمنی]] میان [[سبط]] [[یهودا]]و اِفْریِمْ به تجزیه سرزمین به دو بخش منجر شد؛<ref>کتاب مقدس، شموئیل دوم ۲: ۴ ـ ۹؛ ۱۹: ۴۱ ـ ۴۳.</ref> [[سبط]] [[یهودا]] و [[بنیامین]] با [[پیوستن]] به رِحَبْعامْ، فرزند [[سلیمان]] {{ع}}، بخش جنوبی [[سرزمین]] را "[[کشور]] یهودا" و [[اسباط]] ده‌گانه دیگر با پیوستن به یارُبْعامِ پسر نِباطْ، بخش شمالی را "[[اسرائیل]]" نام نهادند.<ref>کتاب مقدس، اخبار دوم ۱۰: ۱ ـ ۱۴.</ref> گزارش [[عهدین]] از حضور پررنگ و نمادین اسباط و شماره [[دوازده‌گانه]] آنها در [[فرهنگ]] و [[حیات]] [[دینی]] [[یهود]]، از جایگاه ممتاز آنان در نزد [[یهودیان]] خبر می‌دهد. مواردی چون قطعه‌ سنگهای گرانبها و منقّش به نام ۱۲ سبط [[بنی‌اسرائیل]] در سینه بند [[هارون]] <ref>کتاب مقدس، خروج ۲۸: ۲۱؛ ۳۹: ۱۴.</ref> و [[لباس]] رسمی [[کاهن]] بزرگ به نشان [[نیابت]] از آنان،<ref>قاموس الکتاب المقدس، ص ۵۴۰.</ref> جاسوسان گسیل شده از سوی [[موسی]] {{ع}} به کنعان {{متن قرآن|وَلَقَدْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ بَنِي إِسْرَائِيلَ وَبَعَثْنَا مِنْهُمُ اثْنَيْ عَشَرَ نَقِيبًا وَقَالَ اللَّهُ إِنِّي مَعَكُمْ لَئِنْ أَقَمْتُمُ الصَّلَاةَ وَآتَيْتُمُ الزَّكَاةَ وَآمَنْتُمْ بِرُسُلِي وَعَزَّرْتُمُوهُمْ وَأَقْرَضْتُمُ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا لَأُكَفِّرَنَّ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَلَأُدْخِلَنَّكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ فَمَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ مِنْكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِيلِ}}<ref>«و به راستی خداوند از بنی اسرائیل پیمان گرفت و از ایشان دوازده سرپرست را برانگیختیم و خداوند فرمود: من با شمایم؛ اگر نماز را بر پا داشتید و زکات پرداختید و به پیامبران من ایمان آوردید و آنان را یاری کردید و به خداوند وامی نکو پرداختید من از گناهان شما چش» سوره مائده، آیه ۱۲.</ref><ref>کتاب مقدس، توریّة مثنّی ۱: ۲۲ ـ ۲۴.</ref>، انبیای صغارِ پس از موسی {{ع}}، انواع [[هدیه]] و [[قربانی]] برای [[خدا]]،<ref>کتاب مقدس، لویان ۲۴: ۵؛ اعداد ۷: ۸۴ ـ ۸۷؛ ۲۹: ۱۷؛ عزرا ۸: ۳۵.</ref> [[وکلای سلیمان]] <ref>کتاب مقدس، ملوک اول ۴: ۷.</ref> و مجسّمه‌های شیر بر روی پله‌های شش‌گانه تخت وی،<ref>کتاب مقدس، ملوک اول ۱۰: ۲۰.</ref> حتی مدت [[زمان]] [[زینت]] [[زنان]]<ref>کتاب مقدس، استیر ۲: ۱۲.</ref> و جز آن،<ref>کتاب مقدس، یوشع ۳: ۱۲؛ ۴: ۲ ـ ۴؛ ۸ ـ ۹؛ شموئیل دوم ۲: ۱۵؛ ملوک اول ۷: ۲۵؛ ۱۸: ۳۱.</ref> عدد ۱۲ داشته‌اند، چنان که این عدد اساس دسته‌بندی تیره‌ها، [[قبایل]] و عشیره‌های بنی‌اسرائیل، مورد توجّه در پیدایش پسران <ref>کتاب مقدس، اخبار اول ۲۵: ۹ ـ ۳۱.</ref> و مبنای [[نظام]] شمارشی بابلیان بوده است.<ref>قاموس الکتاب المقدس، ص ۶۰۸.</ref> در [[عهد جدید]] نیز ۱۲ [[رسول]] برگزیده [[عیسی]] {{ع}}،<ref> کتاب مقدس، انجیل مَرْقُس ۳: ۱۴ ـ ۱۵؛ انجیل لُوقا ۶: ۱۳.</ref> دروازه‌های دوازده‌گانه [[اورشلیم]] جدید با سر درِ منقّش به نام اسباط اسرائیل <ref>کتاب مقدس، مکاشفات یوحنا ۲۱: ۱۲.</ref> و تقسیم رؤیاهای آسمانی به ۱۲ قسم از سوی [[یوحنّا]] <ref>کتاب مقدس، مکاشفات یوحنا ۷: ۴ ـ ۸.</ref> و جز آن <ref>کتاب مقدس، انجیل متی: ۱۹: ۲۸؛ ۲۶: ۵۳؛ مکاشفات یوحنا ۷: ۵ ـ ۷؛ ۱۲: ۱؛ ۱۴: ۱۶.</ref> از این قبیل است.<ref>[[علی اسدی|اسدی، علی]]، [[اسباط - اسدی (مقاله)|مقاله «اسباط»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۳ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۳.</ref>