بدعت: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;"> | ||
*'''بدعت:''' داخل کردن چیزی که جزء دین نیست، در دین<ref>[[یعقوب علی برجی|برجی، یعقوب علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۵، ص ۴۰۹ - ۴۱۹.</ref> | *'''بدعت:''' داخل کردن چیزی که جزء [[دین]] نیست، در [[دین]]<ref>[[یعقوب علی برجی|برجی، یعقوب علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۵، ص ۴۰۹ - ۴۱۹.</ref> | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
* از مسائل مورد بحث میان [[شیعه]] و [[اهل سنت]] و نسبت ناروای بدعت به برخی کارهای پیروان [[اهل بیت]]{{عم}} از سوی | * از مسائل مورد بحث میان [[شیعه]] و [[اهل سنت]] و نسبت ناروای بدعت به برخی کارهای [[پیروان]] [[اهل بیت]]{{عم}} از سوی [[وهابیان]]، موضوع '''بدعت''' و '''[[سنت]]''' است. [[سنّت]] به معنای روش و [[سیره]] است. در اصطلاح [[فقهی]]، [[سنت]] عبارت است از قول، فعل و تقریر [[پیامبر]] یا [[امام]]. از آنجا که [[پیامبر]] و [[ائمه]] معصومند، سخن و رفتارشان برای [[مردم]] [[حجت]] است و [[سنت]] به شمار می‌رود و عمل به آن جایز است. البته [[سنت]] به مضای [[مستحب]] هم به کار می‌رود که خارج از این بحث است. بدعت به معنای نوآوری و احداث یک پدیدۀ بی‌سابقه است. در اصطلاح، هرکار و حرف و مرامی که در [[دین]] [[اسلام]] سابقه ندارد و انجام آن برخلاف [[شریعت]] و [[سنّت]] [[نبوی]] است، بدعت شمرده می‌شود. ازاین‌رو بدعت در مقابل [[شریعت]] و [[سنت]] است، یعنی چیزهای نوظهوری که ریشه در [[دین]] و [[شرع]] ندارد، چه به‌صورت افزودن در [[دین]] یا کاستن از آن بدون مستند شرعی. [[پیامبر خاتم|پیامبر خدا]]{{صل}} فرمود: {{عربی|کلّ بدعة ضلالة و کلّ ضلالة فی النّار}}<ref>«هربدعت گمراهی است و هرگمراهی در آتش است». اصول کافی، ج ۱ ص ۵۷ ح ۱۲(ص ۷۴ باب البدع... ملاحظه شود)</ref>، [[امام علی|حضرت امیر]]{{ع}} نیز تقابل [[سنت]] و بدعت را چنین فرموده است: {{عربی|ما أحد إبتدع بدعة إلاّ ترک بها سنّة}}<ref>«هیچ‌کس نیست که بدعتی می‌گذارد، مگرآنکه با آن بدعت، سنّتی را ترک می‌کند». اصول کافی، ج ۱، ص ۵۸، نهج البلاغه، خطبه ۱۴۵(صبحی صالح، با اندکی تفاوت در عبارت)</ref> تا اینجای مسأله، اتفاقی است و بدعت در میان همۀ [[فرق اسلامی]] نکوهیده است و [[بدعتگذار]] [[ملعون]] است و [[عالمان دین]] در مقابل بدعتگذار باید [[علم]] خود را [[آشکار]] کنند، و گرنه ملعونند و [[امام حسین]]{{ع}} به آن جهت [[قیام]] کرد که سنّت‌ها مرده و [[بدعت‌ها]] زنده شده بود. مهم آن است که کدام کار [[سنّت]] است و کدام کار بدعت؟ و آیا می‌توان هرکاری را به راحتی بدعت نامید و انجام‌دهنده را طرد کرد یا تفکیر و تفسیق نمود؟ وهابیون که خودشان ترک [[سنت]] می‌کنند و افکار بدعت‌آلود را منتشر می‌سازند، [[شیعه]] را به بدعت نسبت می‌دهند. کارهایی همچون: [[زیارت]]، [[توسل]]، [[تبرک]]، [[سجده]] بر [[تربت]] [[اولیاء]]، جشن گرفتن برای میلاد [[پیامبر]] و [[ائمه]]{{عم}}، برگزاری مراسم سوگواری و نوحه‌خوانی، ساختن قبّه و [[حرم]] بر [[قبور]] [[امامان]] و [[اولیا]]، [[تبرک]] جستن به [[کعبه]] و ضریح [[معصومین]] و [[مقام ابراهیم]]، بوسیدن حرم‌ها و ضریح‌ها و... بسیاری از این قبیل کارها را بدعت می‌پندارند و به [[شیعیان]] نسبت [[شرک]] می‌دهند، در حالی که در بسیاری از منابع خود [[اهل سنت]]، [[روایات]] فراوان و نیز عمل [[پیامبر]] و [[اصحاب]] [[نقل]] شده که [[زیارت]] و [[توسّل]] و [[تبرک]] می‌جستند و جشن می‌گرفتند و این سنّت‌ها ریشۀ قرآنی، حدیثی و سیره‌ای دارد و [[عالمان]] و محققان در این زمینه کتاب‌های بسیار نوشته‌اند و [[مشروعیت]] و [[سنّت]] بودن آنها را بر اساس منابع قطعی و فراوان اثبات کرده‌اند.<ref>از جمله ر. ک: «کشف الارتیاب»، علامه سیّد محسن امین، «سیرتنا و سنّتنا» و «الغدیر»، علامۀ امینی، «البدعة و آثارها الموبقه» جعفر سبحانی: «السنّة و البدعه» عبد اللّه محفوظ محمّد حدّاد، «البدعة» جعفر الباقری، «حقیقة التوسّل و الوسیلة علی ضوء الکتاب و السنه» موسی محمّد علی، «التبرک» علی الأحمدی، «التوسّل، او الأستغاثة بالأرواح المقدسه» جعفر سبحانی، «التبرک، انواعه و احکامه» ناصر بن عبد الرحمن الجدیع، «البدعة؛ تحدیدها و موقف الاسلام منها» عزت علی عطیه، «الزیاره» محمّد الحسّون، «السجود علی التربة الحسینیّه» سیّد محمّد مهدی موسوی الخرسان، «الإستشفاء بالتربة الحسینیّه» محمّد الکلباسی الاصفهانی، «زیارت» و «تبرک و توسّل» ترجمه جواد محدثی، «زیارت»، مرتضی جوادی آملی، «دائرة المعارف تشیّع» ج ۳ ص۱۴۵ واژۀ بدعت، «البدعة، مفهومها و حدودها» مرکز الرساله.</ref> از سوی دیگر، بزرگترین [[بدعت‌ها]] را [[پیشوایان]] [[اهل سنت]] بنیان نهاده‌اند. در مورد کارهای [[خلیفۀ دوم]]، بدعت‌هایی همچون: [[تحریم]] [[متعه]] و تمتّع در [[حج]]، سه طلاقه‌کردن [[زن]] در یک جلسه، به [[جماعت]] خواندن نمازهای مستحبی در شبهای [[رمضان]] (تراویح) ، هشتاد ضربه شلاق برای شراب‌خوار، گفتن {{عربی|الصّلاة خیر من النوم}} در [[اذان]] صبح (تثویب) و... یادکردنی است. بدعتهای [[معاویه]] نیز نباید مخفی بماند.<ref>الغدیر، ج ۲ ص ۱۰۱</ref> اگر ملاک [[سنّت]]، عمل به [[سنن]] [[دینی]] و فرموده‌های [[پیامبر خاتم|رسول خدا]]{{صل}}ست و اگر بدعت، ترک [[سنّت]] و واردکردن غیر [[دین]] به [[دین]] است، معادله عوض می‌شود و متّهمین به بدعت از سوی وهابیون، عاملان به [[سنّت]] می‌شوند و مدعیان سنّت‌گرایی، مبتدعان سنّت‌گریز. با این حساب، آیا [[شیعه]] بیش از دیگر فرقه‌ها به [[سنت نبوی]] پایبند نیست؟ تشیّع [[علوی]]، سنّی‌ترین [[نهضت]] و فرقۀ [[اسلامی]] است، سنّی‌ترین یعنی وفادارترین فرقه‌ها نسبت به [[سنّت]] [[پیغمبر]]...<ref>تشیّع علوی و تشیّع صفوی (مجموعه آثار «۹») ص ۲۱۶6</ref> شگفتا که [[شیعه]] به عنوان بدعت‌ستیزترین جناح [[اسلام]] [[ناب]]، که عاشورایی با انگیزۀ [[مبارزه]] با بدعت دارد، به بدعت متّهم گردد!<ref>در این زمینه ر. ک: «الشیعة هم اهل السنة» تیجانی و ترجمه‌اش: «اهل سنّت واقعی</ref> [[سنّت]] معنای دیگری نیز دارد، [[قوانین]] تخلف‌ناپذیر الهی در [[آفرینش]] و [[سرنوشت]] [[مردم]] و امّتها که در [[آیات قرآن]] مکرّر یاد شده است.<ref>مانند آیه‌های: آل عمران ۱۳۷، نساء ۲۶، غافر ۸۵، احزاب ۳۸ و ۶۲، انفال ۳۸، فتح ۲۳ و... در این زمینۀ این سنت از جمله ر. ک: «جامعه و تاریخ» شهید مطهری، «سنّت» شکوری</ref> معنای دیگر [[سنّت]] اعمال و [[رفتار]] پایه‌گذاری شده توسّط [[مردم]] است که دیگران به آن عمل می‌کنند، یا [[سنّت]] زشت، یا [[سنّت]] نیکو، که از سنّت‌های بد به عنوان بدعت هم یاد می‌شود. به فرمودۀ [[امام علی|حضرت امیر]]{{ع}}: {{عربی|اظلم النّاس من سنّ سنن الجور و محا سنن العدل}}.<ref>«ستمگرترین مردم کسی است که سنّت‌های ظالمانه را پایه‌گذاری کند و سنّت‌های عدل را محو کند». قصار الجمل، ج ۱ ص ۳۲۷</ref>.<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ غدیر (کتاب)|فرهنگ غدیر]]، ص۳۱۷.</ref> | ||
==واژه‌شناسی لغوی== | ==واژه‌شناسی لغوی== | ||
*بدعت در لغت به معنای نوآوری یا اختراع چیزی بدون نمونه پیشین است<ref>لسان العرب، ج۱، ص۳۴۲؛ مقاییس اللغه، ج۱، ص۲۰۹، «بدع».</ref> و در اصطلاح متون و منابع اسلامی عبارت است از عملی که اصل و پایه‌ای در شریعت نداشته باشد<ref>الاعتصام، ج۱، ص۲۳؛ فتح الباری، ج۱۳، ص۲۱۲.</ref> یا وارد ساختن چیزی که جزء دین به شمار نمی‌رود در دین<ref>الروضة البهیه، ج۱، ص۵۸۱؛ غنائم الایام، ج۱، ص۲۷۷.</ref>. برخی دیگر بدعت را اعم از زیاد کردن چیزی در دین یا کم کردن از آن دانسته‌اند<ref>رسائل، ج۲، ص۲۶۴؛ البحرالرائق، ج۱، ص۶۱۱.</ref>. برخی فقیهان [[اهل سنت]] هرگونه نوآوری را بدعت شمرده، آن را به بدعت پسندیده و ناپسند تقسیم کرده‌اند<ref>فتح الباری، ج۱۳، ص۲۱۲؛ مغنی المحتاج، ج۴، ص۴۳۶؛ حواشی الشروانی، ج۱۰، ص۲۳۵.</ref>. گروهی دیگر از اینان بدعت را به ۵ قسم | *بدعت در لغت به معنای نوآوری یا اختراع چیزی بدون نمونه پیشین است<ref>لسان العرب، ج۱، ص۳۴۲؛ مقاییس اللغه، ج۱، ص۲۰۹، «بدع».</ref> و در اصطلاح متون و منابع [[اسلامی]] عبارت است از عملی که اصل و پایه‌ای در [[شریعت]] نداشته باشد<ref>الاعتصام، ج۱، ص۲۳؛ فتح الباری، ج۱۳، ص۲۱۲.</ref> یا وارد ساختن چیزی که جزء [[دین]] به شمار نمی‌رود در [[دین]]<ref>الروضة البهیه، ج۱، ص۵۸۱؛ غنائم الایام، ج۱، ص۲۷۷.</ref>. برخی دیگر بدعت را اعم از زیاد کردن چیزی در [[دین]] یا کم کردن از آن دانسته‌اند<ref>رسائل، ج۲، ص۲۶۴؛ البحرالرائق، ج۱، ص۶۱۱.</ref>. برخی [[فقیهان]] [[اهل سنت]] هرگونه نوآوری را بدعت شمرده، آن را به بدعت [[پسندیده]] و ناپسند تقسیم کرده‌اند<ref>فتح الباری، ج۱۳، ص۲۱۲؛ مغنی المحتاج، ج۴، ص۴۳۶؛ حواشی الشروانی، ج۱۰، ص۲۳۵.</ref>. گروهی دیگر از اینان بدعت را به ۵ قسم [[واجب]]، [[حرام]]، [[مکروه]]، [[مستحب]] و [[مباح]] تقسیم کرده‌اند<ref>حاشیة رد المحتار، ج۱، ص۶۰۳؛ صحیح مسلم، ج۶، ص۱۵۴؛ فتح الباری، ج۱۳، ص۲۱۳.</ref>؛ ولی در [[روایات]] فراوانی که از طریق [[شیعه]] و [[اهل سنت]] [[نقل]] شده به گونه مطلق هر بدعتی عامل [[گمراهی]]<ref>الکافی، ج۱، ص۵۶؛ صحیح مسلم، ج۳، ص۲۳۵؛ سنن ابن‌ماجه، ج۱، ص۱۶.</ref> و دور شدن از [[سنت]] به شمار رفته<ref>الکافی، ج۱، ص۵۸؛ مستدرک الوسائل، ج۱۲، ص۳۲۴.</ref> و [[مسلمانان]] به [[برائت]] جستن از آنها [[مأمور]] گشته‌اند<ref>کنزالعمال، ج۱، ص۳۸۸؛ وسائل الشیعه، ج۱۶، ص۲۶۷.</ref>، بر این اساس، باید تقسیمات یاد شده را به بدعت لغوی مربوط دانست؛ نه بدعت اصطلاحی، زیرا نوآوری گاهی [[پسندیده]] و گاهی ناپسند است<ref>فی ظلال التوحید، ص۱۱۴.</ref>، چنان‌که از نظر تکلیفی نیز می‌تواند یکی از [[احکام]] پنج‌گانه مذکور را داشته باشد؛ اما افزودن چیزی بر [[دین]] همواره ناپسند و [[حرام]] است<ref>بحارالانوار، ج۳۱، ص۱۴.</ref>. برخی [[علت]] این تقسیم‌بندی را توجیه سخن [[خلیفه دوم]] درباره [[نماز]] تراویح دانسته‌اند که پس از امر به [[جماعت]] خواندن آن این کار را بدعتی نیکو شمرد<ref>بحارالانوار، ج۷۱، ص۲۰۳؛ البدعه، باقری، ص۱۴۱ـ۱۴۳.</ref>. درباره اینکه بدعت فقط [[اعتقادات]] و [[احکام]] عبادی را در برمی‌گیرد یا شامل امور عادی نیز می‌شود [[فقها]] [[اختلاف]] نظر دارند؛ از سخن برخی برمی‌آید که نوآوری در امور عادی زندگی نیز در صورتی که منتسب به [[شریعت]] نباشد، بدعت است<ref>فی ظلال التوحید، ص۱۱۳ـ۱۱۴؛ البدعه، سبحانی، ص۷۶.</ref>؛ ولی برخی دیگر این‌گونه نوآوریها را بدعت ندانسته و گفته‌اند: در صورتی که نوآوری در امور عادی با آنچه [[خداوند]] منع کرده مخالف باشد، شخص تنها مرتکب عمل [[حرام]] گردیده است؛ نه بدعت، زیرا نوآوری او به نام [[دین]] نبوده است<ref>فی ظلال التوحید، ص۱۱۳ـ۱۱۴؛ البدعه، سبحانی، ص۷۶.</ref><ref>[[یعقوب علی برجی|برجی، یعقوب علی]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۵، ص ۴۰۹ - ۴۱۹.</ref> | ||
==بدعت در [[قرآن]]== | ==بدعت در [[قرآن]]== | ||
==بدعت‌گذاری در شرایع و ملل پیشین== | ==بدعت‌گذاری در شرایع و [[ملل]] پیشین== | ||
===بدعتهای اهل کتاب=== | ===بدعتهای اهل کتاب=== | ||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
==آثار و پیامدهای بدعت== | ==آثار و پیامدهای بدعت== | ||
==احکام فقهی بدعت== | ==[[احکام فقهی]] بدعت== | ||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||