فرشته: تفاوت میان نسخهها
←ویژگیهای فرشتگان
بدون خلاصۀ ویرایش |
برچسب: پیوندهای ابهامزدایی |
||
خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
# آنها [[وظائف]] مهم و بسیار متنوعی از سوی [[خداوند]] بر عهده دارند<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۴۲۳.</ref>: نقش [[فرشتگان]] در [[جهان آفرینش]] نقش واسطه میان [[پروردگار]] و [[جهان هستی]] است. آنان [[اجرا]] کنندۀ [[فرمان خداوند]] در [[جهان]] هستند<ref>{{متن قرآن|لَا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ}}«در گفتار بر او پیشی نمیجویند و آنان به فرمان وی کار میکنند» سوره انبیاء، آیه ۲۷.</ref>. برخی از [[وظایف]] آنها عبارت است از: واسطۀ [[نزول وحی]] به [[انسان]]<ref>{{متن قرآن|فَنَادَتْهُ الْمَلَائِكَةُ وَهُوَ قَائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرَابِ أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيَى مُصَدِّقًا بِكَلِمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَسَيِّدًا وَحَصُورًا وَنَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ}}«پس فرشتگان او را در حالی که در محراب به نماز ایستاده بود ندا دادند: خداوند تو را به (تولّد) یحیی نوید میدهد که «کلمهای از خداوند» را راست میشمارد و سالار و (در برابر زنان) خویشتندار و پیامبری از شایستگان است» سوره آل عمران، آیه ۳۹؛ {{متن قرآن|يُنَزِّلُ الْمَلَائِكَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنْذِرُوا أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاتَّقُونِ}}«فرشتگان را با روح از (مبدأ) امر خویش بر هر کس از بندگانش که بخواهد فرو میفرستد که بیم دهید: هیچ خدایی جز من نیست بنابراین از من پروا کنید» سوره نحل، آیه ۲.</ref>؛ واسطۀ قبض [[روح انسان]]<ref>{{متن قرآن|قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ}}«بگو: آن فرشته مرگ که بر شما گماردهاند جان شما را میستاند سپس به سوی پروردگارتان بازگردانده میشوید» سوره سجده، آیه ۱۱.</ref>؛ مراقب [[اعمال]] [[بندگان]]<ref>إِ{{متن قرآن|ذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيَانِ عَنِ الْيَمِينِ وَعَنِ الشِّمَالِ قَعِيدٌ مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ}}«(آدمی باید یاد کند) هنگامی را که دو فرشته فراگیرنده که از راست و چپ (او) نشستهاند، (کارهای او را) فرا میگیرند هیچ سخنی بر زبان نمیآورد مگر آنکه نزد او فرشته مراقبی حاضر است (تا آن سخن را بنویسد)» سوره ق، آیه ۱۷ ـ ۱۸.</ref>؛ [[حافظ]] [[انسان]] در برابر حوادث ناگوار و [[بلایا]]<ref>{{متن قرآن|لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَالٍ}}«او را از پیش رو و پشت سر فرشتگانی پیگیرند که به فرمان خداوند، نگهبان ویاند» سوره رعد، آیه ۱۱.</ref>؛ حامل [[عرش الهی]] و شفیع [[گناهکاران]]<ref>{{متن قرآن|الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيُؤْمِنُونَ بِهِ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَعِلْمًا فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَقِهِمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ}}«کسانی که عرش خداوند را برمیدارند و پیرامونیان آن، با سپاس پروردگارشان را به پاکی میستایند و بدو ایمان میآورند و برای مؤمنان آمرزش میخواهند که: پروردگارا! بخشایش و دانش تو همه چیز را فراگیر است پس، آنان را که توبه آورده و از راه تو پیروی کردهاند بیا» سوره غافر، آیه ۷.</ref>، [[تغییر]] شکل به صورت [[آدمیان]]<ref>{{متن قرآن|فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا}}«و از چشم آنان پنهان شد و ما روح خود را به سوی او فرو فرستادیم که چون انسانی باندام، بر او پدیدار گشت» سوره مریم، آیه ۱۷.</ref> و [[یاری]] کردن [[مؤمنان]] در پیشامدهای سخت مانند جنگها<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا}}«ای مؤمنان! نعمت خداوند را بر خویش به یاد آورید هنگامی که سپاهیانی بر شما تاختند و ما بر (سر) آنان بادی و (نیز) سپاهیانی را که آنان را نمیدیدید فرستادیم و خداوند به آنچه انجام میدهید بیناست» سوره احزاب، آیه ۹.</ref>؛ [[تدبیر]] کنندۀ امور [[جهان]]<ref>{{متن قرآن|فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا}}«آنگاه، به فرشتگان کارگزار،» سوره نازعات، آیه ۵.</ref> و گروهی نیز [[مأمور]] [[عذاب]] [[اقوام]] سرکشاند<ref>{{متن قرآن|وَلَمَّا جَاءَتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِيءَ بِهِمْ وَضَاقَ بِهِمْ ذَرْعًا وَقَالَ هَذَا يَوْمٌ عَصِيبٌ}}«و چون فرشتگان ما نزد لوط آمدند از (آمدن) آنان پریشان گشت و دستش از (یاری به) آنان کوتاه شد و گفت: امروز روز سختی است!» سوره هود، آیه ۷۷.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۴۲۳.</ref> | # آنها [[وظائف]] مهم و بسیار متنوعی از سوی [[خداوند]] بر عهده دارند<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۴۲۳.</ref>: نقش [[فرشتگان]] در [[جهان آفرینش]] نقش واسطه میان [[پروردگار]] و [[جهان هستی]] است. آنان [[اجرا]] کنندۀ [[فرمان خداوند]] در [[جهان]] هستند<ref>{{متن قرآن|لَا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ}}«در گفتار بر او پیشی نمیجویند و آنان به فرمان وی کار میکنند» سوره انبیاء، آیه ۲۷.</ref>. برخی از [[وظایف]] آنها عبارت است از: واسطۀ [[نزول وحی]] به [[انسان]]<ref>{{متن قرآن|فَنَادَتْهُ الْمَلَائِكَةُ وَهُوَ قَائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرَابِ أَنَّ اللَّهَ يُبَشِّرُكَ بِيَحْيَى مُصَدِّقًا بِكَلِمَةٍ مِنَ اللَّهِ وَسَيِّدًا وَحَصُورًا وَنَبِيًّا مِنَ الصَّالِحِينَ}}«پس فرشتگان او را در حالی که در محراب به نماز ایستاده بود ندا دادند: خداوند تو را به (تولّد) یحیی نوید میدهد که «کلمهای از خداوند» را راست میشمارد و سالار و (در برابر زنان) خویشتندار و پیامبری از شایستگان است» سوره آل عمران، آیه ۳۹؛ {{متن قرآن|يُنَزِّلُ الْمَلَائِكَةَ بِالرُّوحِ مِنْ أَمْرِهِ عَلَى مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ أَنْ أَنْذِرُوا أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا فَاتَّقُونِ}}«فرشتگان را با روح از (مبدأ) امر خویش بر هر کس از بندگانش که بخواهد فرو میفرستد که بیم دهید: هیچ خدایی جز من نیست بنابراین از من پروا کنید» سوره نحل، آیه ۲.</ref>؛ واسطۀ قبض [[روح انسان]]<ref>{{متن قرآن|قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ الَّذِي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ}}«بگو: آن فرشته مرگ که بر شما گماردهاند جان شما را میستاند سپس به سوی پروردگارتان بازگردانده میشوید» سوره سجده، آیه ۱۱.</ref>؛ مراقب [[اعمال]] [[بندگان]]<ref>إِ{{متن قرآن|ذْ يَتَلَقَّى الْمُتَلَقِّيَانِ عَنِ الْيَمِينِ وَعَنِ الشِّمَالِ قَعِيدٌ مَا يَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَيْهِ رَقِيبٌ عَتِيدٌ}}«(آدمی باید یاد کند) هنگامی را که دو فرشته فراگیرنده که از راست و چپ (او) نشستهاند، (کارهای او را) فرا میگیرند هیچ سخنی بر زبان نمیآورد مگر آنکه نزد او فرشته مراقبی حاضر است (تا آن سخن را بنویسد)» سوره ق، آیه ۱۷ ـ ۱۸.</ref>؛ [[حافظ]] [[انسان]] در برابر حوادث ناگوار و [[بلایا]]<ref>{{متن قرآن|لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَالٍ}}«او را از پیش رو و پشت سر فرشتگانی پیگیرند که به فرمان خداوند، نگهبان ویاند» سوره رعد، آیه ۱۱.</ref>؛ حامل [[عرش الهی]] و شفیع [[گناهکاران]]<ref>{{متن قرآن|الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيُؤْمِنُونَ بِهِ وَيَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا وَسِعْتَ كُلَّ شَيْءٍ رَحْمَةً وَعِلْمًا فَاغْفِرْ لِلَّذِينَ تَابُوا وَاتَّبَعُوا سَبِيلَكَ وَقِهِمْ عَذَابَ الْجَحِيمِ}}«کسانی که عرش خداوند را برمیدارند و پیرامونیان آن، با سپاس پروردگارشان را به پاکی میستایند و بدو ایمان میآورند و برای مؤمنان آمرزش میخواهند که: پروردگارا! بخشایش و دانش تو همه چیز را فراگیر است پس، آنان را که توبه آورده و از راه تو پیروی کردهاند بیا» سوره غافر، آیه ۷.</ref>، [[تغییر]] شکل به صورت [[آدمیان]]<ref>{{متن قرآن|فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا}}«و از چشم آنان پنهان شد و ما روح خود را به سوی او فرو فرستادیم که چون انسانی باندام، بر او پدیدار گشت» سوره مریم، آیه ۱۷.</ref> و [[یاری]] کردن [[مؤمنان]] در پیشامدهای سخت مانند جنگها<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ جَاءَتْكُمْ جُنُودٌ فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمْ رِيحًا وَجُنُودًا لَمْ تَرَوْهَا وَكَانَ اللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرًا}}«ای مؤمنان! نعمت خداوند را بر خویش به یاد آورید هنگامی که سپاهیانی بر شما تاختند و ما بر (سر) آنان بادی و (نیز) سپاهیانی را که آنان را نمیدیدید فرستادیم و خداوند به آنچه انجام میدهید بیناست» سوره احزاب، آیه ۹.</ref>؛ [[تدبیر]] کنندۀ امور [[جهان]]<ref>{{متن قرآن|فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا}}«آنگاه، به فرشتگان کارگزار،» سوره نازعات، آیه ۵.</ref> و گروهی نیز [[مأمور]] [[عذاب]] [[اقوام]] سرکشاند<ref>{{متن قرآن|وَلَمَّا جَاءَتْ رُسُلُنَا لُوطًا سِيءَ بِهِمْ وَضَاقَ بِهِمْ ذَرْعًا وَقَالَ هَذَا يَوْمٌ عَصِيبٌ}}«و چون فرشتگان ما نزد لوط آمدند از (آمدن) آنان پریشان گشت و دستش از (یاری به) آنان کوتاه شد و گفت: امروز روز سختی است!» سوره هود، آیه ۷۷.</ref>.<ref>ر.ک: [[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص ۴۲۳.</ref> | ||
# [[مقامات]] مختلف و مراتب متفاوت دارند؛ [[خداوند سبحان]] در [[قرآن کریم]] به این امر اشاره دارد: «و هیچ یک از ما ([[فرشتگان]]) نیست، مگر اینکه برای او [[مقام]] و مرتبهای معین است<ref>{{متن قرآن|مَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَعْلُومٌ}}«و هیچ یک از ما (فرشتگان) نیست مگر که جایگاهی معیّن دارد» سوره صافات، آیه ۱۶۴.</ref>؛<ref>ر.ک: [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۶۰۹ ـ ۶۱۰.</ref> گروهی از آنان پیوسته در سجدهاند و [[رکوع]] ندارند و گروهی در رکوعاند و یارای ایستادن ندارند و گروهی همواره به صف ایستادهاند و پراکنده نمیشوند و برخی پیوسته [[تسبیح]] میگویند<ref>{{متن حدیث|مِنْهُمْ سُجُودٌ لَا یرْکَعُونَ وَ رُکُوعٌ لَا ینْتَصِبُونَ وَ صَافُّونَ لَا یتَزَایلُونَ وَ مُسَبِّحُونَ لا یسْأَمُونَ}}؛ نهج البلاغه، خطبۀ ۱.</ref>. | # [[مقامات]] مختلف و مراتب متفاوت دارند؛ [[خداوند سبحان]] در [[قرآن کریم]] به این امر اشاره دارد: «و هیچ یک از ما ([[فرشتگان]]) نیست، مگر اینکه برای او [[مقام]] و مرتبهای معین است<ref>{{متن قرآن|مَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَعْلُومٌ}}«و هیچ یک از ما (فرشتگان) نیست مگر که جایگاهی معیّن دارد» سوره صافات، آیه ۱۶۴.</ref>؛<ref>ر.ک: [[دانشنامه نهج البلاغه ج۲ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص ۶۰۹ ـ ۶۱۰.</ref> گروهی از آنان پیوسته در سجدهاند و [[رکوع]] ندارند و گروهی در رکوعاند و یارای ایستادن ندارند و گروهی همواره به صف ایستادهاند و پراکنده نمیشوند و برخی پیوسته [[تسبیح]] میگویند<ref>{{متن حدیث|مِنْهُمْ سُجُودٌ لَا یرْکَعُونَ وَ رُکُوعٌ لَا ینْتَصِبُونَ وَ صَافُّونَ لَا یتَزَایلُونَ وَ مُسَبِّحُونَ لا یسْأَمُونَ}}؛ نهج البلاغه، خطبۀ ۱.</ref>. | ||
=== عصمت فرشتگان === | |||
==== اثبات عصمت فرشتگان ==== | |||
===== دلیل عقلی ===== | |||
متکلمان صرفا جهت اثبات عصمت فرشتگان وحی به ادله عقلی استناد کردهاند که تقریر آن چنین است: برای اثبات عصمت فرشتگان در مقام دریافت پیام الهی و [[ابلاغ]] آن به [[انبیا]] {{عم}} میتوان به براهین عقلی [[استدلال]] کرد. ... هر گونه دلیل عقلی که برای [[اثبات عصمت انبیا]] در مقام تلقی و [[ابلاغ وحی]] اقامه شده، [[لزوم]] [[عصمت ملائکه]] [[وحی]] را نیز به [[اثبات]] میرساند. | |||
غرض اصلی از [[خلقت]] [[آدمی]]، رسیدن به کمال نهایی و [[سعادت ابدی]] است و از طرفی، ابزار و وسایلی که برای [[درک]] و [[شناخت]] در [[اختیار]] [[انسانها]] قرار داده شده است؛ یعنی [[حس]] و [[عقل]]، برای این منظور کفایت نمیکنند، از این رو عقل با توجه به [[حکمت خداوند]] در مییابد که حتماً باید راه دیگری در اختیار [[آدمیان]] قرار گیرد و آن، [[راه وحی]] و [[نبوت]] است. طبیعی است که برای حصول و تحقق این منظور باید [[پیام]] [[خداوند]] به طور کامل و بدون هیچ دستبردی در اختیار انسانها قرار گیرد و این جز با [[عصمت]] و مصونیت فرشتگان امکانپذیر نیست؛ چرا که اگر [[پیام الهی]] توسط فرشتگان وحی دچار [[تحریف]] و [[تغییر]] شود؛ یعنی آنها در [[ابلاغ پیام]] خداوند [[معصوم]] نباشند، در این صورت [[نقض غرض]] خواهد شد<ref>[[احمد حسین شریفی|شریفی، احمد حسین]]، [[حسن یوسفیان|یوسفیان، حسن]]، [[پژوهشی در عصمت معصومان (کتاب)|پژوهشی در عصمت معصومان]]، ص ۳۳۵.</ref>. | |||
===== دلایل نقلی ===== | |||
برای [[اثبات عصمت]] [[فرشتگان]] [[وحی]] در اموری که مربوط به دریافت [[ابلاغ وحی]] نیست و همچنین عصمت سایر فرشتگانی که با مقوله وحی ارتباطی ندارند ـ مانند ملائکهای که [[مأمور]] کتابت [[اعمال]] [[آدمیان]] و یا مأمور نزول [[برکات]] آسمانی و مانند آن هستند ـ هر چند که به [[دلیل]] کمبود اطلاعات از کیفیت وجودی آنها، نمیتوان [[برهان عقلی]] اقامه کرد؛ اما [[آیات]] و [[روایات]] بسیاری به خوبی بر عصمت این موجودات [[پاک]] و ارجمند دلالت دارند. | |||
====== آیات [[قرآن کریم]] ====== | |||
[[پرونده:عصمت فرشتگان 2.jpg|بندانگشتی|جایگزین=عصمت فرشتگان 2|دیدگاه قرآن کریم درباره عصمت فرشتگان]] | |||
از نظر [[قرآن کریم]]، ایمان به ملائکه [[الهی]] از ارکان [[ایمان]] به غیب بوده و از شرایط ایمان [[مؤمن]] محسوب میشود. حدود ۲۰۰ [[آیه]] در [[قرآن]] در مورد [[ملائکه]]، ایمان به آنها، صفات، [[وظایف]] و تکالیفشان آمده است. یکی از صفاتی که قرآن برای [[فرشتگان]] معرّفی مینماید، [[عصمت]] است، میفرماید: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ}}<ref>«ای مؤمنان! خود و خانواده خویش را از آتشی بازدارید که هیزم آن آدمیان و سنگهاست؛ فرشتگان درشتخوی سختگیری بر آن نگاهبانند که از آنچه خداوند به آنان فرمان دهد سر نمیپیچند و آنچه فرمان یابند بجای میآورند» سوره تحریم، آیه ۶.</ref>. | |||
در مورد این آیه به دو نکته باید توجه کرد: اولاً آیه بر اطاعت محض و عدم [[عصیان]] ملائکه صراحت دارد. ثانیاً فرشتگان [[عذاب]] خصوصیّتی ندارند؛ بلکه نفس [[فرشته]] بودن چنین خصوصیتی را لازم میآورد و به اصطلاح باید از ملائکه عذاب بودن، الغاء خصوصیت کرد. | |||
در جای دیگر میفرماید: {{متن قرآن|وَقَالُوا اتَّخَذَ الرَّحْمَنُ وَلَدًا سُبْحَانَهُ بَلْ عِبَادٌ مُكْرَمُونَ * لَا يَسْبِقُونَهُ بِالْقَوْلِ وَهُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ }}<ref>«و گفتند خداوند بخشنده (از فرشتگان) فرزندی گزیده است؛ پاکا که اوست؛ بلکه (فرشتهها تنها) بندگانی ارجمندند؛ * در گفتار بر او پیشی نمیجویند و آنان به فرمان وی کار میکنند» سوره انبیاء، آیه ۲۶-۲۷.</ref>. | |||
این [[آیات]] نیز بر عصمت فرشتگان دلالت دارد. در چند آیه قبل میفرماید: {{متن قرآن|وَلَهُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَنْ عِنْدَهُ لَا يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِهِ وَلَا يَسْتَحْسِرُونَ * يُسَبِّحُونَ اللَّيْلَ وَالنَّهَارَ لَا يَفْتُرُونَ }}<ref>«و هر کس که در آسمانها و زمین است از آن اوست و آن کسان که نزد اویند از پرستش وی سر باز نمیزنند و خسته نمیشوند * شب و روز (خداوند را) به پاکی ستایش میکنند در حالی که سستی نمیورزند» سوره انبیاء، آیه ۱۹-۲۰.</ref>. که در این آیات نیز اشاره به [[قدس]] و [[پاکی]] و [[عبودیّت]] [[فرشتگان]] شده است. | |||
در جای دیگر بعد از بیان این که هریک از فرشتگان مقامی مخصوص دارند که هیچ گاه از آن [[مقام]] و [[جایگاه]] خود تخطّی نمیکنند، میفرماید: {{متن قرآن|وَمَا مِنَّا إِلَّا لَهُ مَقَامٌ مَعْلُومٌ * وَإِنَّا لَنَحْنُ الصَّافُّونَ * وَإِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُونَ}}<ref>«و هیچ یک از ما (فرشتگان) نیست مگر که جایگاهی معیّن دارد * و ماییم که صفزدگانیم * و ماییم که (خداوند را) به پاکی میستاییم» سوره صافات، آیه ۱۶۴-۱۶۶.</ref>. در مجموع آنچه از [[روح]] [[قرآن]] به طور عام به دست میآید این است که، فرشتگان - موجوداتی [[پاک]] و [[معصوم]] هستند - امکان [[خطا]] و [[اشتباه]] و [[نافرمانی]] در آنها نیست، مراتب و مسئولیتهای متفاوتی دارند؛ ولی به هرحال، [[کارگزاران]] [[خدای تعالی]] در [[ربوبیت]] و [[تدبیر]] و [[اراده]] عالم میباشند. هیچ یک به اندازه ذرهای از [[وظیفه]] خود تخطّی نمیکنند، بعضی مقرّبتر و به اصطلاح «[[مطاع]]» هستند که فرشتگان دیگری را تحت امر خود دارند، چنان که درباره [[جبرئیل]] {{ع}} میفرماید: {{متن قرآن|إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ * ذِي قُوَّةٍ عِنْدَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ * مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ }}<ref>«که این (قرآن) بازخوانده فرستادهای گرامی است * توانمندی که نزد آن دارنده اورنگ (فرمانفرمایی جهان)، جایگاهی بلند دارد* آنجا فرمانگزاری امین است» سوره تکویر، آیه۱۹- ۲۱.</ref>. | |||
از آیات قرآن کریم سه مطلب عمده و اساسی درباره [[ملائکه]] میتوان استفاده کرد<ref>ر.ک: المیزان، ج۱۷، ص۱۲-۱۳.</ref>: | |||
# فرشتگان موجودات ارجمند و با ارزشی هستند که واسطه بین [[خداوند]] و [[عالم مشهود]] میباشند؛ به عبارت دیگر، هیچ حادثهای، کوچک یا بزرگ، نیست، مگر اینکه ملائکه در آن دخالت دارند و [[فرشته]] یا فرشتگانی بر انجام آن موکلند. | |||
# ملائکه هیچگاه از [[اوامر الهی]] [[سرپیچی]] نکرده. به غیر خواسته خداوند تن در نمیدهند؛ یعنی [[اراده]] آنها مستقل و بریده از اراده و خواست خداوند نیست، از این رو هیچ گاه در انجام فرمانی که از [[ناحیه]] خداوند به آنها ارائه شود، [[سستی]] و درنگ نکرده، هیچ دستوری از [[دستورهای الهی]] را [[تغییر]] نمیدهند؛ نه بر آن میافزایند و نه از آن میکاهند: {{متن قرآن|لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ}}<ref>«که از آنچه خداوند به آنان فرمان دهد سر نمیپیچند و آنچه فرمان یابند بجای میآورند» سوره تحریم، آیه ۶.</ref>. این، کمال و نهایت [[عبودیت]] است که اراده و اعمال موجودی، همگی، مملوک خداوند باشد و ذرهای از [[فرمان الهی]] [[تخلف]] نکند<ref>المیزان، ج۱۴، ص۲۷۵.</ref>. | |||
# ملائکه مغلوب هیچ نیرو و اراده دیگری واقع نمیشوند. یعنی اگر بخواهند کاری را انجام دهند، آن را بدون کم و [[کاستی]]، انجام داده و در این بین هیچ نیرویی [[قادر]] به ایجاد خلل و [[انحراف]] در کار آنها نیست؛ زیرا که تمامی [[اعمال]] و [[رفتار]] آنها به امر و [[اراده خداوند]] انجام میگیرد: {{متن قرآن|وَهُمْ بِأَمْرِهِ يَعْمَلُونَ}}<ref>«و آنان به فرمان وی کار میکنند» سوره انبیاء، آیه ۲۷.</ref>. و [[اوامر]] و خواستههای [[باری تعالی]] را انجام میدهند: {{متن قرآن|وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ}}<ref>«و آنچه فرمان یابند بجای میآورند» سوره تحریم، آیه ۶.</ref>. [[خداوند]] هم مغلوب هیچ قدرتی واقع نمیشود: {{متن قرآن|وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُعْجِزَهُ مِنْ شَيْءٍ}}<ref>«و خداوند چنان نیست که چیزی در آسمانها و زمین او را به ستوه آورد» سوره فاطر، آیه ۴۴.</ref>. [[قرآن کریم]] از [[زبان]] [[ملائکه]] میفرماید: {{متن قرآن|وَمَا نَتَنَزَّلُ إِلَّا بِأَمْرِ رَبِّكَ لَهُ مَا بَيْنَ أَيْدِينَا وَمَا خَلْفَنَا وَمَا بَيْنَ ذَلِكَ وَمَا كَانَ رَبُّكَ نَسِيًّا}}<ref>«و ما (فرشتگان) جز به فرمان پروردگارت فرود نمیآییم، آینده و گذشته ما و آنچه میان آنهاست، از آن اوست و پروردگارت فراموشکار نیست» سوره مریم، آیه ۶۴.</ref>. این [[آیه]] حکایت از احاطه همهجانبه [[قدرت خداوند]] نسبت به ملائکه دارد؛ به نحوی که [[اراده]] و قدرتی جز به [[اذن]] و [[مشیت خداوند]] در آنها تأثیرگذار نیست<ref>المیزان، ج۱۴، ص۸۳.</ref>. | |||
از مجموع این ویژگیها که به صورت مطلق بیان شده و اختصاص به گونه خاصی از [[فرشتگان]] ندارند، بر میآید که هیچ عاملی، چه از درون و چه از برون، فرشتگان را از انجام تکالیفشان باز نمیدارد. بنابراین همه فرشتگان، معصومند. | |||
====== روایات ====== | |||
از انبوه روایاتی که [[عصمت]] همه فرشتگان را آشکار میکند، به نمونههایی بسنده میکنیم: | |||
# امیرالمؤمنین علی {{ع}} در مورد [[خلقت]] ملائکه خطاب به خداوند عرض میکند: {{متن حدیث|وَ مَلَائِكَةٌ خَلَقْتَهُمْ وَ أَسْكَنْتَهُمْ سَمَاوَاتِكَ- فَلَيْسَ فِيهِمْ فَتْرَةٌ وَ لَا عِنْدَهُمْ غَفْلَةٌ وَ لَا فِيهِمْ مَعْصِيَةٌ، هُمْ أَعْلَمُ خَلْقِكَ بِكَ...}}<ref>«و فرشتگانی که آنها را آفریدی و در آسمانها جایشان دادی، پس نه سستی در آنها وجود دارد، و نه غفلت میورزند و نه معصیتی از آنها صادر میشود. ایشان از همه آفریدههایت شناخت بیشتری به تو دارند». بحارالانوار، ج۵۶، ص۱۷۵، حدیت ۶.</ref>. | |||
# [[علی]] {{ع}} در [[نهجالبلاغه]] در [[خطبه]] معروف به اشباح درباره [[آفرینش]] [[فرشتگان]] مطالب بسیار گرانقدر و شگفتانگیزی میفرماید که قسمتهایی از آن را که تناسب بیشتری با بحث ما دارد، در اینجا میآوریم: آنان را در مقامها که دارند، امینِ [[وحی]] خود ساخت، و رساندن امر و نهیش را به [[پیامبران]] به گردن ایشان انداخت. از دو دلی و ناباوری نگاهشان داشت... نه تیر ناباوری از کمان دو دلی، [[ایمان]] استوارشان را نشانه ساخت، و نه [[سپاه]] [[بدگمانی]] بر اردوی ایمان آنان تاخت و نه [[بیماری]] [[کینه]] و [[رشک]] در آنان رخنه نمود... [[یقین]] بدو چنان آنان را از جز [[خدا]] بریده که شیفته اویند، تنها آنچه نزد اوست میخواهند، و از دیگری نمیجویند... [[غفلت]]، [[عزم]] استوارشان را [[سست]] نکند، و فریبِ [[شهوت]] راهِ همتشان را نزند<ref>نهج البلاغه، خطبه ۹۱، ترجمه سید جعفر شهیدی.</ref>. | |||
# [[امام]] [[زین العابدین]] {{ع}} در دعای سوم [[صحیفه سجادیه]] درباره [[ملائکه]] به [[خداوند]] عرض میکند: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ وَ حَمَلَةُ عَرْشِكَ الَّذِينَ لا يَفْتُرُونَ مِنْ تَسْبِيحِكَ... وَ لَا يُؤْثِرُونَ التَّقْصِيرَ عَلَى الْجِدِّ فِي أَمْرِكَ... وَ جِبْرِيلُ الْأَمِينُ عَلَى وَحْيِكَ... فَصَلِّ عَلَيْهِمْ، وَ عَلَى الْمَلَائِكَةِ الَّذِينَ مِنْ دُونِهِمْ... الَّذِينَ لَا تَدْخُلُهُمْ سَأْمَةٌ مِنْ دُءُوبٍ... وَ لَا تَشْغَلُهُمْ عَنْ تَسْبِيحِكَ الشَّهَوَاتُ، وَ لَا يَقْطَعُهُمْ عَنْ تَعْظِيمِكَ سَهْوُ الْغَفَلَاتِ}}<ref>«بارالها، درود فرست بر حاملان عرشت که در ستایش تو سستی نمیورزند... و در انجام فرمانت، کوتاهی را بر تلاش بر نمیگزینند... و بر جبرئیل که امین وحی تو است... و بر سایر فرشتگان... آنها که تلاش زیاد، دلتنگشان نمیسازد و خواستهها [ی نفسانی] از ثناگویی تو، بازشان نمیدارد و غفلتها از بزرگداشت تو منعشان نمیکند».</ref>. | |||
# [[امام حسن عسکری]] {{ع}} میفرمایند:{{متن حدیث|إِنَّ مَلَائِكَةَ اللَّهِ مَعْصُومُونَ مَحْفُوظُونَ مِنَ الْكُفْرِ وَ الْقَبَائِحِ بِأَلْطَافِ اللَّهِ تَعَالَى قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهِمْ:}}<ref>«فرشتگان خدا، با [کمک] الطاف الهی، از کفر و امور ناپسند، معصوم و در امانند. [چنانکه] خداوند - عز وجل - درباره آنها میفرماید:» بحارالانوار، ج۵۶، ص۳۲۱.</ref>؛ {{متن قرآن|لَا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ}}<ref>«که از آنچه خداوند به آنان فرمان دهد سر نمیپیچند و آنچه فرمان یابند بجای میآورند» سوره تحریم، آیه ۶.</ref>.<ref>[[احمد حسین شریفی|شریفی، احمد حسین]]، [[حسن یوسفیان|یوسفیان، حسن]]، [[پژوهشی در عصمت معصومان (کتاب)|پژوهشی در عصمت معصومان]] ص۳۳۷ ـ ۳۴۰.</ref> | |||
==== دیدگاهها درباره عصمت فرشتگان ==== | |||
در این زمینه اقوال و آرای متعددی از سوی [[علمای اسلامی]] ابراز شده است که به مهمترین آنها اشاره میکنیم: | |||
# قول به توقف: برخی از علمای [[اهل سنت]] ([[اشاعره]]) در این زمینه توقف نمودهاند<ref>المواقف، ص۳۶۷؛ شرح المواقف، ج۸ ص۲۸۳.</ref>؛ یعنی بعد از آنکه [[دلایل]] مخالفان و موافقان را نارسا و غیر برهانی پنداشتهاند، بهتر آن دیدهاند که در این زمینه سخنی نگفته، [[علم]] آن را به اهلش واگذارند. | |||
# فقط [[ملائکه]] [[وحی]]، معصومند: پارهای از [[علما]] بر این عقیدهاند که تنها ملائکه وحی- آنها که برای رساندن [[پیام]] خاصی از سوی [[خداوند]] [[مأمور]] میشوند – معصومند<ref>عالم الملائکة الأبرار، ص۳۱. این نظریه را از برخی علمای اسلامی نقل میکند.</ref>. | |||
# همه [[فرشتگان]] معصومند: نظریه سوم که رأی [[اکثریت]] علمای اسلامی و از جمله [[اجماع]] علمای [[شیعه]] بر آن میباشد، این است که همه فرشتگان، چه ملائکه وحی و چه غیر آنها، از هر گونه [[نافرمانی]] و خطایی در اجرای [[اوامر الهی]] [[معصوم]] و مصون میباشند<ref>تفسیر فخر رازی، ج۱، ص۳۸۲؛ گوهر مراد، ص۴۲۵ و ص۴۲۷؛ المیزان، ج۱۴، ص۸۳؛ نورالافهام (شرح الأرجوزة فی علم الکلام)، ج۱، ص۲۴۱-۲۴۲؛ شرح ابن ابی الحدید، ج۱، ص۹۱-۹۲ و ج۶، ص۴۳۳- ۴۳۴؛ عالم الملائکة الأبرار، ص۳۱؛ من العقیدة الی الثورة، ج۴، ص۱۹۴-۱۹۵؛ معالم اصول الدین، ص۷۷-۷۸؛ تبسیط العقائد الاسلامیه، ص۱۸۵-۱۸۶.</ref>.<ref>[[احمد حسین شریفی|شریفی، احمد حسین]]، [[حسن یوسفیان|یوسفیان، حسن]]، [[پژوهشی در عصمت معصومان (کتاب)|پژوهشی در عصمت معصومان]]، ص۳۳۴.</ref> | |||
== [[فرشتگان]] معروف == | == [[فرشتگان]] معروف == |