بحث:امامت در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

بحث:امامت در کلام اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۲ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۴۲

۱۶٬۶۸۱ بایت اضافه‌شده ، ۲۲ فوریه

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۳۵۲

ویرایش

@@ خط ۵۰۰: / خط ۵۰۰: @@
 بنابراین، [[اختلاف]] میان شیعه و اهل سنت در مسئله امامت، ماهوی است. [[اهل]] [[سنت امام]] را [[حاکم]] و [[امیر]] [[مسلمانان]] می‌دانند، اما شیعه، [[امارت]] و حکومت بر [[خلق]] را شاخه‌ای از امامت امام به شمار می‌آورند و با وجود او، هیچ کسی را برای امارت و [[سلطنت]] بر خلق [[صالح]] نمی‌دانند؛ زیرا امارت و سلطنت را حق مسلم او می‌دانند که از سوی [[خدای تعالی]] به وی عطا شده است، ولی [[خواست خداوند]] [[متعال]] این است که [[امامان]] از این [[حق]] خود زمانی استفاده کنند که [[مردم]] به آنها روی آورند؛ چنانکه [[پیامبران]] دارای [[مقام امامت]] نیز این گونه عمل کرده و هیچ‌گاه به [[زور]] بر مردم [[حکومت]] نکرده‌اند. بنابراین، [[امام]] هیچ‌گاه از صلاحیت حکومت و [[امارت]] فرو نمی‌افتد؛ ولی حکومت زمانی فعلیت می‌یابد که مردم به او روی آورند. این امر درباره [[رهبری دینی]] آنها نیز صادق است. آنان هیچ‌گاه در [[بیان احکام]] [[دین]] به زور [[متوسل]] نمی‌شوند؛ همان‌طور که [[پیامبران الهی]] در رساندن [[ادیان]] و [[شرایع]] به مردم هیچ‌گاه زور به کار نبرده‌اند.<ref>[[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت و خلافت (مقاله)| مقاله «امامت و خلافت»]]، [[دانشنامه امام علی ج۳ (کتاب)|دانشنامه امام علی ج۳]] ص ۱۳۸.</ref>.
+==پیشینه [[تعریف امامت]]==
+# [[سید مرتضی]]<ref>شریف مرتضی، علم الهدی، علی بن حسین موسوی، ادیب توانا، متکلم، فقیه و یکی از شخصیت‌های بزرگ علمی شیعه است. او برادر سید رضی گردآورنده نهج‌البلاغه و شاگرد شیخ مفید بوده و آثار زیادی در علوم اسلامی از وی باقی مانده است.</ref> (۳۵۵-۴۳۶): «[[امامت]]، [[رهبری]] در [[دین]] است، چنان که [[پیشوایی]] او اصل باشد نه به [[نیابت]] از کسی که در [[جهان]] [[تکلیف]] است»<ref>{{عربی|الإمامة رئاسة في الدين بالإصالة لا بالنيابة عمن هو في دار التكليف}}.</ref>. کلمه «رهبری» در تعریف [[سید]]، به منزله جنس است و تمام انواع [[ریاست]] را فرا می‌گیرد. قید «در دین» نیز به منزله فصل است و رهبری و ریاست را به [[دینی]] و [[الهی]] بودن تقیید می‌کند تا بفهماند که امامت، یک [[منصب الهی]] و [[رهبری دینی]] است نه مطلق پیشوایی. «اصل بودن» نیز اشاره به مطلبی ظریف دارد و آن اینکه رهبری غیر اصلی را که به نیابت از فردی در [[دار تکلیف]] است، امامت نمی‌گویند. نیابت از این رو [[مقید]] به دار تکلیف شده تا این اشکال رفع شود که [[پیشوایی دینی]] [[امام]] به نیابت از [[پیغمبر]]{{صل}} است. قید «از کسی که در جهان تکلیف است» اشاره به این نکته دارد که نیابت امام را از کسی که در دار تکلیف است، امامت نمی‌گویند.
+#[[ماوردی اشعری]]<ref>ابوالحسن، علی بن محمد بن حبیب بصری بغدادی ماوردی، اشعری، از متکلمان قرن پنجم.</ref> (۳۶۶-۴۵۰): «امامت، برای [[جانشینی]] [[نبوت]] در [[پاسداری]] دین و [[تدبیر امور]] [[دنیا]] قرار داده شده است»<ref>{{عربی|الإمامة موضوعة لخلافة النبوة في دراسة الدين و سياسة الدنيا}}؛ ماوردی اشعری، الاحکام السلطانیة، ص۳.</ref>. تعریف ماوردی، تعریف به [[غایت]] است؛ یعنی [[غایت امامت]] که عبارت است از «پاسداری دین و تدبیر امور [[دنیایی]] [[مسلمانان]]» در تعریف گنجانده شده است و قید {{عربی|خلافة عن النبي}} برای ایجاد تمایز میان امامت و نبوت آورده شده است؛ زیرا نبوت نیز [[پاسداری از دین]] و تدبیر امور دنیاست، ولی این پاسداری، اصلی است نه به [[نیابت]] از کس دیگر.
+# [[ابن حزم]]<ref>ابومحمد، علی بن احمد بن سعید بن حزم در سال ۳۸۴ در قرطبه متولد شد. وی اشعری مسلک بوده و در شرعیات و کلام، آثاری از او به جا مانده است. </ref> (۳۸۴-۴۵۶): «[[امامت]]، عهده‌داری امور [[مسلمانان]] است»<ref>{{عربی|الإمامة هي التولي لأمور أهل الإسلام}}؛ ابن حزم، الفصل فی الملل و الاهواء و النحل، ج۴، ص۸۷.</ref>. این تعریف نیز همانند تعریف گذشته، تعریف به [[غایت امامت]] است؛ یعنی به عهده گرفتن تمام امور مسلمانان.
+# [[سیف‌الدین آمدی]]<ref>علی بن ابی علی بن محمد بن سالم سیف الدین آمدی از دانشمندان اشعری بوده که در زمینه منطق، فلسفه، کلام و اصول فقه آثاری داشته است. از عمده‌ترین آثار او کتاب ابکار الافکار فی اصول الدین در علم کلام است.</ref> (۵۵۱ - ۶۳۱): «امامت عبارت است از [[جانشینی]] شخصی از اشخاص از [[پیغمبر]]{{صل}} و اجرای [[دستورات]] [[شرعی]] و [[پاسداری]] حوزه [[دین]]، چنان که بر تمام [[امت]]، [[پیروی]] از او [[واجب]] باشد»<ref>{{عربی|هي خلافة شخص من الأشخاص للرسول{{صل}} في إقامة قوانين الشرع و حفظ حوزة الملة على وجه يجب اتباعه على كافة الأمة}}؛ سیف الدین آمدی، ابکار الافکار فی اصول الدین، ج۵، ص۱۲۱.</ref>. در این توصیف نیز [[غایت]] و [[وظایف امام]] آورده شده و در ذیل تعریف به یکی از [[ویژگی‌های امام]] نیز اشاره شده است که همان «[[واجب الاطاعه]]» بودن اوست.
+# [[محمود حمصی]] شیعه<ref>شیخ سدیدالدین رازی، متوفای قرن هفتم، از دانشمندان شیعه است. ر.ک: علامه تهرانی، الذریعة، ج۲۳، ص۱۵۲.</ref> (متوفای اوایل [[سده هفتم]]): «امامت در عرف [[شرع]]، هنگامی که به صورت مطلق آورده می‌شود، عبارت است از [[رهبری]] فراگیر در امور دین؛ به گونه‌ای که [رهبری] اصلی باشد نه به نیابت از دیگری که در [[دار تکلیف]] است<ref>شیخ محمود حمصی، المنقذ من التقلید، ج۲، ص۲۳۵.</ref>. با آوردن کلمه «فراگیر» ([[عامه]])، رهبری کسی که از سوی [[امام]] [[منصوب]] گردیده، از تعریف خارج می‌شود؛ چون [[ریاست]] آنان در پاره‌ای از امور است. با قید «اصلی»، [[ریاست]] کسی که از سوی [[امام]] در تمام امور به ریاست [[منصوب]] گردیده، نقض می‌شود؛ چون ریاست چنین کسی، هر چند فراگیر است، ولی اصلی نیست، بلکه به [[نیابت از امام]] است؛ از این رو هم آوردن قید «[[عامه]]» و هم «[[بالاصاله]]» در تعریف، لازم است. اما اینکه [[سرپرستی]] را [[مقید]] به سرپرستی [[دینی]] کرد و ریاست در [[امور دنیا]] را همانند دیگران به آن ضمیمه نکرد، به این دلیل است که مؤلف، امور دنیا را [[دانش‌ها]] و صنایع [[علمی]] دانسته است و امام، [[رئیس]] [[صنعتگران]] در [[صناعت]] آنان نیست. آن دسته از [[منافع]] و اغراض [[دنیایی]] که از [[تدبیر امام]] عاید می‌گردد، در [[حقیقت]] از پیامدهای [[غایت امامت]] است و غایت امامت مانند از میان رفتن [[ظلم]] و [[دادخواهی]] [[ستمدیدگان]] و... همه از [[امور دینی]] است؛ بنابراین به نظر وی نیازی به آوردن قید «امور دنیا» نبوده است.
+# [[خواجه نصیرالدین طوسی]]<ref>محمد بن محمد بن حسن طوسی، مشهور به خواجه نصیرالدین طوسی، از بزرگان علمای امامیه که جامع منقول و معقول بوده و در حسن سیاست و تدبیر و اخلاق، مشهور بوده است. او در حکمت و کلام و سایر فنون تبحر داشته و آثار ارزشمندی در فلسفه، کلام و... بر جای گذاشته است. </ref> (۵۹۸ - ۶۲۷): «[[امامت]]، [[رهبری]] فراگیر دینی است، مشتمل بر فراخواندن همه [[مردم]] در نگهداری [[مصالح دین]] و [[دنیا]] و بازداشتن از چیزهایی که بر حسب رهبری [[دین]]، برای آنان ضرر دارد»<ref>{{عربی|الإمامة رئاسة عامة دينية مشتملة على ترغيب عموم الناس في حفظ مصالحهم الدينية ما للدنيوية و زجرهم عما يضرهم بحسبها}}؛ نصیرالدین طوسی، قواعد العقائد، ص۱۰۹.</ref>. تعریف خواجه در مقایسه با تعریف‌های ذکر شده، تعریفی جامع است؛ زیرا [[لطف]] بودن، [[مرجعیت]] و [[الهی بودن منصب امامت]] که از مؤلفه‌های مهم امامت است، در آن گرد آمده است.
+# [[محقق حلی]]<ref>جعفر بن حسن بن یحیی هذلی حلی، ابوالقاسم نجم الدین، مشهور به محقق حلی و محقق اول، مؤلف کتاب معروف فقهی شیعه شرایع الاسلام. در زمینه فقه و سایر علوم اسلامی بیش از ۲۰ اثر از او باقی مانده است.</ref> (۶۰۲-۶۷۴): «[[امامت]]، [[سرپرستی]] فراگیر و اصیل شخصی از اشخاص است در امور [[دین]] و [[دنیا]]»<ref>{{عربی|إن الإمامة رئاسة عامة في أمور الدين و الدنيا بالأصالة}}: محقق حلی، المسلک فی اصول الدین، ص۳۰۶.</ref>.
+# کمال ‌الدین [[میثم]] [[بحرانی]]<ref>کمال الدین، میثم بن علی بن میثم بحرانی، فیلسوف، متکلم، فقیه و محدث، از شاگردان خواجه نصیرالدین طوسی (میثم بحرانی، قواعد المرام فی علم الکلام، ص۱۷۴).</ref> (۶۳۴ - ۶۹۹): همان تعریف پیشین با حذف قید «شخصی از اشخاص».
+# [[علامه حلی]]<ref>امام جمال الدین ابومنصور، حسن بن یوسف بن علی بن محمد بن المطهر، معروف به علامه حلی، از علمای بزرگ امامیه و دارای تألیفات زیاد در علوم مختلف اسلامی.</ref> (۶۴۸- ۶۹۹): همان تعریف [[محقق حلی]] با حذف قید «اصیل»<ref>علامه حلی، نهج المسترشدین فی اصول الدین، ص۶۲.</ref>.
+# [[قاضی عضدالدین ایجی]] [[اشعری]] (- ۷۵۶): «امامت [[جانشینی پیامبر]] است در برپا داشتن دین؛ چنان که [[پیروی]] از [[[امام]]] بر تمامی [[امت]] [[واجب]] باشد»<ref>{{عربی|خلاف الرسول في إقامة الدين بحيث يجب اتباعه على كافة الأمة}}؛ عضدالدین ایجی، شرح المواقف، ج۸، ص۳۴۵.</ref>.
+# [[جمال الدین مقداد بن عبدالله سیوری الحلی]] (م ۸۲۶): «امامت عبارت است از [[ریاست]] فراگیر امت در دین و دنیا»<ref>جمال الدین مقداد السیوری الحلی، ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، ص۳۲۵.</ref>.
+# [[سعدالدین تفتازانی]] اشعری (۷۱۲-۷۹۳): «امامت یعنی [[رهبری]] فراگیر به [[نیابت از پیامبر]] در امر دین و دنیا»<ref>{{عربی|رئاسة عامة في أمر الدين و الدنيا خلافة عن النبي}}؛ سعدالدین تفتازانی، شرح المقاصد، ج۵، ص۲۳۲.</ref>.
+# [[ابن خلدون]]<ref>ابن خلدون از دانشمندان بزرگ اهل سنت که در فلسفه، تاریخ، حدیث‌شناسی و کلام تبحر داشته است. تاریخ و مقدمه او از بزرگ‌ترین آثاری است که به جا مانده است.</ref> (۷۴۲ -۸۰۸): امامت یعنی [[جانشینی]] از صاحب [[شرع]] در [[پاسداری]] دین و [[تدبیر]] دنیا»<ref>{{عربی|الإمامة خلافة عن صاحب الشرع في حراسة الدين و سياسة الدنيا}}؛ ابن خلدون، مقدمه، ص۱۹۱.</ref>.
+# [[فاضل مقداد]] سیوری حلی (؟- ۸۲۸): «[[امامت]] عبارت است از [[رهبری]] فراگیر در [[دین]] و [[دنیا]] برای شخصی به [[جانشینی]] از [[پیامبر]]{{صل}}»<ref>{{عربی|رئاسة عامة في الدين و الدنيا لشخص إنساني خلافة عن النبي{{صل}}}}؛ سیوری حلی، اللوامع الالهیة فی المباحث الکلامیة، ص۲۵۴.</ref>.
+#[[قوشجی اشعری]] (؟-۸۷۹): همان تعریف شماره ۱۲<ref>قوشجی، شرح تجرید الاعتقاد، ص۳۶۵.</ref>.
+# حمید مفتی [[اهل سنت]] ([[قرن نهم]]): «امامت عبارت است از [[ریاست]] فراگیر در دین و دنیا»<ref>محمد ابوالفضل محمد مشهور به حمید مفتی، قاموس البحرین، ص۳۳۳؛ میر سید شرف الدین جرجانی، التعریفات، ترجمه حسن سید عرب و سیما نوربخش، ص۲۲.</ref>.
+# [[قاضی نورالله شوشتری]] (۹۵۶-۱۰۱۹): «امامت منصبی است [[الهی]]، در برگیرنده همه [[فضیلت‌ها]] و مراتب [[کریم]] جز [[نبوت]] و چیزهایی که لازم این [[مقام]] است»<ref>قاضی نورالله شوشتری، احقاق الحق، ج۲، ص۳۰۰.</ref>.
+# [[عبدالرزاق لاهیجی]] (؟-۱۰۷۲): «امامت، [[ریاست عامه]] [[مسلمین]] است در امور دین و دنیا بر [[سبیل]] [[خلیفگی]] از پیامبر{{صل}}»<ref>عبدالرزاق لاهیجی، گوهر مراد، ص۴۶۱.</ref>.
+#[[نوری طبرسی]] (۱۲۵۴-۱۳۲۰): «امامت، رهبری فراگیر الهی است به [[نیابت از پیامبر]]{{صل}} در امور دین و دنیا؛ چنان که [[پیروی]] از او بر تمام [[امت]] [[واجب]] باشد»<ref>{{عربی|الرئاسة العامة الإلهية خلافة عن رسول الله في أمور الدين و الدنيا بحيث يجب اتباعه على كافة الأمة}}؛ نوری طبرسی، کفایة الموحدین، ص۱۷.</ref>.
+#[[محمد موسی کاظمی]] (اواخر [[قرن]] ۱۴ق): «امامت، رهبری سترگی است در امور دین و دنیا و [[جانشینی پیامبر]]{{صل}} در [[حفظ دین]] از [[تباهی]]، [[دفع فساد]]، برپا داشتن حدود، نشر [[احکام]] و [[دادخواهی]] برای ستمدیده از [[ستمکار]]»<ref>{{عربی|الإمامة هي الزعامة الكبرى في أمور الدين و الدنيا و هي خلافة الرسول في حفظ الشريعة من الضياع و دفع الفساد و إقامة الحدود و نشر الأحكام}}؛ محمد موسی کاظمی، اصول المعارف، ص۸۲.</ref>. در این تعریف به چندین مؤلفه امامت اشاره شده است: «[[زعامت]] کبری، یعنی [[مرجعیت]] در امور دین و دنیا»، «جانشینی پیامبر{{صل}}» و «حفظ دین».
+#شیخ [[محمد حسن مظفر]] (۱۳۰۱-۱۳۷۵): «ریاست [[امام]]، ریاست دین و الهی و [[نیابت]] از [[پیغمبر]]{{صل}} در انجام [[وظایف]] آن حضرت است»<ref>محمد حسن مظفر، دلائل الصدق، ج۲، ص۲۹.</ref>. [[مظفر]] در توضیح [[غایت امامت]] گوید: «غایت امامت، تنها [[حفظ]] حوزه [[مسلمانان]] و تحصیل [[امنیت]] [[رعیت]] نیست؛ چه اینکه این کار ممکن است از یک [[انسان]] [[فاسق]] نیز ساخته باشد، بلکه غایت امامت، همانند ذات [[نبوت]]، تحصیل [[سعادت]] دو [[جهان]] است»<ref>محمد حسن مظفر، دلائل الصدق، ج۲، ص۲۹.</ref>.
+# [[جعفر سبحانی]]: «[[امامت]]، [[رهبری]] فراگیر [[الهی]] است»<ref>جعفر سبحانی، الالهیات، ج۲، ص۵۱۰.</ref>.<ref>[[محمد اسحاق عارفی|عارفی، محمد اسحاق]]، [[خاتمیت و پرسش‌های نو ج۲ (کتاب)|خاتمیت و پرسش‌های نو ج۲]] ص ۲۱-۲۶.</ref>.
 == منابع ==
@@ خط ۵۰۵: / خط ۵۲۹: @@
 # [[پرونده:IM010595.jpg|22px]] [[جعفر سبحانی|سبحانی، جعفر]]، [[پیشوائی از نظر اسلام (کتاب)|'''پیشوائی از نظر اسلام''']]
 # [[پرونده:1368101.jpg|22px]] [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت و خلافت (مقاله)| مقاله «امامت و خلافت»]]، [[دانشنامه امام علی ج۳ (کتاب)|'''دانشنامه امام علی ج۳''']]
+# [[پرونده:1379348.jpg|22px]] [[محمد اسحاق عارفی|عارفی، محمد اسحاق]]، [[خاتمیت و پرسش‌های نو ج۲ (کتاب)|'''خاتمیت و پرسش‌های نو ج۲''']]
 {{پایان منابع}}
 == پانویس ==
 {{پانویس}}