فرزند: تفاوت میان نسخه‌ها

{{مدخل مرتبط | موضوع مرتبط = خانواده | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[فرزند در قرآن]] - [[فرزند در فقه اسلامی]] - [[فرزند در معارف مهدویت]] - [[فرزند در معارف دعا و زیارات]] - [[فرزند در معارف و سیره سجادی]]| پرسش مرتبط  = }}

اهمیت [[فرزندان]] و پرورش مطلوب آنها بر کسی پوشیده نیست. بدون [[شک]] [[تعالیم قرآنی]] و توصیه‌های [[اهل‌بیت]]{{عم}} دستورالعمل خوبی در این زمینه است. [[امام سجاد]]{{ع}} در [[صحیفه]] دعای مستقلی درباره فرزندان خویش دارد. حضرت در [[نیایش]] بیست‌و‌پنجم از [[خدای متعال]] همه خیرها و خوبی‌های مادی و [[معنوی]] را در [[دنیا]] و [[آخرت]] برای فرزندان خود درخواست می‌نماید. بخش‌هایی از آن [[دعا]] چنین است: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ وَ مُنَّ عَلَيَّ بِبَقَاءِ وُلْدِي‏ وَ بِإِصْلَاحِهِمْ‏ لِي‏ و بِإِمْتَاعِي بِهِمْ...}}؛ «ای [[خداوند]] بر من [[احسان]] کن و فرزندانم را برایم باقی بگذار و شایستگیشان بخش و مرا از ایشان بهره‌مند گردان... خردسالشان را پرورش ده، ناتوانشان توانا گردان، تنشان و دینشان و اخلاقشان به [[سلامت]] دار... ای خداوند فرزندان مرا [[نیکان]] و [[پرهیزگاران]] و بینایان قرار ده و چنان کن که فرمان‌های تو را بنیوشند و [[اطاعت]] کنند.... بار خدایا بازوی من به نیروی فرزندانم توانا گردان و به آنان نابسامانی‌های من به سامان آور... و نام من به ایشان زنده‌دار و در غیاب من ایشان را کارساز من گردان... ای خداوند چنان کن که فرزندان من [[دوستداران]] من باشند و بر من مهر ورزند... و مرا به [[تربیت]] ایشان و [[تأدیب]] ایشان و [[نیکی]] و [[مهربانی]] در [[حق]] ایشان [[یاری]] فرما و افزون بر ایشان مرا فرزندانی نرینه (ذکور) عطا کن و خیر مرا در آن قرار ده، و آنان را [[یاوران]] من بر هرچه از تو می‌طلبم. ای خداوند مرا و [[نسل]] مرا از [[شیطان]] رجیم در [[پناه]] خود دار».

آن‌گاه حضرت آنچه را که برای خود و فرزندان خود خواسته برای همه مردان و [[زنان]] [[مسلمان]] و [[مؤمن]] نیز درخواست می‌نماید: «ای [[خداوند]]... و همه مردان [[مسلمان]] و [[زنان]] مسلمان و همه مردان مؤمن و زنان مؤمن را در این [[جهان]] گذران و آن جهان [[آینده]]، هرچه را برای خود و فرزندانم از تو [[طلب]] داشته‌ام [[عنایت]] فرما»<ref>نیایش چهل‌وهفتم.</ref>.

[[امام سجاد]]{{ع}} در ضمن دعاهای دیگر<ref>نک: نیایش هفدهم.</ref> نیز برای [[فرزندان]] خود و دیگران [[دعا]] فرموده است که بیشتر مضامین آنها به آنچه در [[نیایش]] بیست‌و‌پنجم اشاره شد باز می‌گردد<ref>صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، سروش، تهران، ۱۳۷۵، چاپ دوم.</ref>.<ref>[[فضل‌الله خالقیان|خالقیان، فضل‌الله]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «فرزند»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص۳۴۵.</ref>

==[[رفتار]] و رابطه [[والدین]] با فرزندان==

دومین کاری که [[معصومین]]{{عم}} در آغاز تولد نوزاد انجام می‌دادند شیرین کردن دهان [[کودک]] بود. در [[روایات]] آمده است: معصومین{{عم}} [[دهان]] نوزادان خود را شیرین می‌کردند و به دیگران هم سفارش می‌کردند دهان کودکان‌شان را شیرین کنند.

#خرما: در [[حدیثی]] از [[امام علی]]{{ع}} نقل شده است: کام فرزندان‌تان را با خرما بردارید؛ زیرا [[پیامبر]]{{صل}} با حسن و حسین چنین کرد: {{متن حدیث|حَنِّكُوا أَوْلَادَكُمْ بِالتَّمْرِ، هكَذَا فَعَلَ النَّبِيُّ{{صل}} بِالْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ{{عم}}}}<ref>تربیت فرزند، ص۶۲ (به نقل از: وسائل الشیعه).</ref>.

# [[تربت امام حسین]]{{ع}}: [[امام صادق]]{{ع}} [[روایت]] کرده است که حضرت فرمود: کام فرزندانتان را با [[تربت]] حسین{{ع}} بردارید که [[ایمنی]] بخش است: {{متن حدیث|حَنِّكُوا أَوْلَادَكُمْ بِتُرْبَةِ الْحُسَيْنِ فَإِنَّهُ أَمَانٌ}}<ref>وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۱۳۸ (به نقل از: تربیت فرزند، ص۶۳).</ref>.

# [[آب فرات]]: همچنین از امام صادق{{ع}} روایت شده است که حضرت فرمود: [[گمان]] نمی‌کنم که کام کسی با آب فرات برداشته شود، مگر آنکه [[دوستدار اهل بیت]]{{عم}} باشد: {{متن حدیث|مَا أَظُنُّ أَحَداً يُحَنَّكُ بِمَاءِ الْفُرَاتِ إِلَّا أَحَبَّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ{{عم}}}}<ref>مستدرک الوسائل، ج۱۵، ص۱۳۸ (به نقل از: تربیت فرزند، ص۶۳).</ref>.

[[مستحب]] است فردی [[صالح]] و شایسته دهان بچه را شیرین کند، اما متأسفانه در برخی مناطق در قدیم رسم بوده که دهان بچه را با زبان شغ جی یا زاغ چی شیرین می‌کردند که کار [[درستی]] نبود؛ زیرا گوشت این پرنده [[حرام]] است.

از جمله [[حقوق فرزند]] بر [[والدین]]، [[انتخاب نام نیکو]] بر وی است. متأسفانه در برخی [[جوامع]] [[مردم]] به دنبال شکل و قافیه اسم‌هایند و میکوشند نام فرزندان‌شان هم‌وزن و هم‌قافیه باشد.

[[معصومان]]{{عم}} بر همه [[فرزندان]] خود نام‌هایی با معانی عالی مینهادند و همواره، می‌کوشیدند [[جامعه]] و محیط از نام‌های [[نیکو]] و با معنا بهره‌مند و از نام‌های بی‌معنا و [[زشت]] خالی باشد. [[پیامبر]]{{صل}} و [[ائمه]]{{عم}} نام‌های بد افراد و حتی مکان‌ها را عوض می‌کردند و اسمی نیکو بر آنها می‌نهادند. در [[تاریخ]] مواردی زیادی ذکر شده که پیامبر اسامی زشت را [[تغییر]] داده است؛ مثلاً [[ام عاصم]] عاصیه نام داشت که به معنای [[گنه‌کار]] است و پیامبر [[رحمت]] اسم او را [[جمیله]] که به معنای [[زیبا]] است تغییر داد»<ref>تربیت فرزند، ص۷۰.</ref>.

===[[تربیت]] نیکو===

مهم‌ترین [[وظیفه]] والدین در برابر فرزندان‌شان تربیت درست است. تربیت از [[خانه]] شروع می‌شود، بلکه به یک معنا از [[زمان]] انعقاد نطفه شروع می‌شود، که در قدم اول باید انسان مواظب باشد تا نطفه فرزندش از [[حرام]] منعقد نگردد که اگر خدای نخواسته، چنین باشد در [[شخصیت]] [[آینده]] فرد تأثیر می‌گذارد.

نکته دوم که نباید فراموش شود، گفتن [[بسم الله]] هنگام انعقاد نطفه است. همچنین [[انسان]] باید [[دعا]] کند که [[خداوند]] [[فرزندی]] [[صالح]] به آنان [[عنایت]] کند. سپس وقتی که فرزند در رحم مادر است، مادر باید نهایت تلاش را داشته باشد تا از [[مال]] [[حرام]]، [[دروغ]]، [[غیبت]] و [[گناه]] اجتناب ورزد. زمانی که فرزند به [[دنیا]] می‌آید، [[قلب]] او مانند صفحه سفید کاغذ است که هر چه بر آن بنویسی نوشته می‌شود؛ لذا [[والدین]] باید خیلی مواظب باشند تا چه چیزی در این قلب [[پاکیزه]] بکارند. [[رفتار]]، سخنان و [[روابط اجتماعی]] والدین برای فرزند و [[کودک]] الگوست. اگر روابط و سخنان ما [[اسلامی]]، [[انسانی]] و خوب باشد، الگوی خوبی برای فرزند خواهد بود.

===[[احترام]] به فرزند===

[[اسلام]] برای [[کودکان]] [[ارزش]] زیادی قائل شده و تأکید دارد که به آنان [[احترام]] شود. مثلاً آنها را با اسم [[نیکو]] خطاب کند، با آنها [[مشورت]] نمایند، برای آنها [[هدیه]] بیاورند و به کودکانسلام نمایند و....<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم - برهانی (کتاب)| سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص۱۱۰-۱۱۶.</ref>

# [[محبت به فرزند]]: در [[روایت]] آمده است: [[پیامبر]]{{صل}} هر [[روز]] صبح بر سر فرزندان و نواده‌های خویش دست [[محبت]] می‌کشید<ref>تربیت فرزند، ص۸۶ (به نقل از: بحارالانوار).</ref>. از [[ابن عباس]] نقل شده است: نزد پیامبر{{صل}} بودم، در حالی که فرزندش ابراهیم بر زانوی چپ‌اش و [[حسین بن علی]]{{ع}} بر زانوی راست‌اش قرار داشت. پیامبر{{صل}} گاه این و زمانی آن را می‌بوسید که در این [[حال]] [[جبرئیل]] با [[وحی]] از طرف [[پروردگار]] نازل شد<ref>تربیت فرزند، ص۸۶ (به نقل از: مکارم الاخلاق).</ref>.

# [[سلام کردن]] به کودکان: [[پیامبر اسلام]] همیشه به کودکانسلام می‌کرد. پیامبر فرمود: من سلام کردن بر کودکان را تا هنگام [[مرگ]] ترک نخواهم کرد، تا این کار پس از من سنتی برای دیگران باشد<ref>سنن النبی، ص۴۲. سلام کردن به کودکان نوعی احترام گذاشتن و اهمیت دادن به آنهاست.</ref>.

#پذیرش [[دعوت]] [[کودکان]]: در [[سیره امام حسن]]{{ع}} آمده است: [[امام]]{{ع}} روزی از کنار کودکانی که سرگرم [[بازی]] بود و تکه نانی در دست داشتند، میگذشت، کودکان به امام [[تعارف]] کردند و حضرت نیز پذیرفت و یک [[روز]] نیز حضرت آنها را مهمان کرد<ref>تربیت فرزند، ص۱۰۷.</ref>.

# [[عیادت]] از کودکان [[بیمار]]: در [[سیره]] [[پیامبر اسلام]] آمده است: حضرت از کودکان مریض عیادت می‌کرد.

#با [[احترام]] صدا کردن کودکان: [[معصومان]] همواره کودکان را با اسم [[نیک]] و با احترام صدا میکردند. بزرگان [[جامعه]] ما نیز باید از این شیوه [[پیامبر]] درس بگیرند تا مبادا به کودکان [[بی‌احترامی]] کنند و آنها را با اسم‌های [[تحریف]] شده و بد صدا زنند.

# [[پرهیز]] از [[خشونت]] با کودکان: معصومان{{عم}} همواره با کودکان [[مهربان]] بودند و اگر کسی با آنها به خشونت [[رفتار]] می‌کرد، او را از این کار [[نهی]] می‌فرمودند. در این دوران، [[مردم]] [[کودکی]] خود را فراموش کرده‌اند و از [[کودک]] خردسال [[انتظار]] دارند مثل بزرگان رفتار کند و آرام در گوشه [[خانه]] بنشیند، در حالی که [[طبیعت]] کودک شلوغ کاری و بازی کردن را ایجاب می‌کند. [[والدین]] [[محترم]] گاهی کودکان خردسال خود را به باد سیلی و کتک میگیرند و به [[گمان]] خود، به آنها [[ادب]] یاد می‌دهند، در حالی که با این کارشان به [[شخصیت]] او لطمه می‌زنند.

# [[محبت به کودک]]: کودک نیاز به [[محبت]] والدین دارد؛ محبتی که از آن تلخ‌ها شیرین، خار‌ها گل و مس‌ها زرین می‌گردد. مردم بر این باورند که چوب از [[بهشت]] آمده است. میان مردم [[تنبیه]] نقش مهمی دارد و [[والدین]] معتقدند فرزندشان را فقط با [[تنبیه]] می‌‌توانند [[اصلاح]] کنند که تصور غلطی است. آنان اکسیر [[محبت]] را نیازموده‌اند و از آن غافل‌اند.  

# [[عدم تبعیض]] بین [[کودکان]]: یکی از چالش [[تربیتی]] [[جامعه]]، [[تبعیض]] بین [[فرزندان]] است که موجب [[مشکلات]] بسیاری می‌شود و در [[روحیه]] فرزندان تأثیر به سزایی دارد. نمونه بارز آن، تبعیض میان دختر و پسر است که در بیشتر [[خانواده‌ها]] به چشم می‌خورد. این تبعیض ریشه در [[فرهنگ]] [[مردم]] دارد که از میان بردن آن [[همت]] و [[جدیت]] [[مصلحان]] [[دینی]] و [[روحانیون]] [[دل‌سوز]] را می‌طلبد.<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم - برهانی (کتاب)| سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص۱۱۶-۱۱۸.</ref>

[[رده:خانواده]]