گرایش‌های انسانی: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[گرایش‌های انسانی در قرآن]] - [[گرایش‌های انسانی در حدیث]] - [[گرایش‌های انسانی در نهج البلاغه]] - [[گرایش‌های انسانی در کلام اسلامی]] - [[گرایش‌های انسانی در عرفان اسلامی]]| پرسش مرتبط  = گرایش‌های انسانی (پرسش)}}

*"گرایش" به معنای میل و رغبت [[آدمی]] به چیزی است<ref>لغت‌نامه دهخدا، ۱۱/ ۱۶۷۷۵.</ref> و مراد از آن در اصطلاح [[علم کلام]]، [[اعتقادات]]، باورها [[اعمال]] و رفتارهایی ویژه است که [[آدمی]] به آنها میل درونی دارد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 389.</ref>.

* گرایش‌های [[انسان]] بر دو دسته‌اند: مادی و [[معنوی]]<ref>فلسفه اخلاق‌، ۱۸۰.</ref>. از تفاوت‌های [[انسان]] با حیوان این است که او در [[اعمال]] و [[رفتار]] خویش مجبور نیست و از نیروی غریزه [[فرمان]] نمی‌گیرد. [[انسان]]، مختار است و می‌تواند از روی [[آگاهی]] راه خویش را در [[زندگی]] بیابد. در [[منابع روایی شیعه]] آمده است که [[خداوند]] به [[فرشتگان]] تنها [[عقل]] بخشیده است و در حیوانات، تنها [[شهوت]] برنهاده است و [[انسان]] را از هر دو نصیب داده است. اگر [[عقل]] او بر شهوتش غالب آید، از [[فرشتگان]] [[برتر]] می‌شود و اگر [[شهوت]] بر عقلش پیروز شود، از حیوان پست‌تر می‌گردد<ref>علل الشرائع‌، ۴.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 389.</ref>.

* [[تعالیم اسلامی]]، میل به مادیات را از گرایش‌های ذاتی [[انسان]] می‌دانند و با آنها به مقابله برنمی‌خیزند؛ بلکه به او می‌آموزند که از [[راهنمایی]] [[عقل]] خویش بهره گیرد و مادیات را- آن گونه که [[خداوند]] رخصت داده است- به [[خدمت]] گمارد و گرایش‌های [[معنوی]] خود را بپروراند. دیگر آنکه [[خداوند]] [[انسان]] را مختار آفریده است و از این رو، او می‌تواند با [[آزادی]]، راه خویش را برگزیند<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 389.</ref>.

* [[قرآن کریم]] با نظرداشت این [[حقیقت]] است که [[انسان‌ها]] را دو دسته می‌داند: دسته‌ای تنها در پی گرایش‌های مادی و [[لذت]] و [[قدرت]] و ثروت‌اند و [[ستمگری]] و [[نادانی]] می‌کنند و از در [[ناسپاسی]] با [[پروردگار]] خویش در می‌آیند<ref>{{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي أَحْيَاكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ إِنَّ الإِنسَانَ لَكَفُورٌ }}؛ سوره حج، آیه ۶۶.</ref> و عجول و شتابگرند<ref>{{متن قرآن| وَيَدْعُ الإِنسَانُ بِالشَّرِّ دُعَاءَهُ بِالْخَيْرِ وَكَانَ الإِنسَانُ عَجُولاً }}؛ سوره اسراء، آیه ۱۱.</ref> و حریص و بخیل‌اند<ref>{{متن قرآن|إِنَّ الإِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعًا }}؛ سوره معارج، آیه ۱۹.</ref>. دسته دیگر به گرایش‌های والای [[معنوی]] تن می‌دهند. [[قرآن]] این دسته را مسجود [[فرشتگان]] می‌داند<ref>{{متن قرآن|وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِيسَ أَبَى وَاسْتَكْبَرَ وَكَانَ مِنَ الْكَافِرِينَ}}؛ سوره بقره، آیه ۳۴.</ref> و [[امانتدار الهی]]<ref>{{متن قرآن| إِنَّا عَرَضْنَا الأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَيْنَ أَن يَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الإِنسَانُ إِنَّهُ كَانَ ظَلُومًا جَهُولا }}؛ سوره احزاب، آیه ۷۲.</ref> و با [[کرامت]] و [[شرافت]] ذاتی<ref>{{متن قرآن| إِنْ أَحْسَنتُمْ أَحْسَنتُمْ لأَنفُسِكُمْ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا فَإِذَا جَاءَ وَعْدُ الآخِرَةِ لِيَسُوؤُواْ وُجُوهَكُمْ وَلِيَدْخُلُواْ الْمَسْجِدَ كَمَا دَخَلُوهُ أَوَّلَ مَرَّةٍ وَلِيُتَبِّرُواْ مَا عَلَوْا تَتْبِيرًا }}؛ سوره اسراء، آیه ۷.</ref> و کسانی که [[خداوند]] آنچه را در [[زمین]] است، برای آنان آفریده است<ref>{{متن قرآن|هُوَ الَّذِي خَلَقَ لَكُم مَّا فِي الأَرْضِ جَمِيعًا ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاء فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ }}؛ سوره بقره، آیه ۲۹.</ref>. گاه "گرایش" با "[[بینش]]" مترادف گرفته می‌شود و مراد از آن، [[جهان‌بینی]] است. در این معنا، گرایش و [[بینش]] و [[جهان‌بینی]] در برابر روش، کنش و ایدئولوژی جای دارند<ref>جهان‌بینی اسلامی‌، ۱۰.</ref>. اما درست آن است که گرایش را معنایی وسیع‌تر از [[جهان‌بینی]] است. گرایش بسیاری از [[تمایلات]] [[فکری]] و عملی [[آدمی]] را در بر می‌گیرد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 389-390.</ref>.

* مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:

# '''[[پرستش]]:''' در ضمیر [[انسان]] میلی ذاتی نهفته است که او را به [[تقدیس]] و [[پرستش]] حقیقتی [[برترین]] و [[خضوع]] و [[خشوع]] در برابر او وا می‌دارد<ref>مجموعه آثار استاد مطهری‌، ۳/ ۵۰۱- ۴۹۲.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 390.</ref>.

* [[آیین]] آسمانی [[اسلام]] با این دسته از گرایش‌ها سر ناسازگاری ندارد به شرط آنکه [[انسان]] را از گرایش‌های متعالی باز ندارند و [[مانع]] [[تکامل]] او نشوند. میل به [[زندگی]] مرفه، جنس مخالف، خوردن، آشامیدن و... اگر در چارچوب [[قوانین]] و مقررات [[شریعت اسلامی]] جای گیرند، نه تنها [[ناپسند]] نیستند که [[انسان]] را برای پرورانیدن گرایش‌های [[معنوی]] و متعالی، [[یاری]] نیز می‌بخشند. با این حال، گاه گرایش‌های مادی [[انسان]] از این چارچوب بیرون می‌روند و صفات و امیال ناپسندی پدید می‌آورند که مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:

# '''ثروت‌طلبی:''' میل به مالکیت در [[آموزه‌های اسلامی]] [[ناپسند]] نیست؛ اما اگر از حد بیرون رود و [[هدف]] [[انسان]] شود، از صفات و امیال مذموم شمرده می‌شود و با خود، [[خسران]] و زیان می‌آورد و [[انسان]] را به گناهکاری می‌اندازد و [[قلب]] او را سیاه می‌کند<ref>غرر الحکم‌، ۴/ ۵۹۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 391.</ref>.

[[رده:گرایش‌های انسانی]]