خداشناسی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی: تفاوت میان نسخهها
خداشناسی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی (نمایش مبدأ)
نسخهٔ ۲۰ دسامبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۳۲
، ۲۰ دسامبر ۲۰۲۳←منابع
(←منابع) برچسب: پیوندهای ابهامزدایی |
(←منابع) |
||
خط ۲۴۳: | خط ۲۴۳: | ||
[[جهانبینی اسلامی]] [[جهانبینی توحیدی]] است. [[توحید]] در [[اسلام]] به خالصترین شکل و [[پاکترین]] طرز بیان شده است. از نظر اسلام، [[خداوند]] مثل و مانند ندارد<ref>{{متن قرآن|فَاطِرُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا وَمِنَ الْأَنْعَامِ أَزْوَاجًا يَذْرَؤُكُمْ فِيهِ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ}} «پدیدآورنده آسمانها و زمین است، برای شما از خودتان همسرانی آفرید و (نیز) از چارپایان جفتهایی (پدید آورد)، شما را با آن (آفریدن جفت) افزون میگرداند، چیزی مانند او نیست و او شنوای بیناست» سوره شوری، آیه ۱۱.</ref>. [[خدا]] شبیه چیزی نیست و هیچ چیزی را نمیتوان به خداوند [[تشبیه]] کرد. او [[بینیاز]] مطلق است. همه به او نیازمندند و او از همه بینیاز است<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ}} «ای مردم! شما نیازمندان درگاه خداوند هستید و خداوند است که بینیاز ستوده است» سوره فاطر، آیه ۱۵.</ref>. به همه چیز [[آگاه]] است<ref>{{متن قرآن|لَهُ مَقَالِيدُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشَاءُ وَيَقْدِرُ إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ}} «کلیدهای آسمانها و زمین از آن اوست، روزی را برای هر کس که بخواهد فراخ یا تنگ میدارد که او به هر چیزی داناست» سوره شوری، آیه ۱۲.</ref> و بر همه چیز توانا است<ref>{{متن قرآن|ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّهُ يُحْيِي الْمَوْتَى وَأَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}} «آن، بدین روست که خداوند است که راستین است و اینکه او مردگان را زنده میکند و اینکه او بر هر کاری تواناست» سوره حج، آیه ۶.</ref>. در همه جا هست و هیچجا از او خالی نیست، بالای [[آسمان]] و قعر [[زمین]] با او یک نسبت دارد، به هر طرف که بایستیم رو به او ایستادهایم<ref>{{متن قرآن|وَلِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ عَلِيمٌ}} «و خاور و باختر از آن خداوند است پس هر سو رو کنید رو به خداوند است، بیگمان خداوند نعمتگستری داناست» سوره بقره، آیه ۱۱۵.</ref>. از مکنونات [[قلبی]] و خاطرات [[ذهنی]] و [[نیتها]] و قصدهای همه [[آگاه]] است<ref>{{متن قرآن|وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ}} «و همانا ما انسان را آفریدهایم و آنچه درونش به او وسوسه میکند میدانیم» سوره ق، آیه ۱۶.</ref>، از رگ گردن به [[انسان]] نزدیکتر است<ref>{{متن قرآن|وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ}} «و ما از رگ گردن به او نزدیکتریم» سوره ق، آیه ۱۶.</ref>. او مجمع [[کمالات]] و متصف به همه [[صفات کمال]]<ref>{{متن قرآن|وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا وَذَرُوا الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي أَسْمَائِهِ سَيُجْزَوْنَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}} «و خداوند را نامهای نیکوتر است، او را بدانها بخوانید! و آنان را که در نامهای خداوند کژاندیشی میکنند وانهید، به زودی بدانچه میکردهاند کیفر میبینند» سوره اعراف، آیه ۱۸۰.</ref> است. [[نیکوترین نامها]] و بالاترین اوصاف از آن او است<ref>{{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَهُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ وَلَهُ الْمَثَلُ الْأَعْلَى فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ}} «و اوست که آفریدن (آفریدگان) را میآغازد سپس آن را باز میآورد و این بر او آسانتر است و در آسمانها و زمین مثل برتر، او راست و او پیروزمند فرزانه است» سوره روم، آیه ۲۷.</ref>. صفات والا در سراسر هستی خاص او است. از اینرو [[خداوند]] [[حی]]، [[قادر]]، [[علیم]]، [[مرید]]، [[رحیم]]، [[هادی]]، [[خالق]]، [[حکیم]]، [[غفور]]، [[عادل]] و.... است که از آنها به «[[صفات ثبوتیه]]» یاد میشود. از طرف دیگر از هر [[عیب]] و نقصی [[منزه]] و مبرا است. [[جسم]]، مرکب، میرنده، عاجز، مجبور و [[ظالم]] نیست که از آنها به «[[صفات سلبیه]]» نام برده میشود. | [[جهانبینی اسلامی]] [[جهانبینی توحیدی]] است. [[توحید]] در [[اسلام]] به خالصترین شکل و [[پاکترین]] طرز بیان شده است. از نظر اسلام، [[خداوند]] مثل و مانند ندارد<ref>{{متن قرآن|فَاطِرُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَعَلَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْوَاجًا وَمِنَ الْأَنْعَامِ أَزْوَاجًا يَذْرَؤُكُمْ فِيهِ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ}} «پدیدآورنده آسمانها و زمین است، برای شما از خودتان همسرانی آفرید و (نیز) از چارپایان جفتهایی (پدید آورد)، شما را با آن (آفریدن جفت) افزون میگرداند، چیزی مانند او نیست و او شنوای بیناست» سوره شوری، آیه ۱۱.</ref>. [[خدا]] شبیه چیزی نیست و هیچ چیزی را نمیتوان به خداوند [[تشبیه]] کرد. او [[بینیاز]] مطلق است. همه به او نیازمندند و او از همه بینیاز است<ref>{{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَرَاءُ إِلَى اللَّهِ وَاللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ}} «ای مردم! شما نیازمندان درگاه خداوند هستید و خداوند است که بینیاز ستوده است» سوره فاطر، آیه ۱۵.</ref>. به همه چیز [[آگاه]] است<ref>{{متن قرآن|لَهُ مَقَالِيدُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشَاءُ وَيَقْدِرُ إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ}} «کلیدهای آسمانها و زمین از آن اوست، روزی را برای هر کس که بخواهد فراخ یا تنگ میدارد که او به هر چیزی داناست» سوره شوری، آیه ۱۲.</ref> و بر همه چیز توانا است<ref>{{متن قرآن|ذَلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ وَأَنَّهُ يُحْيِي الْمَوْتَى وَأَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}} «آن، بدین روست که خداوند است که راستین است و اینکه او مردگان را زنده میکند و اینکه او بر هر کاری تواناست» سوره حج، آیه ۶.</ref>. در همه جا هست و هیچجا از او خالی نیست، بالای [[آسمان]] و قعر [[زمین]] با او یک نسبت دارد، به هر طرف که بایستیم رو به او ایستادهایم<ref>{{متن قرآن|وَلِلَّهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ وَاسِعٌ عَلِيمٌ}} «و خاور و باختر از آن خداوند است پس هر سو رو کنید رو به خداوند است، بیگمان خداوند نعمتگستری داناست» سوره بقره، آیه ۱۱۵.</ref>. از مکنونات [[قلبی]] و خاطرات [[ذهنی]] و [[نیتها]] و قصدهای همه [[آگاه]] است<ref>{{متن قرآن|وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ}} «و همانا ما انسان را آفریدهایم و آنچه درونش به او وسوسه میکند میدانیم» سوره ق، آیه ۱۶.</ref>، از رگ گردن به [[انسان]] نزدیکتر است<ref>{{متن قرآن|وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ}} «و ما از رگ گردن به او نزدیکتریم» سوره ق، آیه ۱۶.</ref>. او مجمع [[کمالات]] و متصف به همه [[صفات کمال]]<ref>{{متن قرآن|وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا وَذَرُوا الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي أَسْمَائِهِ سَيُجْزَوْنَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ}} «و خداوند را نامهای نیکوتر است، او را بدانها بخوانید! و آنان را که در نامهای خداوند کژاندیشی میکنند وانهید، به زودی بدانچه میکردهاند کیفر میبینند» سوره اعراف، آیه ۱۸۰.</ref> است. [[نیکوترین نامها]] و بالاترین اوصاف از آن او است<ref>{{متن قرآن|وَهُوَ الَّذِي يَبْدَأُ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ وَهُوَ أَهْوَنُ عَلَيْهِ وَلَهُ الْمَثَلُ الْأَعْلَى فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ}} «و اوست که آفریدن (آفریدگان) را میآغازد سپس آن را باز میآورد و این بر او آسانتر است و در آسمانها و زمین مثل برتر، او راست و او پیروزمند فرزانه است» سوره روم، آیه ۲۷.</ref>. صفات والا در سراسر هستی خاص او است. از اینرو [[خداوند]] [[حی]]، [[قادر]]، [[علیم]]، [[مرید]]، [[رحیم]]، [[هادی]]، [[خالق]]، [[حکیم]]، [[غفور]]، [[عادل]] و.... است که از آنها به «[[صفات ثبوتیه]]» یاد میشود. از طرف دیگر از هر [[عیب]] و نقصی [[منزه]] و مبرا است. [[جسم]]، مرکب، میرنده، عاجز، مجبور و [[ظالم]] نیست که از آنها به «[[صفات سلبیه]]» نام برده میشود. | ||
ما [[خدا]] را هم «ثنا» میگوییم و هم «[[تسبیح]]». آنگاه که او را ثنا میگوییم، [[اسماء حسنی]] و [[صفات کمالیه]] او را یاد میکنیم و آنگاه که او را تسبیح میگوییم، او را از آنچه لایق او نیست منزه و مبرا میشماریم و در هر دو صورت [[معرفت]] او را برای خودمان تثبیت میکنیم و به این وسیله خود را بالا میبریم<ref>ر.ک: مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۲، صص ۸۴، ۹۲ و ۹۳.</ref>.<ref>[[محمد صفر جبرئیلی|جبرئیلی، محمد صفر]]، [[اسلامشناسی (کتاب)|اسلامشناسی]] ص ۴۱.</ref> | ما [[خدا]] را هم «ثنا» میگوییم و هم «[[تسبیح]]». آنگاه که او را ثنا میگوییم، [[اسماء حسنی]] و [[صفات کمالیه]] او را یاد میکنیم و آنگاه که او را تسبیح میگوییم، او را از آنچه لایق او نیست منزه و مبرا میشماریم و در هر دو صورت [[معرفت]] او را برای خودمان تثبیت میکنیم و به این وسیله خود را بالا میبریم<ref>ر.ک: مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۲، صص ۸۴، ۹۲ و ۹۳.</ref>.<ref>[[محمد صفر جبرئیلی|جبرئیلی، محمد صفر]]، [[اسلامشناسی (کتاب)|اسلامشناسی]] ص ۴۱.</ref> | ||
==خداشناسی، پایه [[اخلاق]]== | |||
گفتیم که پایه [[اخلاق اسلامی]] [[کرامت نفس]] است و کرامت نفس، زاییده [[شناخت]] «خود» [[حقیقی]] و [[ملکوتی]] است. اما خود حقیقی انسان، جز از راه [[شناخت خدا]] قابل شناخت نیست. خودیابی نتیجه [[خدایابی]] است، همانطور که [[خودفراموشی]] و [[غفلت]] از [[حقیقت]] [[انسانی]]، نتیجه [[فراموشی خدا]] است<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۲۲، ص۴۱۵؛ ج۲۳، ص۲۴۰، ج۵، ص۱۴۹.</ref>. | |||
[[خدا]] [[غایت]] و جامع همه [[کمالات]] است؛ | |||
{{متن قرآن|وَأَنَّ إِلَى رَبِّكَ الْمُنْتَهَى}}<ref>«و اینکه پایان (هر چیز) به سوی پروردگار توست» سوره نجم، آیه ۴۲.</ref>؛ | |||
پس آنکه از خدا [[غافل]] شود از کمال و حقیقت خود غافل شده است و کسی که به سوی [[خدا]] حرکت کند، به سوی [[کمال حقیقی]] خود حرکت کرده است<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۱۶، صص ۵۷۱-۵۷۳، ج۵، ص۱۴۹.</ref>. بنابراین [[حقیقت]] [[عبادت]] و [[بندگی خدا]]، که همان [[یاد خدا]] است، بازیافتن «خود» [[ملکوتی]] است<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۲۲، ص۴۱۵.</ref>. | |||
[[خداشناسی]]، هم پایه [[دین]] است هم پایه آدمیت و هم پایه [[اخلاق]]. [[انسان]] یا [[بنده خدا]] است یا [[بنده]] [[شهوت]] و شکم و [[جاه و مقام]] و [[ثروت]] و امثال آنها. همه [[ارزشهای انسانی]] اموری [[معنوی]] هستند. همانگونه که [[ذات خدا]] سرسلسله موجودات است، [[اعتقاد]] به او نیز سرسلسله معنویتها است. بدون [[اعتقاد به خدا]] [[ارزشهای اخلاقی]] کلماتی هستند بیمحتوا؛ مانند اسکناسی که فاقد پشتوانه است؛ چراکه اگر اعتقاد به خدا نباشد هر کاری جایز خواهد بود. اگر بگویی پس چگونه در برخی ممالک دور افتاده از خدا، [[عدالت]] و اخلاق [[حاکم]] است؟ گوییم که اساس [[رعایت حقوق]] در آن ممالک، [[خودمحوری]] ملی است. اینها در داخل مجموعه خود، پایبند حقوقاند، اما خارج از آن، دیگران را به نفع [[ملت]] خود [[استثمار]] میکنند؛ بنابراین کار اینها اخلاق نیست، بلکه یک [[خودپرستی]] ملی و بزرگ است<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج۲۲، صص ۷۰-۶۷ و ۵۰۸-۵۱۵.</ref>.<ref>[[احد ایمانی|ایمانی، احد]]، اخلاق و فرا اخلاق (کتاب)|اخلاق و فرا اخلاق]] ص ۲۵.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
خط ۲۵۱: | خط ۲۵۹: | ||
# [[پرونده:IM009850.jpg|22px]] [[باقر صاحبی|صاحبی، باقر]]، [[خداشناسی - صاحبی (مقاله)| مقاله «خداشناسی»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۵ (کتاب)|'''دانشنامه امام خمینی ج۵''']] | # [[پرونده:IM009850.jpg|22px]] [[باقر صاحبی|صاحبی، باقر]]، [[خداشناسی - صاحبی (مقاله)| مقاله «خداشناسی»]]، [[دانشنامه امام خمینی ج۵ (کتاب)|'''دانشنامه امام خمینی ج۵''']] | ||
# [[پرونده:1100621.jpg|22px]] [[محمد صفر جبرئیلی|جبرئیلی، محمد صفر]]، [[اسلامشناسی (کتاب)|'''اسلامشناسی''']] | # [[پرونده:1100621.jpg|22px]] [[محمد صفر جبرئیلی|جبرئیلی، محمد صفر]]، [[اسلامشناسی (کتاب)|'''اسلامشناسی''']] | ||
# [[پرونده:1100608.jpg|22px]] [[احد ایمانی|ایمانی، احد]]، اخلاق و فرا اخلاق (کتاب)|'''اخلاق و فرا اخلاق''']] | |||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||