انفال در لغت: تفاوت میان نسخه‌ها

انفال در لغت (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۷ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۴۵

۴٬۸۸۵ بایت حذف‌شده ، ‏۷ اکتبر ۲۰۲۳

بدون خلاصۀ ویرایش

دیداریویکی‌متن

Bahmani

مدیران

۱۱۲٬۹۹۷

ویرایش

@@ خط ۷: / خط ۷: @@
 == مقدمه ==
-[[انفال]] از ریشه «نفل» به معنای زیاده است و به مطلق [[غنیمت]] [[جنگی]] نیز اطلاق می‌شود<ref>ابن اثیر، النهایه، طریحی، مجمع البحرین، ماده نفل.</ref>. در [[روایات اهل بیت]] انفال به معنای [[اموال]] خاص [[رسول خدا]] {{صل}} و [[امام]] [[معصوم]] {{عم}} به کار رفته است<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج۱، ص۵۳۹، ح۳؛ عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، ج۲، ص۴۷، ح۷.</ref>. انفال در اصطلاح [[فقه شیعه]]، چیزی است که [[امام علی]] {{ع}} به سبب [[امامت]] مالک آن می‌شود و موارد آن عبارتنداز: زمین‌هایی که بدون [[جنگ]] به [[تصرف]] [[مسلمانان]] در می‌آید (فیء)، زمین‌های موات، وسط دره‌ها، جنگل‌ها و سر کوه‌ها و هر آن‌چه در آنها وجود دارد، آبادی‌هایی که صاحب ندارند، [[صفایا]] و [[قطایع]] [[ملوک]]، [[غنایم]] [[جهاد]] خودسرانه، [[ارث]] بدون [[وارث]]، [[معادن]] و دریاها (بنا بر قولی)<ref>نجفی، محمد حسن، جواهر الکلام، ج۶، ص۶۸ به بعد.</ref>.
+[[انفال]] واژه‌ای عربی و در لغت جمع "نَفَل" است که‌ مفهوم لغوی واژه نفل، در سال‌های نخستین ظهور اسلام شناخته‌ شده بود؛ اما در طی قرن‌های بعد، با [[غلبه]] کاربرد اصطلاحی‌ آن‌، معنای لغوی‌اش به‌ فراموشی‌ سپرده‌ شد. برخی معنای آن را غنیمت، بخشش یا زیادی بیان کرده‌اند<ref>فیومی‌، المصباح المنیر، ج۲، ص۱۳۰؛ لسان‌العرب، ج۱۴، ص۲۴۴؛ القاموس‌المحیط، ج‌۴، ص‌۷۹، «نفل».</ref>. برخی‌ نیز معنای اصلی را‌ زیادی دانسته و معانی‌ دیگر را به آن بازگردانده‌اند<ref>راغب، مفردات، ص‌۵۲۴؛ التبیان، ج۵‌، ص‌۷۲؛ لسان‌العرب، ج۱۴، ص‌۲۴۵؛ عسکری، الفروق فی اللغه، ۱۶۴.</ref>.<ref>ر.ک: [[دایرة المعارف بزرگ اسلامی (کتاب)|دایرة المعارف بزرگ اسلامی]].</ref> ازاین‌رو به نمازهای مستحبی «[[نافله]]» گفته‌اند<ref>مجمع‌البحرین، ج۳، ص۱۸۱۹؛ المصباح، ص۶۱۹‌، «نفل».</ref>.<ref>[[سید رضا حسینی|حسینی]]، [[سید جعفر صادقی فدکی|صادقی فدکی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)| دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵]]، ص۱۵ ـ ۲۳؛ [[عبدالله نظرزاده|نظرزاده، عبدالله]]، [[فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم (کتاب)|فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم]]، ص۱۲۷؛ [[اباصلت فروتن|فروتن، اباصلت]]، [[علی اصغر مرادی|مرادی، علی اصغر]]، [[واژه‌نامه فقه سیاسی (کتاب)|واژه‌نامه فقه سیاسی]]، ص ۵۳؛ [[احمد مهدی‌زاده آری|مهدی‌زاده آری، احمد]]، [[انفال - مهدی‌زاده آری (مقاله)|مقاله «انفال»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۲ (کتاب)| دانشنامه امام خمینی ج۲]]، ص ۳۹۶ ـ ۴۰۲.</ref> نفل در زبان عبری به معنای "سقوط و هبوط" است<ref>حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۱۲، ص۲۱۰.</ref>
-در [[فقه اهل سنت]]، چنین اصطلاحی برای اموال [[حکومتی]] وجود ندارد و انفال به معنای غنایم یا اعطای مقداری از غنیمت به دیگران با منظور تحریک بر جهاد، به کار رفته است. [[تشریع قانون]] انفال در [[اسلام]] به [[سال دوم هجری]] باز می‌گردد. در این سال پس از آن‌که به [[حکم]] [[آیه]] {{متن قرآن|فَكُلُوا مِمَّا غَنِمْتُمْ حَلَالًا طَيِّبًا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«از آنچه غنیمت گرفته‌اید حلال و پاک بخورید و از خداوند پروا کنید، به راستی خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره انفال، آیه ۶۹.</ref> تصرف در [[غنایم جنگی]] در اسلام [[حلال]] شمرده شد، مسلمانان در [[تقسیم غنایم]] [[جنگ بدر]]، [[اختلاف]] کردند. پس از این [[منازعه]]، آیه آغازین [[سوره انفال]] نازل شد و تمام انفال را که غنایم جنگی نیز جزء آن به شمار می‌رفت، به رسول خدا {{صل}} اختصاص داد. آیه چنین است:
-{{متن قرآن|يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفَالِ قُلِ الْأَنْفَالُ لِلَّهِ وَالرَّسُولِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَصْلِحُوا ذَاتَ بَيْنِكُمْ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«از تو از انفال می‌پرسند بگو: انفال از آن خداوند و پیامبر است پس، از خداوند پروا کنید و میانه خود را سازش دهید و اگر مؤمنید از خداوند و پیامبرش فرمان برید» سوره انفال، آیه ۱.</ref>.
-اندکی بعد، با [[نزول آیه]] [[خمس]]، [[حکم]] [[غنایم جنگی]] با تخصیص از این [[آیه]] خارج شد؛ ولی در مقابل، در [[سال چهارم هجری]]، [[آیه فیء]]، حکم [[انفال]] را به سرزمین‌هایی که بدون [[جنگ]] گشوده شده نیز تعمیم داد. پس از [[نزول]] این [[آیات]]، [[پیامبر]] [[قانون]] انفال را [[اجرا]] کرد.<ref>[[سید رضا حسینی|حسینی، سید رضا]]، [[بیت المال (مقاله)| مقاله «بیت المال»]]، [[دانشنامه امام علی ج۷ (کتاب)|دانشنامه امام علی]]، ج۷، ص ۴۱۳.</ref>
-== مقدمه ==
-یکی از منابع [[بیت المال]] [[انفال]] است که در [[سخنان امیرالمؤمنین]]{{ع}} به آن اشاره شده است. متأسفانه لغت‌دانان معنای دقیقی برای [[انفال]] ذکر نکرده‌اند و بیشتر به کاربرد آن در [[روایات]] پرداخته‌اند.
-در [[تفسیر تبیان]] می‌نویسد: انفال را جمع نفل دانسته‌اند که به معنای زیادی بر چیزی است. وقتی گفته می‌شود: {{عربی|"نَفَلتُكَ كذا"}}، زمانی است که به او چیزی داده باشد. [[لبید بن ربیعه]] گوید: «[[تقوای پروردگار]] ما بهترین نفل و زیادی است...»<ref>التبیان فی تفسیر القرآن، ج۵، ص۷۲.</ref>.
 در [[کشاف]] اصطلاحات الفنون در معنای نفل می‌نویسد: نَقَل به فتح نون و فاء، در لغت به معنای زیاده است و [[غنیمت]] از آن رو نَفَل نامیده می‌شود که زائد در [[حلال‌ها]] است؛ زیرا غنیمت در دیگر [[امت‌ها]] [[حلال]] نبوده است. به بچه ولد الزنا [[نافله]] و زیادی گفته می‌شود؛ زیرا زائد بر [[هدف ازدواج]] است که بچه از صلب پدر باید باشد و این بچه، زیادی است. و در [[شریعت]] اطلاق می‌شود بر [[مال]] زیادی که [[رهبر]] [[مسلمانان]] به برخی غنیمت‌بران می‌دهد. و این [[عمل]]«تنفیل» نامیده می‌شود<ref>کشاف اصطلاحات الفنون، ج۲، ص۱۷۲۱.</ref>.
-در بیشتر کتاب‌ها این معنا برای نفل و نفل ذکر شده و به معنای [[عطاء]] و [[بخشش]] نیز آمده است<ref>ر.ک: التحقیق فی کلمات القرآن، ج۱۰، ص۲۰۹.</ref>.
+راغب در مفردات با اینکه بیشتر به ریشه لغات می‌پردازد درباره واژه انفال و نفل، اول به بیان مصداق‌های آن پرداخته و می‌نویسد: «نَفَل، گفته شده، عین غنیمت است... و نفل آنچه برای [[انسان]] حاصل می‌شود پیش از غنمیت است. و گفته شده آنچه حاصل می‌شود برای مسلمانان بدون [[جنگ]] که همان فیء است و گفته شده نفل آن چیزی است از متاع و مانند آن، پس از آنکه [[غنائم]] تقسیم شده است. و بر این معنا حمل شده [[آیه]] {{متن قرآن|يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفَالِ...}}<ref>«از تو از انفال می‌پرسند ...» سوره انفال، آیه ۱.</ref> و اصل آن از نفل است که زیاده بر [[واجب]] است و به آن [[نافله]] گویند...»<ref>راغب، المفردات، ص۵۰۲.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳ (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳]]، ص ۵۴۱ - ۵۴۲.</ref>
-راغب در مفردات با این که بیشتر به ریشه لغات می‌پردازد درباره واژه انفال و نفل، اول به بیان مصداق‌های آن پرداخته و می‌نویسد: «نَفَل، گفته شده، عین غنیمت است... و نفل آنچه برای [[انسان]] حاصل می‌شود پیش از غنمیت است. و گفته شده آنچه حاصل می‌شود برای مسلمانان بدون [[جنگ]] که همان فیء است و گفته شده نفل آن چیزی است از متاع و مانند آن، پس از آنکه [[غنائم]] تقسیم شده است. و بر این معنا حمل شده [[آیه]] {{متن قرآن|يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفَالِ...}}<ref>«از تو از انفال می‌پرسند ...» سوره انفال، آیه ۱.</ref> و اصل آن از نفل است که زیاده بر [[واجب]] است و به آن [[نافله]] گویند...»<ref>راغب، المفردات، ص۵۰۲.</ref>.
-به [[غنیمت جنگی]] از آن رو [[انفال]] اطلاق می‌شود که زیاده بر [[جهاد]] و [[پیروزی]] است<ref>المیزان، ج۹، ص۵.</ref>.
-علت توجه نکردن به معنای لغوی انفال و بیان مصادیق آن این است که در کتب [[اهل سنت]] اهمیت زیادی به آن داده نشده و انفال را یا مساوی با [[غنائم]] دانسته‌اند یا از آن نفل برداشت نموده‌اند که به جنگجویان داده می‌شود؛ از این رو در معجم الفقهاء قلعه چی واژه انفال نیامده. او در معنای نفل گوید: مصدر نفل به معنای زیاده است، آنچه زائد بر واجب است، [[صدقه]] باشد یا [[نماز]] یا [[روزه]] یا غیر آن، و از آن جهت است که آنچه به [[جنگجو]] داده می‌شود بیشتر از [[استحقاق]] وی از [[غنیمت]] است<ref>معجم لغه الفقهاء، ص۴۸۵: {{عربی|النفل: بفتح فسکون مصدر النفل؛ الزیاده: ما کان زائداً عن الواجب صدقة کان أم صلاة أم صیاماً، أم غیر ذلک. و منه: ما یعطاه المحارب زیاده عن استحقاقه من الغنیم}}.</ref>.
-پایه بحث انفال، [[آیه قرآن]] است که می‌فرماید: {{متن قرآن|يَسْأَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفَالِ قُلِ الْأَنْفَالُ لِلَّهِ وَالرَّسُولِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَصْلِحُوا ذَاتَ بَيْنِكُمْ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ}}<ref>«از تو از انفال می‌پرسند بگو: انفال از آن خداوند و پیامبر است پس، از خداوند پروا کنید و میانه خود را سازش دهید و اگر مؤمنید از خداوند و پیامبرش فرمان برید» سوره انفال، آیه ۱.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳ (کتاب)|سیمای کارگزاران علی بن ابی طالب امیرالمؤمنین ج۳]]، ص ۵۴۱ - ۵۴۲.</ref>
 == منابع ==