آیه ولایت در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها
←امام رضا {{ع}} و آیه ولایت
| خط ۳۰: | خط ۳۰: | ||
== [[امام رضا]] {{ع}} و [[آیه ولایت]] == | == [[امام رضا]] {{ع}} و [[آیه ولایت]] == | ||
[[امام رضا]] {{ع}} [[آیه ولایت]] را از [[فضائل]] و [[مناقب]] و شارح [[حقوق]] [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} شمرده و در شرح آن فرموده است: چنان که [[آیه]] {{متن قرآن|أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref>، | [[امام رضا]] {{ع}} [[آیه ولایت]] را از [[فضائل]] و [[مناقب]] و شارح [[حقوق]] [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} شمرده و در شرح آن فرموده است: چنان که [[آیه]] {{متن قرآن|أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}<ref>«ای مؤمنان، از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref>، پیروی از پیامبر {{صل}} را با [[پیروی]] «[[اولوالامر]]» پیوند زده است و هر دو مفید یک [[پیام]] و یک [[اطاعت]] است، در آیه ولایت نیز ولایت و [[رهبری]] [[خدا]] و پیامبر {{صل}} با ولایت [[عترت]] وی پیوند خورده و ولایت آن دو از یکدیگر جدایی ناپذیرند و هرآیین و [[وظیفه]] و حقوقی که برای ولایت برای [[رسول خدا]] {{صل}} مقرر است، برای عترت نیز [[ثابت]] و پابرجاست<ref>بحار الأنوار، ج۹۳، ص۱۹۶.</ref>. کاربرد غالب بلکه نزدیک به تمام موضوع ولایت در [[سخنان امام رضا]] {{ع}} به معنای [[پشتیبان]]، [[مالک]]<ref>تهذیب الأحکام، ج۳، ص۹۵.</ref>، [[رهبر]] و [[خلیفه]] و [[صاحب اختیار]] و [[وصی]] است. از این‌رو، امام رضا {{ع}} از [[امیرمؤمنان]] {{ع}} به عنوان [[خلیفه پیامبر]] {{صل}} و [[ولی الله]] نام می‌برد<ref>بحار الأنوار، ج۲۴، ص۳۵۸.</ref>. [[امام هشتم]] در مواردی ولی را مرادف با [[امام]] [[معصوم]]<ref>بحار الأنوار، ج۴۵، ص۱۶۹.</ref> و گاه به معنای خلیفه پیامبر {{صل}} و گاه به معنای [[ولی امر]] و یا مانند ولی میت به مفهوم صاحب اختیار و متولی<ref>مستدرک الوسائل، ج۲، ص۲۹۲.</ref> و در مواردی ولی را در معنای اولوالامر به [[کار]] برده است. این کاربرد<ref>بحار الأنوار، ج۳۷، ص۳۲۴.</ref> می‌تواند [[شاهد]] آن باشد که امام ولایت در آیه، {{متن قرآن|إِنَّمَا}} را نیز در ولایت در [[تصرف]] [[تفسیر]] کرده است. تلقی [[شیعیان]] و [[پیروان]] امام نیز از واژه ولی الله در آن دوره، همان وصی و امام [[مسلمانان]] بوده است<ref>بحار الأنوار، ج۴۸، ص۳۰۸.</ref>. | ||
[[گواه]] دیگر آنکه امام رضا {{ع}}، [[علی]] {{ع}} را نخستین [[امام]] [[معصوم]] و از وی به عنوان [[ولی الله]] یاد کرده و حضرت را [[خلیفه]] و [[وصی پیامبر]] {{صل}} شمرده است<ref>بحار الأنوار، ج۶۷، ص۱۹۸.</ref>. امام کلمه [[طیب]] و [[پاک]] در کریمه {{متن قرآن|إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ}}<ref>«سخن پاک به سوی او بالا می‌رود» سوره فاطر، آیه ۱۰.</ref> را [[ذکر]] {{متن حدیث|لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ عَلِيٌّ وَلِيُّ اللَّهِ}} شمرده است<ref>تفسیر القمی، ج۲، ص۱۵۴؛ تفسیر نور الثقلین، ج۴، ص۳۵۳.</ref>. نیز امام به [[نقل]] از پدر از جدش از [[امام باقر]] {{ع}}، {{متن قرآن|فِطْرَتَ اللَّهِ}} در کریمه {{متن قرآن|فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا}}<ref>«بر همان سرشتی که خداوند مردم را بر آن آفریده است» سوره روم، آیه ۳۰.</ref> را {{متن حدیث|لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَلِيُّ اللَّهِ}} شمرده و آن را [[توحید]] [[ناب]] و [[خالص]] خوانده است<ref>البرهان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۳۴۱.</ref>. [[گواه]] پیوند وثیق توحید و [[نبوت]] و [[ولایت امیرمؤمنان]] {{ع}} و شاهدی است بر اینکه مراد از {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا}} در کریمه [[ولایت]] به نظر [[امام رضا]] {{ع}}، [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} است. امام باقر<ref>تفسیر نور الثقلین، ج۱، ص۶۴۶.</ref> و [[امام صادق]] {{عم}} همه [[ائمه]] را از مصادیق بارز {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا}} شمرده و تأکید کرده‌اند آنان در [[مال]] و [[جان]] [[مردم]] [[حق ولایت]] دارند<ref>تفسیر نور الثقلین، ج۱، ص۶۴۳.</ref>. | [[گواه]] دیگر آنکه امام رضا {{ع}}، [[علی]] {{ع}} را نخستین [[امام]] [[معصوم]] و از وی به عنوان [[ولی الله]] یاد کرده و حضرت را [[خلیفه]] و [[وصی پیامبر]] {{صل}} شمرده است<ref>بحار الأنوار، ج۶۷، ص۱۹۸.</ref>. امام کلمه [[طیب]] و [[پاک]] در کریمه {{متن قرآن|إِلَيْهِ يَصْعَدُ الْكَلِمُ الطَّيِّبُ}}<ref>«سخن پاک به سوی او بالا می‌رود» سوره فاطر، آیه ۱۰.</ref> را [[ذکر]] {{متن حدیث|لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ عَلِيٌّ وَلِيُّ اللَّهِ}} شمرده است<ref>تفسیر القمی، ج۲، ص۱۵۴؛ تفسیر نور الثقلین، ج۴، ص۳۵۳.</ref>. نیز امام به [[نقل]] از پدر از جدش از [[امام باقر]] {{ع}}، {{متن قرآن|فِطْرَتَ اللَّهِ}} در کریمه {{متن قرآن|فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا}}<ref>«بر همان سرشتی که خداوند مردم را بر آن آفریده است» سوره روم، آیه ۳۰.</ref> را {{متن حدیث|لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ عَلِيٌّ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ وَلِيُّ اللَّهِ}} شمرده و آن را [[توحید]] [[ناب]] و [[خالص]] خوانده است<ref>البرهان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۳۴۱.</ref>. [[گواه]] پیوند وثیق توحید و [[نبوت]] و [[ولایت امیرمؤمنان]] {{ع}} و شاهدی است بر اینکه مراد از {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا}} در کریمه [[ولایت]] به نظر [[امام رضا]] {{ع}}، [[اهل بیت پیامبر]] {{صل}} است. امام باقر<ref>تفسیر نور الثقلین، ج۱، ص۶۴۶.</ref> و [[امام صادق]] {{عم}} همه [[ائمه]] را از مصادیق بارز {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا}} شمرده و تأکید کرده‌اند آنان در [[مال]] و [[جان]] [[مردم]] [[حق ولایت]] دارند<ref>تفسیر نور الثقلین، ج۱، ص۶۴۳.</ref>. | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
امام رضا {{ع}} نیز بر آن است دایره ولایت در {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا}} در [[آیه ولایت]]، افزون بر [[علی بن ابی طالب]] {{ع}}، دیگر [[ائمه اهل بیت]] [[عصمت]] {{عم}} را نیز در برمی‌گیرد<ref>بحار الأنوار، ج۹۳، ص۱۹۶.</ref> و همه آنان افزون بر ولایت در [[تصرف]] و [[تکوین]] [[نفوس]]، ولایت در [[تصرف در امور]] [[دین]] و دنیای مردم دارند و [[وظیفه]] [[رهبری جامعه]] و [[هدایت مردم]] بر دوش آنان است<ref>تفسیر إثنی عشری، ج۳، ص۱۱۵.</ref>. مردم وظیفه دارند برای استقرار [[جامعه اسلامی]] و [[زمامداری]] امام معصوم [[تلاش]] کنند. این نکته‌ای است که [[مفسران شیعه]] بر آن تاکید دارند و گفته‌اند ائمه {{عم}} در رأس و پیشوای کسانی هستند که پیوسته برای [[اقامه نماز]] [[تلاش]] می‌کنند. نیز برخی گفته‌اند همه [[ائمه اهل بیت]] {{عم}} در حال [[رکوع]] [[زکات]] پرداخته‌اند<ref>تفسیر بیان السعادة، ج۲، ص۹۲.</ref>. در شرح بیشتر گفته‌اند واژه جمع در معنای جمع به [[کار]] رفته و هر چند در [[مقام]] [[تطبیق]] در [[صدر اسلام]] بیش از یک مصداق نداشته، با گذشت [[زمان]] به استناد برخی [[روایات]]<ref>الکافی، ج۱، ص۸۸، ۲۸۹.</ref> همه [[ائمه]] أقامه‌کننده [[نماز]] و پرداخت‌کننده زکات در حال نماز بوده‌اند و {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا}} آنان را در بر می‌گیرد و تطبیق {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا}} بر یازده [[امام]] دیگر به کمک روایات انجام گرفته<ref>تسنیم، ج۲۳، ص۱۳۵.</ref> و از قبیل استعمال جمع در جمع است<ref>تسنیم، ج۲۳، ص۱۵۰.</ref>. همچنین گفته‌اند اگر دیگر ائمه {{عم}} در حال رکوع زکات نپرداخته‌اند، این منقبتی است که از پدر به [[فرزند]] [[شایسته]] و همسوی با پدر می‌رسد. چنان که در عرف و [[ادبیات عرب]] فرزند به [[کردار]] پدر [[ستایش]] و [[سرزنش]] می‌شود و [[قرآن]] [[یهودیان]] معاصر [[پیامبر]] {{صل}} را بر کرده پدرانشان سرزنش می‌کند<ref>روض الجنان و روح الجنان، ج۷، ص۳۰-۳۱.</ref>. به هر حال، [[امیرمؤمنان]] {{ع}} مصداق بارز برپا دارنده نماز و زکات دهنده آن [[روز]] بوده است. [[امام رضا]] {{ع}} از [[موسی بن جعفر]] {{ع}} به عنوان ولی‌الله یاد کرده است<ref>کامل الزیارات، ص۳۰۱.</ref>. | امام رضا {{ع}} نیز بر آن است دایره ولایت در {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا}} در [[آیه ولایت]]، افزون بر [[علی بن ابی طالب]] {{ع}}، دیگر [[ائمه اهل بیت]] [[عصمت]] {{عم}} را نیز در برمی‌گیرد<ref>بحار الأنوار، ج۹۳، ص۱۹۶.</ref> و همه آنان افزون بر ولایت در [[تصرف]] و [[تکوین]] [[نفوس]]، ولایت در [[تصرف در امور]] [[دین]] و دنیای مردم دارند و [[وظیفه]] [[رهبری جامعه]] و [[هدایت مردم]] بر دوش آنان است<ref>تفسیر إثنی عشری، ج۳، ص۱۱۵.</ref>. مردم وظیفه دارند برای استقرار [[جامعه اسلامی]] و [[زمامداری]] امام معصوم [[تلاش]] کنند. این نکته‌ای است که [[مفسران شیعه]] بر آن تاکید دارند و گفته‌اند ائمه {{عم}} در رأس و پیشوای کسانی هستند که پیوسته برای [[اقامه نماز]] [[تلاش]] می‌کنند. نیز برخی گفته‌اند همه [[ائمه اهل بیت]] {{عم}} در حال [[رکوع]] [[زکات]] پرداخته‌اند<ref>تفسیر بیان السعادة، ج۲، ص۹۲.</ref>. در شرح بیشتر گفته‌اند واژه جمع در معنای جمع به [[کار]] رفته و هر چند در [[مقام]] [[تطبیق]] در [[صدر اسلام]] بیش از یک مصداق نداشته، با گذشت [[زمان]] به استناد برخی [[روایات]]<ref>الکافی، ج۱، ص۸۸، ۲۸۹.</ref> همه [[ائمه]] أقامه‌کننده [[نماز]] و پرداخت‌کننده زکات در حال نماز بوده‌اند و {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا}} آنان را در بر می‌گیرد و تطبیق {{متن قرآن|الَّذِينَ آمَنُوا}} بر یازده [[امام]] دیگر به کمک روایات انجام گرفته<ref>تسنیم، ج۲۳، ص۱۳۵.</ref> و از قبیل استعمال جمع در جمع است<ref>تسنیم، ج۲۳، ص۱۵۰.</ref>. همچنین گفته‌اند اگر دیگر ائمه {{عم}} در حال رکوع زکات نپرداخته‌اند، این منقبتی است که از پدر به [[فرزند]] [[شایسته]] و همسوی با پدر می‌رسد. چنان که در عرف و [[ادبیات عرب]] فرزند به [[کردار]] پدر [[ستایش]] و [[سرزنش]] می‌شود و [[قرآن]] [[یهودیان]] معاصر [[پیامبر]] {{صل}} را بر کرده پدرانشان سرزنش می‌کند<ref>روض الجنان و روح الجنان، ج۷، ص۳۰-۳۱.</ref>. به هر حال، [[امیرمؤمنان]] {{ع}} مصداق بارز برپا دارنده نماز و زکات دهنده آن [[روز]] بوده است. [[امام رضا]] {{ع}} از [[موسی بن جعفر]] {{ع}} به عنوان ولی‌الله یاد کرده است<ref>کامل الزیارات، ص۳۰۱.</ref>. | ||
امام رضا {{ع}} مصداق اصلی ولی‌الله [[روزگار]] خود بود. آن حضرت از خود به ولی‌الله یاد می‌کرد<ref>بحار الأنوار، ج۴۹، ص۷۱.</ref>. بر | امام رضا {{ع}} مصداق اصلی ولی‌الله [[روزگار]] خود بود. آن حضرت از خود به ولی‌الله یاد می‌کرد<ref>بحار الأنوار، ج۴۹، ص۷۱.</ref>. بر انگشتر امام نیز ولی‌الله نقش بسته بود<ref>بحار الأنوار، ج۴۹، ص۷.</ref> و با آن [[نامه‌ها]] را [[مهر]] و [[امضا]] می‌کرد. [[پیروان]] امام با امام رضا {{ع}} به عنوان ولی [[مسلمین]] و [[ولی‌عهد]] [[خلیفه]] [[بیعت]] کردند. [[احمد بن موسی]] {{ع}} پس از [[مرگ]] پدر، [[علی بن موسی]] الرضا{{ع}} را خلیفه پدرش [[امام کاظم]] {{ع}} و ولی‌الله خواند و به [[مردم]] [[اعلان]] کرد در بیعت وی است<ref>بحار الأنوار، ج۴۸، ص۳۰۸.</ref>. [[احمد بن ابی نصر بزنطی]] و دیگر بزرگان [[شیعه]] از امام رضا {{ع}} به ولی‌الله تعبیر کرده‌اند<ref>اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۵۳.</ref> و مقصود آنان همان [[امامت کبری]] و [[وصایت از پیامبر]] {{صل}} بوده است<ref>مستدرک الوسائل، ج۲۲، ص۹۰.</ref>. یعنی [[امام]] [[حاکم]] و فرمانروای [[جامعه اسلامی]] باشد و امور را [[اداره]] کند. در [[زیارت مأثوره]] [[امام رضا]] {{ع}} از حضرت به عنوان ولی [[دین]] و بر پا دارنده [[عدل و داد]] و دعوت‌گر به دین یاد شده<ref>بحار الأنوار، ج۱۹، ص۴۶.</ref> که [[تفسیری]] بر [[آیه ولایت]] است<ref>منابع: اختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تصحیح و تعلیق: میرداماد استرآبادی، تحقیق: سید مهدی رجایی، قم، مؤسسة آل البیت له لإحیاء التراث، اول، ۱۳۶۳ش؛ أساس البلاغة، محمود بن عمر معروف به زمخشری (۵۳۸ق)، بیروت، دار صادر، اول، ۱۴۱۲ق؛ بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، محمد باقر بن محمدتقی معروف به علامه مجلسی (۱۱۱۰ق)، تحقیق: جمعی از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، البرهان فی تفسیر القرآن، سیدهاشم بن سلیمان حسینی بحرانی (۱۱۰۷ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة البعثة، قم، اول، ۱۴۱۶ق؛ تاج العروس من جواهر القاموس، سید محمد مرتضی بن محمد حسینی زبیدی (۱۲۰۵ق)، تحقیق: علی شیری، بیروت، دار الفکر، اول، ۱۴۱۴ق؛ تفسیر البیضاوی (أنوار التنزیل و أسرار التأویل)، عبدالله بن عمر معروف به بیضاوی (قرن ۷ق)، تحقیق: محمد عبدالرحمن مرعشلی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، اول، ۱۴۱۸ق؛ کتاب العین، خلیل بن أحمد فراهیدی (۱۷۵ق)، تحقیق: مهدی مخزومی - ابراهیم سامرایی، قم، دار الهجرة، دوم، ۱۴۰۹ق؛ تسنیم (تفسیر قرآن کریم)، عبدالله بن ابوالحسن جوادی آملی (معاصر)، قم، اسراء، اول، ۱۳۹۰ش؛ تفسیر إثنی عشری، حسین بن احمد حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران، میقات، اول، ۱۳۶۳ش؛ تفسیر المنار (تفسیر القرآن الحکیم)، محمد بن عبده (۱۳۲۳ق) - محمد رشید بن علی رضا (۱۳۵۴ق)، قاهره، دار المنار، دوم، ۱۳۶۷ق؛ تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی (۳۲۹ق)، تحقیق و تصحیح: سید طیب موسوی جزائری، قم، دار الکتاب الإسلامی، اول، ۱۳۶۷ش؛ تفسیر بیان السعادة فی مقامات العبادة، سلطان محمد بن حیدر گنابادی (۱۳۲۷ق)، بیروت، مؤسسة الأعلمی، دوم، ۱۴۰۸ق؛ تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، محمد بن محمدرضا قمی مشهدی (قرن ۱۲ق)، تحقیق: حسین درگاهی، تهران، وزارة الثقافة و الارشاد الإسلامی، اول، ۱۳۶۸ش؛ تفسیر کوثر، یعقوب جعفری، قم، دار الهجرة، اول، ۱۳۷۶ش؛ تفسیر نمونه، زیر نظر: ناصر بن علی محمد مکارم شیرازی معاصر)، تهران، دار الکتب الإسلامیة، اول، ۱۳۷۴ش؛ تفسیر نور الثقلین، عبدعلی بن جمعه عروسی حویزی (۱۱۱۲ق)، تحقیق: سیدهاشم رسولی محلاتی، قم، اسماعیلیان، چهارم، ۱۴۱۵ق؛ تهذیب الأحکام، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق، جامع البیان فی تفسیر القرآن، محمد بن جریر طبری (۳۱۰ق)، بیروت، دار المعرفة، اول، ۱۴۱۲ق؛ تفسیر القاسمی (محاسن التأویل)، جمال الدین قاسمی (۱۳۳۲ق)، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۸ق، الجامع لأحکام القرآن، محمد بن احمد معروف به قرطبی (۶۷۱ق)، تهران، انتشارات ناصر خسرو، ۱۳۶۴ش، المناقب، موفق بن احمد خوارزمی (۵۶۸ق)، تحقیق: مالک محمودی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، دوم، ۱۴۱۱ق، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، عبدالرحمن بن ابی بکر معروف به جلال الدین سیوطی (۹۱۱ق)، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۰۴ق؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، محمود بن عبدالله معروف به آلوسی (۱۲۷۰ق)، تحقیق: علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیة، اول، ۱۴۱۵ق؛ روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، حسین بن علی معروف به ابوالفتوح رازی (قرن ۶)، تصحیح: محمدجعفر یاحقی - محمد مهدی ناصح، مشهد، آستان قدس رضوی، اول، ۱۴۰۸ق؛ سبیل النجاة فی تتمة المراجعات، حسین راضی (معاصر)، بیروت، الجمعیة الإسلامیة، اول، ۱۴۰۲ق؛ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، عبیدالله بن عبدالله معروف به حاکم حسکانی (۴۹۰ق)، تحقیق: محمدباقر محمودی، تهران، وزارة الثقافة و الارشاد الإسلامی، اول، ۱۴۱۱ق، الغدیر فی الکتاب و السنة و الأدب، عبدالحسین بن احمد معروف به علامه امینی (۱۳۹۰ق)، قم، مرکز مطالعات اسلامی غدیر، اول، ۱۴۱۶ق؛ الکافی، محمد بن یعقوب معروف به کلینی (۳۲۹ق)، تهران، دار الکتب الإسلامیة، سوم، ۱۳۶۵ش؛ کامل الزیارات، جعفر بن محمد معروف به ابن قولویه (۳۶۸ق)، تحقیق: عبدالحسین امینی، نجف، الدار المرتضویة، اول، ۱۳۵۶ش، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فی وجوه التأویل، محمود بن عمر معروف به زمخشری (۵۳۸ق)، بیروت، دار الکتاب العربی، سوم، ۱۴۰۷ق؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، فضل بن حسن معروف به طبرسی (۵۴۸ق)، تهران، انتشارات ناصر خسرو، سوم، ۱۳۷۲ش؛ مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، حسین بن محمدتقی معروف به محدث نوری (۱۳۲۰ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت {{ع}} لإحیاء التراث، بیروت، دوم، ۱۴۰۸ق، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، احمد بن محمد مقری فیومی (۷۷۰ق)، قم، دار الهجرة، اول، ۱۴۰۵ق؛ مفردات ألفاظ القرآن، حسین بن محمد معروف به راغب اصفهانی (۵۰۲ق)، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، دمشق - بیروت، دار القلم - الدار الشامیة، اول، ۱۴۱۲ق؛ المیزان فی تفسیر القرآن، سید محمد حسین بن محمد طباطبایی (۱۴۰۲ق)، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، پنجم، ۱۴۱۷ق.</ref>.<ref>[[سید عباس صادقی فدکی|صادقی فدکی، سید عباس]]، [[آیه ولایت - صادقی فدکی (مقاله)|مقاله «آیه ولایت»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۱ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۱]]، ص ۲۶۵.</ref> | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||