بحث:امامت در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'خواجه طوسی' به 'خواجه طوسی'
برچسب: پیوندهای ابهام‌زدایی |
جز (جایگزینی متن - 'خواجه طوسی' به 'خواجه طوسی') |
||
| خط ۱۲۵: | خط ۱۲۵: | ||
==== تعریف سوم ==== | ==== تعریف سوم ==== | ||
در [[قرن هفتم]] [[هجری]]، [[خواجه نصیر الدین طوسی]] در برخی از آثار خود، تعریفی دیگر از [[امامت]] عرضه کرد و آن را مناسب‌تر از دیگر تعاریف دانست. ایشان می‌نویسد: {{عربی|الامام هو الانسان الذي له الرئاسة العامة في الدين و الدنيا بالأصالة في دار التكليف}}<ref>خواجه نصیر الدین طوسی، رسالة فی الامامة، ص۱۵؛ تلخیص المحصل، ص۴۲۶.</ref>. | در [[قرن هفتم]] [[هجری]]، [[خواجه نصیر الدین طوسی]] در برخی از آثار خود، تعریفی دیگر از [[امامت]] عرضه کرد و آن را مناسب‌تر از دیگر تعاریف دانست. ایشان می‌نویسد: {{عربی|الامام هو الانسان الذي له الرئاسة العامة في الدين و الدنيا بالأصالة في دار التكليف}}<ref>خواجه نصیر الدین طوسی، رسالة فی الامامة، ص۱۵؛ تلخیص المحصل، ص۴۲۶.</ref>. | ||
[[محقق حلی]] (۶۷۶ق) نیز در عبارتی نزدیک به آنچه مرحوم | [[محقق حلی]] (۶۷۶ق) نیز در عبارتی نزدیک به آنچه مرحوم [[خواجه طوسی]] نوشته است، می‌نویسد: {{عربی|الإمامة رئاسة عامة لشخص من الأشخاص بحق الأصل لا نيابة عن غير هو في دار التكليف}}<ref>جعفر بن حسن محقق حلی، المسلک فی اصول الدین، ص۱۸۷.</ref>. ایشان مفردات این تعریف را چنین [[تبیین]] می‌کند که قید {{عربی|عامة}} برای [[اخراج]] [[ریاست]] [[امیران]] و قاضیان است؛ قید {{عربی|بحق الأصل}} برای احتراز از [[ریاست]] کسانی است که از جانب [[امام]] [[نیابت]] پیدا کرده‌اند. ایشان راجع به قید {{عربی|لا نيابة عن غير هو في دار التكليف}} در عبارتی می‌نویسد: {{عربی|احترازاً من نص النبي أو الإمام على إمام بعده فإنه لا يثبت رئاسته مع وجود الناص عليه}}<ref>جعفر بن حسن محقق حلی، المسلک فی اصول الدین، ص۱۸۷.</ref>. به نظر می‌رسد، مقصود از این عبارت آن باشد که اگر کسی به وسیله [[نص پیامبر]] یا [[امام]] به این [[مقام]] معرفی شود، و خود نصِ‌کننده، اعم از [[پیامبر]] و [[امام]] پیشین، وجود داشته و در قید [[حیات]] باشد، به فرد [[منصوص]] اصطلاحاً [[امام]] گفته نمی‌شود. | ||
[[محقق حلی]] در پایان، نکته‌ای را یادآور می‌شود که به نظر می‌رسد اشکالی بر این تعریف باشد. او می‌گوید با این تعریف، لفظ [[امام]] همان‌گونه که بر [[جانشین پیامبر]] اطلاق می‌شود، صلاحیت اطلاق بر خود [[پیامبر]] را هم دارد و بر این اساس، تمام [[پیامبران]] نیز [[امام]] خواهند بود و تفاوت آنها تنها در عموم و خصوص است؛ بدین معنا که هر [[پیامبری]] [[امام]] است، اما هر امامی [[پیامبر]] نیست<ref>{{عربی|و اعلم أنّ بهذا التفسير تكون لفظة «الإمام» واقعة على النبيّ كما تقع على خليفته حتى يكون كلّ نبيّ إماما و لا ينعكس فيتفاوتان تفاوت العامّ و الخاصّ}}. جعفر بن حسن محقق حلی، المسلک فی اصول الدین، ص۱۸۷.</ref>. | [[محقق حلی]] در پایان، نکته‌ای را یادآور می‌شود که به نظر می‌رسد اشکالی بر این تعریف باشد. او می‌گوید با این تعریف، لفظ [[امام]] همان‌گونه که بر [[جانشین پیامبر]] اطلاق می‌شود، صلاحیت اطلاق بر خود [[پیامبر]] را هم دارد و بر این اساس، تمام [[پیامبران]] نیز [[امام]] خواهند بود و تفاوت آنها تنها در عموم و خصوص است؛ بدین معنا که هر [[پیامبری]] [[امام]] است، اما هر امامی [[پیامبر]] نیست<ref>{{عربی|و اعلم أنّ بهذا التفسير تكون لفظة «الإمام» واقعة على النبيّ كما تقع على خليفته حتى يكون كلّ نبيّ إماما و لا ينعكس فيتفاوتان تفاوت العامّ و الخاصّ}}. جعفر بن حسن محقق حلی، المسلک فی اصول الدین، ص۱۸۷.</ref>. | ||
[[ابن میثم بحرانی]] نیز هم‌نوا با | [[ابن میثم بحرانی]] نیز هم‌نوا با [[خواجه طوسی]]، در تعریف دیگر خود از [[امامت]]، می‌نویسد: {{عربی|هو إنسان له الإمامة و هي رئاسة عامة في أمور الدين و الدنيا بالأصالة}}<ref>میثم بن علی بن میثم بحرانی، قواعد المرام، ص۱۷۴.</ref>. وی این تعریف را چنین [[تبیین]] می‌کند که واژه "رئاسة" به منزله جنس منطقی است و باقی واژگان، از قبیل خاصه‌اند. او می‌گوید که با قید "العامة فی أمور الدین و الدنیا" از [[ریاست]] محدود به بعض امور [[دین]] یا [[دنیا]] احتراز کرده و با قید "بالاصالة" از [[ریاست]] [[نواب]] و والیانی که از جانب او به [[ریاست]] مشغول‌اند، احتراز کرده‌ایم<ref>{{عربی|فقولنا «رئاسة» كالجنس لها والباقي من قبيل الخواص. و احترزنا ب«لعامة في أمور الدين و الدنيا» عن الخاصة ببعضها. و بقولنا ب«الأصالة» احتراز عن رئاسة النواب و الولاة من قبله. و مفهوم كونه إماما و إن كان أعم من كونه انسانا لكن يعلم كونه انسانا بحسب العرف}}. میثم بن علی بن میثم بحرانی، قواعد المرام، ص۱۷۴.</ref>. | ||
تعریف [[خواجه نصیر الدین طوسی]] درقرن نهم [[هجری]] نیز طرفدارانی داشته است؛ چنان‌که [[فاضل مقداد]] (۸۲۶ق)، از بزرگ‌ترین [[متکلمان شیعی]] در این قرن، نیز در [[تعریف امامت]] می‌نویسد: {{عربی|الإمامة رئاسة عامة لشخص من الاشخاص في أمور الدين و الدنيا بحق الأصالة}}<ref>فاضل مقداد سیوری حلی، الاعتماد فی شرح واجب الاعتقاد، ص۸۷.</ref>. | تعریف [[خواجه نصیر الدین طوسی]] درقرن نهم [[هجری]] نیز طرفدارانی داشته است؛ چنان‌که [[فاضل مقداد]] (۸۲۶ق)، از بزرگ‌ترین [[متکلمان شیعی]] در این قرن، نیز در [[تعریف امامت]] می‌نویسد: {{عربی|الإمامة رئاسة عامة لشخص من الاشخاص في أمور الدين و الدنيا بحق الأصالة}}<ref>فاضل مقداد سیوری حلی، الاعتماد فی شرح واجب الاعتقاد، ص۸۷.</ref>. | ||
==== تعریف چهارم ==== | ==== تعریف چهارم ==== | ||
[[علامه حلی]] (۷۲۶ق) که در نخستین [[کتاب]] [[کلامی]] خود، هم‌نوا با مرحوم [[شیخ طوسی]]، | [[علامه حلی]] (۷۲۶ق) که در نخستین [[کتاب]] [[کلامی]] خود، هم‌نوا با مرحوم [[شیخ طوسی]]، [[خواجه طوسی]] و [[ابن میثم بحرانی]] تعریفی از [[امامت]] عرضه کرده بود، در دیگر آثار [[کلامی]] خود، به عرضه تعریفی دیگر از [[مقام امامت]] روی آورد. وی در کتاب باب حادی عشر می‌نویسد: {{عربی|الإمامة رئاسة عامة في أمور الدين و الدنيا لشخص من الأشخاص نيابة عن النبي {{صل}}}}<ref>حسن بن یوسف حلی، الباب الحادی عشر، ص۱۰؛ فاضل مقداد سیوری حلی، النافع یوم الحشر، ص۹۳.</ref>. | ||
[[فخر]] المحققین (۷۷۱ق)، [[فرزند]] [[علامه حلی]]، نیز همین تعریف را [[برگزیده]] و می‌گوید: {{عربی|الامامة رئاسة عامة في امور الدين و الدنيا نيابة عن النبي {{صل}}}}<ref>ارشاد المسترشدین؛ به نقل از: گروهی از نویسندگان، امامت‌پژوهی، ص۴۳؛ نیز ر. ک: علی اوجبی، پرسمان‌های کلامی، ص۵۲.</ref>. | [[فخر]] المحققین (۷۷۱ق)، [[فرزند]] [[علامه حلی]]، نیز همین تعریف را [[برگزیده]] و می‌گوید: {{عربی|الامامة رئاسة عامة في امور الدين و الدنيا نيابة عن النبي {{صل}}}}<ref>ارشاد المسترشدین؛ به نقل از: گروهی از نویسندگان، امامت‌پژوهی، ص۴۳؛ نیز ر. ک: علی اوجبی، پرسمان‌های کلامی، ص۵۲.</ref>. | ||