پرش به محتوا

عقل نظری: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۲۸ ژوئن ۲۰۲۱
جز
جایگزینی متن - 'اخلاق الاهی، ج۱' به 'اخلاق الاهی، ج۱'
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{پانویس2}} +{{پانویس}}))
جز (جایگزینی متن - 'اخلاق الاهی، ج۱' به 'اخلاق الاهی، ج۱')
خط ۱۱: خط ۱۱:
==مقدمه==
==مقدمه==
*حكما [[عقل]] را به دو قسم نظری و عملی تقسیم می‌کنند، ولی در تصویر تفاوت [[عقل]] عملی با عقل نظری و [[تعیین]] [[وظیفه]] هریک، با هم [[اختلاف]] دارند. تفاوت عقل نظری و [[عقل]] عملی به دو صورت تصویر شده است:
*حكما [[عقل]] را به دو قسم نظری و عملی تقسیم می‌کنند، ولی در تصویر تفاوت [[عقل]] عملی با عقل نظری و [[تعیین]] [[وظیفه]] هریک، با هم [[اختلاف]] دارند. تفاوت عقل نظری و [[عقل]] عملی به دو صورت تصویر شده است:
# '''تفاوت غایی:''' گروهی معتقدند [[عقل]] مبدأ [[ادراک]] است و در این جهت هیچ فرقی بین عقل نظری و [[عقل]] عملی نیست، تنها تفاوت این دو با هم، در [[مقام]] [[غایت]] است. هنگامی که [[هدف]] از [[ادراک]] چیزی فقط دانستن آن باشد، مبدأ آن [[ادراک]] را عقل نظری می‌نامند؛ مثل [[ادراک]] حقایق وجود و اگر [[هدف]] از [[ادراک]] چیزی عمل به آن باشد مبدأ آن [[ادراک]] را [[عقل]] عملی می‌گویند؛ مثل [[ادراک]] [[حسن]] [[صدق]] و [[قبح]] [[کذب]]. طبق این نظر، [[عقل]] عملی همانند عقل نظری مبدأ [[ادراک]] است نه مبدأ تحریک<ref>محمدرضا مظفر، المنطق، ج۳۴۳.</ref><ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱،ص۱۷۱.</ref>.
# '''تفاوت غایی:''' گروهی معتقدند [[عقل]] مبدأ [[ادراک]] است و در این جهت هیچ فرقی بین عقل نظری و [[عقل]] عملی نیست، تنها تفاوت این دو با هم، در [[مقام]] [[غایت]] است. هنگامی که [[هدف]] از [[ادراک]] چیزی فقط دانستن آن باشد، مبدأ آن [[ادراک]] را عقل نظری می‌نامند؛ مثل [[ادراک]] حقایق وجود و اگر [[هدف]] از [[ادراک]] چیزی عمل به آن باشد مبدأ آن [[ادراک]] را [[عقل]] عملی می‌گویند؛ مثل [[ادراک]] [[حسن]] [[صدق]] و [[قبح]] [[کذب]]. طبق این نظر، [[عقل]] عملی همانند عقل نظری مبدأ [[ادراک]] است نه مبدأ تحریک<ref>محمدرضا مظفر، المنطق، ج۳۴۳.</ref><ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]،ص۱۷۱.</ref>.
# '''تفاوت جوهری:''' گروه دیگری معتقدند مبدأ [[ادراک]] در وجود [[انسان]]، همان عقل نظری است؛ خواه [[هدف]] از [[ادراک]] خود دانستن باشد یا عمل کردن؛ بنابراین، [[ادراک]] [[وظیفه]] عقل نظری است و [[عقل]] عملی هیچ دخالتی در [[ادراک]] ندارد. [[وظیفه]] [[عقل]] عملی اجرای [[فرامین]] عقل نظری و تحریک [[قوة]] [[غضب]] و [[شهوت]] برای اجرای آن [[احکام]] است<ref>محمدمهدی نراقی، جامع السعادات، ج۱، ص۵۷؛ محمد صالح مازندرانی، شرح اصول کافی، ج۱، ص۷۴.</ref>. بنابراین عقل نظری و [[عقل]] عملی از نظر جوهر متفاوت‌اند. طرفدارن این نظریه برای تحول و [[تکامل عقل]] نظری و [[عقل]] عملی مراحلی را برشمرده‌اند. این مراحل را از [[کلام]] [[شهید ثانی]] نام می‌بریم:
# '''تفاوت جوهری:''' گروه دیگری معتقدند مبدأ [[ادراک]] در وجود [[انسان]]، همان عقل نظری است؛ خواه [[هدف]] از [[ادراک]] خود دانستن باشد یا عمل کردن؛ بنابراین، [[ادراک]] [[وظیفه]] عقل نظری است و [[عقل]] عملی هیچ دخالتی در [[ادراک]] ندارد. [[وظیفه]] [[عقل]] عملی اجرای [[فرامین]] عقل نظری و تحریک [[قوة]] [[غضب]] و [[شهوت]] برای اجرای آن [[احکام]] است<ref>محمدمهدی نراقی، جامع السعادات، ج۱، ص۵۷؛ محمد صالح مازندرانی، شرح اصول کافی، ج۱، ص۷۴.</ref>. بنابراین عقل نظری و [[عقل]] عملی از نظر جوهر متفاوت‌اند. طرفدارن این نظریه برای تحول و [[تکامل عقل]] نظری و [[عقل]] عملی مراحلی را برشمرده‌اند. این مراحل را از [[کلام]] [[شهید ثانی]] نام می‌بریم:
## '''[[عقل هیولایی]]''': نخستین مرحله عقل نظری که دورترین مرحله آن از [[نقطه کمال]] [[عقل]] محسوب می‌شود، [[عقل هیولایی]] است. به این معنی که [[انسان]] فقط از استعداد [[ادراک]] برخوردار است.
## '''[[عقل هیولایی]]''': نخستین مرحله عقل نظری که دورترین مرحله آن از [[نقطه کمال]] [[عقل]] محسوب می‌شود، [[عقل هیولایی]] است. به این معنی که [[انسان]] فقط از استعداد [[ادراک]] برخوردار است.
خط ۱۷: خط ۱۷:
## '''[[عقل بالفعل]]''': مرحله سوم این است که [[انسان]] مسائل نظری را [[درک]] کرده و هر وقت بخواهد با یک التفات آنها را در نظر می‌آورد، بدون اینکه به کسب جدید نیاز باشد؛ این مرحله، [[عقل بالفعل]] نامیده می‌شود.
## '''[[عقل بالفعل]]''': مرحله سوم این است که [[انسان]] مسائل نظری را [[درک]] کرده و هر وقت بخواهد با یک التفات آنها را در نظر می‌آورد، بدون اینکه به کسب جدید نیاز باشد؛ این مرحله، [[عقل بالفعل]] نامیده می‌شود.
## '''[[عقل مستفاد]]''': مرحله چهارم که مرحله کمال عقل نظری است، این است که معقولات نظری را [[مشاهده]] می‌کند. این مرحله را [[عقل مستفاد]] می‌نامند، زیرا این كمال تنها از راه [[ارتباط]] با [[عقل]] فعال که خارج از وجود [[انسان]] است به دست می‌آید.
## '''[[عقل مستفاد]]''': مرحله چهارم که مرحله کمال عقل نظری است، این است که معقولات نظری را [[مشاهده]] می‌کند. این مرحله را [[عقل مستفاد]] می‌نامند، زیرا این كمال تنها از راه [[ارتباط]] با [[عقل]] فعال که خارج از وجود [[انسان]] است به دست می‌آید.
* بنابراین، [[عقل هیولایی]] و [[عقل بالملكه]]، در [[حقیقت]]، استعداد و [[آمادگی]] کمال‌اند. [[عقل مستفاد]] از نظر تحقق بر [[عقل بالفعل]] مقدم است؛ چون بدون مشاهده مكرر، [[قدرت]] استحضار به  دست نمی‌آید، پس [[عقل بالفعل]] هر چند در بقا متأخر از [[عقل مستفاد]] است و پس از زوال [[مشاهده]] حدوث بر او مقدم است و هم از این رو برخی آن را در مرحله چهارم و پس از مستفاد قرار داده‌اند<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ج۱،ص۱۷۱-۱۷۲.</ref>.
* بنابراین، [[عقل هیولایی]] و [[عقل بالملكه]]، در [[حقیقت]]، استعداد و [[آمادگی]] کمال‌اند. [[عقل مستفاد]] از نظر تحقق بر [[عقل بالفعل]] مقدم است؛ چون بدون مشاهده مكرر، [[قدرت]] استحضار به  دست نمی‌آید، پس [[عقل بالفعل]] هر چند در بقا متأخر از [[عقل مستفاد]] است و پس از زوال [[مشاهده]] حدوث بر او مقدم است و هم از این رو برخی آن را در مرحله چهارم و پس از مستفاد قرار داده‌اند<ref>[[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی، ج۱]]،ص۱۷۱-۱۷۲.</ref>.


==منابع==
==منابع==
۷۳٬۳۸۳

ویرایش