بخت نصر در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←حمله به اعراب
جز (جایگزینی متن - 'دست' به 'دست') |
|||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
طبق این روایات، [[عداوت]] مذکور از [[نزول]] پیام‌های [[عذاب]] و [[جنگ]] از سوی جبرئیل و همچنین بازداشتن [[دانیال]] از کشتن بخت‌نصر در [[کودکی]] نشئت یافته است.<ref>تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السلام، ص ۴۴۸؛ الاحتجاج، ج ۱، ص ۹۳ ـ ۹۴؛ بحارالانوار، ج ۳۹، ص ۱۰۳.</ref> افزون بر گزارشهای [[قرآنی]]، اطلاعات [[تاریخی]] بی‌پایه‌ای نیز از برخی مفسران و مورخان نخستین درباره بخت‌نصر [[نقل]] شده است. این گزارش‌ها با داستانِ یافتن نوزادی در کنار بتی و نامیدن وی به بخت‌نصر به معنای فرزند [[بت]] "نصّر" آغاز شده.<ref> لسان العرب، ج ۱۴، ص ۱۶۲، "نصر".</ref> سپس چگونگی به [[قدرت]] رسیدن وی پس از دوره‌ای فلاکت و [[بدبختی]] در جریان ملاقاتش با فردی [[یهودی]] یا [[پیامبری]] از [[بنی‌اسرائیل]] ذکر می‌شود..<ref> تاریخ طبری، ج ۱، ص ۳۱۹ ـ ۳۲۰؛ روض الجنان، ج ۱۲، ص ۱۷۶؛ الکامل، ج ۱، ص ۲۶۱.</ref> در منابع [[ایرانیان]] قبل از [[اسلام]] نیز به [[حمله]] لُهراسپ، [[پادشاه]] کیانی به [[همراهی]] [[بخت]] نرسیه (نام [[فارسی]] شده بخت‌نصر)<ref> المعارف، ص ۶۵۲؛ تجارب‌الامم، ج ۱، ص ۲۶.</ref> به [[بیت‌المقدس]] اشاره شده<ref>کیانیان، ص ۱۳۶ ـ ۱۳۷، ۱۵۶.</ref> که احتمالاً منشأ [[الهام]] مورخان [[اسلامی]] در معرفی بخت‌نصر به عنوان مرزبان ممالک غربی لُهراسپ و [[کارگزار]] او در [[فتح]] [[اورشلیم]] بوده است.<ref> تاریخ طبری، ج ۱، ص ۳۱۶؛ مروج الذهب، ج ۱، ص ۲۳۵؛ تجارب الامم، ج ۱، ص ۲۶.</ref> گروهی نیز سعی در ارائه شجره‌نامه‌ای پارسی برای وی کرده‌اند،<ref> تاریخ طبری، ج ۱، ص ۳۱۷؛ تاریخ سیستان، ص ۳۴ ـ ۳۵؛ نزهه‌القلوب، ص ۹۱.</ref> به هر حال در [[منابع تاریخی]] اسلامی بسیار اندک از وی به عنوان [[پادشاهی]] مستقل یاد شده است<ref> تاریخ سیستان، ص ۳۴ ـ ۳۵؛ تاریخ طبری، ج ۱، ص ۳۱۷؛ نزهة القلوب، ص ۱۰۴.</ref><ref>[[محمد جواد معموری|معموری، محمد جواد]]، [[بُخْتُ نُصَر (مقاله)|مقاله «بُخْتُ نُصَر»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref> | طبق این روایات، [[عداوت]] مذکور از [[نزول]] پیام‌های [[عذاب]] و [[جنگ]] از سوی جبرئیل و همچنین بازداشتن [[دانیال]] از کشتن بخت‌نصر در [[کودکی]] نشئت یافته است.<ref>تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السلام، ص ۴۴۸؛ الاحتجاج، ج ۱، ص ۹۳ ـ ۹۴؛ بحارالانوار، ج ۳۹، ص ۱۰۳.</ref> افزون بر گزارشهای [[قرآنی]]، اطلاعات [[تاریخی]] بی‌پایه‌ای نیز از برخی مفسران و مورخان نخستین درباره بخت‌نصر [[نقل]] شده است. این گزارش‌ها با داستانِ یافتن نوزادی در کنار بتی و نامیدن وی به بخت‌نصر به معنای فرزند [[بت]] "نصّر" آغاز شده.<ref> لسان العرب، ج ۱۴، ص ۱۶۲، "نصر".</ref> سپس چگونگی به [[قدرت]] رسیدن وی پس از دوره‌ای فلاکت و [[بدبختی]] در جریان ملاقاتش با فردی [[یهودی]] یا [[پیامبری]] از [[بنی‌اسرائیل]] ذکر می‌شود..<ref> تاریخ طبری، ج ۱، ص ۳۱۹ ـ ۳۲۰؛ روض الجنان، ج ۱۲، ص ۱۷۶؛ الکامل، ج ۱، ص ۲۶۱.</ref> در منابع [[ایرانیان]] قبل از [[اسلام]] نیز به [[حمله]] لُهراسپ، [[پادشاه]] کیانی به [[همراهی]] [[بخت]] نرسیه (نام [[فارسی]] شده بخت‌نصر)<ref> المعارف، ص ۶۵۲؛ تجارب‌الامم، ج ۱، ص ۲۶.</ref> به [[بیت‌المقدس]] اشاره شده<ref>کیانیان، ص ۱۳۶ ـ ۱۳۷، ۱۵۶.</ref> که احتمالاً منشأ [[الهام]] مورخان [[اسلامی]] در معرفی بخت‌نصر به عنوان مرزبان ممالک غربی لُهراسپ و [[کارگزار]] او در [[فتح]] [[اورشلیم]] بوده است.<ref> تاریخ طبری، ج ۱، ص ۳۱۶؛ مروج الذهب، ج ۱، ص ۲۳۵؛ تجارب الامم، ج ۱، ص ۲۶.</ref> گروهی نیز سعی در ارائه شجره‌نامه‌ای پارسی برای وی کرده‌اند،<ref> تاریخ طبری، ج ۱، ص ۳۱۷؛ تاریخ سیستان، ص ۳۴ ـ ۳۵؛ نزهه‌القلوب، ص ۹۱.</ref> به هر حال در [[منابع تاریخی]] اسلامی بسیار اندک از وی به عنوان [[پادشاهی]] مستقل یاد شده است<ref> تاریخ سیستان، ص ۳۴ ـ ۳۵؛ تاریخ طبری، ج ۱، ص ۳۱۷؛ نزهة القلوب، ص ۱۰۴.</ref><ref>[[محمد جواد معموری|معموری، محمد جواد]]، [[بُخْتُ نُصَر (مقاله)|مقاله «بُخْتُ نُصَر»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref> | ||
=== حمله به [[ | === حمله به [[عرب‌ها]] === | ||
در [[آیات]] {{متن قرآن|وَكَمْ قَصَمْنَا مِن قَرْيَةٍ كَانَتْ ظَالِمَةً وَأَنشَأْنَا بَعْدَهَا قَوْمًا آخَرِينَ فَلَمَّا أَحَسُّوا بَأْسَنَا إِذَا هُم مِّنْهَا يَرْكُضُونَ لا تَرْكُضُوا وَارْجِعُوا إِلَى مَا أُتْرِفْتُمْ فِيهِ وَمَسَاكِنِكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْأَلُونَ قَالُوا يَا وَيْلَنَا إِنَّا كُنَّا ظَالِمِينَ فَمَا زَالَت تِّلْكَ دَعْوَاهُمْ حَتَّى جَعَلْنَاهُمْ حَصِيدًا خَامِدِينَ}}<ref>«و بسا شهرهایی را در هم کوفتیم که (مردم آنها) ستمگر بودند و پس از آنها گروهی دیگر پدید آوردیم. و همین که عذاب ما را در (می) یافتند ناگاه از آن می‌گریختند. مگریزید و به آنچه که در آن کامرانی یافته‌اید و به خانه‌هایتان باز گردید باشد که از شما بازخواست کنند. گفتند: وای بر ما! بی‌گمان ما ستمگر بوده‌ایم. و هماره همان سخن آنان بود تا آنکه آنان را (چون گیاه) دروشده‌ای فرو مرده گرداندیم» سوره انبیاء، آیه ۱۱-۱۵.</ref> از مردمانی [[ستمگر]] یاد شده که [[خداوند]] محل سکونت آباد و پرناز و نعمتشان را [[درهم]] شکسته، آنان را از بیخ و بن برمی‌کند. برخی [[تفاسیر]] با [[اعتماد]] بر روایاتی از [[مفسران]] نخستین {{متن قرآن|حَصِيدًا خَامِدِينَ}} را به معنای [[قتل عام]] با [[شمشیر]] <ref>تفسیر عبدالرزاق، ج ۲، ص ۳۸۳؛ جامع‌البیان، مج ۱۰، ج ۱۷، ص ۱۳؛ التبیان، ج ۷، ص ۲۳۵.</ref> و نه بر اثر [[نزول]] [[عذاب الهی]]<ref>التبیان، ج ۷، ص ۲۳۵؛ مجمع‌البیان، ج ۷، ص ۷۶.</ref> دانسته‌اند. این گروه، آیات مورد نظر را در مورد حمله بخت‌نصر به "حضور" یا "حضوراء" در [[یمن]] به سبب [[قتل]] پیامبری به نام "[[شعیب بن ذی مهرم]]" [[تفسیر]] کرده‌اند.<ref>کشف الاسرار، ج ۶، ص ۲۱۶؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۱، ص ۱۸۲؛ فتح‌القدیر، ج ۳، ص ۴۰۳ ـ ۴۰۴.</ref> اندکی نیز حضوراء را در [[حجاز]] از سوی [[شام]] بیان کرده‌اند.<ref>فتح الباری، ج ۸، ص ۳۳۱.</ref> مورخان [[اسلامی]] نیز داستانهای بسیاری در این رابطه ارائه داده‌اند،<ref>کتاب مقدس، ارمیا، ۴۹: ۲۷ ـ ۲۸.</ref> به هر حال ماجرای [[حمله]] بخت‌نصر به حضوراء به احتمال زیاد از گزارش [[سفر]] [[ارمیا]]<ref>تاریخ طبری، ج ۱، ص ۳۲۶ ـ ۳۲۷؛ معجم ما استعجم، ج ۲، ص ۹۰؛ الکامل، ج ۱، ص ۲۷۱ ـ ۲۷۲.</ref> مبنی بر حمله بخت‌نصر به حاصور و قیدار در [[بادیه]] [[شرق]] [[فلسطین]]<ref>المفصل، ج ۱، ص ۳۵۰.</ref> اقتباس شده و تشابه اسمی حاصور به حضوراء سبب [[اشتباه]] [[راویان]] اسلامی بوده است؛<ref>قاموس کتاب مقدس، ص ۳۰۸؛ المفصل، ج ۱، ص ۳۵۱.</ref> همچنین اشاره به واداشتن بخت‌نصر توسط ارمیا برای حمله به حضوراء در برخی [[منابع اسلامی]]<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۱، ص ۱۸۲.</ref> و تشابه بسیار گزارش [[عهد عتیق]] با برخی عبارات این‌گونه [[روایات]]، این فرضیه را قوت می‌بخشد، گذشته از این، دوری مکانی فراوان [[بابل]] از [[یمن]] احتمال وقوع چنین حمله‌ای را [[تضعیف]] می‌کند<ref>المفصل، ج ۱، ص ۳۵۲.</ref><ref>[[محمد جواد معموری|معموری، محمد جواد]]، [[بُخْتُ نُصَر (مقاله)|مقاله «بُخْتُ نُصَر»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref> | در [[آیات]] {{متن قرآن|وَكَمْ قَصَمْنَا مِن قَرْيَةٍ كَانَتْ ظَالِمَةً وَأَنشَأْنَا بَعْدَهَا قَوْمًا آخَرِينَ فَلَمَّا أَحَسُّوا بَأْسَنَا إِذَا هُم مِّنْهَا يَرْكُضُونَ لا تَرْكُضُوا وَارْجِعُوا إِلَى مَا أُتْرِفْتُمْ فِيهِ وَمَسَاكِنِكُمْ لَعَلَّكُمْ تُسْأَلُونَ قَالُوا يَا وَيْلَنَا إِنَّا كُنَّا ظَالِمِينَ فَمَا زَالَت تِّلْكَ دَعْوَاهُمْ حَتَّى جَعَلْنَاهُمْ حَصِيدًا خَامِدِينَ}}<ref>«و بسا شهرهایی را در هم کوفتیم که (مردم آنها) ستمگر بودند و پس از آنها گروهی دیگر پدید آوردیم. و همین که عذاب ما را در (می) یافتند ناگاه از آن می‌گریختند. مگریزید و به آنچه که در آن کامرانی یافته‌اید و به خانه‌هایتان باز گردید باشد که از شما بازخواست کنند. گفتند: وای بر ما! بی‌گمان ما ستمگر بوده‌ایم. و هماره همان سخن آنان بود تا آنکه آنان را (چون گیاه) دروشده‌ای فرو مرده گرداندیم» سوره انبیاء، آیه ۱۱-۱۵.</ref> از مردمانی [[ستمگر]] یاد شده که [[خداوند]] محل سکونت آباد و پرناز و نعمتشان را [[درهم]] شکسته، آنان را از بیخ و بن برمی‌کند. برخی [[تفاسیر]] با [[اعتماد]] بر روایاتی از [[مفسران]] نخستین {{متن قرآن|حَصِيدًا خَامِدِينَ}} را به معنای [[قتل عام]] با [[شمشیر]] <ref>تفسیر عبدالرزاق، ج ۲، ص ۳۸۳؛ جامع‌البیان، مج ۱۰، ج ۱۷، ص ۱۳؛ التبیان، ج ۷، ص ۲۳۵.</ref> و نه بر اثر [[نزول]] [[عذاب الهی]]<ref>التبیان، ج ۷، ص ۲۳۵؛ مجمع‌البیان، ج ۷، ص ۷۶.</ref> دانسته‌اند. این گروه، آیات مورد نظر را در مورد حمله بخت‌نصر به "حضور" یا "حضوراء" در [[یمن]] به سبب [[قتل]] پیامبری به نام "[[شعیب بن ذی مهرم]]" [[تفسیر]] کرده‌اند.<ref>کشف الاسرار، ج ۶، ص ۲۱۶؛ تفسیر قرطبی، ج ۱۱، ص ۱۸۲؛ فتح‌القدیر، ج ۳، ص ۴۰۳ ـ ۴۰۴.</ref> اندکی نیز حضوراء را در [[حجاز]] از سوی [[شام]] بیان کرده‌اند.<ref>فتح الباری، ج ۸، ص ۳۳۱.</ref> مورخان [[اسلامی]] نیز داستانهای بسیاری در این رابطه ارائه داده‌اند،<ref>کتاب مقدس، ارمیا، ۴۹: ۲۷ ـ ۲۸.</ref> به هر حال ماجرای [[حمله]] بخت‌نصر به حضوراء به احتمال زیاد از گزارش [[سفر]] [[ارمیا]]<ref>تاریخ طبری، ج ۱، ص ۳۲۶ ـ ۳۲۷؛ معجم ما استعجم، ج ۲، ص ۹۰؛ الکامل، ج ۱، ص ۲۷۱ ـ ۲۷۲.</ref> مبنی بر حمله بخت‌نصر به حاصور و قیدار در [[بادیه]] [[شرق]] [[فلسطین]]<ref>المفصل، ج ۱، ص ۳۵۰.</ref> اقتباس شده و تشابه اسمی حاصور به حضوراء سبب [[اشتباه]] [[راویان]] اسلامی بوده است؛<ref>قاموس کتاب مقدس، ص ۳۰۸؛ المفصل، ج ۱، ص ۳۵۱.</ref> همچنین اشاره به واداشتن بخت‌نصر توسط ارمیا برای حمله به حضوراء در برخی [[منابع اسلامی]]<ref>تفسیر قرطبی، ج ۱۱، ص ۱۸۲.</ref> و تشابه بسیار گزارش [[عهد عتیق]] با برخی عبارات این‌گونه [[روایات]]، این فرضیه را قوت می‌بخشد، گذشته از این، دوری مکانی فراوان [[بابل]] از [[یمن]] احتمال وقوع چنین حمله‌ای را [[تضعیف]] می‌کند<ref>المفصل، ج ۱، ص ۳۵۲.</ref><ref>[[محمد جواد معموری|معموری، محمد جواد]]، [[بُخْتُ نُصَر (مقاله)|مقاله «بُخْتُ نُصَر»]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref> | ||