پرش به محتوا

بخت نصر در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

جز
جایگزینی متن - 'برده' به 'برده'
(صفحه‌ای تازه حاوی «{{ویرایش غیرنهایی}} {{امامت}} <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233)...» ایجاد کرد)
 
جز (جایگزینی متن - 'برده' به 'برده')
خط ۱۰: خط ۱۰:
این نام در اصل بابلی، با تلفظ "نبوکودوری اوصَّر Nabu - Kudurri - Ussur" متشکل از سه بخش "نبو: [[الهه]] [[حکمت]] بابلی"، "کودورو: [[جانشین]] یامرز" و "اوصّر: [[حمایت]] کن" است <ref>نبوخذ نصرالثانی، ص ۵۴؛ Britanica: Nebuchadrezzer.</ref> که در [[زبان عبری]] به صورت "نبوخدناصر" یا "نبوخدراصر" درآمده <ref> Judaica, Vol.۱۲.P.۹۱۲؛ کتاب‌مقدس، دوم پادشاهان، ۲۴: ۲۵؛ ارمیا ۲۴: ۱.</ref> و در [[منابع اسلامی]] نیز به صورت "بُختُ نَصَّر" [[تغییر]] یافته است.<ref> المعارف، ص ۴۶؛ تاریخ طبری، ج ۱، ص ۳۱۶؛ فرهنگ فارسی، ج ۵، ص ۲۴۶، "بخت نصر".</ref> از دو [[پادشاه]] به این نام در [[تاریخ]] [[بابل]] یاد شده که نخستین آنها ([[حکومت]] ۱۱۲۳ ـ ۱۱۴۶ ق. م.) متعلق به [[سلسله]] چهارم بابل و دومی (حکومت ۵۶۲ ـ ۶۰۵ ق. م.) متعلق به سلسله نوبابلی (کلده) و شخص مورد نظر [[مفسران]] است.<ref>تاریخ ملل قدیم آسیای غربی، ص ۱۵۶، ۱۸۳ـ۱۸۴، ۲۸۴.</ref> [[شهرت]] وی بر اثر [[حمله]] به [[اورشلیم]] ([[بیت‌المقدس]]) و بازتاب وسیع آن در [[کتاب مقدس]] است.<ref> کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۴ ـ ۲۵؛ دوم تواریخ، ۳۶؛ ارمیا، مراثی ارمیا؛ دانیال نبی؛ عزرا.</ref> [[کشور]] [[یهود]] پس از [[مرگ]] [[سلیمان]] در پی [[اختلافات]] بسیار و [[نارضایتی]] و تبعیض‌های پدید آمده به دو بخش [[اسرائیل]] در شمال و یهودیه در جنوب تقسیم شد.<ref>کتاب مقدس، اول پادشاهان، ۱۱: ۲۹ - ۴۰؛ ۱۲: ۱ - ۲۴؛ تاریخ تمدن، ج ۱، ص ۳۶۸.</ref> گرچه اشغال اورشلیم، پایتخت یهودیه به دست بخت‌نصر اولین و بزرگ‌ترین [[یورش]] به [[یهودیان]] نبوده؛ ولی به دلیل‌هایی چند انعکاس بسیاری در کتاب مقدس و دیگر کتب [[یهودی]] یافته است. اموری چون وجود هیکل ([[معبد]] سلیمان) در اورشلیم و اعتبار و قوت مذهبی آن به ویژه از [[زمان]] [[پادشاهی]] یوشیا،<ref>تاریخ جامع ادیان، ص ۵۱۹ ـ ۵۲۰.</ref> پیدا شدن [[تورات]] در هیکل،<ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۲: ۸.</ref> وجود انبیای بزرگی همچون [[ارمیا]] <ref>قاموس کتاب مقدس، ص ۴۰ ـ ۴۱؛ تاریخ جامع ادیان، ص ۵۲۱ ـ ۵۲۶.</ref> در زمان [[حمله]] بخت‌نصر، [[تبعید]] گروهی از آنان چون [[دانیال]] و حزقیال و نیز عزرای [[کاهن]] به [[بابل]] و تدوین بخش‌هایی از [[کتاب مقدس]] به وسیله ایشان <ref>قاموس کتاب مقدس، ص ۳۶۶، ۳۲۰ ـ ۳۲۱، ۶۰۹؛ توراة الیهود، ص ۱۳۹، ۱۴۳.</ref> و از همه مهم‌تر جذب و مستحیل نشدن تبعید شدگان [[اورشلیم]] در بابل و بازگشت ایشان به سرزمینشان در پی حمایت‌های [[پادشاهان]] هخامنشی،<ref>تاریخ ایران باستان، ج ۱، ص ۳۷۷، ۳۸۲؛ کتاب مقدس، دوم پادشاهان ۲۵: ۲۲ ـ ۲۳؛ عزرا: ۱ - ۸؛ نحمیا ۲: ۶ ـ ۷.</ref> از [[ادله]] یاد شده است. با [[ظهور]] [[دولت]] کلده در بابل و [[اتحاد]] با مادها، [[نینوا]]، پایتخت آشور [[سقوط]] کرد <ref>تاریخ ایران باستان، ج ۱، ص ۱۸۸ ـ ۱۹۴؛ نبوخذ نصرالثانی، ص ۴۱، ۴۶، ۴۹.</ref> و قلمرو آشوریان میان آنها تقسیم شد. بخش بزرگی از آن شامل بین‌النهرین جنوبی و [[سوریه]] و [[فلسطین]] سهم دولت کلده گشت.<ref>تاریخ ایران باستان، ج ۱، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۴؛ تاریخ بابل از تأسیس، ص ۲۶۶.</ref> بخت‌نصر، فرزند نبوپلسر (بنیانگذار دولت کلده) در آخرین سال [[سلطنت]] [[پدر]] اولین [[لشکرکشی]] خود را به سوی کَرکَمیش (قَرقَمیش) واقع بر کرانه غربی بخش شمالی [[فرات]] انجام داد؛<ref>۳. Judaica, Vol. ۱۲ , P. ۹۱۳.</ref> چه [[فرعون]] نِخو (نکو) بااستفاده از [[ناتوانی]] آشور و اشتغال بابل به محاصره نینوا، داخل [[شامات]] شده و تا کَرکَمیش پیش رفته بود.<ref>تاریخ ایران باستان، ج ۱، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۳؛ نبوخذ نصر الثانی، ص ۵۱ ـ ۵۲.</ref>[[سپاه]] [[مصر]] در پیش‌روی به سوی [[شرق]] با مقابله سپاه کوچکی به [[فرماندهی]] یوشیا، [[پادشاه]] یهودیه روبه‌رو شد که پس از کشته شدن یوشیا <ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۳: ۲۹.</ref> و [[تعیین]] یَهویاقیم (یهویاکیم) به [[جانشینی]] وی از سوی فرعون نخو،<ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۳: ۳۴.</ref> مسیر خود را به سوی کرکمیش ادامه داد؛ اما در [[جنگ]] با بخت‌نصر [[شکست]] [[سختی]] خورد و تا [[شهر]] حَمات در سوریه یا دلتای [[رود نیل]] عقب‌نشینی کرد <ref>Judaica, Vol.۱۲,P.۹۱۳؛ نبوخذ نصرالثانی، ص ۵۲، ۵۹؛ تاریخ بابل از تأسیس، ص ۲۶۶.</ref> و تمام [[سرزمین]] حَتّی ([[سوریه]]، [[فلسطین]]، [[شرق]] [[اردن]] و ساحل شرقی مدیترانه) به دست [[دولت]] [[بابل]] افتاد.<ref>نبوخذ نصر الثانی، ص ۶۲.</ref>بخت‌نصر در اولین سال [[حکومت]] خود بار دیگر به سوی سرزمین حَتّی حرکت کرد و بدون هیچ‌گونه معارضه قابل توجهی، [[سلطه]] خود را بر تمام حکومت‌های آن منطقه از جمله یهودیه به [[پادشاهی]] یهویاقیم تثبیت کرد و [[خراج]] سنگینی از ایشان گرفت.<ref> نبوخذ نصر الثانی،، ص۶۱، ۶۳ـ۶۴. Jucaica, Vol.۱۲, ۹۱۳</ref> در همین [[زمان]] (به [[روایت]] [[عهد عتیق]]، [[سال]]<ref>قاموس کتاب مقدس، ص ۳۶۶.</ref> گروگان‌هایی را از یهودیه با خود به بابل برد که احتمالاً [[دانیال]] [[نبی]] جزو ایشان بوده است.<ref>بابل تاریخ مصور، ص ۱۹۶.</ref> در سال ۶۰۱ ق. م. به [[مصر]] [[حمله]] کرد و از [[جنگ]] [[سختی]] که درگرفت، سرانجامی [[قطعی]] حاصل نشد و به هر دو طرف صدمات سختی وارد آمد.<ref> نبوخذ نصرالثانی، ص ۶۴ ـ ۶۵.Judaica, vol. ۱۲ , P. ۹۱۳</ref> در سال ۵۹۹ ق. م. به قصد سرکوبی [[قبایل]] [[عربی]] که در مرزهای جنوبی دولت کلده میان [[عراق]] تا [[شام]] [[آشوب]] کرده بودند، دوباره به سرزمین حتّی [[لشکر]] کشید و این قبایل را که در [[کتاب مقدس]] از آنها به نام "قیدار" و "حاصور" یاد شده <ref>کتاب مقدس، ارمیا، ۴۹: ۲۸.</ref> [[سرکوب]] کرده، [[چارپایان]] و بتهایشان را به [[غنیمت]] برد.<ref>نبوخذ نصر الثانی، ص ۶۶.</ref> در سال بعد [[اقدام]] به محاصره [[اورشلیم]] کرد، زیرا یَهویاقیم دو سال از پرداخت باج [[امتناع]] ورزیده بود.<ref>نبوخذ نصر الثانی، ص ۶۷.</ref>یَهویاقیم قبل از رسیدن [[سپاه]] بابل یا در زمان محاصره درگذشت و پسرش یهویاکین به پادشاهی رسید.<ref> تاریخ ایران باستان، ج ۱، ص ۱۹۲.</ref> اورشلیم در سال ۵۹۵ ق. م. [[فتح]] شد و یهویاکین به همراه [[خانواده]] سلطنتی و شماری از ساکنان [[شهر]] (از جمله [[حزقیال نبی]])<ref>قاموس کتاب مقدس، ص ۳۲۰.</ref> به [[بابل]] [[تبعید]] شدند؛ ولی [[شهر]] ویران نشد.<ref>نبوخذ نصر الثانی، ص ۶۷ ـ ۶۹.</ref> بخت‌نصر پس از [[پادشاه]] ساختن صِدقیا، عموی یهویاکین و [[تعهد]] از وی مبنی بر عدم [[شورش]] <ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۴: ۱۷.</ref> و همچنین دریافت خراجی سنگین <ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۴: ۱۳؛ Judaica, Vol. ۱۲, P. ۹۱۳.</ref> به بابل بازگشت. سِفْر [[پادشاهان]] شمار اسیرشدگان این [[حمله]] را ۱۰۰۰۰ نفر از [[فرماندهان]]، [[سربازان]]، صنعتگران و آهنگران شمرده،<ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۴: ۱۳؛ Judaica, Vol. ۱۲, P. ۹۱۳.</ref> حال آنکه در سِفْر [[ارمیا]] این تعداد ۳۰۲۳ نفر بیان شده است.<ref> کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۵۲: ۲۸.</ref> بخت‌نصر در سال ۵۸۹ ق. م. برای بار دوم [[اورشلیم]] را به محاصره درآورد،<ref>نبوخذ نصر الثانی، ص ۷۲؛ Judaica, Vol. ۱۲, P. ۹۱۳.</ref> زیرا صدقیا پس از ۹ سال [[تبعیت]] از بابل در پی بی‌توجهی بخت‌نصر به قلمرو غربی خود به سبب اشتغال در [[جنگ]] با عیلامیها و فرو نشاندن [[آشوب]] در [[ارتش]] خود، [[دست]] به شورش زده، ادعای [[استقلال]] کرده بود.<ref>نبوخذ نصر الثانی، ص ۶۹ ـ ۷۰.</ref> شورش وی بی‌شک از [[حمایت]] و [[تشویق]] [[فرعون]] [[مصر]] برخوردار بود.<ref>نبوخذ نصر الثانی، ص ۷۱.</ref> [[سپاه]] بابل در سال ۵۸۶ یا ۵۸۷ با ویران ساختن دیوارهای [[دفاعی]]، [[شهر]] را اشغال کرد.<ref>تاریخ ایران باستان، ص ۱۹۳؛.Judaica , Vol. ۱۲ , P. ۹۱۳</ref> در این حمله صدقیا [[اسیر]] و [[کور]] شد و اشراف و بزرگان [[یهود]] کشته شدند، [[قصر]]پادشاه و هیکل [[سلیمان]] به [[آتش]] کشیده شد، ساکنان شهر به بابل تبعید شدند، ظروف و وسایل قیمتی [[معبد]] به تاراج رفت و <ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۵.</ref> [[تابوت]] [[میثاق]] <ref>تاریخ جامع ادیان، ص ۵۲۷.</ref> و متن [[تورات]] <ref>جامع البیان، مج ۹، ج ۱۵، ص ۵۶؛ البدء والتاریخ، ج ۳، ص ۱۱۵ ـ ۱۱۶؛ کورش کبیر، ص ۲۱۶.</ref> به کلی از میان رفت. طبق [[روایت]] سِفر دوم پادشاهان، همه [[شهروندان]]، جز تهیدستان به بابل تبعید شدند.<ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۵: ۱۱ ـ ۱۲.</ref> این افراد در سِفْر [[ارمیا]] ۸۳۲ نفر بیان شده‌اند <ref> ارمیا، ۵۲: ۲۹.</ref> که با توجه به کشته شدن شمار فراوانی از [[مردم]] در جریان محاصره در پی شیوع [[گرسنگی]] و بیماریهای واگیردار و فرار گروهی از اهالی [[شهر]] هنگام عقب‌نشینی [[سپاه]] [[بابل]] بر اثر پیشروی [[ارتش]] [[مصر]] برای کمک به [[اورشلیم]] و همچنین [[کشتار]] [[یهودیان]] پس از اشغال شهر به دست [[سربازان]] بابلی، چندان ناسازگار با گزارش نخست به نظر نمی‌رسد.<ref>نبوخذ نصر الثانی، ص ۸۲.</ref> در تمام این دوران، [[انبیای بنی اسرائیل]] به خصوص ارمیا، با زبانی تلخ به بیان [[گناهان]] [[قوم یهود]] پرداخته، آنان را از [[عذاب]] دردناک [[الهی]] [[بیم]] می‌دادند. ارمیا بابل را تازیانه عذابی در دست [[خداوند]].<ref> کتاب مقدس، ارمیا، ۴: ۵ - ۱۰؛ ۶: ۱ - ۹، ۲۲ - ۲۷؛ ۱۵: ۱ ـ ۹ و....</ref> و تنها [[راه]] [[نجات]] را در [[تسلیم شدن]] می‌دانست.<ref>کتاب مقدس، ارمیا، ۲۷: ۶ - ۸، ۱۷؛ ۳۸: ۱۷ ـ ۱۸.</ref> (ارمیا) [[تبعید]] شدگان در بابل از [[آزادی]] و [[رفاه]] خوبی برخوردار شدند و پس از مدتی [[مکنت]] بسیار یافتند.<ref> تاریخ جامع ادیان، ص ۵۲۷ ـ ۵۲۸؛ تاریخ تمدن، ج ۱، ص ۳۷۸.</ref>
این نام در اصل بابلی، با تلفظ "نبوکودوری اوصَّر Nabu - Kudurri - Ussur" متشکل از سه بخش "نبو: [[الهه]] [[حکمت]] بابلی"، "کودورو: [[جانشین]] یامرز" و "اوصّر: [[حمایت]] کن" است <ref>نبوخذ نصرالثانی، ص ۵۴؛ Britanica: Nebuchadrezzer.</ref> که در [[زبان عبری]] به صورت "نبوخدناصر" یا "نبوخدراصر" درآمده <ref> Judaica, Vol.۱۲.P.۹۱۲؛ کتاب‌مقدس، دوم پادشاهان، ۲۴: ۲۵؛ ارمیا ۲۴: ۱.</ref> و در [[منابع اسلامی]] نیز به صورت "بُختُ نَصَّر" [[تغییر]] یافته است.<ref> المعارف، ص ۴۶؛ تاریخ طبری، ج ۱، ص ۳۱۶؛ فرهنگ فارسی، ج ۵، ص ۲۴۶، "بخت نصر".</ref> از دو [[پادشاه]] به این نام در [[تاریخ]] [[بابل]] یاد شده که نخستین آنها ([[حکومت]] ۱۱۲۳ ـ ۱۱۴۶ ق. م.) متعلق به [[سلسله]] چهارم بابل و دومی (حکومت ۵۶۲ ـ ۶۰۵ ق. م.) متعلق به سلسله نوبابلی (کلده) و شخص مورد نظر [[مفسران]] است.<ref>تاریخ ملل قدیم آسیای غربی، ص ۱۵۶، ۱۸۳ـ۱۸۴، ۲۸۴.</ref> [[شهرت]] وی بر اثر [[حمله]] به [[اورشلیم]] ([[بیت‌المقدس]]) و بازتاب وسیع آن در [[کتاب مقدس]] است.<ref> کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۴ ـ ۲۵؛ دوم تواریخ، ۳۶؛ ارمیا، مراثی ارمیا؛ دانیال نبی؛ عزرا.</ref> [[کشور]] [[یهود]] پس از [[مرگ]] [[سلیمان]] در پی [[اختلافات]] بسیار و [[نارضایتی]] و تبعیض‌های پدید آمده به دو بخش [[اسرائیل]] در شمال و یهودیه در جنوب تقسیم شد.<ref>کتاب مقدس، اول پادشاهان، ۱۱: ۲۹ - ۴۰؛ ۱۲: ۱ - ۲۴؛ تاریخ تمدن، ج ۱، ص ۳۶۸.</ref> گرچه اشغال اورشلیم، پایتخت یهودیه به دست بخت‌نصر اولین و بزرگ‌ترین [[یورش]] به [[یهودیان]] نبوده؛ ولی به دلیل‌هایی چند انعکاس بسیاری در کتاب مقدس و دیگر کتب [[یهودی]] یافته است. اموری چون وجود هیکل ([[معبد]] سلیمان) در اورشلیم و اعتبار و قوت مذهبی آن به ویژه از [[زمان]] [[پادشاهی]] یوشیا،<ref>تاریخ جامع ادیان، ص ۵۱۹ ـ ۵۲۰.</ref> پیدا شدن [[تورات]] در هیکل،<ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۲: ۸.</ref> وجود انبیای بزرگی همچون [[ارمیا]] <ref>قاموس کتاب مقدس، ص ۴۰ ـ ۴۱؛ تاریخ جامع ادیان، ص ۵۲۱ ـ ۵۲۶.</ref> در زمان [[حمله]] بخت‌نصر، [[تبعید]] گروهی از آنان چون [[دانیال]] و حزقیال و نیز عزرای [[کاهن]] به [[بابل]] و تدوین بخش‌هایی از [[کتاب مقدس]] به وسیله ایشان <ref>قاموس کتاب مقدس، ص ۳۶۶، ۳۲۰ ـ ۳۲۱، ۶۰۹؛ توراة الیهود، ص ۱۳۹، ۱۴۳.</ref> و از همه مهم‌تر جذب و مستحیل نشدن تبعید شدگان [[اورشلیم]] در بابل و بازگشت ایشان به سرزمینشان در پی حمایت‌های [[پادشاهان]] هخامنشی،<ref>تاریخ ایران باستان، ج ۱، ص ۳۷۷، ۳۸۲؛ کتاب مقدس، دوم پادشاهان ۲۵: ۲۲ ـ ۲۳؛ عزرا: ۱ - ۸؛ نحمیا ۲: ۶ ـ ۷.</ref> از [[ادله]] یاد شده است. با [[ظهور]] [[دولت]] کلده در بابل و [[اتحاد]] با مادها، [[نینوا]]، پایتخت آشور [[سقوط]] کرد <ref>تاریخ ایران باستان، ج ۱، ص ۱۸۸ ـ ۱۹۴؛ نبوخذ نصرالثانی، ص ۴۱، ۴۶، ۴۹.</ref> و قلمرو آشوریان میان آنها تقسیم شد. بخش بزرگی از آن شامل بین‌النهرین جنوبی و [[سوریه]] و [[فلسطین]] سهم دولت کلده گشت.<ref>تاریخ ایران باستان، ج ۱، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۴؛ تاریخ بابل از تأسیس، ص ۲۶۶.</ref> بخت‌نصر، فرزند نبوپلسر (بنیانگذار دولت کلده) در آخرین سال [[سلطنت]] [[پدر]] اولین [[لشکرکشی]] خود را به سوی کَرکَمیش (قَرقَمیش) واقع بر کرانه غربی بخش شمالی [[فرات]] انجام داد؛<ref>۳. Judaica, Vol. ۱۲ , P. ۹۱۳.</ref> چه [[فرعون]] نِخو (نکو) بااستفاده از [[ناتوانی]] آشور و اشتغال بابل به محاصره نینوا، داخل [[شامات]] شده و تا کَرکَمیش پیش رفته بود.<ref>تاریخ ایران باستان، ج ۱، ص ۱۹۱ ـ ۱۹۳؛ نبوخذ نصر الثانی، ص ۵۱ ـ ۵۲.</ref>[[سپاه]] [[مصر]] در پیش‌روی به سوی [[شرق]] با مقابله سپاه کوچکی به [[فرماندهی]] یوشیا، [[پادشاه]] یهودیه روبه‌رو شد که پس از کشته شدن یوشیا <ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۳: ۲۹.</ref> و [[تعیین]] یَهویاقیم (یهویاکیم) به [[جانشینی]] وی از سوی فرعون نخو،<ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۳: ۳۴.</ref> مسیر خود را به سوی کرکمیش ادامه داد؛ اما در [[جنگ]] با بخت‌نصر [[شکست]] [[سختی]] خورد و تا [[شهر]] حَمات در سوریه یا دلتای [[رود نیل]] عقب‌نشینی کرد <ref>Judaica, Vol.۱۲,P.۹۱۳؛ نبوخذ نصرالثانی، ص ۵۲، ۵۹؛ تاریخ بابل از تأسیس، ص ۲۶۶.</ref> و تمام [[سرزمین]] حَتّی ([[سوریه]]، [[فلسطین]]، [[شرق]] [[اردن]] و ساحل شرقی مدیترانه) به دست [[دولت]] [[بابل]] افتاد.<ref>نبوخذ نصر الثانی، ص ۶۲.</ref>بخت‌نصر در اولین سال [[حکومت]] خود بار دیگر به سوی سرزمین حَتّی حرکت کرد و بدون هیچ‌گونه معارضه قابل توجهی، [[سلطه]] خود را بر تمام حکومت‌های آن منطقه از جمله یهودیه به [[پادشاهی]] یهویاقیم تثبیت کرد و [[خراج]] سنگینی از ایشان گرفت.<ref> نبوخذ نصر الثانی،، ص۶۱، ۶۳ـ۶۴. Jucaica, Vol.۱۲, ۹۱۳</ref> در همین [[زمان]] (به [[روایت]] [[عهد عتیق]]، [[سال]]<ref>قاموس کتاب مقدس، ص ۳۶۶.</ref> گروگان‌هایی را از یهودیه با خود به بابل برد که احتمالاً [[دانیال]] [[نبی]] جزو ایشان بوده است.<ref>بابل تاریخ مصور، ص ۱۹۶.</ref> در سال ۶۰۱ ق. م. به [[مصر]] [[حمله]] کرد و از [[جنگ]] [[سختی]] که درگرفت، سرانجامی [[قطعی]] حاصل نشد و به هر دو طرف صدمات سختی وارد آمد.<ref> نبوخذ نصرالثانی، ص ۶۴ ـ ۶۵.Judaica, vol. ۱۲ , P. ۹۱۳</ref> در سال ۵۹۹ ق. م. به قصد سرکوبی [[قبایل]] [[عربی]] که در مرزهای جنوبی دولت کلده میان [[عراق]] تا [[شام]] [[آشوب]] کرده بودند، دوباره به سرزمین حتّی [[لشکر]] کشید و این قبایل را که در [[کتاب مقدس]] از آنها به نام "قیدار" و "حاصور" یاد شده <ref>کتاب مقدس، ارمیا، ۴۹: ۲۸.</ref> [[سرکوب]] کرده، [[چارپایان]] و بتهایشان را به [[غنیمت]] برد.<ref>نبوخذ نصر الثانی، ص ۶۶.</ref> در سال بعد [[اقدام]] به محاصره [[اورشلیم]] کرد، زیرا یَهویاقیم دو سال از پرداخت باج [[امتناع]] ورزیده بود.<ref>نبوخذ نصر الثانی، ص ۶۷.</ref>یَهویاقیم قبل از رسیدن [[سپاه]] بابل یا در زمان محاصره درگذشت و پسرش یهویاکین به پادشاهی رسید.<ref> تاریخ ایران باستان، ج ۱، ص ۱۹۲.</ref> اورشلیم در سال ۵۹۵ ق. م. [[فتح]] شد و یهویاکین به همراه [[خانواده]] سلطنتی و شماری از ساکنان [[شهر]] (از جمله [[حزقیال نبی]])<ref>قاموس کتاب مقدس، ص ۳۲۰.</ref> به [[بابل]] [[تبعید]] شدند؛ ولی [[شهر]] ویران نشد.<ref>نبوخذ نصر الثانی، ص ۶۷ ـ ۶۹.</ref> بخت‌نصر پس از [[پادشاه]] ساختن صِدقیا، عموی یهویاکین و [[تعهد]] از وی مبنی بر عدم [[شورش]] <ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۴: ۱۷.</ref> و همچنین دریافت خراجی سنگین <ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۴: ۱۳؛ Judaica, Vol. ۱۲, P. ۹۱۳.</ref> به بابل بازگشت. سِفْر [[پادشاهان]] شمار اسیرشدگان این [[حمله]] را ۱۰۰۰۰ نفر از [[فرماندهان]]، [[سربازان]]، صنعتگران و آهنگران شمرده،<ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۴: ۱۳؛ Judaica, Vol. ۱۲, P. ۹۱۳.</ref> حال آنکه در سِفْر [[ارمیا]] این تعداد ۳۰۲۳ نفر بیان شده است.<ref> کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۵۲: ۲۸.</ref> بخت‌نصر در سال ۵۸۹ ق. م. برای بار دوم [[اورشلیم]] را به محاصره درآورد،<ref>نبوخذ نصر الثانی، ص ۷۲؛ Judaica, Vol. ۱۲, P. ۹۱۳.</ref> زیرا صدقیا پس از ۹ سال [[تبعیت]] از بابل در پی بی‌توجهی بخت‌نصر به قلمرو غربی خود به سبب اشتغال در [[جنگ]] با عیلامیها و فرو نشاندن [[آشوب]] در [[ارتش]] خود، [[دست]] به شورش زده، ادعای [[استقلال]] کرده بود.<ref>نبوخذ نصر الثانی، ص ۶۹ ـ ۷۰.</ref> شورش وی بی‌شک از [[حمایت]] و [[تشویق]] [[فرعون]] [[مصر]] برخوردار بود.<ref>نبوخذ نصر الثانی، ص ۷۱.</ref> [[سپاه]] بابل در سال ۵۸۶ یا ۵۸۷ با ویران ساختن دیوارهای [[دفاعی]]، [[شهر]] را اشغال کرد.<ref>تاریخ ایران باستان، ص ۱۹۳؛.Judaica , Vol. ۱۲ , P. ۹۱۳</ref> در این حمله صدقیا [[اسیر]] و [[کور]] شد و اشراف و بزرگان [[یهود]] کشته شدند، [[قصر]]پادشاه و هیکل [[سلیمان]] به [[آتش]] کشیده شد، ساکنان شهر به بابل تبعید شدند، ظروف و وسایل قیمتی [[معبد]] به تاراج رفت و <ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۵.</ref> [[تابوت]] [[میثاق]] <ref>تاریخ جامع ادیان، ص ۵۲۷.</ref> و متن [[تورات]] <ref>جامع البیان، مج ۹، ج ۱۵، ص ۵۶؛ البدء والتاریخ، ج ۳، ص ۱۱۵ ـ ۱۱۶؛ کورش کبیر، ص ۲۱۶.</ref> به کلی از میان رفت. طبق [[روایت]] سِفر دوم پادشاهان، همه [[شهروندان]]، جز تهیدستان به بابل تبعید شدند.<ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۲۵: ۱۱ ـ ۱۲.</ref> این افراد در سِفْر [[ارمیا]] ۸۳۲ نفر بیان شده‌اند <ref> ارمیا، ۵۲: ۲۹.</ref> که با توجه به کشته شدن شمار فراوانی از [[مردم]] در جریان محاصره در پی شیوع [[گرسنگی]] و بیماریهای واگیردار و فرار گروهی از اهالی [[شهر]] هنگام عقب‌نشینی [[سپاه]] [[بابل]] بر اثر پیشروی [[ارتش]] [[مصر]] برای کمک به [[اورشلیم]] و همچنین [[کشتار]] [[یهودیان]] پس از اشغال شهر به دست [[سربازان]] بابلی، چندان ناسازگار با گزارش نخست به نظر نمی‌رسد.<ref>نبوخذ نصر الثانی، ص ۸۲.</ref> در تمام این دوران، [[انبیای بنی اسرائیل]] به خصوص ارمیا، با زبانی تلخ به بیان [[گناهان]] [[قوم یهود]] پرداخته، آنان را از [[عذاب]] دردناک [[الهی]] [[بیم]] می‌دادند. ارمیا بابل را تازیانه عذابی در دست [[خداوند]].<ref> کتاب مقدس، ارمیا، ۴: ۵ - ۱۰؛ ۶: ۱ - ۹، ۲۲ - ۲۷؛ ۱۵: ۱ ـ ۹ و....</ref> و تنها [[راه]] [[نجات]] را در [[تسلیم شدن]] می‌دانست.<ref>کتاب مقدس، ارمیا، ۲۷: ۶ - ۸، ۱۷؛ ۳۸: ۱۷ ـ ۱۸.</ref> (ارمیا) [[تبعید]] شدگان در بابل از [[آزادی]] و [[رفاه]] خوبی برخوردار شدند و پس از مدتی [[مکنت]] بسیار یافتند.<ref> تاریخ جامع ادیان، ص ۵۲۷ ـ ۵۲۸؛ تاریخ تمدن، ج ۱، ص ۳۷۸.</ref>


بخت‌نصر پس از ساختن باغهای معلق و قصرها و [[معابد]] بسیار و دیوارهای [[عظیم]] [[دفاعی]]،<ref>نبوخذنصرالثانی، ص ۹۹، ۱۱۰؛ تاریخ هرودت، ج ۱، ص ۱۷۸ ـ ۱۷۹، ۲۶۰ - ۲۶۳.</ref> در سال ۵۶۲ ق. م. درگذشت.<ref>بابل تاریخ مصور، ص ۱۹۹.</ref> در حدود دو دهه بعد با [[ظهور]] کورش هخامنشی و [[سقوط]] بابل <ref>تاریخ تمدن، ج ۱، ص ۱۴۰.</ref> زمینه بازگشت یهودیان که به [[زندگی]] در بابل خو گرفته بودند، فراهم آمد.<ref> تاریخ تمدن، ج ۱، ص ۳۸۱.</ref> همچنین گروهی بخت‌نصر را نواده<ref>جامع‌البیان، مج ۳، ج ۳، ص ۴۷؛ مج ۹، ج ۱۵، ص ۳۲؛ روض الجنان، ج ۱۲، ص ۱۷۴.</ref> یا کاتب <ref>تاریخ طبری، ج ۱، ص ۳۱۴؛ الکامل، ج ۱، ص ۲۵۶.</ref> سنحاریب آشوری دانسته‌اند که در [[حمله]] به [[بیت المقدس]]، [[فرشته]] [[خداوند]] همه [[سپاه]] ایشان را به غیر از خود سنحاریب، بخت‌نصر و چند نفر دیگر نابود می‌کند. این داستان شباهت فراوانی به گزارش [[عهد عتیق]] دارد.<ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۱۹: ۳۵ ـ ۳۶.</ref> تنها [[راویان]] [[اسلامی]] [[اخبار]]، بخت‌نصر را با [[ابتکار]] خود به آن افزوده‌اند. طبق این گزارش بخت‌نصر پس از به [[قدرت]] رسیدن [[منتظر]] می‌ماند تا [[گناهان]] در بین [[بنی اسرائیل]] فزونی یافته، خدای ایشان دست از حمایتشان بردارد و پس از حمله به بیت المقدس، جمع فراوانی از [[یهودیان]] را که شمار آنان ۰۰۰ / ۷۰ نفر بیان شده، به [[قتل]] می‌رساند،<ref> مجمع‌البیان، ج ۶، ص ۶۱۶؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج ۳، ص ۲۸.</ref> به طوری که دیگر کسی از حافظان [[تورات]] باقی نمی‌ماند.<ref>تفسیر ابن‌کثیر، ج ۳، ص ۲۸.</ref> [[مسجد الاقصی]] را نیز ویران کرده، از خاکروبه پر می‌سازد <ref>جامع‌البیان، مج ۳، ج ۳، ص ۴۸؛ البدایة والنهایه، ج ۲، ص ۳۰.</ref> و تورات نیز به [[آتش]] کشیده شده، از بین می‌رود.<ref> تاریخ طبری، ج ۱، ص ۳۲۵؛ جامع‌البیان، مج ۹، ج۱۵، ص۵۶؛ البدءوالتاریخ، ج۳، ص۱۱۵ ـ ۱۱۶.</ref> سپس بسیاری از بازماندگان را به [[اسارت]] [[برده]]، اندکی را نیز در آن مکان وا می‌نهد.<ref>جامع‌البیان، مج ۹، ج ۱۵، ص ۵۶؛ البدایة والنهایه، ج ۲، ص ۳۰.</ref> وی در اواخر [[عمر]] بر اثر گناهان بسیار به صورت حیوانی [[مسخ]] <ref>تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۶۶؛ الکامل، ج ۱، ص ۲۶۷.</ref> یا دیوانه شده، خود را گاو می‌پندارد.<ref> اعلام القرآن، ص ۹۶۸.</ref> در سِفْر [[دانیال]] نیز به دیوانه شدن وی اشاره شده است.<ref>کتاب مقدس، دانیال، ۴: ۳۰ - ۳۲.</ref> برخی نیز سرانجام وی را پس از دوره‌ای مسخ، [[بخشش]] از سوی خداوند و بازگشت به [[هیئت]] [[انسانی]] ذکر کرده‌اند<ref>تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۶۶؛ الکامل، ج ۱، ص ۲۶۷.</ref>.<ref>[[محمد جواد معموری|معموری، محمد جواد]]، [[ بُخْتُ نُصَر (مقاله)|مقاله " بُخْتُ نُصَر"]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>
بخت‌نصر پس از ساختن باغهای معلق و قصرها و [[معابد]] بسیار و دیوارهای [[عظیم]] [[دفاعی]]،<ref>نبوخذنصرالثانی، ص ۹۹، ۱۱۰؛ تاریخ هرودت، ج ۱، ص ۱۷۸ ـ ۱۷۹، ۲۶۰ - ۲۶۳.</ref> در سال ۵۶۲ ق. م. درگذشت.<ref>بابل تاریخ مصور، ص ۱۹۹.</ref> در حدود دو دهه بعد با [[ظهور]] کورش هخامنشی و [[سقوط]] بابل <ref>تاریخ تمدن، ج ۱، ص ۱۴۰.</ref> زمینه بازگشت یهودیان که به [[زندگی]] در بابل خو گرفته بودند، فراهم آمد.<ref> تاریخ تمدن، ج ۱، ص ۳۸۱.</ref> همچنین گروهی بخت‌نصر را نواده<ref>جامع‌البیان، مج ۳، ج ۳، ص ۴۷؛ مج ۹، ج ۱۵، ص ۳۲؛ روض الجنان، ج ۱۲، ص ۱۷۴.</ref> یا کاتب <ref>تاریخ طبری، ج ۱، ص ۳۱۴؛ الکامل، ج ۱، ص ۲۵۶.</ref> سنحاریب آشوری دانسته‌اند که در [[حمله]] به [[بیت المقدس]]، [[فرشته]] [[خداوند]] همه [[سپاه]] ایشان را به غیر از خود سنحاریب، بخت‌نصر و چند نفر دیگر نابود می‌کند. این داستان شباهت فراوانی به گزارش [[عهد عتیق]] دارد.<ref>کتاب مقدس، دوم پادشاهان، ۱۹: ۳۵ ـ ۳۶.</ref> تنها [[راویان]] [[اسلامی]] [[اخبار]]، بخت‌نصر را با [[ابتکار]] خود به آن افزوده‌اند. طبق این گزارش بخت‌نصر پس از به [[قدرت]] رسیدن [[منتظر]] می‌ماند تا [[گناهان]] در بین [[بنی اسرائیل]] فزونی یافته، خدای ایشان دست از حمایتشان بردارد و پس از حمله به بیت المقدس، جمع فراوانی از [[یهودیان]] را که شمار آنان ۰۰۰ / ۷۰ نفر بیان شده، به [[قتل]] می‌رساند،<ref> مجمع‌البیان، ج ۶، ص ۶۱۶؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج ۳، ص ۲۸.</ref> به طوری که دیگر کسی از حافظان [[تورات]] باقی نمی‌ماند.<ref>تفسیر ابن‌کثیر، ج ۳، ص ۲۸.</ref> [[مسجد الاقصی]] را نیز ویران کرده، از خاکروبه پر می‌سازد <ref>جامع‌البیان، مج ۳، ج ۳، ص ۴۸؛ البدایة والنهایه، ج ۲، ص ۳۰.</ref> و تورات نیز به [[آتش]] کشیده شده، از بین می‌رود.<ref> تاریخ طبری، ج ۱، ص ۳۲۵؛ جامع‌البیان، مج ۹، ج۱۵، ص۵۶؛ البدءوالتاریخ، ج۳، ص۱۱۵ ـ ۱۱۶.</ref> سپس بسیاری از بازماندگان را به [[اسارت]] برده، اندکی را نیز در آن مکان وا می‌نهد.<ref>جامع‌البیان، مج ۹، ج ۱۵، ص ۵۶؛ البدایة والنهایه، ج ۲، ص ۳۰.</ref> وی در اواخر [[عمر]] بر اثر گناهان بسیار به صورت حیوانی [[مسخ]] <ref>تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۶۶؛ الکامل، ج ۱، ص ۲۶۷.</ref> یا دیوانه شده، خود را گاو می‌پندارد.<ref> اعلام القرآن، ص ۹۶۸.</ref> در سِفْر [[دانیال]] نیز به دیوانه شدن وی اشاره شده است.<ref>کتاب مقدس، دانیال، ۴: ۳۰ - ۳۲.</ref> برخی نیز سرانجام وی را پس از دوره‌ای مسخ، [[بخشش]] از سوی خداوند و بازگشت به [[هیئت]] [[انسانی]] ذکر کرده‌اند<ref>تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۶۶؛ الکامل، ج ۱، ص ۲۶۷.</ref>.<ref>[[محمد جواد معموری|معموری، محمد جواد]]، [[ بُخْتُ نُصَر (مقاله)|مقاله " بُخْتُ نُصَر"]]، [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۵ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]]، ج۵.</ref>


==[[بخت]] [[نصر]] در [[قرآن]]==
==[[بخت]] [[نصر]] در [[قرآن]]==
خط ۲۴: خط ۲۴:
پس از [[حمله]] [[جالوت]] و به تصریح آیات در ورود مهاجمان به [[مسجدالاقصی]] و همچنین [[ناتوانی]] سنحاریب در [[فتح]] [[بیت‌المقدس]]، چندان [[وجیه]] نمی‌نماید، مگر آنکه اطلاق مسجد را بر تمام [[ارض]] [[مقدس]] روا بداریم.<ref>مجمع البیان، ج ۶، ص ۶۱۶؛ المیزان، ج ۱۳، ص ۴۲.</ref> احتمال تطبیق حمله انطیاکوس، [[پادشاهان]] [[ملوک الطوایف]] [[بابل]] یا امپراطور [[روم]] بر آیات مورد نظر نیز با توجه به تعبیر {{متن قرآن|وَقَضَيْنَا}} که بیان از پیغام‌رسانی [[وحیانی]] و [[قطعی]] به [[بنی‌اسرائیل]] در کتاب مقدس می‌کند <ref>التفسیر الکبیر، ج ۷، ص ۲۹۹؛ المیزان، ج ۱۳، ص ۳۸.</ref> و عدم اشاره صریح به چنین حملاتی در [[عهد عتیق]] [[تضعیف]] می‌شود. احتمالاً گروهی از [[مفسران]] نخستین بر همین اساس و با توجه به وجود پیش‌گویی‌ها و گزارش‌های بسیار درباره حمله بخت‌نصر و بابلیان در عهد عتیق به خصوص دو سِفْر [[ارمیا]] و [[اشعیا]] و همچنین [[ظهور]] آیات سوره اسراء بر [[وحدت]] فاعل هر دو حمله، بخت‌نصر را مهاجم در هر دو رویداد پنداشته‌اند؛<ref> تفسیر مجاهد، ج ۱، ص ۳۵۷ ـ ۳۵۸؛ المعارف، ص ۴۷؛ بحارالانوار، ج ۱۴، ص ۳۶۴ ـ ۳۶۵.</ref> اما فاصله اندک میان دو حمله بخت‌نصر با توجه به گزارش [[قرآن]] از بازگشت [[قدرت]] و [[مکنت]] [[یهودیان]] [[پذیرش]] این سخن را دشوار می‌سازد. بسیاری نیز حمله دوم را به دست وی و در پی [[قتل]] [[یحیی]] دانسته‌اند،<ref> مجمع البیان، ج ۶، ص ۶۱۷؛ زادالمسیر، ج ۵، ص ۹؛ بحارالانوار، ج ۱۴، ص ۳۵۵.</ref> با آنکه قتل یحیی حدود ۶۰۰ سال پس از بخت‌نصر و در دوره زندگانی [[حضرت مسیح]] رخ داده است.<ref> آثار الباقیه، ص ۴۶۶؛ روح المعانی، مج ۹، ج ۱۵، ص ۳۰؛ قاموس کتاب مقدس، ص ۹۶۵.</ref> این [[اشتباه]] [[تاریخی]] احتمالاً بر اثر تشابه بخش‌هایی از داستان [[حمله]] بخت‌نصر با ماجرای حملات وسپاسیانوس و فرزندش تیتوس رومی پس از میلاد [[مسیح]] و [[قتل]] [[یحیی]]، در منابع [[یهودی]] برای این دسته از [[مفسران]] [[اسلامی]] رخ داده است.<ref>Judaica,Vol. ۱۲ P. ۹۱۴,۹۱۵؛ آثارالباقیه، ص ۴۶۶.</ref> نشانه‌های دیگری نیز از اشتباه گرفتن وسپاسیانوس و بخت‌نصر در [[منابع اسلامی]] به چشم می‌خورد.<ref> Judaica, vol. ۱۲. p. ۹۱۷ Britanica: Vespasian تفسیر قمی، ج ۱، ص ۱۱۴ ـ ۱۱۵؛ تاریخ طبری، ج ۱، ص ۳۱۹ ـ ۳۲۰.</ref>
پس از [[حمله]] [[جالوت]] و به تصریح آیات در ورود مهاجمان به [[مسجدالاقصی]] و همچنین [[ناتوانی]] سنحاریب در [[فتح]] [[بیت‌المقدس]]، چندان [[وجیه]] نمی‌نماید، مگر آنکه اطلاق مسجد را بر تمام [[ارض]] [[مقدس]] روا بداریم.<ref>مجمع البیان، ج ۶، ص ۶۱۶؛ المیزان، ج ۱۳، ص ۴۲.</ref> احتمال تطبیق حمله انطیاکوس، [[پادشاهان]] [[ملوک الطوایف]] [[بابل]] یا امپراطور [[روم]] بر آیات مورد نظر نیز با توجه به تعبیر {{متن قرآن|وَقَضَيْنَا}} که بیان از پیغام‌رسانی [[وحیانی]] و [[قطعی]] به [[بنی‌اسرائیل]] در کتاب مقدس می‌کند <ref>التفسیر الکبیر، ج ۷، ص ۲۹۹؛ المیزان، ج ۱۳، ص ۳۸.</ref> و عدم اشاره صریح به چنین حملاتی در [[عهد عتیق]] [[تضعیف]] می‌شود. احتمالاً گروهی از [[مفسران]] نخستین بر همین اساس و با توجه به وجود پیش‌گویی‌ها و گزارش‌های بسیار درباره حمله بخت‌نصر و بابلیان در عهد عتیق به خصوص دو سِفْر [[ارمیا]] و [[اشعیا]] و همچنین [[ظهور]] آیات سوره اسراء بر [[وحدت]] فاعل هر دو حمله، بخت‌نصر را مهاجم در هر دو رویداد پنداشته‌اند؛<ref> تفسیر مجاهد، ج ۱، ص ۳۵۷ ـ ۳۵۸؛ المعارف، ص ۴۷؛ بحارالانوار، ج ۱۴، ص ۳۶۴ ـ ۳۶۵.</ref> اما فاصله اندک میان دو حمله بخت‌نصر با توجه به گزارش [[قرآن]] از بازگشت [[قدرت]] و [[مکنت]] [[یهودیان]] [[پذیرش]] این سخن را دشوار می‌سازد. بسیاری نیز حمله دوم را به دست وی و در پی [[قتل]] [[یحیی]] دانسته‌اند،<ref> مجمع البیان، ج ۶، ص ۶۱۷؛ زادالمسیر، ج ۵، ص ۹؛ بحارالانوار، ج ۱۴، ص ۳۵۵.</ref> با آنکه قتل یحیی حدود ۶۰۰ سال پس از بخت‌نصر و در دوره زندگانی [[حضرت مسیح]] رخ داده است.<ref> آثار الباقیه، ص ۴۶۶؛ روح المعانی، مج ۹، ج ۱۵، ص ۳۰؛ قاموس کتاب مقدس، ص ۹۶۵.</ref> این [[اشتباه]] [[تاریخی]] احتمالاً بر اثر تشابه بخش‌هایی از داستان [[حمله]] بخت‌نصر با ماجرای حملات وسپاسیانوس و فرزندش تیتوس رومی پس از میلاد [[مسیح]] و [[قتل]] [[یحیی]]، در منابع [[یهودی]] برای این دسته از [[مفسران]] [[اسلامی]] رخ داده است.<ref>Judaica,Vol. ۱۲ P. ۹۱۴,۹۱۵؛ آثارالباقیه، ص ۴۶۶.</ref> نشانه‌های دیگری نیز از اشتباه گرفتن وسپاسیانوس و بخت‌نصر در [[منابع اسلامی]] به چشم می‌خورد.<ref> Judaica, vol. ۱۲. p. ۹۱۷ Britanica: Vespasian تفسیر قمی، ج ۱، ص ۱۱۴ ـ ۱۱۵؛ تاریخ طبری، ج ۱، ص ۳۱۹ ـ ۳۲۰.</ref>


[[طغیان]] [[بنی‌اسرائیل]] در حمله بخت‌نصر می‌تواند در [[مخالفت]] با [[احکام]] [[تورات]]، رواج [[فساد]]، قتل [[اشعیا]] ـ بنا به [[روایت]] برخی اسفار غیر مشهور [[عهد عتیق]] <ref> قاموس کتاب مقدس، اشعیا، ص ۷۱.</ref> و برخی مفسران اسلامی ـ و [[حبس]] [[ارمیا]] باشد. برخی مفسران از قتل ارمیا نیز در زمره عصیانهای [[بنی اسرائیل]] نام [[برده]] و حمله بخت‌نصر را در پی آن شمرده‌اند که با گزارشهای عهد عتیق <ref>کتاب مقدس، ارمیا، ۳۹: ۱۱ - ۱۳.</ref> و دیگر [[روایات اسلامی]] سازگار نیست.<ref>جامع‌البیان، مج ۳، ج ۳، ص ۴۸؛ البدایة والنهایه، ج ۲، ص ۳۱.</ref> برخی نیز حمله بخت‌نصر را در پی قتل [[زکریا]] دانسته‌اند که طبق گزارش عهد عتیق متأخر از بخت‌نصر می‌زیسته و اشاره‌ای به قتل وی نیز نشده است.<ref>البدء والتاریخ، ج ۳، ص ۱۱۸؛ قاموس کتاب مقدس، ص ۴۴۳ ـ ۴۴۴.</ref> در عین حال نظر بیرونی و ابن‌خلدون در [[تطبیق]] حمله دوم برتیتوس رومی در میان مفسران معاصر از [[اقبال]] بیشتری برخوردار گشته<ref>التحریر والتنویر، ج ۱۳، ص ۲۹، ۳۸؛ المیزان، ج ۱۳، ص ۴۵.</ref> که از [[تأیید]] گزارش‌های تاریخی و حکایات اسفار عهد عتیق تهی نبوده است و به رغم برخی تأملات درباره [[وحدت]] فاعل هر دو حمله با گزارش [[قرآن]] نیز چندان ناسازگار نمی‌نماید. تقارن دو حمله بزرگ مورد نظر قرآن با دو بار ویرانی کامل [[اورشلیم]] در [[تاریخ]] [[یهود]] (بار اول در ۵۳۸ ق. م. به دست بخت‌نصر و بار دوم در ۷۰ م. به دست تیتوس رومی)<ref>مقارنة الادیان، ج ۱، ص ۹۳ ـ ۹۵.</ref>نیز این قول را تقویت می‌کند. وجود اشاره‌هایی در [[کتاب مقدس]] همچون رؤیای [[دانیال]] مبنی بر ویرانی [[اورشلیم]] بر اثر [[جنگ]] [[پس از ظهور]] [[مسیح]]،<ref>کتاب مقدس، دانیال، ۹: ۲۵ ـ ۲۷.</ref> هشدارهای ملاکی ([[آخرین پیامبر]] نگارنده اسفار [[عهد عتیق]] در حدود ۴۱۶ ق. م.)<ref>قاموس کتاب مقدس، ص ۸۳۰ ـ ۸۳۱.</ref> مبنی بر آمدن [[خداوند]] و [[انتقام]] از بدکاران و [[ستمکاران]]<ref>کتاب مقدس، ملاکی، ۳: ۱ ـ ۶.</ref> و همچنین پیشگویی‌های [[عیسی]] از ویرانی دوباره [[بیت‌المقدس]] <ref>مرقس، ۱۳: ۱ ـ ۷.</ref> نیز می‌تواند مؤیدی دیگر بر وقوع [[حمله]] دوم به دست تیتوس باشد. البته حمله انطیاکوس سلوکی نیز پس از دوره [[پیامبری]] ملاکی رخ داده که ویران نشدن اورشلیم در این حمله احتمال [[تطبیق]] آن را بر [[آیات]] [[سوره اسراء]] [[تضعیف]] می‌کند. گروهی دیگر از معاصران نیز دو رویداد مورد نظر [[قرآن]] را بر دو دوره [[تاریخی]] ـ پیش از میلاد در جریان حملات بخت‌نصر و سارگن و پس از میلاد در جریان حملات [[رومیان]] ـ و نه بر دو حمله خاص تطبیق کرده‌اند.<ref>التحریر و التنویر، ج ۱۳، ص ۲۹؛ مقارنة الادیان، ج ۱، ص ۹۱، ۹۴ ـ ۹۵.</ref> به هر روی برخی تعابیر در آیات سوره اسراء، تطبیق مهاجمان را بر امثال بخت‌نصر و تیتوس دشوار می‌سازد؛ تعبیر {{متن قرآن|بَعَثْنَا عَلَيْكُمْ عِبَادًا لَنَا}}<ref>«و چون وعده نخست (از) آن دو (تباهی) فرا رسد بندگانی سخت جنگاور را که داریم بر شما برمی‌انگیزیم که درون خانه‌ها را جست و جو می‌کنند و (این) وعده‌ای انجام یافتنی است» سوره اسراء، آیه ۵.</ref> که از نوعی [[ظهور]] در [[ایمان]] و [[دین‌داری]] مهاجمان تهی نیست، برخی [[مفسران]] را به این اظهار نظر واداشته که در صورت نبود قرینه‌ای [[قطعی]]، گریزی از [[حکم]] به ایمان ایشان نیست،<ref>نمونه، ج ۱۲، ص ۳۱ ـ ۳۲.</ref> با این حال تلاشی از سوی این دسته مفسران برای یافتن فردی [[مؤمن]] که به [[بیت المقدس]] [[هجوم]] [[برده]] باشد، صورت نگرفته است.<ref>تاریخ تمدن، ج ۱، ص ۲۸۴.</ref> البته واژه "[[بعث]]" که [[ظهور]] در [[مأموریت]] یافتن آنان در [[حمله]] به [[بیت‌المقدس]] دارد،<ref>الفرقان، ج ۱۵، ص ۴۰؛ الصحیح من سیره، ج ۳، ص ۳۹.</ref> در مورد امور صرفا [[تکوینی]] نیز به کار رفته <ref>التحریر والتنویر، ج ۱۳، ص ۳۰؛ المیزان، ج ۱۳، ص ۳۹.</ref> و در نتیجه ظهور چندان روشنی در [[خداپرستی]] و [[ایمان]] ایشان ندارد. احتمالاً تلاش برخی [[مفسران]] برای [[تفسیر]] {{متن قرآن|بَعَثْنَا}} به [[تمکین]] و رفع موانع<ref>مجمع‌البیان، ج ۶، ص ۶۱۵؛ روض الجنان، ج ۱۲، ص ۱۶۲.</ref> در برابر معنای مشهور ایجاد [[انگیزه]] و مأموریت دادن<ref> التفسیرالکبیر، ج ۲۰، ص ۱۵۵ ـ ۱۵۷.</ref> از همین روی بوده است؛ اما ترکیب {{متن قرآن|عِبَادًا لَنَا}} با توجه به تعابیر مشابه آن در [[قرآن]] همچون {{متن قرآن|عَبْدِنَا}} و {{متن قرآن|عِبَادِنَا}} که در غیر از موارد مثبت به کار نرفته‌اند، ظهور نسبتا روشنی در ایمان مهاجمان دارد،<ref> الصحیح من سیره، ج ۳، ص ۳۸ ـ ۳۹؛ المیزان، ج ۱۳، ص ۳۹ ـ ۴۰؛ من وحی القرآن، ج ۱۴، ص ۳۴.</ref> با این حال در ادامه [[آیات]] از ورود مهاجمان به [[مسجدالاقصی]] یاد شده که در کنار برخی [[روایات تفسیری]] <ref>علل الشرایع، ج ۲، ص ۳۱۹.</ref> به [[هتک حرمت]] آن مکان [[مقدس]] اشاره دارد.<ref> فی ظلال‌القرآن، ج ۴، ص ۲۲۱۴؛ المیزان، ج ۱۳، ص ۴۲.</ref> در این صورت می‌توان قرینه‌ای بر رفع ظهور {{متن قرآن|عِبَادًا لَنَا}} یافت، گذشته از این، تعبیر {{متن قرآن|ثُمَّ رَدَدْنَا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ}}<ref>«سپس پیروزی بر آنان را دوباره بهره شما می‌کنیم و با دارایی‌ها و پسران به شما یاری می‌رسانیم و شمار شما را افزون‌تر می‌گردانیم» سوره اسراء، آیه ۶.</ref> نیز که به [[تسلط]] یافتن [[بنی‌اسرائیل]] اشاره دارد، یافتن مصداقی برای مهاجمان را بیش از پیش دشوار می‌سازد، زیرا هرچند صدقیا بر بخت‌نصر شورید؛ ولی بر وی [[سلطه]] نیافت. البته احتمال تسلط یافتن گروهی دیگر (هخامنشیان) بر بابلیان و سود جستن بنی‌اسرائیل از آن با توجه به ترکیب {{متن قرآن|لَكُمُ الْكَرَّةَ}} نیز منتفی نیست.<ref>المیزان، ج ۱۳، ص ۴۵.</ref> بر اثر همین ابهام‌ها، گروهی دیگر از مفسران معاصر با تأکید بر ظهور آیات در ایمان و [[وحدت]] مهاجمان و همچنین [[تکیه]] بر تعبیر {{متن قرآن|وَلَتَعْلُنَّ عُلُوًّا كَبِيرًا }} که اشاره به [[استکبار]] و عصیانی جهانی دارد و عدم سابقه عصیانی [[جهان شمول]] از ایشان وقوع هر دو رویداد را در [[زمان]] گذشته به طور کلی [[انکار]] کرده و از دو بار [[افساد]] ایشان و سرکوبی آنان در [[آینده]] به دست [[مسلمانان]] خبر داده‌اند.<ref> الصحیح من سیره، ج ۳، ص ۴۷ - ۴۹؛ الفرقان، ج ۱۵، ص ۳۵.</ref> البته تعبیر {{متن قرآن|عَلَا فِي الْأَرْضِ}}<ref>«بی‌گمان فرعون در زمین (مصر) گردنکشی ورزید » سوره قصص، آیه ۴.</ref> در برخی [[آیات]] دیگر در طغیان‌های محلی نیز به کار رفته است.<ref> التفسیر الکبیر، ج ۷، ص ۲۹۹؛ التحریر والتنویر، ج ۱۳، ص ۳۰؛ المیزان، ج ۱۳، ص ۳۸.</ref> به جز آیات نخستین [[سوره اسراء]]، موارد دیگری نیز در [[قرآن]] اشاره به سرکوبی [[یهودیان]] و ویرانی [[بیت المقدس]] دارد.
[[طغیان]] [[بنی‌اسرائیل]] در حمله بخت‌نصر می‌تواند در [[مخالفت]] با [[احکام]] [[تورات]]، رواج [[فساد]]، قتل [[اشعیا]] ـ بنا به [[روایت]] برخی اسفار غیر مشهور [[عهد عتیق]] <ref> قاموس کتاب مقدس، اشعیا، ص ۷۱.</ref> و برخی مفسران اسلامی ـ و [[حبس]] [[ارمیا]] باشد. برخی مفسران از قتل ارمیا نیز در زمره عصیانهای [[بنی اسرائیل]] نام برده و حمله بخت‌نصر را در پی آن شمرده‌اند که با گزارشهای عهد عتیق <ref>کتاب مقدس، ارمیا، ۳۹: ۱۱ - ۱۳.</ref> و دیگر [[روایات اسلامی]] سازگار نیست.<ref>جامع‌البیان، مج ۳، ج ۳، ص ۴۸؛ البدایة والنهایه، ج ۲، ص ۳۱.</ref> برخی نیز حمله بخت‌نصر را در پی قتل [[زکریا]] دانسته‌اند که طبق گزارش عهد عتیق متأخر از بخت‌نصر می‌زیسته و اشاره‌ای به قتل وی نیز نشده است.<ref>البدء والتاریخ، ج ۳، ص ۱۱۸؛ قاموس کتاب مقدس، ص ۴۴۳ ـ ۴۴۴.</ref> در عین حال نظر بیرونی و ابن‌خلدون در [[تطبیق]] حمله دوم برتیتوس رومی در میان مفسران معاصر از [[اقبال]] بیشتری برخوردار گشته<ref>التحریر والتنویر، ج ۱۳، ص ۲۹، ۳۸؛ المیزان، ج ۱۳، ص ۴۵.</ref> که از [[تأیید]] گزارش‌های تاریخی و حکایات اسفار عهد عتیق تهی نبوده است و به رغم برخی تأملات درباره [[وحدت]] فاعل هر دو حمله با گزارش [[قرآن]] نیز چندان ناسازگار نمی‌نماید. تقارن دو حمله بزرگ مورد نظر قرآن با دو بار ویرانی کامل [[اورشلیم]] در [[تاریخ]] [[یهود]] (بار اول در ۵۳۸ ق. م. به دست بخت‌نصر و بار دوم در ۷۰ م. به دست تیتوس رومی)<ref>مقارنة الادیان، ج ۱، ص ۹۳ ـ ۹۵.</ref>نیز این قول را تقویت می‌کند. وجود اشاره‌هایی در [[کتاب مقدس]] همچون رؤیای [[دانیال]] مبنی بر ویرانی [[اورشلیم]] بر اثر [[جنگ]] [[پس از ظهور]] [[مسیح]]،<ref>کتاب مقدس، دانیال، ۹: ۲۵ ـ ۲۷.</ref> هشدارهای ملاکی ([[آخرین پیامبر]] نگارنده اسفار [[عهد عتیق]] در حدود ۴۱۶ ق. م.)<ref>قاموس کتاب مقدس، ص ۸۳۰ ـ ۸۳۱.</ref> مبنی بر آمدن [[خداوند]] و [[انتقام]] از بدکاران و [[ستمکاران]]<ref>کتاب مقدس، ملاکی، ۳: ۱ ـ ۶.</ref> و همچنین پیشگویی‌های [[عیسی]] از ویرانی دوباره [[بیت‌المقدس]] <ref>مرقس، ۱۳: ۱ ـ ۷.</ref> نیز می‌تواند مؤیدی دیگر بر وقوع [[حمله]] دوم به دست تیتوس باشد. البته حمله انطیاکوس سلوکی نیز پس از دوره [[پیامبری]] ملاکی رخ داده که ویران نشدن اورشلیم در این حمله احتمال [[تطبیق]] آن را بر [[آیات]] [[سوره اسراء]] [[تضعیف]] می‌کند. گروهی دیگر از معاصران نیز دو رویداد مورد نظر [[قرآن]] را بر دو دوره [[تاریخی]] ـ پیش از میلاد در جریان حملات بخت‌نصر و سارگن و پس از میلاد در جریان حملات [[رومیان]] ـ و نه بر دو حمله خاص تطبیق کرده‌اند.<ref>التحریر و التنویر، ج ۱۳، ص ۲۹؛ مقارنة الادیان، ج ۱، ص ۹۱، ۹۴ ـ ۹۵.</ref> به هر روی برخی تعابیر در آیات سوره اسراء، تطبیق مهاجمان را بر امثال بخت‌نصر و تیتوس دشوار می‌سازد؛ تعبیر {{متن قرآن|بَعَثْنَا عَلَيْكُمْ عِبَادًا لَنَا}}<ref>«و چون وعده نخست (از) آن دو (تباهی) فرا رسد بندگانی سخت جنگاور را که داریم بر شما برمی‌انگیزیم که درون خانه‌ها را جست و جو می‌کنند و (این) وعده‌ای انجام یافتنی است» سوره اسراء، آیه ۵.</ref> که از نوعی [[ظهور]] در [[ایمان]] و [[دین‌داری]] مهاجمان تهی نیست، برخی [[مفسران]] را به این اظهار نظر واداشته که در صورت نبود قرینه‌ای [[قطعی]]، گریزی از [[حکم]] به ایمان ایشان نیست،<ref>نمونه، ج ۱۲، ص ۳۱ ـ ۳۲.</ref> با این حال تلاشی از سوی این دسته مفسران برای یافتن فردی [[مؤمن]] که به [[بیت المقدس]] [[هجوم]] برده باشد، صورت نگرفته است.<ref>تاریخ تمدن، ج ۱، ص ۲۸۴.</ref> البته واژه "[[بعث]]" که [[ظهور]] در [[مأموریت]] یافتن آنان در [[حمله]] به [[بیت‌المقدس]] دارد،<ref>الفرقان، ج ۱۵، ص ۴۰؛ الصحیح من سیره، ج ۳، ص ۳۹.</ref> در مورد امور صرفا [[تکوینی]] نیز به کار رفته <ref>التحریر والتنویر، ج ۱۳، ص ۳۰؛ المیزان، ج ۱۳، ص ۳۹.</ref> و در نتیجه ظهور چندان روشنی در [[خداپرستی]] و [[ایمان]] ایشان ندارد. احتمالاً تلاش برخی [[مفسران]] برای [[تفسیر]] {{متن قرآن|بَعَثْنَا}} به [[تمکین]] و رفع موانع<ref>مجمع‌البیان، ج ۶، ص ۶۱۵؛ روض الجنان، ج ۱۲، ص ۱۶۲.</ref> در برابر معنای مشهور ایجاد [[انگیزه]] و مأموریت دادن<ref> التفسیرالکبیر، ج ۲۰، ص ۱۵۵ ـ ۱۵۷.</ref> از همین روی بوده است؛ اما ترکیب {{متن قرآن|عِبَادًا لَنَا}} با توجه به تعابیر مشابه آن در [[قرآن]] همچون {{متن قرآن|عَبْدِنَا}} و {{متن قرآن|عِبَادِنَا}} که در غیر از موارد مثبت به کار نرفته‌اند، ظهور نسبتا روشنی در ایمان مهاجمان دارد،<ref> الصحیح من سیره، ج ۳، ص ۳۸ ـ ۳۹؛ المیزان، ج ۱۳، ص ۳۹ ـ ۴۰؛ من وحی القرآن، ج ۱۴، ص ۳۴.</ref> با این حال در ادامه [[آیات]] از ورود مهاجمان به [[مسجدالاقصی]] یاد شده که در کنار برخی [[روایات تفسیری]] <ref>علل الشرایع، ج ۲، ص ۳۱۹.</ref> به [[هتک حرمت]] آن مکان [[مقدس]] اشاره دارد.<ref> فی ظلال‌القرآن، ج ۴، ص ۲۲۱۴؛ المیزان، ج ۱۳، ص ۴۲.</ref> در این صورت می‌توان قرینه‌ای بر رفع ظهور {{متن قرآن|عِبَادًا لَنَا}} یافت، گذشته از این، تعبیر {{متن قرآن|ثُمَّ رَدَدْنَا لَكُمُ الْكَرَّةَ عَلَيْهِمْ}}<ref>«سپس پیروزی بر آنان را دوباره بهره شما می‌کنیم و با دارایی‌ها و پسران به شما یاری می‌رسانیم و شمار شما را افزون‌تر می‌گردانیم» سوره اسراء، آیه ۶.</ref> نیز که به [[تسلط]] یافتن [[بنی‌اسرائیل]] اشاره دارد، یافتن مصداقی برای مهاجمان را بیش از پیش دشوار می‌سازد، زیرا هرچند صدقیا بر بخت‌نصر شورید؛ ولی بر وی [[سلطه]] نیافت. البته احتمال تسلط یافتن گروهی دیگر (هخامنشیان) بر بابلیان و سود جستن بنی‌اسرائیل از آن با توجه به ترکیب {{متن قرآن|لَكُمُ الْكَرَّةَ}} نیز منتفی نیست.<ref>المیزان، ج ۱۳، ص ۴۵.</ref> بر اثر همین ابهام‌ها، گروهی دیگر از مفسران معاصر با تأکید بر ظهور آیات در ایمان و [[وحدت]] مهاجمان و همچنین [[تکیه]] بر تعبیر {{متن قرآن|وَلَتَعْلُنَّ عُلُوًّا كَبِيرًا }} که اشاره به [[استکبار]] و عصیانی جهانی دارد و عدم سابقه عصیانی [[جهان شمول]] از ایشان وقوع هر دو رویداد را در [[زمان]] گذشته به طور کلی [[انکار]] کرده و از دو بار [[افساد]] ایشان و سرکوبی آنان در [[آینده]] به دست [[مسلمانان]] خبر داده‌اند.<ref> الصحیح من سیره، ج ۳، ص ۴۷ - ۴۹؛ الفرقان، ج ۱۵، ص ۳۵.</ref> البته تعبیر {{متن قرآن|عَلَا فِي الْأَرْضِ}}<ref>«بی‌گمان فرعون در زمین (مصر) گردنکشی ورزید » سوره قصص، آیه ۴.</ref> در برخی [[آیات]] دیگر در طغیان‌های محلی نیز به کار رفته است.<ref> التفسیر الکبیر، ج ۷، ص ۲۹۹؛ التحریر والتنویر، ج ۱۳، ص ۳۰؛ المیزان، ج ۱۳، ص ۳۸.</ref> به جز آیات نخستین [[سوره اسراء]]، موارد دیگری نیز در [[قرآن]] اشاره به سرکوبی [[یهودیان]] و ویرانی [[بیت المقدس]] دارد.


[[آیه]] {{متن قرآن|وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَسَاجِدَ اللَّهِ أَنْ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ وَسَعَى فِي خَرَابِهَا أُولَئِكَ مَا كَانَ لَهُمْ أَنْ يَدْخُلُوهَا إِلَّا خَائِفِينَ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ}}<ref>«و ستمکارتر از کسی که نمی‌گذارد نام خداوند در مسجدهای او برده شود و در ویرانی آنها می‌کوشد کیست؟ آنان را جز این سزاوار نیست که هراسان در آن پا نهند، آنها در دنیا، خواری و در جهان واپسین عذابی سترگ دارند» سوره بقره، آیه ۱۱۴.</ref> از دیگر آیاتی است که از سوی برخی [[مفسران]] در مورد ویران‌سازی [[مسجدالاقصی]] در [[حمله]] بخت‌نصر [[تفسیر]] شده است.<ref>جامع‌البیان، مج ۱، ج ۱، ص ۶۹۶ ـ ۶۹۷؛ مجمع‌البیان، ج ۱، ص ۳۶۰؛ زادالمسیر، ج ۱، ص ۱۱۶.</ref> [[خداوند]] در این آیه از خراب کنندگان [[مساجد]] [[الهی]] به عنوان ستمکارترین [[مردم]] یاد می‌کند. [[سیاق آیات]] بیشتر با [[تطبیق]] آیه مورد نظر بر [[مسجدالحرام]] و یهودیان [[مدینه]] در جریان [[تغییر قبله]] <ref> التفسیرالکبیر، ج ۴، ص ۱۱.</ref> یا [[مشرکان]] [[مکه]] به سبب منع [[پیامبر]] از [[عبادت]] در [[کعبه]] <ref>جامع‌البیان، مج ۱، ج ۱، ص ۶۹۷؛ المیزان، ج ۱، ص ۲۵۷ ـ ۲۵۸.</ref> یا منع از برگزاری [[حج]] در جریان [[صلح حدیبیه]]<ref>مجمع البیان، ج ۱، ص ۳۶۱؛ زادالمسیر، ج ۱، ص ۱۳۴.</ref> سازگار است. البته برخی مفسران بدون توجه به [[شأن]] نزولی خاص، تعبیر "مساجد" در آیه را عام شمرده <ref>التفسیر الکبیر، ج ۴، ص ۱۱.</ref> و گروهی نیز به استناد روایتی از [[امیرمؤمنان]]، [[امام علی]]{{ع}} "[[مساجد]]" را بر همه سطح کره [[زمین]] [[تطبیق]] کرده‌اند؛<ref> مجمع البیان، ج ۱، ص ۳۶۱.</ref> همچنین دسته‌ای از [[مفسران]]، [[شهر]] ویرانی را که [[مرگ]] ۱۰۰ ساله و [[حیات]] [[مجدد]] [[ارمیا]] یا [[عزیر]] [[نبی]] در آن رخ داده {{متن قرآن|أَوْ كَالَّذِي مَرَّ عَلَى قَرْيَةٍ وَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَى عُرُوشِهَا قَالَ أَنَّى يُحْيِي هَذِهِ اللَّهُ بَعْدَ مَوْتِهَا فَأَمَاتَهُ اللَّهُ مِائَةَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ قَالَ كَمْ لَبِثْتَ قَالَ لَبِثْتُ يَوْمًا أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ قَالَ بَلْ لَبِثْتَ مِائَةَ عَامٍ فَانْظُرْ إِلَى طَعَامِكَ وَشَرَابِكَ لَمْ يَتَسَنَّهْ وَانْظُرْ إِلَى حِمَارِكَ وَلِنَجْعَلَكَ آيَةً لِلنَّاسِ وَانْظُرْ إِلَى الْعِظَامِ كَيْفَ نُنْشِزُهَا ثُمَّ نَكْسُوهَا لَحْمًا فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ قَالَ أَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«یا همچون (داستان) آن کس که بر (خرابه‌های) شهری (با خانه‌هایی) فرو ریخته  گذشت. گفت: چگونه خداوند (مردم) این (شهر) را پس از مرگ آن (ها) زنده می‌گرداند؟ و خداوند همو را صد سال میراند چندگاه درنگ داشتی؟ گفت: یک روز یا پاره‌ای از یک روز درنگ داشتم؛ فرمود: (نه) بلکه صد سال است که درنگ کرده‌ای، به آب و غذایت بنگر که دگرگونی نپذیرفته است و (نیز) به درازگوش خود بنگر (که مرده و پوسیده است)- و (این) برای آن (است) که تو را نشانه‌ای برای مردم کنیم- و به استخوان‌ها بنگر که چگونه آنها را جنبانده، کنار هم فرا می‌چینیم آنگاه گوشت (و پوست) بر آن می‌پوشانیم، و چون بر وی آشکار شد گفت:می‌دانم که خداوند بر هر کاری تواناست» سوره بقره، آیه ۲۵۹.</ref> همان [[بیت‌المقدس]] ویران شده به دست بخت‌نصر پنداشته‌اند.<ref>تفسیر قمی، ج ۱، ص ۱۱۳ ـ ۱۱۷؛ جامع البیان، مج ۳، ج ۳، ص ۴۳ - ۴۸؛ الکامل، ج ۱، ص ۲۶۹ ـ ۲۷۰.</ref> [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكَ لَيَبْعَثَنَّ عَلَيْهِمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ يَسُومُهُمْ سُوءَ الْعَذَابِ إِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيعُ الْعِقَابِ وَإِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت آگاهاند که  هنگام رستخیز کسی را بر آنان برمی‌انگیزد تا بدترین عذاب را به آنها بچشاند؛ بی‌گمان پروردگارت زودکیفر است و به راستی او آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره اعراف، آیه ۱۶۷.</ref> نیز از سوی برخی مفسران در مورد [[تسلط]] بخت‌نصر بر [[یهودیان]] بیان شده است.<ref> تفسیر قرطبی، ج ۷، ص ۱۹۷.</ref> در این آیه از اعلام [[خداوند]] به یهودیان مبنی بر تسلط گروهی بر ایشان تا [[روز قیامت]] یاد شده است. دیگران با توجه به اینکه بخت‌نصر نمی‌توانسته تا [[قیامت]] بر آنها [[سلطه]] یابد، این آیه را بر [[امت]] [[حضرت محمد]]{{صل}} تطبیق کرده‌اند.<ref> جامع البیان، مج ۶، ج ۹، ص ۱۳۷ ـ ۱۳۸؛ تفسیر قرطبی، ج ۷، ص ۱۹۷.</ref> و بالاخره آخرین مورد [[دشمنی]] برخی با [[جبرئیل]] در آیه {{متن قرآن|أَفَأَمِنَ أَهْلُ الْقُرَى أَنْ يَأْتِيَهُمْ بَأْسُنَا بَيَاتًا وَهُمْ نَائِمُونَ}}<ref>«پس آیا مردم این شهرها در امانند که عذاب ما شبانه به آنان فرا رسد و آنها خفته باشند؟» سوره اعراف، آیه ۹۷.</ref> است که برخی [[روایات]] تفسری آن را بر [[بنی اسرائیل]] منطبق دانسته‌اند.
[[آیه]] {{متن قرآن|وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَسَاجِدَ اللَّهِ أَنْ يُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ وَسَعَى فِي خَرَابِهَا أُولَئِكَ مَا كَانَ لَهُمْ أَنْ يَدْخُلُوهَا إِلَّا خَائِفِينَ لَهُمْ فِي الدُّنْيَا خِزْيٌ وَلَهُمْ فِي الْآخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ}}<ref>«و ستمکارتر از کسی که نمی‌گذارد نام خداوند در مسجدهای او برده شود و در ویرانی آنها می‌کوشد کیست؟ آنان را جز این سزاوار نیست که هراسان در آن پا نهند، آنها در دنیا، خواری و در جهان واپسین عذابی سترگ دارند» سوره بقره، آیه ۱۱۴.</ref> از دیگر آیاتی است که از سوی برخی [[مفسران]] در مورد ویران‌سازی [[مسجدالاقصی]] در [[حمله]] بخت‌نصر [[تفسیر]] شده است.<ref>جامع‌البیان، مج ۱، ج ۱، ص ۶۹۶ ـ ۶۹۷؛ مجمع‌البیان، ج ۱، ص ۳۶۰؛ زادالمسیر، ج ۱، ص ۱۱۶.</ref> [[خداوند]] در این آیه از خراب کنندگان [[مساجد]] [[الهی]] به عنوان ستمکارترین [[مردم]] یاد می‌کند. [[سیاق آیات]] بیشتر با [[تطبیق]] آیه مورد نظر بر [[مسجدالحرام]] و یهودیان [[مدینه]] در جریان [[تغییر قبله]] <ref> التفسیرالکبیر، ج ۴، ص ۱۱.</ref> یا [[مشرکان]] [[مکه]] به سبب منع [[پیامبر]] از [[عبادت]] در [[کعبه]] <ref>جامع‌البیان، مج ۱، ج ۱، ص ۶۹۷؛ المیزان، ج ۱، ص ۲۵۷ ـ ۲۵۸.</ref> یا منع از برگزاری [[حج]] در جریان [[صلح حدیبیه]]<ref>مجمع البیان، ج ۱، ص ۳۶۱؛ زادالمسیر، ج ۱، ص ۱۳۴.</ref> سازگار است. البته برخی مفسران بدون توجه به [[شأن]] نزولی خاص، تعبیر "مساجد" در آیه را عام شمرده <ref>التفسیر الکبیر، ج ۴، ص ۱۱.</ref> و گروهی نیز به استناد روایتی از [[امیرمؤمنان]]، [[امام علی]]{{ع}} "[[مساجد]]" را بر همه سطح کره [[زمین]] [[تطبیق]] کرده‌اند؛<ref> مجمع البیان، ج ۱، ص ۳۶۱.</ref> همچنین دسته‌ای از [[مفسران]]، [[شهر]] ویرانی را که [[مرگ]] ۱۰۰ ساله و [[حیات]] [[مجدد]] [[ارمیا]] یا [[عزیر]] [[نبی]] در آن رخ داده {{متن قرآن|أَوْ كَالَّذِي مَرَّ عَلَى قَرْيَةٍ وَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَى عُرُوشِهَا قَالَ أَنَّى يُحْيِي هَذِهِ اللَّهُ بَعْدَ مَوْتِهَا فَأَمَاتَهُ اللَّهُ مِائَةَ عَامٍ ثُمَّ بَعَثَهُ قَالَ كَمْ لَبِثْتَ قَالَ لَبِثْتُ يَوْمًا أَوْ بَعْضَ يَوْمٍ قَالَ بَلْ لَبِثْتَ مِائَةَ عَامٍ فَانْظُرْ إِلَى طَعَامِكَ وَشَرَابِكَ لَمْ يَتَسَنَّهْ وَانْظُرْ إِلَى حِمَارِكَ وَلِنَجْعَلَكَ آيَةً لِلنَّاسِ وَانْظُرْ إِلَى الْعِظَامِ كَيْفَ نُنْشِزُهَا ثُمَّ نَكْسُوهَا لَحْمًا فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُ قَالَ أَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ}}<ref>«یا همچون (داستان) آن کس که بر (خرابه‌های) شهری (با خانه‌هایی) فرو ریخته  گذشت. گفت: چگونه خداوند (مردم) این (شهر) را پس از مرگ آن (ها) زنده می‌گرداند؟ و خداوند همو را صد سال میراند چندگاه درنگ داشتی؟ گفت: یک روز یا پاره‌ای از یک روز درنگ داشتم؛ فرمود: (نه) بلکه صد سال است که درنگ کرده‌ای، به آب و غذایت بنگر که دگرگونی نپذیرفته است و (نیز) به درازگوش خود بنگر (که مرده و پوسیده است)- و (این) برای آن (است) که تو را نشانه‌ای برای مردم کنیم- و به استخوان‌ها بنگر که چگونه آنها را جنبانده، کنار هم فرا می‌چینیم آنگاه گوشت (و پوست) بر آن می‌پوشانیم، و چون بر وی آشکار شد گفت:می‌دانم که خداوند بر هر کاری تواناست» سوره بقره، آیه ۲۵۹.</ref> همان [[بیت‌المقدس]] ویران شده به دست بخت‌نصر پنداشته‌اند.<ref>تفسیر قمی، ج ۱، ص ۱۱۳ ـ ۱۱۷؛ جامع البیان، مج ۳، ج ۳، ص ۴۳ - ۴۸؛ الکامل، ج ۱، ص ۲۶۹ ـ ۲۷۰.</ref> [[آیه]] {{متن قرآن|وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكَ لَيَبْعَثَنَّ عَلَيْهِمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ مَنْ يَسُومُهُمْ سُوءَ الْعَذَابِ إِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيعُ الْعِقَابِ وَإِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِيمٌ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که پروردگارت آگاهاند که  هنگام رستخیز کسی را بر آنان برمی‌انگیزد تا بدترین عذاب را به آنها بچشاند؛ بی‌گمان پروردگارت زودکیفر است و به راستی او آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره اعراف، آیه ۱۶۷.</ref> نیز از سوی برخی مفسران در مورد [[تسلط]] بخت‌نصر بر [[یهودیان]] بیان شده است.<ref> تفسیر قرطبی، ج ۷، ص ۱۹۷.</ref> در این آیه از اعلام [[خداوند]] به یهودیان مبنی بر تسلط گروهی بر ایشان تا [[روز قیامت]] یاد شده است. دیگران با توجه به اینکه بخت‌نصر نمی‌توانسته تا [[قیامت]] بر آنها [[سلطه]] یابد، این آیه را بر [[امت]] [[حضرت محمد]]{{صل}} تطبیق کرده‌اند.<ref> جامع البیان، مج ۶، ج ۹، ص ۱۳۷ ـ ۱۳۸؛ تفسیر قرطبی، ج ۷، ص ۱۹۷.</ref> و بالاخره آخرین مورد [[دشمنی]] برخی با [[جبرئیل]] در آیه {{متن قرآن|أَفَأَمِنَ أَهْلُ الْقُرَى أَنْ يَأْتِيَهُمْ بَأْسُنَا بَيَاتًا وَهُمْ نَائِمُونَ}}<ref>«پس آیا مردم این شهرها در امانند که عذاب ما شبانه به آنان فرا رسد و آنها خفته باشند؟» سوره اعراف، آیه ۹۷.</ref> است که برخی [[روایات]] تفسری آن را بر [[بنی اسرائیل]] منطبق دانسته‌اند.
۲۱۸٬۲۲۶

ویرایش