دعا در معارف و سیره سجادی: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
(صفحهای تازه حاوی «{{ویرایش غیرنهایی}} {{امامت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233)...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۳۳: | خط ۳۳: | ||
اینک با عبارتی قابل [[تأمل]] و [[روح]] افزا، از [[نیایش دوازدهم]] این مقال را به پایان میبریم: ای [[خداوند]]! سه [[خصلت]] است که مرا باز میدارد تا از تو چیزی خواهم و تنها یک خصلت است که مرا بر آن میدارد (تا از تو درخواستی بکنم)؛ آن سه: یکی فرمانی که دادهای و من در گزاردن آن درنگ کردهام، دو دیگر، کاری که مرا از آن [[نهی]] فرمودهای و من در به جا آوردن آن شتابیدهام، سه دیگر، نعمتی که مرا ارزانی داشتهای و من در [[سپاس]] آن [[قصور]] ورزیدهام. و اما آن یک خصلت که مرا وا میدارد تا از تو چیزی خواهم؛ [[تفضل]] توست به کسی که روی به درگاه تو آرد و با امیدی [[نیکو]] به سوی تو آید که هر [[احسان]] که کنی از روی تفضل است و هر [[نعمت]] که دهی بیهیچ سابقه... ای خداوند! از تو [[نومید]] نمیشوم زیرا درِ خود را به روی من گشودهای، بلکه به درگاه تو مینالم، به سان بندهای [[ذلیل]]... که... از روی [[اخلاص]] به درگاه تو [[توبه]] میکند و با دلی [[پاک]] در [[مقام قرب]] تو [[ایستاده]] است و با آوازی نجواگونه و آهسته با تو [[راز]] میگوید. به [[تواضع]] قامت [[خم]] کرده و سر فرو داشته و پیکر چنبر نموده است. از [[بیم]]، پاهایش میلرزد و سِرِشکَش گونههایش را غرقه ساخته است. تو را ندا میدهد که: ای [[مهربانترین]] مهربانان<ref>الحیاة، محمدرضا حکیمی و برادران، انتشارات دلیل ما، ج۱۱، چاپ اول، سال ۱۳۹۴ ش؛ الکافی، محمدبن یعقوب الکلینی الرازی (م ۳۲۹ق)، تحقیق: علیاکبر الغفاری، بیروت: دار صعب و دارالتعارف، چاپ چهارم، ۱۴۰۱ ق؛ المیزان فی تفسیر القرآن، سیدمحمدحسین طباطبایی (م ۱۴۰۲ق)، قم: اسماعیلیان، چاپ سوم، ۱۳۹۴ ق؛ جبر و اختیار، علی کرجی، تهیه: مرکز فرهنگ و معارف قرآن، نشر جمال، چاپ اول، سال ۱۳۸۹ ش؛ راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه، دکتر علی شیروانی، معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، ۱۳۸۵ ش؛ فرهنگنامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانهای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ قرآن کریم، ترجمه سیدعلی موسوی گرمارودی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ ش؛ مجموعه آثار، شهید مرتضی مطهری، انتشارات صدرا، ج۱، چاپ ۹، سال ۱۳۷۸ ش؛ مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ترجمة مصطفی رحیمینیا، نشر سبحان، چاپ دوم، ۱۳۸۸ ش؛ نهجالذکر، محمد محمدی ریشهری، ۲ جعربی، مؤسسة دارالحدیث، ۱۳۸۶ ش.</ref>.<ref>[[علی باقریفر|باقریفر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «دعا و مناجات»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۱۷.</ref> | اینک با عبارتی قابل [[تأمل]] و [[روح]] افزا، از [[نیایش دوازدهم]] این مقال را به پایان میبریم: ای [[خداوند]]! سه [[خصلت]] است که مرا باز میدارد تا از تو چیزی خواهم و تنها یک خصلت است که مرا بر آن میدارد (تا از تو درخواستی بکنم)؛ آن سه: یکی فرمانی که دادهای و من در گزاردن آن درنگ کردهام، دو دیگر، کاری که مرا از آن [[نهی]] فرمودهای و من در به جا آوردن آن شتابیدهام، سه دیگر، نعمتی که مرا ارزانی داشتهای و من در [[سپاس]] آن [[قصور]] ورزیدهام. و اما آن یک خصلت که مرا وا میدارد تا از تو چیزی خواهم؛ [[تفضل]] توست به کسی که روی به درگاه تو آرد و با امیدی [[نیکو]] به سوی تو آید که هر [[احسان]] که کنی از روی تفضل است و هر [[نعمت]] که دهی بیهیچ سابقه... ای خداوند! از تو [[نومید]] نمیشوم زیرا درِ خود را به روی من گشودهای، بلکه به درگاه تو مینالم، به سان بندهای [[ذلیل]]... که... از روی [[اخلاص]] به درگاه تو [[توبه]] میکند و با دلی [[پاک]] در [[مقام قرب]] تو [[ایستاده]] است و با آوازی نجواگونه و آهسته با تو [[راز]] میگوید. به [[تواضع]] قامت [[خم]] کرده و سر فرو داشته و پیکر چنبر نموده است. از [[بیم]]، پاهایش میلرزد و سِرِشکَش گونههایش را غرقه ساخته است. تو را ندا میدهد که: ای [[مهربانترین]] مهربانان<ref>الحیاة، محمدرضا حکیمی و برادران، انتشارات دلیل ما، ج۱۱، چاپ اول، سال ۱۳۹۴ ش؛ الکافی، محمدبن یعقوب الکلینی الرازی (م ۳۲۹ق)، تحقیق: علیاکبر الغفاری، بیروت: دار صعب و دارالتعارف، چاپ چهارم، ۱۴۰۱ ق؛ المیزان فی تفسیر القرآن، سیدمحمدحسین طباطبایی (م ۱۴۰۲ق)، قم: اسماعیلیان، چاپ سوم، ۱۳۹۴ ق؛ جبر و اختیار، علی کرجی، تهیه: مرکز فرهنگ و معارف قرآن، نشر جمال، چاپ اول، سال ۱۳۸۹ ش؛ راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه، دکتر علی شیروانی، معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، ۱۳۸۵ ش؛ فرهنگنامه موضوعی صحیفه سجادیه، سیداحمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانهای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ قرآن کریم، ترجمه سیدعلی موسوی گرمارودی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ ش؛ مجموعه آثار، شهید مرتضی مطهری، انتشارات صدرا، ج۱، چاپ ۹، سال ۱۳۷۸ ش؛ مفردات الفاظ القرآن، راغب اصفهانی، ترجمة مصطفی رحیمینیا، نشر سبحان، چاپ دوم، ۱۳۸۸ ش؛ نهجالذکر، محمد محمدی ریشهری، ۲ جعربی، مؤسسة دارالحدیث، ۱۳۸۶ ش.</ref>.<ref>[[علی باقریفر|باقریفر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «دعا و مناجات»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۱۷.</ref> | ||
==رازگویی و نیازخواهی== | |||
[[دعا]] [[سخن گفتن]] با خدایی است که هیچ کس به اندازه او به [[انسان]] نزدیک نیست بلکه از رگ گردن به انسان نزدیکتر است<ref>{{متن قرآن|وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ وَنَعْلَمُ مَا تُوَسْوِسُ بِهِ نَفْسُهُ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِيدِ}} «و همانا ما انسان را آفریدهایم و آنچه درونش به او وسوسه میکند میدانیم و ما از رگ گردن به او نزدیکتریم» سوره ق، آیه ۱۶.</ref> از اینرو، یکی از بایستههای [[دعا کردن]] و نیاز خواستن از پیشگاه [[خدا]]، آن است که این عمل به صورت نهانی و رازگونه صورت گیرد؛ پروردگارتان را به [[زاری]] و نهانی بخوانید؛ زیرا او از حد گذرندگان را [[دوست]] نمیدارد<ref>{{متن قرآن|ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ}} «پروردگارتان را به لابه و نهانی بخوانید که او تجاوزگران را دوست نمیدارد» سوره اعراف، آیه ۵۵.</ref> [[رسول گرامی اسلام]] با استناد به این [[آیه]] میفرماید: [[بهترین]] دعا، آن است که در [[نهان]] انجام گیرد<ref>ارشاد القلوب، ص۱۵۴.</ref>. و در [[کلام]] دیگری با اشاره به [[ستایش خداوند]] از [[حضرت]] [[زکریا]]، آنگاه که پروردگارش را نهانی ندا داد<ref>{{متن قرآن|ذِكْرُ رَحْمَتِ رَبِّكَ عَبْدَهُ زَكَرِيَّا * إِذْ نَادَى رَبَّهُ نِدَاءً خَفِيًّا}} «(این) یادکرد بخشایش پروردگارت به بندهاش زکریّاست * (یاد کن) آنگاه را که پروردگارش را با بانگی نهفته ندا داد» سوره مریم، آیه ۲-۳.</ref> میفرماید: دعای نهانی! هفتاد برابر دعای آشکار [[ارزش]] دارد<ref>همان.</ref>. [[خداوند متعال]] خطاب به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} میفرماید: پروردگارت را هر [[صبح و شام]]، در [[دل]] خود، به زاری و [[ترس]] یاد کن، بیآنکه صدایت را بلند کنی؛ و از غافلان مباش<ref>{{متن قرآن|وَاذْكُرْ رَبَّكَ فِي نَفْسِكَ تَضَرُّعًا وَخِيفَةً وَدُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ وَلَا تَكُنْ مِنَ الْغَافِلِينَ}} «و پروردگارت را در دل خود به لابه و ترس و بیبانگ بلند در گفتار، سپیدهدمان و دیرگاه عصرها یاد کن و از غافلان مباش!» سوره اعراف، آیه ۲۰۵.</ref>. | |||
بر این پایه، آنگاه که [[پیامبر خدا]]{{صل}} شنید که عدهای با صدای بلند [[دعا]] میکنند، فرمود: صدایتان را بلند نکنید، [[پروردگار]] شما کر نیست<ref>ارشاد القلوب، ص۱۵۴.</ref>. پایین بودن صدا و نجواگونه [[خواندن]] [[خدا]]، هم مقتضای [[ادب]]، [[تعظیم]] و [[فروتنی]] در محضر [[خداوند]] است و هم موجب جلب [[خشنودی]] او و پیدایش حال توجه و [[انس]] بیشتر در [[دعاکننده]] است<ref>نهجالدعا، ج۱، ص۱۷۵.</ref>. | |||
[[امام سجاد]]{{ع}} دعا میکند که: «خداوندا!... [[تنهایی]] [[مناجات]] با خودت را در [[شب]] و [[روز]]، برایم بیارا»<ref>نیایش چهلوهفتم.</ref>. و در [[دعای شانزدهم]] حال خود را در هنگام [[مناجات با خدا]] چنین توصیف میکند: «بار خدایا! میبینی که چسان از [[خوف]] تو سِرِشکم روان است، چسان از [[خشیت]] تو دلم لرزان است و چسان از [[هیبت]] تو اعضایم [[درهم]] شکسته است. چگونه چنین نباشم که از کردارهای [[ناپسند]] خود شرمندهام و آوازم به [[تضرع]] برنمیآید و زبانم نمیجنبد که آهسته آهسته [[راز و نیاز]] کنم»<ref>نیایش شانزدهم.</ref>. | |||
بیشتر خواستههای [[انسان]] از [[خداوند متعال]]، به خصوص آنگاه که با [[اعتراف به گناه]] همراه است، بهتر است سرّی بماند، لذا اطلاع یافتن دیگران از آن خوشایند نیست، از اینرو بهتر است نجواگونه باشد. [[امام]] سجادع در [[نیایش]] پنجاهویکم میگوید: خدایا! به سبب آنچه در باطنم میگذرد، مرا رسوا نساختهای... [از اینرو] هر نیازم که باشد، از تو آن را میخواهم و هر جا که باشم، رازِ [[دل]] خود [تنها] به تو میسپارم. | |||
روشن است که نجواگونه حرف زدن با خدا، به معنای تخطئه دیگر روشهای دعا، همچون بلند کردن صدا در شرایط خاص و انجام دعا در حضور دیگران نیست؛ چرا که اقتضای حالات و [[مقامات]] مختلف متفاوت است. چه بسا در شرایطی [[نیایشگر]] با نهایت خاکساری و افتادگی و با ناله و تضرع و اشکریزان و دلسوزان، از [[غم]] هجران ناله سردهد و در حال خوش وصل و انس در [[خلوت]] خویش با [[محبوب]]، آشکارا فریاد کشد، و یا در شرایطی به [[انگیزه]] تعلیموتربیت یا کمک به کسانی که [[قادر]] به خواندن متن دعایی نیستند از صدای بلند استفاده کند بدون آنکه موجب [[اذیت]] و [[آزار دیگران]] شود و یا اسائه [[ادب]] در پیشگاه [[معبود]] قلمداد گردد. بیگمان [[عقل]] [[سلیم]] و [[نقل]] صحیح، بلند کردن صدا در چنین مواردی را میپذیرد، گرچه اصل اولیه و عام این است که [[دعا]] در [[نهان]] و رازگونه انجام گیرد. | |||
این مقال را با گزارش عبارتی از رازگوییها و نیازخواهیهای [[امام زینالعابدین]]{{ع}} در [[صحیفه]] به پایان میبریم، آنجا که دردمندانه میگوید: «بار خدایا! این منم که آهنگ درگاه تو کردهام و خواهم که [[احسان]] و [[فضل]] نیکوی خویش از من دریغ نداری. پس بر [[محمد و آل محمد]] [[درود]] بفرست و زمزمه [[مناجات]] مرا بشنو و دعای مرا [[اجابت]] کن»<ref>نیایش چهلوششم.</ref>.<ref>ارشاد القلوب، حسن بن محمد دیلمی (م ۷۱۱ق) مؤسسة الاعلمی، بیروت، ۱۳۸۹ ق؛ راهنمای موضوعی صحیفه سجادیه،، دکتر علی شیروانی، معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ صحیفه سجادیه ترجمه عبدالمحمد آیتی، انتشارات سروش، تهران، ۱۳۸۵ ش؛ فرهنگنامه موضوعی صحیفه سجادیه، سید احمد سجادی، مرکز تحقیقات رایانهای حوزه علمیه اصفهان، چاپ اول، ۱۳۸۵ ش؛ قرآن کریم، ترجمه سیدعلی موسوی گرمارودی، انتشارات قدیانی، چاپ دوم، ۱۳۸۴ ش؛ نهجالدعاء، محمد محمدی ریشهری و همکاران، ۲ ج، دارالحدیث، قم، ۱۳۸۵ ش.</ref>.<ref>[[علی باقریفر|باقریفر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|مقاله «رازگویی و نیازخواهی»، دانشنامه صحیفه سجادیه]]، ص ۲۴۱.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
# [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[علی باقریفر|باقریفر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «دعا و مناجات»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']] | # [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[علی باقریفر|باقریفر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «دعا و مناجات»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']] | ||
# [[پرونده:1100609.jpg|22px]] [[علی باقریفر|باقریفر، علی]]، [[دانشنامه صحیفه سجادیه (کتاب)|'''مقاله «رازگویی و نیازخواهی»، دانشنامه صحیفه سجادیه''']] | |||
==پانویس== | ==پانویس== |