تقلید در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها
←تقلید پس از اسلام
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
==تقلید پس از [[اسلام]]== | ==تقلید پس از [[اسلام]]== | ||
پس از [[بعثت]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}}، نه تنها شیوه خردمندانه تقلید یعنی [[رجوع]] به متخصص در مسائل [[دینی]] [[ممنوع]] نشد، بلکه [[مسلمانان]] به تقلید صحیح [[ترغیب]] شدند؛ از جمله در برخی [[آیات]]، [[ناآگاهان]] از [[علوم دینی]] [[مأمور]] شده‌اند که از عالمان بپرسند: | پس از [[بعثت]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}}، نه تنها شیوه خردمندانه تقلید یعنی [[رجوع]] به متخصص در مسائل [[دینی]] [[ممنوع]] نشد، بلکه [[مسلمانان]] به تقلید صحیح [[ترغیب]] شدند؛ از جمله در برخی [[آیات]]، [[ناآگاهان]] از [[علوم دینی]] [[مأمور]] شده‌اند که از عالمان بپرسند: {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و ما پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم؛ اگر نمی‌دانید از اهل کتاب (آسمانی) بپرسید» سوره نحل، آیه ۴۳.</ref>؛ {{متن قرآن|وَمَا أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ إِلَّا رِجَالًا نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ}}<ref>«و پیش از تو جز مردانی را که به آنها وحی می‌کردیم نفرستادیم، اگر نمی‌دانید از اهل کتاب بپرسید» سوره انبیاء، آیه ۷.</ref> و در آیه‌ای دیگر به مسلمانان توصیه شده که گروهی از آنان برای [[فهم]] [[معارف دین]] به مراکز [[علمی]] [[هجرت]] کنند تا پس از بازگشت به سوی [[قوم]] خویش آنان را [[راهنمایی]] کنند: {{متن قرآن|وَمَا كَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ}}<ref>«و مؤمنان نباید همگی رهسپار (جهاد یا آموختن دانش) شوند؛ اما چرا از هر گروه ایشان دسته‌ای رهسپار نمی‌گردند تا دین آگاه شوند و چون نزد قوم خود باز آمدند آنها را بیم دهند باشد که بپرهیزند» سوره توبه، آیه ۱۲۲.</ref> برپایه این رهنمود [[قرآنی]]، مسلمانان در [[عهد پیامبر]]{{صل}} برای فرا گرفتن [[احکام دین]] به [[مدینه]] می‌‌آمدند و پس از بازگشت به [[سرزمین]] خود احکام دین را به دیگران می‌‌آموختند.<ref>فتح الباری، ج ۴، ص ۸۱.</ref> | ||
پیامبر اکرم{{صل}} نیز گاه افرادی را برای [[آموزش]] [[معارف]] و [[احکام دینی]] به [[مردم]] به [[سرزمین‌های اسلامی]] می‌‌فرستاد. این [[مبلغان]] هرچند بیشتر به گونه مستقیم [[احکام شرعی]] و [[سنت پیامبر]]{{صل}} را به دیگران انتقال می‌‌دادند؛ اما در پاره ای موارد برخی [[احکام]] را [[استنباط]] کرده و آنها را به دیگران می‌‌آموختند.<ref>سنن ابی داود، ج ۲، ص ۱۶۲؛ عوالی اللئالی، ج ۴، ص ۶۲.</ref> [[رجوع به عالمان]] [[دین]] پس از [[عصر پیامبر]]{{صل}} نیز ادامه داشت، هرچند با توجه به پیدایش [[مذاهب]] گوناگون [[اسلامی]]، شیوه‌های متفاوتی داشت. [[شیعیان]] در [[زمان امامان]]{{ع}} کمتر نیاز به [[تقلید]] داشتند و [[احکام دین]] را به طور مستقیم از آنان می‌‌گرفتند؛ ولی با این وجود، آنان به عللی، از جمله وجود فاصله زیاد میان [[بلاد اسلامی]] و دسترسی نداشتن همگان به [[اهل بیت]]{{ع}}، وجود [[تقیه]] در برخی موارد، دشواریِ مراجعه مستقیم شیعیان به [[امامان]]{{ع}} و برای [[ترویج]] موضوع تقلید در میان [[شیعه]]، شیعیان را برای [[دریافت احکام]] به شماری از [[اصحاب]] خود ارجاع می‌‌دادند.<ref>وسائل الشیعه، ج ۲۷، ص ۱۴۰ - ۱۵۰؛ مستدرک الوسائل، ج ۱۷، ص ۳۱۳ - ۳۱۵؛ بحارالانوار، ج ۲، ص ۲۵۱.</ref> گاه نیز اصحاب را برای [[فتوا]] دادن به حضور در [[مساجد]] و مراکز عمومی [[ترغیب]] می‌‌کردند.<ref>وسائل الشیعه، ج ۱۶، ص ۲۳۴؛ بحارالانوار، ج ۲، ص ۱۲۲؛ میزان الحکمه، ج ۳، ص ۲۳۷۳.</ref> | |||
پیش از آغاز [[عصر غیبت]] و [[قطع]] [[ارتباط مستقیم]] شیعیان با امامان خویش، [[امام حسن عسکری]] <ref>الاحتجاج، ج ۲، ص ۲۶۳؛ وسائل الشیعه، ج ۲۷، ص ۱۳۱؛ بحارالانوار، ج ۲، ص ۸۸.</ref> و [[امام عصر]] ({{ع}})<ref>وسائل الشیعه، ج ۲۷، ص ۱۴۰؛ الاحتجاج، ج ۲، ص ۲۸۳؛ بحارالانوار، ج ۲، ص ۹۰.</ref> با ذکر اوصافی خاص برای [[عالمان دین]]، شیعیان را به تقلید از آنان [[فرمان]] دادند و آنان را از [[پیروی]] از دیگران برحذر داشتند. برپایه این [[احادیث]]، فقهای واجد شرایط، [[مرجع]] شیعیان در تقلید قرار گرفتند و [[سنّت]] تقلید به تدریج در میان شیعیان رواج یافت و آثار گوناگونی در این موضوع نگاشته شد.<ref>رسائل المرتضی، ج ۱، ص ۳۸ - ۴۵؛ ر. ک: الاجتهاد والتقلید، خویی.</ref> | |||
در میان [[اهل سنت]] نیز موضوع تقلید از [[عالمان]] پس از عصر [[پیامبراکرم]]{{صل}} مطرح بود. برخی مؤلفان، [[فقه اهل سنت]] را از این جهت به ۴ دوره تقسیم کرده‌اند <ref>تاریخ حصر الاجتهاد، ص ۱۹ - ۲۷؛ دانشنامه جهان اسلام، ج ۷، ص ۷۹۰.</ref>: | |||
#د'''وره آغاز:''' یعنی [[زمان]] [[خلفا]] و [[صحابه]] که [[مذهب]] معینی نبود و [[مردم]] برای [[شناخت]] [[احکام]] به صحابه مراجعه می‌‌کردند. | |||
#'''دوره بروز [[مذاهب فقهی]]:''' با افزایش [[راویان احادیث]] و [[ظهور]] فقهای برجسته در مناطق گوناگون مردم به آنان مراجعه می‌‌کردند. این افراد به تدریج نوعی [[مرجعیت دینی]] یافتند و هریک مذهب [[فقهی]] خاصی را پایه گذاری کرد. | |||
# '''دوره [[حصر]] [[مذاهب]]:''' در این مرحله مذاهب گوناگون [[اهل سنت]] در ۴ مذهب منحصر شد و [[عامه]] اهل سنت برای [[دریافت احکام]] به [[عالمان]] و رؤسای این ۴ مذهب ارجاع داده شدند. | |||
#'''دوره رواج [[مجدد]] [[اجتهاد]] و [[تقلید]]:''' برخی از فقهای پیشین و کنونی اهل سنت، انسداد باب اجتهاد را نپذیرفتند و با استناد به [[اجماع]] [[مسلمانان]] در [[صدر اسلام]] مبنی بر جواز تقلید از هریک از صحابه، انحصار اجتهاد در ۴ مذهب را مردود و تقلید از هریک از عالمان مذاهب فقهی را جایز شمردند،<ref>تاریخ حصر الاجتهاد، ص ۱۹ - ۲۷؛ دانشنامه جهان اسلام، ج ۷، ص ۷۹۰.</ref> هرچند به نظر می‌‌رسد هنوز این روش در میان مذاهب اهل سنت فراگیر نشده است و آنان بیشتر به فتاوای [[امامان]] چهارگانه مراجعه می‌‌کنند.<ref>[[محمد صادق یوسفی مقدم|یوسفی مقدم، محمد صادق]]؛ [[تقلید (مقاله)|مقاله "تقلید"]]؛ [[دائرة المعارف قرآن کریم ج۸ (کتاب)|دائرة المعارف قرآن کریم]] ج۸.</ref> | |||
==اقسام تقلید== | ==اقسام تقلید== | ||