تواضع در اخلاق اسلامی: تفاوت میان نسخهها
جز
جایگزینی متن - ' ]]' به ' [['
جز (جایگزینی متن - ':{{متن قرآن' به ': {{متن قرآن') |
جز (جایگزینی متن - ' ]]' به ' [[') |
||
خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
*این [[فضیلت]] نیز همچون دیگر [[فضائل]] -، دارای مراتبی چند است، که هرچه شدّت گیرد و از مراتب پائین رو به بالا فزونی یابد، از حُسن بیشری برخوردار خواهد بود؛ تا سرانجام به مراتب غیر قابل شمارش [[مقام]] لقاء رسیده، نه تنها از رؤیت فضائل خود که از رؤیت [[نفس]] خود نیز بازماند. | *این [[فضیلت]] نیز همچون دیگر [[فضائل]] -، دارای مراتبی چند است، که هرچه شدّت گیرد و از مراتب پائین رو به بالا فزونی یابد، از حُسن بیشری برخوردار خواهد بود؛ تا سرانجام به مراتب غیر قابل شمارش [[مقام]] لقاء رسیده، نه تنها از رؤیت فضائل خود که از رؤیت [[نفس]] خود نیز بازماند. | ||
*از این رو، سخن مشهور در میان اخلاقیان، که بر اساس آن، [[تواضع]] را حدّ وسط، و [[تکبّر]] و ذلّتپذیری را دو سویه [[افراط و تفریط]] در آن دانسته، این دو را در شمار رذائل و آن را در شمار [[فضائل]] آوردهاند، صحیح نمیباشد؛ چه از سوئی، مراتب بیحصر [[تواضع]] به [[خروج]] از آن و رسیدن به رذائل نمیانجامد؛ و از سویی دیگر، [[کبر]] و [[ذلّت]] در شمار اضداد [[تواضع]] بوده، نمیتواند از نظر موضوع با آن یکسان باشد<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۲ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۲، ص ۱۵۶.</ref>. | *از این رو، سخن مشهور در میان اخلاقیان، که بر اساس آن، [[تواضع]] را حدّ وسط، و [[تکبّر]] و ذلّتپذیری را دو سویه [[افراط و تفریط]] در آن دانسته، این دو را در شمار رذائل و آن را در شمار [[فضائل]] آوردهاند، صحیح نمیباشد؛ چه از سوئی، مراتب بیحصر [[تواضع]] به [[خروج]] از آن و رسیدن به رذائل نمیانجامد؛ و از سویی دیگر، [[کبر]] و [[ذلّت]] در شمار اضداد [[تواضع]] بوده، نمیتواند از نظر موضوع با آن یکسان باشد<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۲ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۲، ص ۱۵۶.</ref>. | ||
*از آنجا که [[تواضع]]، [[ذلّت نفس]] را در خود نهفته دارد، [[انسان]] [[متواضع]] هرچند در مراتب [[تواضع]] [[قوّت]] گیرد، [[نفس]] خود را ذلیلتر مییابد؛ این [[ذلّت نفس]] امّا با ذلّتی که در شمار [[رذائل اخلاقی]] است، تفاوتی بسیار دارد. [[حضرت حق]] در شمار [[صفات ]][[مؤمنان]] از این [[ذلّت]] یاد فرموده است: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَخَافُونَ لَوْمَةَ لَائِمٍ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«ای مؤمنان! هر کس از دینش برگردد خداوند به زودی گروهی را میآورد که دوستشان میدارد و دوستش میدارند؛ در برابر مؤمنان خاکسار و در برابر کافران دشوارند، در راه خداوند جهاد میکنند و از سرزنش سرزنشگری نمیهراسند؛ این بخشش خداوند است که به هر کس بخواهد ارزا» سوره مائده، آیه ۵۴.</ref>؛ چه تفاوتی میان آن و [[عزّت]] و [[کرامت]] [[نفس]] نیست!. [[تواضع]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} برای کوچکترین افراد [[جامعه اسلامی]]، از همین باب بوده است؛ و مهمتر آنکه این [[تواضع]] خود برخاسته از [[عزّت نفس]]، و نبود آن نشانگر [[ذلّت]] آن است؛ [[امام صادق]]{{ع}} میفرمایند: "هیچ انسانی نیست که [[تکبّر]] و یا [[خودبزرگبینی]] ورزد، مگر آنکه در خود ذلّتی مییابد که او را به این کار واداشته است"<ref>{{متن حدیث| مَا مِنْ رَجُلٍ تَكَبَّرَ أَوْ تَجَبَّرَ إِلَّا لِذِلَّةٍ وَجَدَهَا فِي نَفْسِهِ}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۳۱۲.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۲ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۲، ص ۱۵۷.</ref>. | *از آنجا که [[تواضع]]، [[ذلّت نفس]] را در خود نهفته دارد، [[انسان]] [[متواضع]] هرچند در مراتب [[تواضع]] [[قوّت]] گیرد، [[نفس]] خود را ذلیلتر مییابد؛ این [[ذلّت نفس]] امّا با ذلّتی که در شمار [[رذائل اخلاقی]] است، تفاوتی بسیار دارد. [[حضرت حق]] در شمار [[صفات]] [[مؤمنان]] از این [[ذلّت]] یاد فرموده است: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ فَسَوْفَ يَأْتِي اللَّهُ بِقَوْمٍ يُحِبُّهُمْ وَيُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى الْكَافِرِينَ يُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا يَخَافُونَ لَوْمَةَ لَائِمٍ ذَلِكَ فَضْلُ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ}}<ref>«ای مؤمنان! هر کس از دینش برگردد خداوند به زودی گروهی را میآورد که دوستشان میدارد و دوستش میدارند؛ در برابر مؤمنان خاکسار و در برابر کافران دشوارند، در راه خداوند جهاد میکنند و از سرزنش سرزنشگری نمیهراسند؛ این بخشش خداوند است که به هر کس بخواهد ارزا» سوره مائده، آیه ۵۴.</ref>؛ چه تفاوتی میان آن و [[عزّت]] و [[کرامت]] [[نفس]] نیست!. [[تواضع]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} برای کوچکترین افراد [[جامعه اسلامی]]، از همین باب بوده است؛ و مهمتر آنکه این [[تواضع]] خود برخاسته از [[عزّت نفس]]، و نبود آن نشانگر [[ذلّت]] آن است؛ [[امام صادق]]{{ع}} میفرمایند: "هیچ انسانی نیست که [[تکبّر]] و یا [[خودبزرگبینی]] ورزد، مگر آنکه در خود ذلّتی مییابد که او را به این کار واداشته است"<ref>{{متن حدیث| مَا مِنْ رَجُلٍ تَكَبَّرَ أَوْ تَجَبَّرَ إِلَّا لِذِلَّةٍ وَجَدَهَا فِي نَفْسِهِ}}؛ اصول کافی، ج۲، ص۳۱۲.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۲ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۲، ص ۱۵۷.</ref>. | ||
*آری! [[تواضع]] در مقابل جابران و یا در مواردی که از آن، رائحه [[منافع]] [[مالی]] به مشام میرسد، [[ناپسند]] بوده خود در شمار [[تواضع]] [[ناپسند]] قرار میگیرد. | *آری! [[تواضع]] در مقابل جابران و یا در مواردی که از آن، رائحه [[منافع]] [[مالی]] به مشام میرسد، [[ناپسند]] بوده خود در شمار [[تواضع]] [[ناپسند]] قرار میگیرد. | ||
*به هر حال چنانچه [[عقل]] و [[شرع]] در مواردی [[حکم]] به [[قبح]] [[تواضع]] نمایند، آن موارد از [[فضائل]] ممدوح خارج، و در شمار رذائل قرار میگیرد؛ از این روست که چنانچه عالم منطقهای در برابر چشم دیگران، کفشهای خادم خود را جفت نماید، این عمل اگر بر اساس [[تواضع]] برای خادم و [[احترام]] به او باشد، سخت ممدوح است؛ و اگر نشاندهنده بیارزشیِ آن عالم در میان [[مردمان]] باشد، سخت مذموم. تشخیص این موارد برای [[عقل انسان]]، از سهولت برخودار بوده دشوار نمیباشد. | *به هر حال چنانچه [[عقل]] و [[شرع]] در مواردی [[حکم]] به [[قبح]] [[تواضع]] نمایند، آن موارد از [[فضائل]] ممدوح خارج، و در شمار رذائل قرار میگیرد؛ از این روست که چنانچه عالم منطقهای در برابر چشم دیگران، کفشهای خادم خود را جفت نماید، این عمل اگر بر اساس [[تواضع]] برای خادم و [[احترام]] به او باشد، سخت ممدوح است؛ و اگر نشاندهنده بیارزشیِ آن عالم در میان [[مردمان]] باشد، سخت مذموم. تشخیص این موارد برای [[عقل انسان]]، از سهولت برخودار بوده دشوار نمیباشد. |