پرش به محتوا

انتخاب همسر: تفاوت میان نسخه‌ها

خط ۱۷: خط ۱۷:
در [[روایت]] دیگری [[حضرت فاطمه]]{{س}}، خود به سرزنش زنان قریش تصریح می‌کند و پیامبر{{صل}} نیز [[فضائل علی]]{{ع}} را برای او برمی‌شمرد<ref>خوارزمی، الموفق بن احمد بن محمد المکی، المناقب، ص۳۵۴.</ref>. البته در این‌باره [[روایات]] دیگری نیز هست که حاکی از انجام این ازدواج به خواست [[پروردگار]] است؛ ولی در بعضی از همین روایات تصریح شده که این امر از آن جهت است که کسی جز علی{{ع}} هم‌شأن و کفو فاطمه{{س}} نیست<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۵، ص۳۷۸.</ref>، علی{{ع}} نقل می‌کند [[پیامبر]]{{صل}} به من فرمود: برخی مردان [[قریش]] مرا [[سرزنش]] کرده‌اند که چرا با وجود خواستگاری ما، [[فاطمه]]{{س}} را به همسری علی درآوردی؟ ولی من به آنها گفتم: به [[خدا]] قسم، من مانع [[ازدواج]] او با شما نشدم و من او را به همسری علی در نیاوردم. [[جبرئیل]] بر من نازل شد و گفت: «خدا می‌گوید: اگر علی را [[خلق]] نمی‌کردم، برای دخترت فاطمه{{س}} تا ابد هم‌شأنی نبود»<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۵، ص۳۷۸؛ ج۱، ص۴۶۱.</ref>.
در [[روایت]] دیگری [[حضرت فاطمه]]{{س}}، خود به سرزنش زنان قریش تصریح می‌کند و پیامبر{{صل}} نیز [[فضائل علی]]{{ع}} را برای او برمی‌شمرد<ref>خوارزمی، الموفق بن احمد بن محمد المکی، المناقب، ص۳۵۴.</ref>. البته در این‌باره [[روایات]] دیگری نیز هست که حاکی از انجام این ازدواج به خواست [[پروردگار]] است؛ ولی در بعضی از همین روایات تصریح شده که این امر از آن جهت است که کسی جز علی{{ع}} هم‌شأن و کفو فاطمه{{س}} نیست<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۵، ص۳۷۸.</ref>، علی{{ع}} نقل می‌کند [[پیامبر]]{{صل}} به من فرمود: برخی مردان [[قریش]] مرا [[سرزنش]] کرده‌اند که چرا با وجود خواستگاری ما، [[فاطمه]]{{س}} را به همسری علی درآوردی؟ ولی من به آنها گفتم: به [[خدا]] قسم، من مانع [[ازدواج]] او با شما نشدم و من او را به همسری علی در نیاوردم. [[جبرئیل]] بر من نازل شد و گفت: «خدا می‌گوید: اگر علی را [[خلق]] نمی‌کردم، برای دخترت فاطمه{{س}} تا ابد هم‌شأنی نبود»<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۵، ص۳۷۸؛ ج۱، ص۴۶۱.</ref>.


اشکالی که ممکن است در اینجا مطرح شود آن است که این [[سیره]] با [[روایات]] [[ائمه]]{{عم}} که می‌فرمایند: در ازدواج [[سختگیری]] نکنید و هرگاه خواستگاری آمد که از [[خُلق]] و [[دین]] او [[راضی]] هستید، او را رد نکنید، در تعارض است؛ مثلاً [[امام باقر]]{{ع}} از پیامبر{{صل}} نقل می‌کند که فرمود: {{متن حدیث|إِذَا جَاءَكُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ خُلُقَهُ وَ دِينَهُ فَزَوِّجُوهُ {{متن قرآن|إِلَّا تَفْعَلُوهُ تَكُنْ فِتْنَةٌ فِي الْأَرْضِ وَفَسَادٌ كَبِيرٌ}}<ref>«و کافران (نیز) دوستان یکدیگرند و اگر آن (دستور) را انجام ندهید در زمین، آشوب و تباهی بزرگی رخ خواهد داد» سوره انفال، آیه ۷۳.</ref>}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۵، ص۳۴۷.</ref>؛ هرگاه کسی به خواستگاری نزد شما آمد که از [[دین و اخلاق]] او راضی هستید، او را رد نکنید و اگر چنین کنید، در [[زمین]] [[فتنه]] و [[فساد]] بزرگی ایجاد خواهد شد. در [[روایت]] دیگری دین و [[امانت]] نیز شرط شده است<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۵، ص۳۴۷.</ref>.
اشکالی که ممکن است در اینجا مطرح شود آن است که این [[سیره]] با [[روایات]] [[ائمه]]{{عم}} که می‌فرمایند: در ازدواج سختگیری نکنید و هرگاه خواستگاری آمد که از [[خُلق]] و [[دین]] او [[راضی]] هستید، او را رد نکنید، در تعارض است؛ مثلاً [[امام باقر]]{{ع}} از پیامبر{{صل}} نقل می‌کند که فرمود: {{متن حدیث|إِذَا جَاءَكُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ خُلُقَهُ وَ دِينَهُ فَزَوِّجُوهُ {{متن قرآن|إِلَّا تَفْعَلُوهُ تَكُنْ فِتْنَةٌ فِي الْأَرْضِ وَفَسَادٌ كَبِيرٌ}}<ref>«و کافران (نیز) دوستان یکدیگرند و اگر آن (دستور) را انجام ندهید در زمین، آشوب و تباهی بزرگی رخ خواهد داد» سوره انفال، آیه ۷۳.</ref>}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۵، ص۳۴۷.</ref>؛ هرگاه کسی به خواستگاری نزد شما آمد که از دین و اخلاق او راضی هستید، او را رد نکنید و اگر چنین کنید، در [[زمین]] [[فتنه]] و [[فساد]] بزرگی ایجاد خواهد شد. در [[روایت]] دیگری دین و [[امانت]] نیز شرط شده است<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۵، ص۳۴۷.</ref>.


در پاسخ، باید گفت: اولاً، این روایات می‌گوید که به دین و اخلاق و حتی امانت باید توجه شود و هرگاه در این چند مورد [[رضایت]] حاصل شد، دیگر سخت‌گیری نکنید؛ یعنی سخت‌گیری نکردن و سهل گرفتن نسبت به دین، [[اخلاق]] و امانت نیست، بلکه سهل‌گیری در [[امور مادی]] و [[فقر]] و [[غنا]] و [[طبقه اجتماعی]] فرد و مهریه و امثال اینهاست. ثانیاً، بر فرض که سهل‌گیری در [[امور دینی]] نیز مطرح باشد، منظور روایت برای وقتی است که [[انسان]] به [[اصل دین]] و [[ایمان]] فرد [[اطمینان]] دارد، ولی به دنبال سطح بالای ایمان و [[دین]] باشد. [[امام باقر]]{{ع}} در آن [[روایت]] این مورد را [[نهی]] کرده است. [[شاهد]] آن نیز این است که [[علی بن اسباط]] به امام باقر{{ع}} می‌نویسد: «برای دخترانم کسی را که مثل خودم باشد، نمی‌یابم. درباره آنها چه کنم؟» [[امام]] در پاسخ می‌فرماید: «به دنبال اینکه کسی مثل خودت را پیدا کنی، مباش. [[پیامبر]]{{صل}} فرمود: هرگاه کسی که از دین و [[خُلق]] او [[راضی]] بودید به خواستگاری آمد، دختر را به او [[تزویج]] کنید»<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۵، ص۳۴۷.</ref>؛ یعنی علی بن اسباط به دنبال کسی مثل خودش بوده نه‌کفو و هم‌شأن دخترانش؛ بنابراین امام فرموده است کسی که به [[دین و اخلاق]] او [[رضایت]] داری، او را رد نکن. ثالثاً، رضایت از دین و اخلاق امری ثابت نیست، بلکه امری نسبی است که درباره هر کس تفاوت می‌کند؛ شاید پیامبر{{صل}} از دین یا [[اخلاق]] یا دین و اخلاق دیگر خواستگاران دختر خویش راضی نبوده است. به علاوه، در تزویج، [[کفو]] و هم‌شأن بودن [[همسران]] شرط است، که هیچ‌یک از خواستگاران [[حضرت فاطمه]]{{س}}، جز علی{{ع}}، چنان نبودند. این مطلب در روایت دیگری از پیامبر{{صل}} نقل شده است که فرمود:
در پاسخ، باید گفت: اولاً، این روایات می‌گوید که به دین و اخلاق و حتی امانت باید توجه شود و هرگاه در این چند مورد [[رضایت]] حاصل شد، دیگر سخت‌گیری نکنید؛ یعنی سخت‌گیری نکردن و سهل گرفتن نسبت به دین، [[اخلاق]] و امانت نیست، بلکه سهل‌گیری در [[امور مادی]] و [[فقر]] و [[غنا]] و [[طبقه اجتماعی]] فرد و مهریه و امثال اینهاست. ثانیاً، بر فرض که سهل‌گیری در [[امور دینی]] نیز مطرح باشد، منظور روایت برای وقتی است که [[انسان]] به [[اصل دین]] و [[ایمان]] فرد [[اطمینان]] دارد، ولی به دنبال سطح بالای ایمان و [[دین]] باشد. [[امام باقر]]{{ع}} در آن [[روایت]] این مورد را [[نهی]] کرده است. [[شاهد]] آن نیز این است که [[علی بن اسباط]] به امام باقر{{ع}} می‌نویسد: «برای دخترانم کسی را که مثل خودم باشد، نمی‌یابم. درباره آنها چه کنم؟» [[امام]] در پاسخ می‌فرماید: «به دنبال اینکه کسی مثل خودت را پیدا کنی، مباش. [[پیامبر]]{{صل}} فرمود: هرگاه کسی که از دین و [[خُلق]] او [[راضی]] بودید به خواستگاری آمد، دختر را به او [[تزویج]] کنید»<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۵، ص۳۴۷.</ref>؛ یعنی علی بن اسباط به دنبال کسی مثل خودش بوده نه‌کفو و هم‌شأن دخترانش؛ بنابراین امام فرموده است کسی که به دین و اخلاق او [[رضایت]] داری، او را رد نکن. ثالثاً، رضایت از دین و اخلاق امری ثابت نیست، بلکه امری نسبی است که درباره هر کس تفاوت می‌کند؛ شاید پیامبر{{صل}} از دین یا [[اخلاق]] یا دین و اخلاق دیگر خواستگاران دختر خویش راضی نبوده است. به علاوه، در تزویج، [[کفو]] و هم‌شأن بودن [[همسران]] شرط است، که هیچ‌یک از خواستگاران [[حضرت فاطمه]]{{س}}، جز علی{{ع}}، چنان نبودند. این مطلب در روایت دیگری از پیامبر{{صل}} نقل شده است که فرمود:
{{متن حدیث|لَوْ لَا أَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى خَلَقَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} لِفَاطِمَةَ مَا كَانَ لَهَا كُفْوٌ عَلَى ظَهْرِ الْأَرْضِ مِنْ آدَمَ وَ مَنْ دُونَهُ}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۱، ص۴۶۱.</ref>؛ اگر [[خدا]] علی{{ع}} را برای [[فاطمه]]{{س}} [[خلق]] نکرده بود، برای فاطمه{{س}} کفوی از [[آدم]] تا پایان [[خلقت]] یافت نمی‌شد.
{{متن حدیث|لَوْ لَا أَنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى خَلَقَ أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} لِفَاطِمَةَ مَا كَانَ لَهَا كُفْوٌ عَلَى ظَهْرِ الْأَرْضِ مِنْ آدَمَ وَ مَنْ دُونَهُ}}<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۱، ص۴۶۱.</ref>؛ اگر [[خدا]] علی{{ع}} را برای [[فاطمه]]{{س}} [[خلق]] نکرده بود، برای فاطمه{{س}} کفوی از [[آدم]] تا پایان [[خلقت]] یافت نمی‌شد.


خط ۲۷: خط ۲۷:
بنابراین اهمیت مسئله انتخاب همسر در [[سیره معصومان]]{{عم}} روشن است. اما باید توجه داشت که تمام اهمیت این مسئله برای [[تربیت فرزند]] نیست، بلکه چنان که در برخی از [[روایات]] آمده، برای ایجاد تفاهمِ [[زن]] و شوهر و [[ثبات]] و [[آسایش]] [[خانواده]] نیز می‌تواند باشد، که آن هم محیط [[امن]] و سالمی را برای تربیت فراهم می‌آورد. برای نمونه، یکی از ویژگی‌هایی که [[معصومان]]{{عم}} به رعایت آن در انتخاب همسر سفارش کرده‌اند و ازدواج امیرمؤمنان علی{{ع}} و [[حضرت زهرا]]{{س}} نیز با توجه به این ملاک بوده است، هم‌شأن بودن [[زن]] و شوهر است. این امر مهم‌ترین عامل تفاهم زن و شوهر و استحکام [[نظام]] [[خانواده]] است که این نیز مهم‌ترین عامل در پرورش درست [[فرزندان]] است. در مقابل، تفاهم نداشتن [[همسران]] و درگیری آنها که موجب ایجاد خدشه در کانون [[تربیت]] می‌شود، مهم‌ترین و بیشترین عامل [[انحراف]] فرزندان است.
بنابراین اهمیت مسئله انتخاب همسر در [[سیره معصومان]]{{عم}} روشن است. اما باید توجه داشت که تمام اهمیت این مسئله برای [[تربیت فرزند]] نیست، بلکه چنان که در برخی از [[روایات]] آمده، برای ایجاد تفاهمِ [[زن]] و شوهر و [[ثبات]] و [[آسایش]] [[خانواده]] نیز می‌تواند باشد، که آن هم محیط [[امن]] و سالمی را برای تربیت فراهم می‌آورد. برای نمونه، یکی از ویژگی‌هایی که [[معصومان]]{{عم}} به رعایت آن در انتخاب همسر سفارش کرده‌اند و ازدواج امیرمؤمنان علی{{ع}} و [[حضرت زهرا]]{{س}} نیز با توجه به این ملاک بوده است، هم‌شأن بودن [[زن]] و شوهر است. این امر مهم‌ترین عامل تفاهم زن و شوهر و استحکام [[نظام]] [[خانواده]] است که این نیز مهم‌ترین عامل در پرورش درست [[فرزندان]] است. در مقابل، تفاهم نداشتن [[همسران]] و درگیری آنها که موجب ایجاد خدشه در کانون [[تربیت]] می‌شود، مهم‌ترین و بیشترین عامل [[انحراف]] فرزندان است.


از دیگر ویژگی‌هایی که برای [[انتخاب همسر]] در [[سیره معصومان]]{{عم}} به آن توجه شده، مسئله [[رفتار نیکو]] و [[ادب]] [[همسر]] است. حسین بشّار واسطی می‌گوید: به [[امام رضا]]{{ع}} نوشتم: یکی از [[نزدیکان]] من دخترم را از من خواستگاری کرده است، ولی بداخلاق است. [[امام]] در پاسخ [[نامه]] فرمود: «اگر بداخلاق است، دخترت را به همسری او مده»<ref>نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۱۴، ص۱۹۲.</ref>.
از دیگر ویژگی‌هایی که برای انتخاب همسر در [[سیره معصومان]]{{عم}} به آن توجه شده، مسئله [[رفتار نیکو]] و [[ادب]] [[همسر]] است. حسین بشّار واسطی می‌گوید: به [[امام رضا]]{{ع}} نوشتم: یکی از [[نزدیکان]] من دخترم را از من خواستگاری کرده است، ولی بداخلاق است. [[امام]] در پاسخ [[نامه]] فرمود: «اگر بداخلاق است، دخترت را به همسری او مده»<ref>نوری، حسین، مستدرک الوسائل، ج۱۴، ص۱۹۲.</ref>.


بنابراین [[خوش‌اخلاقی]] از ویژگی‌های مهمی است که در انتخاب همسر باید بدان توجه داشت. البته شاید اهمیت بسیار آن به این علت باشد که این صفت، علاوه بر اینکه از طریق برخورد و [[معاشرت]] در فرزند تأثیر می‌گذارد، خود حاکی از [[اصالت خانوادگی]] فرد نیز هست؛ زیرا [[امیر مؤمنان علی]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|حُسْنُ الْأَخْلَاقِ بُرْهَانُ كَرَمِ الْأَعْرَاقِ‌}}<ref>خوانساری، محمد، شرح غررالحکم و دررالکلم، ج۳، ص۳۹۲.</ref>؛ [[اخلاق نیک]]، نشانه [[سرشت]] [[نیک]] [[خانوادگی]] است.
بنابراین [[خوش‌اخلاقی]] از ویژگی‌های مهمی است که در انتخاب همسر باید بدان توجه داشت. البته شاید اهمیت بسیار آن به این علت باشد که این صفت، علاوه بر اینکه از طریق برخورد و [[معاشرت]] در فرزند تأثیر می‌گذارد، خود حاکی از [[اصالت خانوادگی]] فرد نیز هست؛ زیرا [[امیر مؤمنان علی]]{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|حُسْنُ الْأَخْلَاقِ بُرْهَانُ كَرَمِ الْأَعْرَاقِ‌}}<ref>خوانساری، محمد، شرح غررالحکم و دررالکلم، ج۳، ص۳۹۲.</ref>؛ [[اخلاق نیک]]، نشانه [[سرشت]] [[نیک]] [[خانوادگی]] است.
خط ۳۵: خط ۳۵:
در روایتی دیگر می‌فرماید: {{متن حدیث|تَزَوَّجُوا فِي الْحُجْزِ الصَّالِحِ فَإِنَّ الْعِرْقَ دَسَّاسٌ}}<ref>متقی هندی، کنز العمال، ج۱۶، ص۲۹۶.</ref>؛ با خانواده [[صالح]] [[ازدواج]] کنید که رگ و ریشه در فرزند اثر می‌گذارد. همچنین می‌فرماید: {{متن حدیث|تَخَيَّرُوا لِنُطَفِكُمْ وَ انْتَخِبُوا الْمَنَاكِحُ}}<ref>متقی هندی، کنز العمال، ج۱۶، ص۳۰۲.</ref>. برای نطفه‌های خود [جایگاهی مناسب] برگزینید و [[زنان]] [[[نیک]]] را [[انتخاب]] کنید.
در روایتی دیگر می‌فرماید: {{متن حدیث|تَزَوَّجُوا فِي الْحُجْزِ الصَّالِحِ فَإِنَّ الْعِرْقَ دَسَّاسٌ}}<ref>متقی هندی، کنز العمال، ج۱۶، ص۲۹۶.</ref>؛ با خانواده [[صالح]] [[ازدواج]] کنید که رگ و ریشه در فرزند اثر می‌گذارد. همچنین می‌فرماید: {{متن حدیث|تَخَيَّرُوا لِنُطَفِكُمْ وَ انْتَخِبُوا الْمَنَاكِحُ}}<ref>متقی هندی، کنز العمال، ج۱۶، ص۳۰۲.</ref>. برای نطفه‌های خود [جایگاهی مناسب] برگزینید و [[زنان]] [[[نیک]]] را [[انتخاب]] کنید.


اما درباره [[ازدواج]] دختر و پذیرش [[خواستگار]] می‌فرماید: هرگاه از [[دین و اخلاق]] خواستگار [[رضایت]] داشتید دختر را به او [[تزویج]] کنید<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۵، ص۳۴۷.</ref>. در روایتی دیگر [[امانت]] را نیز بیان می‌کند<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۵، ص۳۴۷.</ref>.
اما درباره [[ازدواج]] دختر و پذیرش [[خواستگار]] می‌فرماید: هرگاه از دین و اخلاق خواستگار [[رضایت]] داشتید دختر را به او [[تزویج]] کنید<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۵، ص۳۴۷.</ref>. در روایتی دیگر [[امانت]] را نیز بیان می‌کند<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج۵، ص۳۴۷.</ref>.


بنابراین، درباره انتخاب شوهر تنها سه صفت [[دیانت]]، [[اخلاق]] و امانت را شرط کرده است و به احتمال [[قوی]] شرط کردن این سه صفت هم بیشتر در [[ارتباط با خود]] [[همسر]] است تا تأثیر آن در فرزند. تأثیر این سه صفت در فرزند نیز بیشتر از حیث تأثیرات محیطی است، نه تأثیر [[وراثتی]]؛ زیرا در روایتی دیگر [[پیامبر]]{{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|النِّكَاحُ رِقٌ فَإِذَا أَنْكَحَ أَحَدُكُمْ وَلِيدَةً فَقَدْ أَرَقَّهَا فَلْيَنْظُرْ أَحَدُكُمْ لِمَنْ يُرِقُّ كَرِيمَتَهُ}}<ref>حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۵۲.</ref>؛ ازدواج [[بردگی]] است. پس هرگاه یکی از شما خواست، دخترش را همسر دهد، باید دقت کند او را به بردگی چه کسی درمی‌آورد.
بنابراین، درباره انتخاب شوهر تنها سه صفت [[دیانت]]، [[اخلاق]] و امانت را شرط کرده است و به احتمال [[قوی]] شرط کردن این سه صفت هم بیشتر در [[ارتباط با خود]] [[همسر]] است تا تأثیر آن در فرزند. تأثیر این سه صفت در فرزند نیز بیشتر از حیث تأثیرات محیطی است، نه تأثیر [[وراثتی]]؛ زیرا در روایتی دیگر [[پیامبر]]{{صل}} می‌فرماید: {{متن حدیث|النِّكَاحُ رِقٌ فَإِذَا أَنْكَحَ أَحَدُكُمْ وَلِيدَةً فَقَدْ أَرَقَّهَا فَلْيَنْظُرْ أَحَدُكُمْ لِمَنْ يُرِقُّ كَرِيمَتَهُ}}<ref>حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۵۲.</ref>؛ ازدواج [[بردگی]] است. پس هرگاه یکی از شما خواست، دخترش را همسر دهد، باید دقت کند او را به بردگی چه کسی درمی‌آورد.
۱۱۲٬۹۹۷

ویرایش