گریه: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{پانویس2}} +{{پانویس}})) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
{{امامت}} | {{امامت}} | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | ||
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:</div> | : <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی میشود:</div> | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | ||
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[ | : <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[گریه در حدیث]] - [[گریه در تاریخ اسلامی]] - [[گریه در معارف و سیره حسینی]]</div> | ||
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | <div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;"> | ||
==مقدمه== | ==مقدمه== | ||
واکنش [[عاطفی]] در مواجهه با [[مصیبت]] و از شاخصههای [[فرهنگ شیعی]] | |||
[[اشک]] و [[گریه]] یا «بکا» یا «دمع»، نشانه [[رقت]] [[قلبی]] و [[رفتاری]] طبیعی است که [[انسان]]، به طور ارادی یا غیرارادی، در موقعیتهای خاص هیجانی و عاطفی (تأثر، [[ترس]]، فقدان، [[محبت]] و...) بروز میدهد. یکی از مهمترین موقعیتهایی که معمولاً فرد را به [[گریستن]] وامیدارد، فقدان [[نزدیکان]] یا اشخاص [[محبوب]] است. در فرهنگ شیعی، اشک و گریه جایگاه ویژهای دارد و نشانهای از [[ایمان]] فرد، [[خشوع]] در برابر [[خدا]]، بازگشت ([[توبه]]) و [[اقرار]] به [[گناهان]] و [[ارتباط عاطفی]] با [[اولیا]] و بزرگان مذهبی به ویژه [[معصومین]] به شمار میرود. موقعیت اقلیتی در [[جهان اسلام]] و محدودیتها و فشارهای [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] که به خصوص در قرون اولیه و در حکومتهای [[بنیامیه]] و [[بنیعباس]] علیه [[جامعه]] [[شیعیان]] [[اعمال]] میشد و رخدادهای مصیبتباری که شیعیان و بزرگانشان متحمل شدند، بستری طبیعی برای بروز رفتارهای عاطفی و آمیخته شدن فرهنگ شیعی با مفاهیمی چون «[[رنج]]» و «مصیبت» را فراهم کرد. | |||
مهمترین رخداد مصیبت بار در [[تاریخ]] و [[فرهنگ شیعه]]، [[واقعه عاشورا]] بوده است. چنانکه از جمله در [[زیارت عاشورا]] بر این نکته تأکید شده است: «به [[راستی]] [[[عاشورا]]] چه مصیبت بزرگی و چه داغ گرانی بود در [[اسلام]] و در تمام [[آسمانها]] و [[زمین]]». در منابع [[شیعی]]، [[روایات]] متعددی با مضمون [[تشویق]] و [[تحریض]] شیعیان به ذکر مصیبت عاشورا و گریه بر آن نقل شده است. در این روایات، گریه بر [[امام حسین]]{{ع}} عملی [[ارزشمند]] و مستوجب [[ثواب]] و فواید [[دنیوی]] و [[اخروی]] فراوانی دانسته شده است. از جمله در روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} آمده است که هرکس در مصیبت [[اهل بیت]] بگرید و دیگران - «حتی یک نفر دیگر» - را به گریه وادارد، [[اهل بهشت]] است؛ حتی کسی که «تباکی» کند یعنی حالت گریه و [[سوگواری]] به خود بگیرد. در روایتی از [[امام رضا]]{{ع}} نیز خطاب به یکی از یارانشان آمده است: «ای فرزند شیب! اگر بر چیزی گریان شدی پس بر [[حسین]] [[گریه]] کن!... اگر بر حسین بگریی به طوری که اشکهایت بر صورتت جاری شود، [[خداوند]] همه [[گناهان]] تو را از کوچک و بزرگ و کم و زیاد میبخشد». همچنین در [[روایت]] دیگری از همان [[امام]] آمده است: «هرکس [[مصائب]] ما را یادآور شود و بر آنچه نسبت به ما مرتکب شدند بگرید، در درجاتمان در [[روز قیامت]] همراه ما خواهد بود و کسی که یادآور شود مصائب ما را پس بگرید و بگریاند چشمش گریان نخواهد بود، روزی که [[چشمها]] گریاناند. و هرکس بنشیند در [[مجلسی]] که در آن امر ما را زنده نگه میدارند دلش نمیمیرد روزی که [[دلها]] میمیرند». | |||
[[ | [[امامان شیعه]] خود نیز به یاد [[واقعه عاشورا]] میگریستند. در روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} آمده است که [[امام سجاد]]{{ع}} تا ۲۰ سال بر [[عاشورا]] میگریست؛ تا جایی که [[غلام]] آن [[حضرت]] نگران سلامتیاش میشد. از [[امام رضا]]{{ع}} هم نقل شده است که: «[[روز]] [عزای] حسین چشمانمان را زخمی کرده و اشکهامان را جاری کرده است... پس بر مثل حسین باید بگریند گریه کنندگان که همانا گریه بر او [[گناهان بزرگ]] را از بین میبرد». | ||
[[ | در منابع [[شیعی]] از جمله کامل الزیارات و [[بحارالانوار]] [[روایات]] متعددی نقل شده که [[قدمت]] گریه بر [[امام حسین]]{{ع}} را به قبل از عاشورا و حتی قرنها پیش از [[اسلام]] و به [[زمان]] [[خلقت حضرت آدم]]{{ع}} برمیگرداند. مطابق این روایات، واقعه عاشورا در [[تاریخ]] [[حیات]] بشری دارای چنان اهمیتی است که [[پیامبران]] از جمله [[نوح]]{{ع}}، [[ابراهیم]]{{ع}}، [[اسماعیل]]{{ع}}، [[موسی]]{{ع}}،[[سلیمان]]{{ع}}،[[زکریا]]{{ع}} و [[عیسی]]{{ع}} و [[اولیای الهی]] از آن باخبر شده و به یاد آن گریستهاند. همچنین در این منابع روایاتی با مضمون [[گریستن]][[زمین]] و [[آسمان]]، ملایک و همه [[مخلوقات]] در واقعه عاشورا آمده است. از جمله از [[امام علی]]{{ع}} نقل شده است: «همه بر او [امام حسین{{ع}}] میگریند، حتی حیوانات [[وحشی]] در بیابانها و ماهیان در دریا و پرندهها در [[آسمان]] و میگریند بر او [[خورشید و ماه]] و [[ستارگان]] و آسمان و [[زمین]] و [[مؤمنین]] از [[انس]] وجن و همه ملائک [[آسمانها]] و زمین و [[رضوان]] و [[مالک]] و [[اهل]] [[عرش]]». همچنین روایاتی با مضمون [[گریه]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}}، [[امام علی]]{{ع}} و [[حضرت زهرا]]{{س}} بر [[عاشورا]] ذکر شده است. در [[بحارالانوار]] در روایتی از [[قول پیامبر اکرم]]{{صل}} بر گریه کنندگان [[امام حسین]]{{ع}} [[درود خدا]] فرستاده شده است: {{متن حدیث|صَلَّى اللَّهُ عَلَى الْبَاكِينَ عَلَى الْحُسَيْنِ}}. در روایتی مشهور و منسوب به امام حسین{{ع}} نیز ایشان خود را «[[کشته اشک]]» خوانده است: {{متن حدیث|أَنَا قَتِيلُ الْعَبْرَةِ لَا يَذْكُرُنِي مُؤْمِنٌ إِلَّا اسْتَعْبَرَ}} (من کشته اشکم. مؤمنی مرا یاد نمیکند، مگر اینکه اشکش جاری میشود). | ||
مجموعه این [[روایات]] و [[سیره]] بزرگان و [[علمای شیعه]] که تا امروز استمرار دارد، گریه و [[اشک]] بر [[مصائب اهل بیت]] را به یکی از ارکان [[فرهنگ شیعی]] تبدیل کرده است. همچنانکه تحریک [[عاطفی]] و [[گریاندن]] افراد در سوگ [[اهل بیت]]، از گذشته تا امروز، عامل محوری در [[نگارش]] و تدوین [[مقاتل]] و نیز سرایش [[مراثی]] و نوحهها بوده است. این محوریت اشک و گریه را از جمله در کاربرد واژههایی نظیر «بکا» و «دمع» در نامگذاری برخی از مقاتل میتوان دید (به عنوان مثال الدمعة الساکبة، [[فیض]] الدموع، دمع السجوم، امواج البکا، [[طوفان]] البکا و...). | |||
[[ | به نظر میرسد تأکید بسیار [[امامان شیعه]] بر [[فضیلت]] گریه بر امام حسین{{ع}} عکسالعملی بوده است به تلاشهای [[بنیامیه]] برای از یاد بردن عاشورا و ابزاری برای [[هویتبخشی]] و [[حفظ]] [[انسجام]] [[جامعه]] [[شیعیان]] در دورانی که تحت [[ظلم]] و فشار بودند. برخی محققان ازجمله محمدباقر بهبودی و [[مرتضی مطهری]] نیز این تأکید خاص بر گریه در روایات را ناظر به شرایط دوران [[زندگی]] امامان شیعه و وجه [[مبارزاتی]] گریه بر امام حسین{{ع}} در آن دوره دانسته و در تعمیم مدلول این روایات به گریه در همه زمانها و شرایط تردید کردهاند. سیدروح [[الله]] خمینی هم تأکید بر [[گریه]] و به خصوص تباکی را نشانه اهداف [[سیاسی]] [[شیعه]] دانسته و از تعبیر «گریه سیاسی» برای آن استفاده کرده است. | ||
گریه بر [[اهل بیت]] از موارد [[اختلاف]] بین [[شیعیان]] و [[اهل سنت]] بوده است. در [[منابع حدیثی]] اهل سنت، روایاتی با مضمون [[مذمت]] گریه بر میت و [[عزاداری]] آمده است و بسیاری از علمای [[سنی]] با استناد به این [[روایات]]، گریه بر [[مردگان]] را «[[بدعت]]» و [[حرام]] [[شرعی]] میدانند<ref>[[محسن حسام مظاهری|مظاهری، محسن حسام]]، [[گریه - مظاهری (مقاله)|مقاله «گریه»]]، [[فرهنگ سوگ شیعی (کتاب)|فرهنگ سوگ شیعی]]، ص ۸۱.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | |||
# [[پرونده:1100827.jpg|22px]] [[محسن حسام مظاهری|مظاهری، محسن حسام]]، [[گریه - مظاهری (مقاله)|مقاله «گریه»]]، [[فرهنگ سوگ شیعی (کتاب)|'''فرهنگ سوگ شیعی''']] | |||
{{پایان منابع}} | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
[[رده:گریه]] | [[رده:گریه]] | ||
[[رده:مدخل | [[رده:مدخل]] |