ضلالت: تفاوت میان نسخه‌ها

==مقدمه==

*در برابر "[[هدایت]]" است و به معنای [[گمراه]] شدن و راه را نیافتن و نیز [[گمراه]] ساختن و از مقصد دور کردن به کار می‌رود<ref>التعریفات‌، ۶۰؛ دانشنامه امام علی‌، ۲/ ۱۷۰.</ref>. موضوع [[هدایت]] و ضلالت از زوایا و نحایایی متعدد و در شاخه‌های گوناگون [[علوم اسلامی]] بررسی شده‌اند. این موضوع یکی از [[مفاهیم قرآنی]] است و [[قرآن کریم]] در آیاتی پرشمار بدان پرداخته است. در [[روایات]] بزرگان [[معصوم]]{{ع}} نیز اسباب و زمینه‌های [[هدایت]] و ضلالت به تفصیل آمده است. از آن جمله است روایتی از [[امام علی]]{{ع}} که بنابر آن، تن ندادن به [[ولایت]] و [[فرمان]] [[امامان معصوم]]{{عم}} از [[علل]] ضلالت است<ref>بحارالانوار، ۶۶/ ۱۷.</ref>. [[علم کلام]] به مناسبت‌های گوناگون از جمله در مبحث [[جبر و اختیار]] بدین موضوع پرداخته است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 327.</ref>.

*[[قرآن کریم]]، در آیاتی، "[[اضلال]]" را به [[خداوند]] نسبت داده و همین دستمایه‌ای شده است برای بحثی مفصل در [[کلام]]. مسئله محوری این بحث آن است که چگونه می‌توان [[خداوند]] را "مُضِل" پنداشت و اینکه [[خداوند]] برخی [[بندگان]] را به ضلالت می‌کشاند، به چه معنا است. از آیاتی که [[خداوند]] را "مُضل" یا "[[گمراه‌کننده]]" می‌خوانند، آنجا است که می‌فرماید: {{متن قرآن|يُضِلُّ اللَّهُ الظَّالِمِينَ}}<ref>«خداوند ستمگران را بیراه می‌گذارد» سوره ابراهیم، آیه ۲۷.</ref>، {{متن قرآن|وَمَا يُضِلُّ بِهِ إِلَّا الْفَاسِقِينَ}}<ref>«و جز نافرمانان را با آن بیراه نمی‌گرداند» سوره بقره، آیه ۲۶.</ref> و {{متن قرآن|يُضِلُّ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ}}<ref>«هر که را بخواهد بیراه وا می‌نهد و هر که را بخواهد راهنمایی می‌کند» سوره نحل، آیه ۹۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 327.</ref>.

*در [[روایات]] و از جمله [[ادعیه]] نیز از [[خداوند]] با صفت "مُضِل" یاد شده است<ref>بحار الانوار، ۸۱/ ۱۸۴.</ref>. [[فهم]] این مسئله پیامدهای سازنده [[اعتقادی]] و [[اخلاقی]] دارد و بدین رو، [[دانشمندان شیعه]] کوشیده‌اند بدان راه یابند و تفسیرهایی که به دست داده‌اند، آنان را به گروه‌هایی تقسیم کرده است. برخی بر آن رفته‌اند که مراد از ضلالت، گونه [[تکوینی]] آن است، نه [[تشریعی]]؛ زیرا ضلالت [[تشریعی]] از ساحت [[الهی]] دور است. در این صورت معنای‌ ضلالت چنین می‌شود: ضلالت همان [[کیفر]] و مجازات است. گروهی دیگر گفته‌اند، مراد از ضلالت این است که [[خداوند]] به [[دلیل]] پای‌فشاری برخی [[انسان‌ها]] بر [[گناه]]، مقدمات و اسباب رسیدن به مقصود را برایشان از میان می‌برد یا آن را برایشان فراهم نمی‌کند و این را "خذلان" یا "سلب [[توفیق]]" گویند. گروه سوم بر این باورند که [[اضلال]] [[خداوند]] ویژه کسانی است که اوصاف و شرایطی معین دارند و [[قرآن کریم]] از مهم‌ترین این اوصاف یاد کرده است: [[کفر]]، [[ظلم]]، [[فسق]]، [[دروغ]]، [[اسراف]] و کفران. این اوصاف، پیامدهایی دارند که دامان [[آدمی]] را می‌گیرند و بر چشم و گوش و [[خرد]] وی پرده می‌اندازند و او را به ضلالت می‌کشانند. بدین‌سان، مضل بودن [[خداوند]] به این معنا است که چنین آثاری را به اوصاف یاد شده داده است. روشن است که این کار [[خداوند]]، با [[اختیار]] و [[آزادی]] [[بندگان]] ناسازگار نیست<ref>تفسیر نمونه‌، ۱۹/ ۴۵۹.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 327-328.</ref>.

*کسانی که مشمول [[اضلال]] [[الهی]] می‌شوند، در [[حقیقت]]، خود، با ناشایستگی به سوی آن رفته‌اند و از [[اختیار]] و [[آزادی]] برخوردار بوده‌اند. ضلالت [[الهی]]، در [[حقیقت]] مکمل و پیامد چیزی است که خود شخص [[برگزیده]] است و بدین روی، ضلالت نه جبری است و نه بی‌دلیل و نتیجه خواست خود [[آدمی]] است<ref>تفسیر نمونه‌، ۱۰/ ۳۳.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 328.</ref>.