شخصیت: تفاوت میان نسخه‌ها
←استقلال شخصیت
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
==[[استقلال شخصیت]]== | ==[[استقلال شخصیت]]== | ||
===[[استقلال شخصیت پیامبر]]=== | |||
مراد از [[استقلال]] [[شخصیت]]، داشتن [[هویت]] مستقل از [[نبوت]] و جدایی میان [[قرآن]] و [[شخصیت فردی]] [[پیامبر]] است، چیزی که برای [[شناخت]] [[وحی]] از [[سخنان پیامبر]] لازم است. در این باره [[دلایل]] فراوانی وجود دارد که [[شخصیت پیامبر]]، مستقل از [[شخصیت]] [[قرآن]] در این کتاب بازتاب یافته است: | |||
'''اول''': [[وحی]] بر [[پیامبر امی]] که [[قدرت]] ضبط کلمات را نداشته در آغاز در جمله‌های کوتاه و مُقَطَع (بریده بریده) و در سوره‌های کوچک خوانده‌شده و رفته رفته، این کلمات و [[سوره‌ها]] طولانی‌شده و زمان [[وحی]] و مدت [[ارتباط]] و اتصال بیشتر گردیده است. لذا اگر [[شخصیت]] [[حضرت]] بروز و ظهوری در این میدان داشته، این تدریج ضرورتی نداشته و می‌باید در ادامه آن سبک و سیاق سخن بگوید، یا [[آیات]] بزرگ‌تر و سوره‌های طولانی‌تر را [[تحمل]] کند و این خود [[دلیل]] بر این است که [[وحی قرآنی]] جدای از [[شخصیت پیامبر]] [[امی]] و جدای از [[هویت]]، استعداد، اطلاعات، تجربه‌ها و دریافت‌های شخصی او است.[[شاهد]] بر این مسئله: وقتی [[پیامبر]] با [[وحی]] برخورد می‌کند، اولین خطاب به او با: (اقْرَأْ) آغاز می‌گردد. گویی آنکه [[پیامبر]] را آماده شنیدن و گفتن و [[تحمل]] سخنانی [[جدید]] و کلماتی با [[وصف]] [[خواندن]] - و نه شنیدن و دریافتن می‌کند و در [[تاریخ]] آمده: این کلمه سه بار تکرار می‌شود، تا جایی که [[حضرت]] [[آمادگی]] پیدا می‌کند و می‌تواند بخواند و از آن به بعد این [[خواندن]] [[وحی]] که با لفظ است، تکرار و در فرایند [[نزول وحی]] از [[آیات]] کوتاه و سوره‌های کوچک به بزرگ متحقق می‌گردد. در حالی که پیش از این [[پیامبر]] حتی نمی‌توانسته بخواند و نه سابقه داشته که به این شیوه سخن بگوید. [[قرآن]] به این [[حقیقت]] [[امی بودن]]، تصریح می‌کند: {{متن قرآن|الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَاَلذِی یجِدُونَهُ مَکتُوباً عِنْدَهُمْ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِنْدَهُمْ * فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ النَّبِيِّ الْأُمِّيِّ الَّذِي يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَكَلِمَاتِهِ}}<ref>«همان کسان که از فرستاده پیام‌آور درس ناخوانده پیروی می‌کنند، همان که (نام) او را نزد خویش در تورات و انجیل نوشته می‌یابند؛ آنان را به نیکی فرمان می‌دهد و از بدی باز می‌دارد و چیزهای پاکیزه را بر آنان حلال و چیزهای ناپاک را بر آنان حرام می‌گرداند و بار * بگو: ای مردم! به راستی من فرستاده خداوند به سوی همه شمایم، همان که فرمانفرمایی آسمان‌ها و زمین از آن اوست، هیچ خدایی جز او نیست که زنده می‌دارد و می‌میراند، پس به خداوند و فرستاده او پیامبر درس ناخوانده‌ای که به خداوند و قرآن او ایمان دارد ایمان بیاوری» سوره اعراف، آیه ۱۵۷-۱۵۸.</ref> به این جهت مبدء [[شناخت]] [[وحی]] [[قرآن]] از اوان [[رسالت]] و سرفصل آن، [[خواندن]] [[مردم]] به [[توحید]] و حقایق [[معنوی]] با کلمات متمایز از قریحه و [[ادبیات]] و گفتمان [[پیامبر]] است. | |||
'''دوم''': پس از آغاز [[دعوت پیامبر]]، این تمایز سخنان برای [[حضرت]] و [[خانواده]] و اطرافیانش مشخص بوده است. چیزی که تا پایان [[حیات]] و [[رسالت]] او معلوم بوده است. کلماتی مانند: قُل و تَقول و یا [[نقل]] قول‌هایی غائبانه از اشخاص، حاکی از همین جدایی بافت زبانی در بیان حقایق از مصدر [[وحی]] با سخنان معمولی آن [[حضرت]] است. این معنا برای اطرافیان [[حضرت]] حتی از [[مخالفان]] نیز روشن بوده است. به عنوان نمونه،. کفارآیات [[قرآن]] که خوانده می‌شد، درخواست می‌کردند که [[آیات]] دیگری غیر اینها برای آنها خوانده شود، و او می‌گوید من از پیش خود چیزی نمی‌توانم بیاورم، من تنها از آنچه به من [[وحی]] می‌شود، [[پیروی]] می‌کنم: {{متن قرآن|وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا بَيِّنَاتٍ قَالَ الَّذِينَ لَا يَرْجُونَ لِقَاءَنَا ائْتِ بِقُرْآنٍ غَيْرِ هَذَا أَوْ بَدِّلْهُ قُلْ مَا يَكُونُ لِي أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقَاءِ نَفْسِي إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ إِنِّي أَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ}}<ref>«و چون آیات روشن ما برای آنان خوانده شود کسانی که لقای ما را امید نمی‌برند می‌گویند: قرآن دیگری جز این بیاور یا آن را دگرگون کن! بگو: مرا نسزد که از پیش خود آن را دگرگون کنم. من جز از آنچه به من وحی می‌شود پیروی نمی‌کنم؛ بی‌گمان من اگر با پروردگارم نافر» سوره یونس، آیه ۱۵.</ref> حتی [[قرآن]] خبر می‌دهد که [[کفار]] [[امیدوار]] بودند بتوانند در [[وحی]] [[پیامبر]] تصرفی بکنند و کاری نمایند تا [[پیامبر]] به [[اشتباه]] بیافتد و میان کلمات خود و [[قرآن]] امتزاجی ایجاد شود، اما از آنجا که [[خداوند]] نگه دار [[پیامبر]] بود و [[عصمت]] او را با این مواظبت‌ها تضمین کرده بود، جلوگیری کرد: {{متن قرآن|وَإِنْ كَادُوا لَيَفْتِنُونَكَ عَنِ الَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ لِتَفْتَرِيَ عَلَيْنَا غَيْرَهُ وَإِذًا لَاتَّخَذُوكَ خَلِيلًا}}<ref>«و نزدیک بود که تو را از آنچه ما به تو وحی کردیم (به ترفند) باز دارند تا جز آن را بر ما بربندی و آنگاه تو را بی‌گمان دوست می‌گرفتند» سوره اسراء، آیه ۷۳.</ref> یا [[منافقین]] از اینکه سوره‌ای نازل شود و [[اسرار]] آنها آشکار گردد، همواره در [[ترس]] و [[هراس]] بودند: {{متن قرآن|يَحْذَرُ الْمُنَافِقُونَ أَنْ تُنَزَّلَ عَلَيْهِمْ سُورَةٌ تُنَبِّئُهُمْ بِمَا فِي قُلُوبِهِمْ}}<ref>«منافقان می‌هراسند آیه‌ای به زیان آنان فرو فرستاده شود که آنان را از آنچه در دل‌های ایشان است، آگاه گرداند بگو: ریشخند کنید که خداوند آنچه را که از آن می‌هراسید آشکار خواهد کرد» سوره توبه، آیه ۶۴.</ref> | |||
'''سوم''': این [[وحی]] به [[اراده]] و [[اختیار]] [[پیامبر]] نبوده که چه بگوید، چه وقتی بگیرد و چه وقتی تمام کند. گاهی [[وحی]] را می‌گرفته، بدون آنکه [[انتظار]] آن را داشته باشد، یا درخواست [[وحی]] می‌کرده و می‌خواسته پاسخ سئوال و حل مشکلی بیاید، اما [[وحی]] نمی‌آمده و گاهی [[انتظار]] آمدن، چنان طولانی و [[جان]] لبریز می‌شده است: {{متن قرآن|وَبَلَغَتِ الْقُلُوبُ الْحَنَاجِرَ}}<ref>«هنگامی که از فراز و فرودتان بر شما تاختند و آنگاه که چشم‌ها کلاپیسه شد و دل‌ها به گلوها رسید و به خداوند گمان‌ها (ی نادرست) بردید؛» سوره احزاب، آیه ۱۰.</ref> یا مانند آنچه در [[حدیث]] [[افک]] و [[اتهام]] ناپاکی به همسرش وارد شده که در این موارد می‌گفته من [[منتظر]] [[وحی]] هستم و در این باره چیزی نمی‌دانم. گاهی [[وحی]] می‌آمده، اما برخلاف [[انتظار]] اولیه خودش بوده و حتی [[تصور]] نمی‌کرده چنین پاسخی توسط [[وحی]] برسد، مانند آنچه در [[سوره مجادله]] و در قضیه ظهار و [[اصرار]] [[زن]] [[مجادله]] کننده رسیده است. | |||
'''چهارم''': گاهی [[وحی]] را می‌گرفته، ولی پاسخ [[وحی]] برخلاف رویه همیشگی، مبهم یا مغلق بوده است، مانند: {{متن قرآن|وَيَسْأَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي}}<ref>«از تو درباره روح می‌پرسند بگو روح از امر پروردگار من است و به شما از دانش جز اندکی نداده‌اند» سوره اسراء، آیه ۸۵.</ref> {{متن قرآن|نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ نَبَأَهُمْ بِالْحَقِّ إِنَّهُمْ فِتْيَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ}}<ref>«ما داستان آنان را برای تو راستین باز می‌گوییم: آنان جوانانی بودند که به پروردگارشان (پنهانی) ایمان آوردند و ما بر رهنمود آنان افزودیم» سوره کهف، آیه ۱۳.</ref> {{متن قرآن|وَيَسْأَلُونَكَ عَنْ ذِي الْقَرْنَيْنِ قُلْ سَأَتْلُو عَلَيْكُمْ مِنْهُ ذِكْرًا}}<ref>«و از تو درباره ذو القرنین می‌پرسند بگو: برایتان از او خبری را خواهم خواند» سوره کهف، آیه ۸۳.</ref>و [[آیات]] دیگری که پاسخ‌ها و توضیحات مطابق خواسته [[پرسش]] کنندگان صریح و تفصیل دهنده نیست. در جاهایی [[وحی]] [[رفتاری]] از [[پیامبر]] را تصحیح می‌کند و گفتار او را به جهت خاصی [[راهنمایی]] می‌کند: {{متن قرآن|وَلَا تَقُولَنَّ لِشَيْءٍ إِنِّي فَاعِلٌ ذَلِكَ غَدًا}}<ref>«و هرگز در هیچ کار مگو: «من فردا انجام دهنده آن خواهم بود»». سوره کهف، آیه ۲۳.</ref> * {{متن قرآن|إِلَّا أَنْ يَشَاءَ اللَّهُ}}<ref>«و اگر ما فرشتگان را به سوی آنان فرو می‌فرستادیم و مردگان با ایشان سخن می‌گفتند و همه چیز را پیش روی آنان گرد می‌آوردیم سر آن نداشتند که ایمان آورند مگر آنکه خداوند بخواهد اما بیشتر آنان نادانی می‌کنند» سوره انعام، آیه ۱۱۱.</ref> یا برخلاف [[اندیشه]] او سخن گفته است: {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكَ تَبْتَغِي مَرْضَاتَ أَزْوَاجِكَ}}<ref>«ای پیامبر! چرا چیزی را که خداوند بر تو حلال کرده است برای کسب خشنودی همسرانت حرام می‌داری؟ و خداوند آمرزنده‌ای بخشاینده است» سوره تحریم، آیه ۱.</ref>چیزی را پنهان کرده: {{متن قرآن|وَتُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ}}<ref>«و (یاد کن) آنگاه را که به کسی که خداوند و خود تو بدو نعمت رسانده بودید گفتی که:» سوره احزاب، آیه ۳۷.</ref>تمام این تعبیرات و [[آیات]] بسیار دیگری که در همین سیاق آمده و نشان می‌دهد که [[شخصیت پیامبر]] مستقل از [[وحی قرآنی]] است و این گونه نیست که [[وحی]] از ذات [[پیامبر]] جوشیده باشد، یا [[سخنان پیامبر]] براساس [[وحی]] باشد، یا آن حقایق با زبان و [[گزینش]] [[پیامبر]] بوده است<ref>[[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ج۱، ص ۷۶۴.</ref>. | |||
== [[ثبات شخصیت]] == | == [[ثبات شخصیت]] == | ||