اهل کتاب: تفاوت میان نسخه‌ها

== معناشناسی ==

اهل کتاب، اصطلاحی [[فقهی]] است که برای نخستین بار در [[قرآن کریم]] به کار رفته و به [[پیروان]] [[دین یهود]]، [[مسیحیّت]] و [[مجوس]] اطلاق می‌‌شود که [[صاحب]] کتاب آسمانی‌اند، امّا دینشان [[نسخ]] شده و کتابشان [[تحریف]] و تغییر یافته است. منشأ اطلاق عنوان اهل کتاب به سه گروه یاد شده، آیه {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَالْمُشْرِكِينَ فِي نَارِ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا أُولَئِكَ هُمْ شَرُّ الْبَرِيَّةِ}}<ref>«کافران از اهل کتاب و مشرکان در آتش دوزخ‌اند، جاودانه در آنند، آنانند که بدترین آفریدگانند» سوره بینه، آیه ۶.</ref> و [[سنّت]] است<ref>وسائل الشیعة، ج۱۵، ص۱۲۶.</ref>.

اصطلاح اهل کتاب ۳۱ بار در ۳۱ [[آیه]] از ۹ [[سوره]] قرآن و بیش از همه در [[سوره آل عمران]] (۱۲ بار) به کار رفته است مانند: {{متن قرآن|مَا يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ وَلَا الْمُشْرِكِينَ أَنْ يُنَزَّلَ عَلَيْكُمْ مِنْ خَيْرٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَاللَّهُ يَخْتَصُّ بِرَحْمَتِهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِيمِ}}<ref>«کافران از اهل کتاب و مشرکان، خوش ندارند که از پروردگارتان، خیری بر شما فرو فرستاده شود، ولی خداوند هر کس را بخواهد به بخشایش خود، ویژگی می‌دهد و خداوند، دارای بخشش سترگ است» سوره بقره، آیه ۱۰۵.</ref>، {{متن قرآن|وَدَّ كَثِيرٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ لَوْ يَرُدُّونَكُمْ مِنْ بَعْدِ إِيمَانِكُمْ كُفَّارًا حَسَدًا مِنْ عِنْدِ أَنْفُسِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْحَقُّ فَاعْفُوا وَاصْفَحُوا حَتَّى يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«بسیاری از اهل کتاب با آنکه حق برای آنان روشن است، از رشکی در درون جانشان، خوش دارند که شما را از پس ایمان به کفر بازگردانند؛ باری، (از آنان) درگذرید و چشم بپوشید تا (زمانی که) خداوند فرمان خویش را (پیش) آورد که خداوند بر هر کاری تواناست» سوره بقره، آیه ۱۰۹.</ref>.

== مصادیق اهل کتاب ==

بررسی [[آیات]] مربوط و [[شأن نزول]] آنها نشان می‌دهد که [[یهود]] و [[نصارا]]، مصداق روشن اهل کتاب از منظر قرآن‌اند و [[تورات]] و [[انجیل]] کتاب آسمانی آنان است؛ اما اهل کتاب بودن [[صابئیان]] و [[مجوسیان]] هیچ مستند [[قرآنی]] ندارد و فقط یاد کرد آنان در کنار یهود و نصاراست که چنین پنداری را پدید آورده است: {{متن قرآن|إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالصَّابِئِينَ وَالنَّصَارَى وَالْمَجُوسَ وَالَّذِينَ أَشْرَكُوا إِنَّ اللَّهَ يَفْصِلُ بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ}}<ref>«خداوند میان کسانی که ایمان دارند و کسانی که یهودی‌اند و صابئان و مسیحیان و زرتشتیان و کسانی که شرک می‌ورزند در روز رستخیز داوری می‌کند، بی‌گمان خداوند بر هر چیزی گواه است» سوره حج، آیه ۱۷.</ref>.  

== [[ستایش]] و نکوهش اهل کتاب ==

از [[ویژگی‌های قرآن]] مراعات [[انصاف]] در توصیف‌ها و دسته‌بندی‌هاست. به رغم آنکه اهل کتاب بر اثر [[لجاجت]]، رخدادهایی تلخ از خود در تاریخ اسلام به یادگار گذاشتند [[قرآن]] همه آنان را یکسان و همسان نمی‌شمارد: {{متن قرآن|لَيْسُوا سَوَاءً مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ أُمَّةٌ قَائِمَةٌ يَتْلُونَ آيَاتِ اللَّهِ آنَاءَ اللَّيْلِ وَهُمْ يَسْجُدُونَ}}<ref>«آنان برابر نیستند؛ از اهل کتاب گروهی برخاستگانند که در طول شب آیات خداوند را تلاوت می‌کنند در حالی که سر به سجده دارند» سوره آل عمران، آیه ۱۱۳.</ref>، بلکه دسته‌ای از ایشان را [[مؤمن]] خوانده، می‌ستاید و بیشتر آنان را [[فاسق]] دانسته، نکوهش می‌کند. [[صالحان]] اهل کتاب به سبب برخورداری از پاره‌ای [[صفات نیک]] مورد ستایش قرار گرفته‌اند؛ مانند: [[رسوخ در علم]]؛ وجود [[دین]] باوران [[حقیقی]] در میان آنان؛ [[امانتداری]]؛ برخورداری از [[مکارم اخلاقی]] و [[انفاق]].

== ادعاهای اهل کتاب ==

# [[پیروی]] [[ابراهیم]] {{ع}} از آیین آنها: با توجه به جایگاه بلند [[حضرت ابراهیم]] {{ع}} به عنوان [[پدر]] [[ادیان توحیدی]] و آنکه خاستگاه اصلی دو [[دین یهود]] و [[نصارا]] از طریق [[موسی]] {{ع}} و [[پیامبران الهی]] بوده است، هر یک از دو گروه اهل کتاب می‌کوشیدند آن حضرت و نیز دیگر [[پیامبران]] برخاسته از [[نسل]] او را پیرو آیین خود معرفی کنند: {{متن قرآن|أَمْ تَقُولُونَ إِنَّ إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطَ كَانُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى قُلْ أَأَنْتُمْ أَعْلَمُ أَمِ اللَّهُ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ كَتَمَ شَهَادَةً عِنْدَهُ مِنَ اللَّهِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ}}<ref>«یا می‌گویید که ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط، یهودی یا مسیحی بودند؛ بگو: شما داناترید یا خداوند؟ و کیست ستمکارتر از کسی که گواهی‌یی را که از خداوند نزد اوست پنهان می‌دارد؟ و خداوند از آنچه انجام می‌دهید غافل نیست» سوره بقره، آیه ۱۴۰.</ref>.

# [[برگزیده خدا]] بودن: اهل کتاب خود را نسبت به دیگر ساکنان شبه [[جزیره عرب]] که اغلب [[بت‌پرست]] و فاقد [[آیین]] و [[کتاب آسمانی]] بودند، به ویژه [[مشرکان]] [[مکه]] [[برتر]] می‌دانستند: {{متن قرآن|وَقَالُوا كُونُوا هُودًا أَوْ نَصَارَى تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ}}<ref>«و گفتند: یهودی یا مسیحی باشید تا راه یابید؛ بگو: (خیر) بلکه ما بر آیین ابراهیم درست‌آیین هستیم و او از مشرکان نبود» سوره بقره، آیه ۱۳۵.</ref> و بدین جهت خود را در برابر آنان [[مسئول]] نیز نمی‌دانستند، آنان پا را فراتر گذاشته، مدعی بودند [[فرزندان]] و [[دوستان]] خدایند.

== حکم فقهی اهل کتاب ==