پرچم‌داری: تفاوت میان نسخه‌ها

پرچم‌داری (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۵ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۰۸:۲۸

۸٬۴۴۴ بایت اضافه‌شده ، ‏۲۵ ژوئن ۲۰۲۳

←‏مقدمه

دیداریویکی‌متن

Msadeq

مدیران

۱۱۵٬۱۸۳

ویرایش

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = | پرسش مرتبط  = }}
+به کسانی که هنگام [[نبرد]] [[پرچم سپاه]] را به عهده می‌گرفتند، [[پرچم‌دار]] می‌گفتند. معمولاً پرچم‌دار در [[عربی]] به آنان صاحب لِوا یا صاحب [[عَلَم]] می‌گفتند از [[شجاعان]] [[سپاه]] برگزیده می‌شدند. اهتزاز [[پرچم]] نیز به معنای [[مقاومت]] نیروهای خودی بود و هنگام [[پیروزی]]، پرچم به اهتزاز در می‌آمد و پرچم‌دار به جلو حرکت می‌کرد.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج4، ص 251.</ref>
 == مقدمه ==
 در روایاتی پرشمار آمده که [[امام علی|امیرالمؤمنین]] {{ع}} [[پرچم‌دار]] [[پیامبر خاتم|رسول اکرم]] {{صل}} در [[قیامت]] است.<ref>برای نمونه، ر. ک: نعمان بن محمد بن حیون، شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار {{عم}}، ج۲، ص۲۰۱؛ محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، الامالی، ص۱۱۲- ۱۱۷؛ همو، الخصال، ج۱، ص۳۱۴؛ همو، علل الشرایع، ج۱، ص۱۷۲ و ۱۷۳؛ احمد بن علی طبرسی، الاحتجاج، ج۱، ص۱۲۷. البته ممکن است گفته شود که جلوداری همان پرچم‌داری است و آنکه پرچم‌دار است، جلودار نیز است. در پاسخ باید گفت: جلودار، چنان‌که از اسم آن برمی‌آید، کسی است که پیشاپیش یک جماعت است؛ اما لزوماً پرچمی در دست ندارد. پرچم‌دار نیز کسی است که پرچمی در دست دارد. اما او نیز لزوماً پیشاپیش آن جماعت نیست. بنابراین، میان جلوداری و پرچم‌داری تلازمی نیست. برای نمونه، در میدان جنگ، فرمانده می‌تواند پرچم را دست کسی دهد؛ اما خودْ جلودار سپاه باشد.</ref> فراوانی این [[روایات]] به‌گونه‌ای است که ما را از [[بررسی سندی]] بی‌نیاز می‌سازد. برای نمونه، [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]] {{صل}} به [[امام علی]] {{ع}} فرمودند: {{عربی|"أَنْتَ صَاحِبُ لِوَائِي فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ"}}.<ref>محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، الخصال، ج۲، ص۴۲۹. نیز، ر. ک: ابن مغازلی شافعی، مناقب الامام علی بن ابی طالب {{ع}}، ص۹۱ و ۹۲؛ یحیی بن حسن بن بطريق حلی، العمدة، ص۱۶۸؛ علی بن حسام الدین متقی هندی، کنز العمال، ج۱۱، ص۶۱۲.</ref> البته در [[روایات]]، این [[شأن]]، تنها برای [[امام علی]] {{ع}} بیان شده است؛ از‌این‌رو چنین برمی‌آید که چنین شأنی از باب [[مقام امامت]] نباشد؛ مگر آنکه گفته شود پرچم‌داری [[امام علی]] {{ع}} ازآن‌روست که امر [[امامت]] و [[ولایت]]، [[مظهر]] و تمام‌کننده [[اسلام]] است؛ به‌ویژه آنکه تأکید شده که ایشان، هم در [[دنیا]] و هم در [[آخرت]] [[پرچم‌دار]] [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} است، و از‌این‌رو [[امام علی]] {{ع}} نیز به عنوان نماد امر [[امامت]] معرفی شده است.<ref>ر. ک. [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت]].</ref>
 برخی [[متکلمان]] به [[شأن]] پرچم‌داری [[امام]] اشاره کرده‌اند. [[شیخ مفید]] که بیشتر دیدگاه‌هایش درباره [[شئون]] [[اخروی]] [[امام]]، در باب [[فضایل]] [[امام علی]] {{ع}} در [[قیامت]] است، بر اساس [[روایات]]، [[امام علی|امیرمؤمنان]] {{ع}} را [[پرچم‌دار]] [[بهشت]] می‌داند.<ref>محمد بن محمد بن نعمان مفید، تفضیل [[امام علی|امیرمؤمنان]] {{ع}}، ص۲۹-۳۱.</ref> او روایتی [[نقل]] می‌کند که در آن، از [[پرچم‌دار]] بودن [[امام علی]] {{ع}} برای [[پیامبر]] [[سخن]] به میان آمده است.<ref>همو، الامالی، ص ۱۶۸.</ref> کراجکی نیز [[روایت]] دیگری را [[نقل]] کرده که [[امام علی]] {{ع}} خود را [[پرچم‌دار]] [[پیامبر خاتم|پیامبر اکرم]] {{صل}} معرفی می‌کند.<ref>ابوالفتح کراجکی، الاستنصار، ص ۲۱-۲۲.</ref> همچنین [[شیخ طوسی]] روایاتی [[نقل]] می‌کند که در آنها، از شئونی برای [[امام علی]] {{ع}} مانند پرچم‌داری برای [[پیامبر]] یاد شده است.<ref>محمد بن محمد بن نعمان مفید، الامالی، ص ۱۹۰.</ref> [[علامه حلی]] تنها در جایی روایتی [[نقل]] می‌کند که در آن [[روایت]]، [[امام علی]] {{ع}} به عنوان [[پرچم‌دار]] [[پیامبر]] در [[قیامت]] معرفی شده است.<ref>حسن بن یوسف حلی، نهج الحق و کشف الصدق، ص۲۶۱-۲۶۲.</ref> در [[روایات]] دیگر نیز او را [[صاحب لواء]] الحمد می‌داند.<ref>همو، کشف الیقین، ص ۲۷۱.</ref> دیگر [[متکلمان]] دراین‌باره سخنی بیان نکرده‌اند.<ref>ر. ک. [[محمد حسین فاریاب|فاریاب، محمد حسین]]، [[بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت (کتاب)|بررسی انطباق شئون امامت در کلام امامیه بر قرآن و سنت]]، ص ۳۴۳.</ref>
+==پیشینۀ [[عَلَم]] و [[پرچمداری]]==
+[[پرچم]] و علَم در هر سپاهی نشان آنان بوده است. پرچم، رنگی خاص و شعاری ویژه دارد و نیروهای [[جنگ]] جوی هر [[سپاه]] با پرچم خود شناخته می‌شدند و می‌شوند. این علامت بیشتر در [[نبردها]] به کار می‌رفت. در روایتی از [[امام صادق]]<ref>ابن شهرآشوب، مناقب آل أبی طالب{{ع}}، ج۳، ص۲۹۹؛ بحارالانوار، ج۱۲، ص۵۷.</ref> و [[امام علی]]{{عم}}<ref>ابن اشعث، الجعفریات، ص۲۸؛ قاضی نعمان، دعائم الإسلام، ج۱، ص۳۴۴؛ بحارالانوار، ج۹۷، ص۵۱.</ref> نقل کرده‌اند: اوّلین کسی که پرچم برافراشت، ابراهیم [[پیامبر]] بود. او پرچم را با [[شعار]] {{متن قرآن|لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ}}<ref>«هیچ خدایی جز خداوند نیست» سوره صافات، آیه ۳۵.</ref> برای نخستین بار برافراشت. این نکته از خبر [[تهذیب الأحکام]] از [[امام باقر]]{{ع}}، نیز استفاده می‌شود<ref>طوسی، تهذیب الاحکام، ج۶، ص۱۷۰: {{متن حدیث|وَ أَوَّلُ مَنِ اتَّخَذَ الرَّايَاتِ إِبْرَاهِيمُ{{ع}} لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ}}.</ref> که [[علامه مجلسی]] در شرحش آن را به همین معنا، یا برافراشتن پرچم برای اعلای کلمۀ [[توحید]] دانسته است<ref>علامه مجلسی، ملاذ الاخیار، ج۹، ص۴۵۱.</ref>. [[بدیهی]] است که قبل از ابراهیم دیگران هم پرچم داشتند، ولی اهمیت کار در برافراشتن پرچم توحید بوده؛ چه {{متن قرآن|لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ}} بر پرچم نوشته شده، یا برای [[ترویج]] [[دین توحیدی]]، پرچم برافراشته باشد. همین [[روایات]]، ابراهیم را اوّلین [[مجاهد]] [[راه خدا]] معرفی کرده‌اند و شاید استفاده از پرچم در همین [[جهاد]] بوده است.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج4، ص 251 - 252.</ref>
+==نام‌های [[پرچم سپاه]]==
+دربارۀ پرچم سپاه، سه تعبیر و نام داریم:
+#عَلَم نام پرچمی است که آن را باعث جمع شدن سپاه دانسته‌اند<ref>فراهیدی، العین، ج۲، ص۱۵۳؛ ازهری، تهذیب اللّغه، ج۲، ص۲۵۴: {{عربی|العَلَم: الرايةُ الّتي إليها يَجْتَمِعُ الجُندُ}}.</ref>. برای [[علم]] دو تعبیر خاص بیان کرده‌اند.
+#«لِواء» که برافراشته می‌شود و در دست صاحب سپاه و [[فرمانده]] کلّ سپاه بوده است<ref>ابن‌اثیر، النّهایه، ج۴، ص۲۷۹؛ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۵، ص۲۶۶: {{عربی|اللِّوَاء: الرّايةُ و لا يُمْسِكُها إلّا صاحبُ الجَيْشِ}}.</ref>. برای اعزام افراد به مناطق مختلف برای او لوا بسته میشد<ref>ابن‌سعد، طبقات الکبری، دارالکتب العلمیه، ج۲، ص۱۲۸؛ مقریزی، إمتاع الأسماع، ج۲، ص۹۵.</ref>.
+#«[[رایه]]» که به علَم و [[پرچم]] معنا شده است. عَلمی که [[نصب]] می‌شود، تا از دور دیده شود<ref>راغب، مفردات ألفاظ القرآن، ص۳۷۵: {{عربی|الرَّايَةُ: العلامة المنصوبةُ للرّؤية}}.</ref> و در [[اختیار]] [[فرمانده]] عملیات قرار میگیرد. برخی این معنا را برای لوا آورده‌اند<ref>عاصمی، سمط النّجوم العوالی، ج۲، ص۲۷: {{عربی|واللّواء هُوَ العَلَمُ الَّذي يُحْمَلُ في الحرب يُعْرَفُ بِهِ مُوضِعُ صاحِبِ الجيشِ وَقَدْ يَحْمِلُهُ أميرُ الجيشِ نَفْسُه و قَدْ يَدْفَعُهُ لِمُقَدَّمِ المُعَسْكَرِ و قَدْ صَرَّحَ جَماعةٌ مِنَ أئمة اللّغة بِتَرادُفِ اللَّواءِ و الرّايَةِ}}.</ref>.
+[[زمخشری]]، «رایه» را «علَم خُرد» و «لوا» را «علَم بزرگ» دانسته، که به [[فارسی]] آن را «درفش» گویند <ref>زمخشری، مقدمة الأدب، ص۶۹.</ref>.
+[[شیخ صدوق]] نقل می‌کند: برای [[پیامبر]]، رایه‌ای به نام «[[عقاب]]» و لوایی به نام «معلوم» بود که به علی به [[ارث]] رسید<ref>من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۱۷۹؛ صدوق، الأمالی، ص۷۲.</ref>. در [[جنگ صفّین]]، [[نجاشی]] ([[قیس بن عمرو]]) شاعرِ [[سپاه علی]]{{ع}}، از لوای عقاب سخن رانده است<ref>منقری، وقعة صفّین، ص۳۹۶: {{عربی|رَأَيْتُ اللِّوَاءَ لِوَاءَ الْعُقَابِ}}.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج4، ص 252 - 253.</ref>
+==اهمیت [[پرچمدار]]==
+به جهت اهمیتی که برافراشته بودن پرچم هنگام [[جنگ]] داشت. پرچم‌داران همیشه از نیروهای مطمئن و [[فرماندهان]] [[شجاع]] [[سپاه]] برگزیده می‌شدند. وظیفۀ صاحب رایه و یا [[پرچم‌دار]] در یک سپاه، [[حفاظت]] از آن و حرکت به سمت جلو بود. او نقش زیادی در پیشبرد سپاه داشت. حفاظت از پرچم در [[نبرد]] به معنای [[پایداری]] یک نیرو است. حرکت به جلو یک پرچم هنگام نبرد، به معنی پیشروی به سمت [[دشمن]] تلقی می‌‌شد و اهتزاز آن توسط فرمانده، به معنای [[مقاومت]] نیروهای تحت [[فرمان]] او و افتادن آن، نشانه‌ای از [[شکست]] است.
+از همین روی، کسی که این [[وظیفه]] را به عهده می‌گیرد، کاری دشوار بر عهده دارد. به همین جهت گفته‌اند: پرچم همیشه در دست [[شجاعان]] است؛ کسانی که خللی نیابند و [[متزلزل]] نگردند<ref>نهج البلاغه، تحقیق صبحی صالح، ص۷۴۷: {{عربی|الرّاية لا تَكونُ إلِا بِأَيْدي الشُّجعانِ، حتّى لا تُخَلُّ و لا تُمالُ}}.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین]]، ج4، ص 253.</ref>
 == [[پرچم‌دار]] [[پیامبر]] ==