اختلاف: تفاوت میان نسخهها
جز
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (←اختلاف شب و روز) |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۸۱: | خط ۸۱: | ||
== ریشههای اختلاف == | == ریشههای اختلاف == | ||
# '''[[جهل و نادانی]]:''' [[جهل]] [[مردم]] به [[حقایق]]، منشأ برخی از [[اختلافهای عقیدتی]] برون دینی و درون دینی است. بهگونهای که اگر [[حقیقت]] آشکار شود دامنه اختلاف، برچیده خواهد شد. اما اگر [[جهل]] بر اثر کوتاهی باشد نکوهیده و در پیدارندۀ [[عقوبت الهی]] است. نمونۀ این گونه جهل و اختلاف را در داستان [[بنی اسرائیل]] بعد از گذشتن از [[نیل]] و تقاضای [[بت پرستی]]<ref>سوره اعراف، آیه ۱۳۸.</ref> و در گوساله پرست شدنشان در [[غیبت]] چهل روزۀ [[حضرت موسی]] {{ع}}<ref>سوره اعراف، آیه ۱۴۸.</ref> میبینیم. | # '''[[جهل و نادانی]]:''' [[جهل]] [[مردم]] به [[حقایق]]، منشأ برخی از [[اختلافهای عقیدتی]] برون دینی و درون دینی است. بهگونهای که اگر [[حقیقت]] آشکار شود دامنه اختلاف، برچیده خواهد شد. اما اگر [[جهل]] بر اثر کوتاهی باشد نکوهیده و در پیدارندۀ [[عقوبت الهی]] است. نمونۀ این گونه جهل و اختلاف را در داستان [[بنی اسرائیل]] بعد از گذشتن از [[نیل]] و تقاضای [[بت پرستی]]<ref>سوره اعراف، آیه ۱۳۸.</ref> و در گوساله پرست شدنشان در [[غیبت]] چهل روزۀ [[حضرت موسی]] {{ع}}<ref>سوره اعراف، آیه ۱۴۸.</ref> میبینیم. | ||
# '''[[تعصبات جاهلی]]:''' [[تعصب]] جاهلانه میتواند [[انسان]] را به [[صفآرایی]] در برابر [[دعوت]] [[پیامبران]] قرار داده و باعث ایجاد شکافهای [[عقیدتی]] گردد. [[مقاومت]] [[بتپرستان]] در عدم دست برداشتن از [[آیین]] پدرانشان<ref>سوره بقره، آیه ۱۷۰.</ref> که در قرآن [[مذمت]] شده و مورد نکوهش قرار گرفته است، نمونهای از [[تعصب جاهلی]] است. همچنین [[نزاع]] میان [[اوس و خزرج]] در [[تاریخ اسلام]]<ref>المیزان، ج۱۵، ص۹۹؛ الصافی، ج۵، ص۱۷۸.</ref>، ریشه در تعصب جاهلی و [[برتر]] دانستن هر یک بر دیگری دارد. همین مسئله زمینۀ پیدایش اختلاف در مسئلۀ [[امامت]] و [[رهبری]] بر [[امت]] بعد از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} گردید. [[روایات]] ذیل آیۀ {{متن قرآن|وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ وَمَنْ يَنْقَلِبْ عَلَى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئًا وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ}}<ref>«و محمد جز فرستادهای نیست که پیش از او (نیز) فرستادگانی (بوده و) گذشتهاند؛ آیا اگر بمیرد یا کشته گردد به (باورهای) گذشته خود باز میگردید؟ و هر کس به (باورهای) گذشته خود باز گردد هرگز زیانی به خداوند نمیرساند؛ و خداوند سپاسگزاران را به زودی پاداش خواهد داد» سوره آل عمران، آیه ۱۴۴.</ref> اشاره به [[تعصبات جاهلی]] و [[انحراف]] و اختلاف در مسیر [[امامت]] دارد. امیرالمؤمنین علی {{ع}} میفرمایند: «تا اینکه خدای عزّوجلّ پیامبرش {{صل}} را نزد خود خواند و او را بهسوی خویش بالا برد. بعد از او آن آثار [[صالحان]] در آنها نبود مگر بهاندازه چشم بههمزدنی یا درخشش برقی، تا اینکه دوباره به عقب برگشتند و به پشتسر بازگشتند و به [[ظلم]]، [[حقّ]] [[اهلبیت]] {{ع}} را از آنها [[طلب]] نمودند و گردانهای [[جنگی]] را [[ظاهر]] کردند و درِ خانه اهلبیت {{ع}} را بستند و [[خانه]] را ویران نمودند و آثار [[رسولخدا]] {{صل}} را [[تغییر]] دادند و از احکامش روی برتافتند و از انوارش دور شدند و به جای جانشینِ او، دیگری را [[انتخاب]] کردند. آن را انتخاب کردند و [[ظالم]] بودند | # '''[[تعصبات جاهلی]]:''' [[تعصب]] جاهلانه میتواند [[انسان]] را به [[صفآرایی]] در برابر [[دعوت]] [[پیامبران]] قرار داده و باعث ایجاد شکافهای [[عقیدتی]] گردد. [[مقاومت]] [[بتپرستان]] در عدم دست برداشتن از [[آیین]] پدرانشان<ref>سوره بقره، آیه ۱۷۰.</ref> که در قرآن [[مذمت]] شده و مورد نکوهش قرار گرفته است، نمونهای از [[تعصب جاهلی]] است. همچنین [[نزاع]] میان [[اوس و خزرج]] در [[تاریخ اسلام]]<ref>المیزان، ج۱۵، ص۹۹؛ الصافی، ج۵، ص۱۷۸.</ref>، ریشه در تعصب جاهلی و [[برتر]] دانستن هر یک بر دیگری دارد. همین مسئله زمینۀ پیدایش اختلاف در مسئلۀ [[امامت]] و [[رهبری]] بر [[امت]] بعد از [[پیامبر اکرم]] {{صل}} گردید. [[روایات]] ذیل آیۀ {{متن قرآن|وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ وَمَنْ يَنْقَلِبْ عَلَى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئًا وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ}}<ref>«و محمد جز فرستادهای نیست که پیش از او (نیز) فرستادگانی (بوده و) گذشتهاند؛ آیا اگر بمیرد یا کشته گردد به (باورهای) گذشته خود باز میگردید؟ و هر کس به (باورهای) گذشته خود باز گردد هرگز زیانی به خداوند نمیرساند؛ و خداوند سپاسگزاران را به زودی پاداش خواهد داد» سوره آل عمران، آیه ۱۴۴.</ref> اشاره به [[تعصبات جاهلی]] و [[انحراف]] و اختلاف در مسیر [[امامت]] دارد. امیرالمؤمنین علی {{ع}} میفرمایند: «تا اینکه خدای عزّوجلّ پیامبرش {{صل}} را نزد خود خواند و او را بهسوی خویش بالا برد. بعد از او آن آثار [[صالحان]] در آنها نبود مگر بهاندازه چشم بههمزدنی یا درخشش برقی، تا اینکه دوباره به عقب برگشتند و به پشتسر بازگشتند و به [[ظلم]]، [[حقّ]] [[اهلبیت]] {{ع}} را از آنها [[طلب]] نمودند و گردانهای [[جنگی]] را [[ظاهر]] کردند و درِ خانه اهلبیت {{ع}} را بستند و [[خانه]] را ویران نمودند و آثار [[رسولخدا]] {{صل}} را [[تغییر]] دادند و از احکامش روی برتافتند و از انوارش دور شدند و به جای جانشینِ او، دیگری را [[انتخاب]] کردند. آن را انتخاب کردند و [[ظالم]] بودند و [[گمان]] کردند کسی که از [[خاندان]] [[ابوقحافه]] انتخاب نمودند برای [[مقام]] رسولخدا {{صل}} شایستهتر از آن کسی است که رسولخدا {{صل}} برای مقامش برگزید و پنداشتند [[مهاجر]] آلابیقحافه بهتر از مهاجر و یاریکننده [[پیامبر]] {{صل}} است»<ref>{{متن حدیث|حَتَّی إِذَا دَعَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ نَبِیَّهُ صوَ رَفَعَهُ إِلَیْهِ لَمْ یَکُ ذَلِکَ بَعْدَهُ إِلَّا کَلَمْحَةٍ مِنْ خَفْقَةٍ أَوْ وَمِیضٍ مِنْ بَرْقَةٍ إِلَی أَنْ رَجَعُوا عَلَی الْأَعْقَابِ وَ انْتَکَصُوا عَلَی الْأَدْبَارِ وَ طَلَبُوا بِالْأَوْتَارِ وَ أَظْهَرُوا الْکَتَائِبَ وَ رَدَمُوا الْبَابَ وَ فَلُّوا الدِّیَارَ وَ غَیَّرُوا آثَارَ رَسُولِ اللَّهِ صوَ رَغِبُوا عَنْ أَحْکَامِهِ وَ بَعُدُوا مِنْ أَنْوَارِهِ وَ اسْتَبْدَلُوا بِمُسْتَخْلَفِهِ بَدِیلًا اتَّخَذُوهُ وَ کانُوا ظالِمِینَ وَ زَعَمُوا أَنَّ مَنِ اخْتَارُوا مِنْ آلِ أَبِی قُحَافَةَ أَوْلَی بِمَقَامِ رَسُولِ اللَّهِ صمِمَّنِ اخْتَارَ رَسُولُ اللَّهِ صلِمَقَامِهِ وَ أَنَّ مُهَاجِرَ آلِ أَبِی قُحَافَةَ خَیْرٌ مِنَ الْمُهَاجِرِیِّ الْأَنْصَارِیِّ الرَّبَّانِی}}؛ کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج ۸، ص۲۹.</ref>. | ||
# '''[[دنیا خواهی]]:''' [[آیات قرآن]] تصریح میکند که [[دنیاطلبی]]، امتهایی مثل [[یهود]] و [[نصارا]] را حتی بعد از دست یافتن بر [[براهین]] آشکار و روشن به اختلاف کشانده است: {{متن قرآن|إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ وَمَنْ يَكْفُرْ بِآيَاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ}}<ref>«بیگمان دین (راستین) نزد خداوند، اسلام است و اهل کتاب، اختلاف نیافتند مگر پس از آنکه به دانش دست یافتند، از سر افزونجویی که در میان ایشان بود و هر کس به آیات خداوند کفر ورزد (بداند که) خداوند حسابرس سریع است» سوره آل عمران، آیه ۱۹.</ref>. [[مفسران]] «[[بغی]]» را به معنای [[حسدورزی]] و [[ستیز]] با یکدیگر در [[طلب]] [[دنیا]] و گردن کشی در برابر [[حق]] دانستهاند<ref>شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج۲، ص۴۱۹؛ طبرسی، فضل بن حسن، جامعالبیان، ج۲، ص۴۵۹؛ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج۲، ص۱۱۱.</ref>. [[مقاومت]] [[حاکمان]] [[ستمگری]] چون [[فرعون]] در برابر [[موسی]] {{ع}} و ایجاد [[تفرقه]] در میان [[مردم]]<ref>سوره قصص، آیه ۴.</ref>، [[اسلام]] نیاوردن گروه فراوانی از [[یهود]] و [[نصارا]] بهویژه دانشورانشان در برابر دعوتِ به [[حقّ]] [[پیامبر]]<ref>سوره بقره، آیه ۱۴۶.</ref> و تفرقه افکنیهای [[منافقان]] در ماجرای ساختن [[مسجد ضرار]]<ref>سوره توبه، آیه ۱۰۷.</ref> برای [[حفظ]] موقعیّت [[اجتماعی]] و [[انتقام]] از [[مسلمانان]] ریشه در [[دنیاخواهی]] آنان داشته است<ref>جامعالبیان، ج۱۲، ص۳۱ـ۳۳؛ مجمعالبیان، ج۵، ص۱۱۰. </ref>. | # '''[[دنیا خواهی]]:''' [[آیات قرآن]] تصریح میکند که [[دنیاطلبی]]، امتهایی مثل [[یهود]] و [[نصارا]] را حتی بعد از دست یافتن بر [[براهین]] آشکار و روشن به اختلاف کشانده است: {{متن قرآن|إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ وَمَنْ يَكْفُرْ بِآيَاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ}}<ref>«بیگمان دین (راستین) نزد خداوند، اسلام است و اهل کتاب، اختلاف نیافتند مگر پس از آنکه به دانش دست یافتند، از سر افزونجویی که در میان ایشان بود و هر کس به آیات خداوند کفر ورزد (بداند که) خداوند حسابرس سریع است» سوره آل عمران، آیه ۱۹.</ref>. [[مفسران]] «[[بغی]]» را به معنای [[حسدورزی]] و [[ستیز]] با یکدیگر در [[طلب]] [[دنیا]] و گردن کشی در برابر [[حق]] دانستهاند<ref>شیخ طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج۲، ص۴۱۹؛ طبرسی، فضل بن حسن، جامعالبیان، ج۲، ص۴۵۹؛ طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ج۲، ص۱۱۱.</ref>. [[مقاومت]] [[حاکمان]] [[ستمگری]] چون [[فرعون]] در برابر [[موسی]] {{ع}} و ایجاد [[تفرقه]] در میان [[مردم]]<ref>سوره قصص، آیه ۴.</ref>، [[اسلام]] نیاوردن گروه فراوانی از [[یهود]] و [[نصارا]] بهویژه دانشورانشان در برابر دعوتِ به [[حقّ]] [[پیامبر]]<ref>سوره بقره، آیه ۱۴۶.</ref> و تفرقه افکنیهای [[منافقان]] در ماجرای ساختن [[مسجد ضرار]]<ref>سوره توبه، آیه ۱۰۷.</ref> برای [[حفظ]] موقعیّت [[اجتماعی]] و [[انتقام]] از [[مسلمانان]] ریشه در [[دنیاخواهی]] آنان داشته است<ref>جامعالبیان، ج۱۲، ص۳۱ـ۳۳؛ مجمعالبیان، ج۵، ص۱۱۰. </ref>. | ||
# '''[[رذایل اخلاقی]]:''' این عامل منشأ بسیاری از [[اختلافات]] اجتماعی میان [[دینداران]] است. [[رذیلتهای اخلاقی]] چون [[خودخواهی]] و [[تحقیر]] دیگران در یهود و نصارا<ref>سوره بقره، آیه ۱۱۳.</ref> سبب اختلاف بین آنها گردید. از جمله مسائلی که سبب اختلاف در امر [[امامت]] گردید، رذیلۀ [[اخلاقی]] «[[حسد]]» است. با مراجعه به [[روایات]] ذیل آیۀ {{متن قرآن|أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَيْنَا آلَ إِبْرَاهِيمَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَآتَيْنَاهُمْ مُلْكًا عَظِيمًا}}<ref>«یا اینکه به مردم برای آنچه خداوند به آنان از بخشش خود داده است رشک میبرند؟ بیگمان ما به خاندان ابراهیم کتاب (آسمانی) و فرزانگی دادیم و به آنان فرمانروایی سترگی بخشیدیم» سوره نساء، آیه ۵۴.</ref> این [[حقیقت]] آشکار میگردد. در روایات متعددی که در منابع [[اهل تسنن]] و [[شیعه]] آمده است تصریح شده که منظور از "ناس" [[خاندان پیامبر]] {{صل}} است: از [[امام باقر]] {{ع}} در ذیل این [[آیه]] چنین [[نقل]] شده است که فرمود: "[[خداوند]] در [[خاندان ابراهیم]] [[پیامبران]] و [[انبیاء]] و [[پیشوایان]] قرار داد (سپس به یهود خطاب میکند) چگونه حاضرید در برابر آن اعتراف کنید، اما در باره [[آل محمد]] {{صل}} [[انکار]] مینمائید؟" و در [[روایت]] دیگری از [[امام صادق]] {{ع}} میخوانیم که درباره این [[آیه سؤال]] کردند فرمود: {{متن حدیث|نحن المحسودون}}، یعنی مائیم که مورد حسد [[دشمنان]] قرار گرفتهایم"<ref>تفسیر نمونه، ج۳، ص: ۴۲۲، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص: ۹۳.</ref>. در [[روایات]] زیادی [[مُلک]] را به [[مقام امامت]] و [[خلافت الهی]] و [[ملک عظیم]] را [[وجوب اطاعت]] معنا کردهاند<ref>مجلسی، بحار الانوار، جلد ۲۳، ص۲۹۰؛ صفار، بصائر الدرجات، ص۳۵ و ۵۰۹؛ کلینی، کافی، جلد ۱، ص۱۸۶.</ref>. با بررسی [[آیات]] مرتبط و روایات [[معصومان]] {{عم}} این نتیجه به دست میآید که ملک عظیم همان [[مقام]] [[وجوب]] [[طاعت]] است که [[خدای متعال]] به [[پیامبر]] {{صل}} و [[خاندان]] [[مطهر]] ایشان [[عطا]] نموده و [[حسادت]] به ملک عظیم، حسادت [[دشمنان اهل بیت]] {{عم}} به مقام امامت و خلافتی است که از سوی [[خدا]] به آن بزرگواران [[عنایت]] شده و انگیزههای مهم [[مخالفت]] با [[دستور پیامبر]] {{صل}} در مورد [[امامت]] و [[وصایت]] [[حضرت علی]] {{ع}} است. | # '''[[رذایل اخلاقی]]:''' این عامل منشأ بسیاری از [[اختلافات]] اجتماعی میان [[دینداران]] است. [[رذیلتهای اخلاقی]] چون [[خودخواهی]] و [[تحقیر]] دیگران در یهود و نصارا<ref>سوره بقره، آیه ۱۱۳.</ref> سبب اختلاف بین آنها گردید. از جمله مسائلی که سبب اختلاف در امر [[امامت]] گردید، رذیلۀ [[اخلاقی]] «[[حسد]]» است. با مراجعه به [[روایات]] ذیل آیۀ {{متن قرآن|أَمْ يَحْسُدُونَ النَّاسَ عَلَى مَا آتَاهُمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ فَقَدْ آتَيْنَا آلَ إِبْرَاهِيمَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَآتَيْنَاهُمْ مُلْكًا عَظِيمًا}}<ref>«یا اینکه به مردم برای آنچه خداوند به آنان از بخشش خود داده است رشک میبرند؟ بیگمان ما به خاندان ابراهیم کتاب (آسمانی) و فرزانگی دادیم و به آنان فرمانروایی سترگی بخشیدیم» سوره نساء، آیه ۵۴.</ref> این [[حقیقت]] آشکار میگردد. در روایات متعددی که در منابع [[اهل تسنن]] و [[شیعه]] آمده است تصریح شده که منظور از "ناس" [[خاندان پیامبر]] {{صل}} است: از [[امام باقر]] {{ع}} در ذیل این [[آیه]] چنین [[نقل]] شده است که فرمود: "[[خداوند]] در [[خاندان ابراهیم]] [[پیامبران]] و [[انبیاء]] و [[پیشوایان]] قرار داد (سپس به یهود خطاب میکند) چگونه حاضرید در برابر آن اعتراف کنید، اما در باره [[آل محمد]] {{صل}} [[انکار]] مینمائید؟" و در [[روایت]] دیگری از [[امام صادق]] {{ع}} میخوانیم که درباره این [[آیه سؤال]] کردند فرمود: {{متن حدیث|نحن المحسودون}}، یعنی مائیم که مورد حسد [[دشمنان]] قرار گرفتهایم"<ref>تفسیر نمونه، ج۳، ص: ۴۲۲، البرهان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص: ۹۳.</ref>. در [[روایات]] زیادی [[مُلک]] را به [[مقام امامت]] و [[خلافت الهی]] و [[ملک عظیم]] را [[وجوب اطاعت]] معنا کردهاند<ref>مجلسی، بحار الانوار، جلد ۲۳، ص۲۹۰؛ صفار، بصائر الدرجات، ص۳۵ و ۵۰۹؛ کلینی، کافی، جلد ۱، ص۱۸۶.</ref>. با بررسی [[آیات]] مرتبط و روایات [[معصومان]] {{عم}} این نتیجه به دست میآید که ملک عظیم همان [[مقام]] [[وجوب]] [[طاعت]] است که [[خدای متعال]] به [[پیامبر]] {{صل}} و [[خاندان]] [[مطهر]] ایشان [[عطا]] نموده و [[حسادت]] به ملک عظیم، حسادت [[دشمنان اهل بیت]] {{عم}} به مقام امامت و خلافتی است که از سوی [[خدا]] به آن بزرگواران [[عنایت]] شده و انگیزههای مهم [[مخالفت]] با [[دستور پیامبر]] {{صل}} در مورد [[امامت]] و [[وصایت]] [[حضرت علی]] {{ع}} است. |