تحیر: تفاوت میان نسخه‌ها
جز
جایگزینی متن - 'تحقیق' به 'تحقیق'
(←مقدمه) |
جز (جایگزینی متن - 'تحقیق' به 'تحقیق') |
||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
مفهوم [[ظلمت]] در [[قرآن]] نیز به ظرف [[حیرانی]] و سرگشتگی [[کافران]] اشاره دارد که بر اثر آن راه درست را از کف می‌دهند.<ref> ر.ک: جامع البیان، ج۱، ص۲۰۹.</ref> مفهوم [[کوری]] نیز که در برخی [[آیات قرآن]] {{متن قرآن|أَفَمَنْ يَعْلَمُ أَنَّمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِن رَبِّكَ الْحَقُّ كَمَنْ هُوَ أَعْمَى إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُواْ الأَلْبَابِ}}<ref>«آیا کسی که می‌داند آنچه از پروردگارت بر تو فرو فرستاده شده حقّ است همگون کسی است که کوردل است؟ تنها خردمندان پند می‌پذیرند؛» سوره رعد، آیه ۱۹.</ref> در [[وصف]] [[گمراهان]] آمده به حیرت آنان و نیافتن راه درست اشاره دارد.<ref>تفسیر ابن عطیه، ج۳، ص۳۰۹؛ التسهیل، ج۲، ص۱۷۶؛ تفسیر ثعالبی، ج۳، ص۴۸۷.</ref> در نگاهی دیگر به مفهوم تحیر در قرآن، به گونه مثبت آن بر می‌خوریم. در آیات گوناگونی به [[اندیشه]] و [[تأمل]] در [[آیات]] آفاقی و انفسی توصیه شده که بر اثر آن شگفتی و حیرتی بر [[انسان]] چیره می‌شود: {{متن قرآن|إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِأُولِي الْأَلْبَابِ الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلاً سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ}}<ref>«بی‌گمان در آفرینش آسمان‌ها و زمین و پیاپی آمدن شب و روز نشانه‌هایی برای خردمندان است (همان) کسان که خداوند را ایستاده و نشسته و آرمیده بر پهلو یاد می‌کنند و در آفرینش آسمان‌ها و زمین می‌اندیشند: پروردگارا! این (ها) را بیهوده نیافریده‌ای، پاکا که تویی! ما را از عذاب آتش (دوزخ) باز دار» سوره آل عمران، آیه ۱۹۰-۱۹۱.</ref> این [[تحیر]] بر خلاف گونه پیشین، ناشی از [[تفکر]] و تأمل صحیح و نتیجه [[ایمان]]، [[توحید]] و تقواست <ref>التفسیر الکبیر، ج۹، ص۱۳۴ ـ ۱۳۵.</ref>. | مفهوم [[ظلمت]] در [[قرآن]] نیز به ظرف [[حیرانی]] و سرگشتگی [[کافران]] اشاره دارد که بر اثر آن راه درست را از کف می‌دهند.<ref> ر.ک: جامع البیان، ج۱، ص۲۰۹.</ref> مفهوم [[کوری]] نیز که در برخی [[آیات قرآن]] {{متن قرآن|أَفَمَنْ يَعْلَمُ أَنَّمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِن رَبِّكَ الْحَقُّ كَمَنْ هُوَ أَعْمَى إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُواْ الأَلْبَابِ}}<ref>«آیا کسی که می‌داند آنچه از پروردگارت بر تو فرو فرستاده شده حقّ است همگون کسی است که کوردل است؟ تنها خردمندان پند می‌پذیرند؛» سوره رعد، آیه ۱۹.</ref> در [[وصف]] [[گمراهان]] آمده به حیرت آنان و نیافتن راه درست اشاره دارد.<ref>تفسیر ابن عطیه، ج۳، ص۳۰۹؛ التسهیل، ج۲، ص۱۷۶؛ تفسیر ثعالبی، ج۳، ص۴۸۷.</ref> در نگاهی دیگر به مفهوم تحیر در قرآن، به گونه مثبت آن بر می‌خوریم. در آیات گوناگونی به [[اندیشه]] و [[تأمل]] در [[آیات]] آفاقی و انفسی توصیه شده که بر اثر آن شگفتی و حیرتی بر [[انسان]] چیره می‌شود: {{متن قرآن|إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِأُولِي الْأَلْبَابِ الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلاً سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ}}<ref>«بی‌گمان در آفرینش آسمان‌ها و زمین و پیاپی آمدن شب و روز نشانه‌هایی برای خردمندان است (همان) کسان که خداوند را ایستاده و نشسته و آرمیده بر پهلو یاد می‌کنند و در آفرینش آسمان‌ها و زمین می‌اندیشند: پروردگارا! این (ها) را بیهوده نیافریده‌ای، پاکا که تویی! ما را از عذاب آتش (دوزخ) باز دار» سوره آل عمران، آیه ۱۹۰-۱۹۱.</ref> این [[تحیر]] بر خلاف گونه پیشین، ناشی از [[تفکر]] و تأمل صحیح و نتیجه [[ایمان]]، [[توحید]] و تقواست <ref>التفسیر الکبیر، ج۹، ص۱۳۴ ـ ۱۳۵.</ref>. | ||
همچنین یکی از نظریه‌ها در [[تفسیر]] واژه "اِله" آن است که این کلمه از ریشه "وَلَه" به معنای تحیر است.<ref>زاد المسیر، ج۱، ص۹.</ref> البته [[اله]] به معنای ذاتی و نه وصفی از این ریشه بوده و به آن اشاره دارد که [[عقول]] و اذهان در [[شناخت]] او متحیّرند و خردها در کنه عظمتش سردرگم شده،<ref>مجمع البیان، ج۱، ص۵۲؛ المیزان، ج۱، ص۱۸.</ref> به [[آگاهی]] کاملی دست نمی‌یابند <ref>مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۸۶.</ref> و اذهان در شناخت ذات [[معبود]] مدهوش و سرگردان می‌شوند.<ref>الکشاف، ج۱، ص۶.</ref> [[زمخشری]] [[سعی]] کرده این مفهوم از تحیر را با مفهوم منفی پیشین این‌گونه پیوند دهد که تحیر در شناخت و [[ادراک]] صحیح و بی‌پیرایه از [[خدا]] زمینه [[گمراهی]] و سردرگمی پدید آورده و اندیشه [[استوار]] در این بین فراوان نیست. <ref> الکشاف، ج۱، ص۶.</ref> به مفهوم تحیر در شاخه‌های گوناگون اندیشه [[اسلامی]] توجه و درباره آن بحث شده است؛ در [[دانش]] [[کلام]]، [[خرد]] [[آدمی]] از ادراک ژرفای [[ذات خداوند]] [[ناتوان]] و تفکر در ذات موجب تحیر و امری نکوهیده شمرده شده است.<ref>توحید الامامیه، ص۲۰۰؛ ریاض السالکین، ج۵، ص۲۶ ـ ۲۸.</ref> در [[اخلاق]] از [[شک]] و [[حیرت]] به [[ناتوانی]] از | همچنین یکی از نظریه‌ها در [[تفسیر]] واژه "اِله" آن است که این کلمه از ریشه "وَلَه" به معنای تحیر است.<ref>زاد المسیر، ج۱، ص۹.</ref> البته [[اله]] به معنای ذاتی و نه وصفی از این ریشه بوده و به آن اشاره دارد که [[عقول]] و اذهان در [[شناخت]] او متحیّرند و خردها در کنه عظمتش سردرگم شده،<ref>مجمع البیان، ج۱، ص۵۲؛ المیزان، ج۱، ص۱۸.</ref> به [[آگاهی]] کاملی دست نمی‌یابند <ref>مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۸۶.</ref> و اذهان در شناخت ذات [[معبود]] مدهوش و سرگردان می‌شوند.<ref>الکشاف، ج۱، ص۶.</ref> [[زمخشری]] [[سعی]] کرده این مفهوم از تحیر را با مفهوم منفی پیشین این‌گونه پیوند دهد که تحیر در شناخت و [[ادراک]] صحیح و بی‌پیرایه از [[خدا]] زمینه [[گمراهی]] و سردرگمی پدید آورده و اندیشه [[استوار]] در این بین فراوان نیست. <ref> الکشاف، ج۱، ص۶.</ref> به مفهوم تحیر در شاخه‌های گوناگون اندیشه [[اسلامی]] توجه و درباره آن بحث شده است؛ در [[دانش]] [[کلام]]، [[خرد]] [[آدمی]] از ادراک ژرفای [[ذات خداوند]] [[ناتوان]] و تفکر در ذات موجب تحیر و امری نکوهیده شمرده شده است.<ref>توحید الامامیه، ص۲۰۰؛ ریاض السالکین، ج۵، ص۲۶ ـ ۲۸.</ref> در [[اخلاق]] از [[شک]] و [[حیرت]] به [[ناتوانی]] از تحقیق [[حق]] و ابطال [[باطل]] تعبیر شده و آن را از [[رذایل]] [[قوه]] ناطقه شمرده‌اند که در برابر [[فضیلت]] [[یقین]] قرار دارد.<ref>جامع السعادات، ج۱، ص۱۵۲ ـ ۱۵۴.</ref> | ||
در [[عرفان]]، حیرت مورد اشاره [[قرآن]] به حیرت برخی [[آدمیان]] در اوهام و تخیلات [[نفسانی]] خویش [[تفسیر]] شده است،<ref>تفسیر ابن عربی، ج۱، ص۲۲۹.</ref> افزون بر آن به گونه مثبت [[تحیر]] نیز توجه و مرتبه‌ای از مراتب [[سلوک]] عملی شمرده شده<ref>شرح الاسماء الحسنی، ج۱، ص۱۶۲.</ref> که به هنگام [[مشاهده]] [[انوار]] [[ذات الهی]] و اشراقات درخشان ربانی و حجابهای [[نورانی]] رخ می‌دهد<ref>بحرالمعارف، ج۳، ص۸۰۹.</ref> و [[انسان]] [[محبّ]] با مشاهده [[جمال]] [[محبوب]] از همه [[آفریدگان]] و از خود نیز [[غافل]] و حیران می‌شود<ref>تفسیر ابن عربی، ج۱، ص۳۴۶.</ref>.<ref>[[مهدی احمدپور|احمدپور، مهدی]]، [[تحیر (مقاله)| مقاله "تحیر"]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۷.</ref> | در [[عرفان]]، حیرت مورد اشاره [[قرآن]] به حیرت برخی [[آدمیان]] در اوهام و تخیلات [[نفسانی]] خویش [[تفسیر]] شده است،<ref>تفسیر ابن عربی، ج۱، ص۲۲۹.</ref> افزون بر آن به گونه مثبت [[تحیر]] نیز توجه و مرتبه‌ای از مراتب [[سلوک]] عملی شمرده شده<ref>شرح الاسماء الحسنی، ج۱، ص۱۶۲.</ref> که به هنگام [[مشاهده]] [[انوار]] [[ذات الهی]] و اشراقات درخشان ربانی و حجابهای [[نورانی]] رخ می‌دهد<ref>بحرالمعارف، ج۳، ص۸۰۹.</ref> و [[انسان]] [[محبّ]] با مشاهده [[جمال]] [[محبوب]] از همه [[آفریدگان]] و از خود نیز [[غافل]] و حیران می‌شود<ref>تفسیر ابن عربی، ج۱، ص۳۴۶.</ref>.<ref>[[مهدی احمدپور|احمدپور، مهدی]]، [[تحیر (مقاله)| مقاله "تحیر"]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۷ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]]، ج۷.</ref> | ||