فرزند: تفاوت میان نسخه‌ها

اهمیت [[فرزندان]] و پرورش مطلوب آنها بر کسی پوشیده نیست. بدون [[شک]] تعالیم قرآنی و توصیه‌های [[اهل‌بیت]]{{عم}} دستورالعمل خوبی در این زمینه است. [[امام سجاد]]{{ع}} در [[صحیفه]] دعای مستقلی درباره فرزندان خویش دارد. حضرت در [[نیایش]] بیست‌و‌پنجم از [[خدای متعال]] همه خیرها و خوبی‌های مادی و [[معنوی]] را در [[دنیا]] و [[آخرت]] برای فرزندان خود درخواست می‌نماید. بخش‌هایی از آن [[دعا]] چنین است: {{متن حدیث|اللَّهُمَّ وَ مُنَّ عَلَيَّ بِبَقَاءِ وُلْدِي‏ وَ بِإِصْلَاحِهِمْ‏ لِي‏ و بِإِمْتَاعِي بِهِمْ...}}؛ «ای [[خداوند]] بر من [[احسان]] کن و فرزندانم را برایم باقی بگذار و شایستگیشان بخش و مرا از ایشان بهره‌مند گردان... خردسالشان را پرورش ده، ناتوانشان توانا گردان، تنشان و دینشان و اخلاقشان به [[سلامت]] دار... ای خداوند فرزندان مرا [[نیکان]] و [[پرهیزگاران]] و بینایان قرار ده و چنان کن که فرمان‌های تو را بنیوشند و [[اطاعت]] کنند.... بار خدایا بازوی من به نیروی فرزندانم توانا گردان و به آنان نابسامانی‌های من به سامان آور... و نام من به ایشان زنده‌دار و در غیاب من ایشان را کارساز من گردان... ای خداوند چنان کن که فرزندان من [[دوستداران]] من باشند و بر من مهر ورزند... و مرا به [[تربیت]] ایشان و [[تأدیب]] ایشان و [[نیکی]] و [[مهربانی]] در [[حق]] ایشان [[یاری]] فرما و افزون بر ایشان مرا فرزندانی نرینه (ذکور) عطا کن و خیر مرا در آن قرار ده، و آنان را [[یاوران]] من بر هرچه از تو می‌طلبم. ای خداوند مرا و نسل مرا از [[شیطان]] رجیم در پناه خود دار».

آن‌گاه حضرت آنچه را که برای خود و فرزندان خود خواسته برای همه مردان و [[زنان]] [[مسلمان]] و [[مؤمن]] نیز درخواست می‌نماید: «ای [[خداوند]]... و همه مردان [[مسلمان]] و [[زنان]] مسلمان و همه مردان مؤمن و زنان مؤمن را در این [[جهان]] گذران و آن جهان [[آینده]]، هرچه را برای خود و فرزندانم از تو طلب داشته‌ام عنایت فرما»<ref>نیایش چهل‌وهفتم.</ref>.

==[[رفتار]] و رابطه والدین با فرزندان==

در سیره تربیتی [[پیامبر اسلام]] و [[ائمه]]{{عم}} آمده است که آن بزرگواران نخستین کاری که پس از تولد فرزند انجام می‌دادند، گفتن اذان در گوش راست و گفتن اقامه در گوش چپ نوزاد بوده است. در [[سیره]] [[پیامبر اسلام]] آمده است: هنگامی که [[امام حسین]]{{ع}} متولد شد، [[پیامبر]]{{صل}} در گوش او اذان گفت<ref>تربیت فرزند، ص۵۸ (به نقل از: بحارالانوار).</ref>. در [[حدیثی]] دیگر آمده است که علی{{ع}} فرمود: هنگام زایمان [[حضرت زهرا]]{{س}} پیامبر{{صل}} به [[اسما بنت عمیس]] و [[ام سلمه]] فرمود: بر بالین حضرت [[فاطمه]]{{س}} حاضر شوید و وقتی فرزند متولد شد، در گوش راست او اذان و در گوش چپ اقامه بگویی؛ زیرا اگر چنین کنید، از [[شیطان]] در [[امان]] خواهد بود<ref>تربیت فرزند، ص۵۹ (به نقل از: کشف الغمه).</ref>.

[[پیامبر اکرم]] در سفارش به علی{{ع}} فرمود: [[یا علی]]! هرگاه صاحب پسر یا دختری شدی، در گوش راست او اذان و در گوش چپ وی اقامه بگو که اگر چنین کردی هرگز شیطان به او ضرری نخواهد رساند: {{متن حدیث|يَا عَلِيُّ إِذَا وُلِدَ لَكَ غُلَامٌ أَوْ جَارِيَةٌ فَأَذِّنْ فِي أُذُنِهِ الْيُمْنَى وَ أَقِمْ فِي الْيُسْرَى فَإِنَّهُ لَا يَضُرُّهُ الشَّيْطَانُ أَبَداً}}<ref>تربیت فرزند، ص۵۹.</ref>. در [[روایات]] از جمله فایده‌های اذان گفتن در گوش نوزاد، از بین رفتن بد [[اخلاقی]]، محفوظ ماندن از دیوانگی، پیسی و آرامش روحی و روانی ذکر شده است.

 

===شیرین کردن دهان نوزاد (تحنیک یا کام برداشتن)===

دومین کاری که [[معصومین]]{{عم}} در آغاز تولد نوزاد انجام می‌دادند شیرین کردن دهان کودک بود. در [[روایات]] آمده است: معصومین{{عم}} [[دهان]] نوزادان خود را شیرین می‌کردند و به دیگران هم سفارش می‌کردند دهان کودکان‌شان را شیرین کنند.

# تربت امام حسین{{ع}}: [[امام صادق]]{{ع}} [[روایت]] کرده است که حضرت فرمود: کام فرزندانتان را با [[تربت]] حسین{{ع}} بردارید که [[ایمنی]] بخش است: {{متن حدیث|حَنِّكُوا أَوْلَادَكُمْ بِتُرْبَةِ الْحُسَيْنِ فَإِنَّهُ أَمَانٌ}}<ref>وسائل الشیعه، ج۱۵، ص۱۳۸ (به نقل از: تربیت فرزند، ص۶۳).</ref>.

از جمله حقوق فرزند بر والدین، انتخاب نام نیکو بر وی است. متأسفانه در برخی [[جوامع]] [[مردم]] به دنبال شکل و قافیه اسم‌هایند و میکوشند نام فرزندان‌شان هم‌وزن و هم‌قافیه باشد.

 

برخی افراد اسم‌هایی را بر می‌گزینند که از [[زمان]] زردتشت به جا مانده است، مانند کوروش، فرهاد، بهروز و... از این رو، بهتر است فرهنگ اسلامی خود را کنار ننهیم و با [[انتخاب]] لقب‌های خارجی اصالت خود را از دست ندهیم.

[[معصومان]]{{عم}} بر همه [[فرزندان]] خود نام‌هایی با معانی عالی مینهادند و همواره، می‌کوشیدند [[جامعه]] و محیط از نام‌های [[نیکو]] و با معنا بهره‌مند و از نام‌های بی‌معنا و [[زشت]] خالی باشد. [[پیامبر]]{{صل}} و [[ائمه]]{{عم}} نام‌های بد افراد و حتی مکان‌ها را عوض می‌کردند و اسمی نیکو بر آنها می‌نهادند. در [[تاریخ]] مواردی زیادی ذکر شده که پیامبر اسامی زشت را [[تغییر]] داده است؛ مثلاً ام عاصم عاصیه نام داشت که به معنای گنه‌کار است و پیامبر [[رحمت]] اسم او را جمیله که به معنای [[زیبا]] است تغییر داد»<ref>تربیت فرزند، ص۷۰.</ref>.

علمای [[تربیت]] معتقدند که اسم‌های بد و نامناسب آثار بدی بر [[انسان]] می‌گذارد. نام‌های بد دست‌آویزی برای دیگران در [[تمسخر]] و ضربه زدن به شخصیت انسان است<ref>تربیت فرزند، ص۷۲.</ref>.

[[سیره]] بزرگان این بوده که فرزندان خود را تا [[روز]] هفتم ختنه می‌کردند، اما امروزه در این کار تعجیل نمی‌شود و مرسوم است والدین پس از این که فرزندشان بزرگ می‌شود بر آن [[همت]] میگمارند. [[امام باقر]]{{ع}} فرموده است: پیامبر{{صل}}، حسن و حسین{{عم}} را در روز هفتم ولادت ختنه کرد: {{متن حدیث|ختن رسول الله{{صل}} الحسن و الحسین{{عم}} لسبعة ایام}}<ref>تربیت فرزند، ص۷۲. (به نقل از: بحارالانوار).</ref>.

 

===عقیقه===

از جمله اموری که طبق [[روایات]] [[مستحب]] است والدین آن را به جا آورند، عقیقه است که به شکرانه [[نعمت]] و به قصد قربت انجام می‌شود. همچنین در روز هفتم مستحب است و الدین سر نوزاد را بتراشند و به اندازه وزن آن از طلا و [[نقره]] [[صدقه]] دهند.

 

نکته دوم که نباید فراموش شود، گفتن [[بسم الله]] هنگام انعقاد نطفه است. همچنین [[انسان]] باید [[دعا]] کند که [[خداوند]] [[فرزندی]] [[صالح]] به آنان عنایت کند. سپس وقتی که فرزند در رحم مادر است، مادر باید نهایت تلاش را داشته باشد تا از [[مال]] [[حرام]]، [[دروغ]]، [[غیبت]] و [[گناه]] اجتناب ورزد. زمانی که فرزند به [[دنیا]] می‌آید، [[قلب]] او مانند صفحه سفید کاغذ است که هر چه بر آن بنویسی نوشته می‌شود؛ لذا والدین باید خیلی مواظب باشند تا چه چیزی در این قلب [[پاکیزه]] بکارند. [[رفتار]]، سخنان و [[روابط اجتماعی]] والدین برای فرزند و کودک الگوست. اگر روابط و سخنان ما [[اسلامی]]، [[انسانی]] و خوب باشد، الگوی خوبی برای فرزند خواهد بود.

 

[[اسلام]] برای کودکان [[ارزش]] زیادی قائل شده و تأکید دارد که به آنان [[احترام]] شود. مثلاً آنها را با اسم [[نیکو]] خطاب کند، با آنها [[مشورت]] نمایند، برای آنها [[هدیه]] بیاورند و به کودکانسلام نمایند و....<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم - برهانی (کتاب)| سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص۱۱۰-۱۱۶.</ref>.

# محبت به فرزند: در [[روایت]] آمده است: [[پیامبر]]{{صل}} هر [[روز]] صبح بر سر فرزندان و نواده‌های خویش دست [[محبت]] می‌کشید<ref>تربیت فرزند، ص۸۶ (به نقل از: بحارالانوار).</ref>. از [[ابن عباس]] نقل شده است: نزد پیامبر{{صل}} بودم، در حالی که فرزندش ابراهیم بر زانوی چپ‌اش و [[حسین بن علی]]{{ع}} بر زانوی راست‌اش قرار داشت. پیامبر{{صل}} گاه این و زمانی آن را می‌بوسید که در این حال [[جبرئیل]] با [[وحی]] از طرف [[پروردگار]] نازل شد<ref>تربیت فرزند، ص۸۶ (به نقل از: مکارم الاخلاق).</ref>.

#پذیرش [[دعوت]] کودکان: در سیره [[امام حسن]]{{ع}} آمده است: [[امام]]{{ع}} روزی از کنار کودکانی که سرگرم [[بازی]] بود و تکه نانی در دست داشتند، میگذشت، کودکان به امام [[تعارف]] کردند و حضرت نیز پذیرفت و یک [[روز]] نیز حضرت آنها را مهمان کرد<ref>تربیت فرزند، ص۱۰۷.</ref>.

#جای دادن به کودکان در صفوف جماعت: از [[امام باقر]]{{ع}} درباره کودکانی که در [[نماز جماعت]] حاضر می‌شدند پرسیده شد. امام فرمود: آنها را به صف آخر نفرستید، بلکه با بزرگان میان آنها فاصله ایجاد کنید <ref>تربیت فرزند، ص۱۰۷.</ref>.

#با [[احترام]] صدا کردن کودکان: [[معصومان]] همواره کودکان را با اسم [[نیک]] و با احترام صدا میکردند. بزرگان [[جامعه]] ما نیز باید از این شیوه [[پیامبر]] درس بگیرند تا مبادا به کودکان بی‌احترامی کنند و آنها را با اسم‌های [[تحریف]] شده و بد صدا زنند.

# پرهیز از [[خشونت]] با کودکان: معصومان{{عم}} همواره با کودکان [[مهربان]] بودند و اگر کسی با آنها به خشونت [[رفتار]] می‌کرد، او را از این کار [[نهی]] می‌فرمودند. در این دوران، [[مردم]] کودکی خود را فراموش کرده‌اند و از کودک خردسال [[انتظار]] دارند مثل بزرگان رفتار کند و آرام در گوشه [[خانه]] بنشیند، در حالی که طبیعت کودک شلوغ کاری و بازی کردن را ایجاب می‌کند. والدین [[محترم]] گاهی کودکان خردسال خود را به باد سیلی و کتک میگیرند و به [[گمان]] خود، به آنها [[ادب]] یاد می‌دهند، در حالی که با این کارشان به [[شخصیت]] او لطمه می‌زنند.

# محبت به کودک: کودک نیاز به [[محبت]] والدین دارد؛ محبتی که از آن تلخ‌ها شیرین، خار‌ها گل و مس‌ها زرین می‌گردد. مردم بر این باورند که چوب از [[بهشت]] آمده است. میان مردم [[تنبیه]] نقش مهمی دارد و والدین معتقدند فرزندشان را فقط با [[تنبیه]] می‌‌توانند [[اصلاح]] کنند که تصور غلطی است. آنان اکسیر [[محبت]] را نیازموده‌اند و از آن غافل‌اند.  

# عدم تبعیض بین کودکان: یکی از چالش [[تربیتی]] [[جامعه]]، [[تبعیض]] بین [[فرزندان]] است که موجب [[مشکلات]] بسیاری می‌شود و در روحیه فرزندان تأثیر به سزایی دارد. نمونه بارز آن، تبعیض میان دختر و پسر است که در بیشتر [[خانواده‌ها]] به چشم می‌خورد. این تبعیض ریشه در [[فرهنگ]] [[مردم]] دارد که از میان بردن آن [[همت]] و جدیت [[مصلحان]] [[دینی]] و [[روحانیون]] دل‌سوز را می‌طلبد<ref>[[محمد جواد برهانی|برهانی، محمد جواد]]، [[سیره اجتماعی پیامبر اعظم - برهانی (کتاب)| سیره اجتماعی پیامبر اعظم]]، ص۱۱۶-۱۱۸.</ref>.