ذکر در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

*از دیدگاه [[قرآن کریم]] [[ذکر]] تا بدانجا اهمیت دارد که [[حکمت]] [[نماز]]، این مهم‌ترین [[عبادت]]، "[[یاد خدا]]" دانسته شده است: {{متن قرآن|فَاعْبُدْنِي وَأَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي}}<ref>«مرا بپرست و نماز را برای یادکرد من بپا دار» سوره طه، آیه ۱۴.</ref>. "لام" در {{متن قرآن|لِذِكْرِي}} برای تعلیل و معنای [[آیه]] چنین است: [[نماز]] را اقامه کن، تا بدین [[وسیله]] مرا با [[تسبیح]] و [[تعظیم]] و دیگر [[اذکار]] [[نماز]] یاد کرده باشی<ref>مجمع البیان، ج۷، ص۱۰؛ تفسیر ابن کثیر، ج۵، ص۲۴۵.</ref>.

*[[ذکر]] [[نماز]] پس از امر به مطلق [[عبادت]]، [[ذکر خاص]] پس از عام و گویای اهمیت [[نماز]] و این مطلب است که مهم‌ترین [[عبادت]] برای تحقق [[یاد خدا]] [[نماز]] است<ref>المیزان، ج۱۴، ص۱۴۰-۱۴۱.</ref>. بر پایه {{متن قرآن|وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ}}<ref>«و نماز را بپا دار که نماز از کار زشت و کار ناپسند باز می‌دارد و به راستی یادکرد خداوند (از هر چیز) بزرگ‌تر است» سوره عنکبوت، آیه ۴۵.</ref> [[نماز]] [[انسان]] را از [[گناهان]] و [[کارهای ناپسند]] باز می‌دارد؛ ولی [[یاد خدا]] که با [[نماز]] به دست می‌آید، از این اثر نیز [[برتر]] است، زیرا [[یاد خدا]] ریشه و مایه اصلی هر خیر و سعادتی است؛ حتی می‌توان آن را عامل اساسی [[نهی]] از [[فحشاء]] و منکر نیز دانست<ref>نمونه، ج۱۶، ص۲۸۸.</ref>. گفته شده: [[یاد خدا]] بزرگ‌ترین خیری است که می‌شود به یک [[انسان]] برسد، چون کلید همه [[خیرات]] است و [[نهی]] از [[فحشاء]] و منکر نسبت به آن، فایده‌ای جزئی به شمار می‌آید<ref>روض الجنان، ج۱۵، ص۲۱۱-۲۱۴.</ref>.

*برپایه روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} و به گفته [[ابن‌عباس]]، [[خدا]] برای هر فریضه‌ای مرزی قرار داده و در حال عذر، [[انسان]] را از انجام دادن آن معاف کرده، جز ذکر که به آن در همه حالات، زمان‌ها و مکان‌ها [[فرمان]] داده است<ref>تفسیر ثعلبی، ج۸، ص۵۱؛ البرهان، ج۴، ص۴۷۴-۴۷۵.</ref>. سپس [[امام]]{{ع}} [[آیه]] {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْرًا كَثِيرًا}}<ref>«ای مؤمنان! خداوند را بسیار یاد کنید» سوره احزاب، آیه ۴۱.</ref> را [[تلاوت]] کردند. در [[تفسیر]] [[ذکر کثیر]]، سخنان دیگری نیز هست؛ مانند هیچ‌گاه [[خدا]] را فراموش نکند، [[خدا]] را با اسماء حسنا و صفات علیا یاد کند، او را از آنچه شایسته‌اش نیست [[تنزیه]] کند و نمازهای پنج‌گانه<ref>مجمع البیان، ج۸، ص۵۶۸؛ زادالمسیر، ج۳، ص۴۷۰.</ref>. در روایاتی، [[ذکر کثیر]] بر تسبیحات [[فاطمه]] [[زهرا]]{{س}} و یاد کردن [[پنهانی]] [[خدا]] [[تطبیق]] شده است<ref>نورالثقلین، ج۴، ص۲۸۶.</ref>.

*آیاتی به [[ذکر خدا]] در زمان‌ها و مکان‌های خاصی سفارش می‌کنند که بیانگر اهمیت ویژه ذکر در آن زمان‌ها و مکان‌هاست؛ مانند توصیه به [[ذکر خدا]] هنگام بیتوته در [[مشعرالحرام]] {{متن قرآن|فَإِذَا أَفَضْتُمْ مِنْ عَرَفَاتٍ فَاذْكُرُوا اللَّهَ عِنْدَ الْمَشْعَرِ الْحَرَامِ}}<ref>«پس چون از عرفات رهسپار شدید در مشعر الحرام خداوند را یاد کنید» سوره بقره، آیه ۱۹۸.</ref>، در دهه اول [[ذی‌حجه]] یا روزهای ۱۱-۱۳ [[ذی‌حجه]] در سرزمین منا: {{متن قرآن|وَاذْكُرُوا اللَّهَ فِي أَيَّامٍ مَعْدُودَاتٍ}}<ref>«و خداوند را در روزهایی چند یاد کنید» سوره بقره، آیه ۲۰۳.</ref><ref>مجمع البیان، ج۲، ص۵۳۲؛ کنز العرفان، ج۱، ص۳۱۹.</ref>، پس از پایان [[مناسک]] [[حجّ]] {{متن قرآن|فَإِذَا قَضَيْتُمْ مَنَاسِكَكُمْ فَاذْكُرُوا اللَّهَ كَذِكْرِكُمْ آبَاءَكُمْ أَوْ أَشَدَّ ذِكْرًا}}<ref>«پس چون آیین‌های ویژه حجّتان را انجام دادید خداوند را یاد کنید چونان یادکردتان از پدرانتان یا یادکردی بهتر» سوره بقره، آیه ۲۰۰.</ref>، هنگام روبه‌رو شدن با گروهی از [[کافران]] در میدان [[جنگ]]: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا لَقِيتُمْ فِئَةً فَاثْبُتُوا وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيرًا}}<ref>«ای مؤمنان! چون با دسته‌ای (از دشمن) رویاروی شدید استوار باشید و خداوند را بسیار یاد کنید» سوره انفال، آیه ۴۵.</ref>، پس از [[نماز]] [[خوف]]: {{متن قرآن|فَإِذَا قَضَيْتُمُ الصَّلَاةَ فَاذْكُرُوا اللَّهَ}}<ref>«و چون نماز را به پایان بردید خداوند را یاد کنید» سوره نساء، آیه ۱۰۳.</ref> و هنگام کار و خرید و فروش: {{متن قرآن|فَإِذَا قُضِيَتِ الصَّلَاةُ فَانْتَشِرُوا فِي الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِيرًا}}<ref>«و چون نماز گزارده شد در زمین پراکنده شوید و (روزی خود را) از بخشش خداوند فرا جویید و خداوند را بسیار یاد کنید باشد که رستگار گردید» سوره جمعه، آیه ۱۰.</ref><ref>زادالمسیر، ج۴، ص۲۸۴؛ فتح القدیر، ج۵، ص۲۷۱.</ref>.