پرش به محتوا

گریه: تفاوت میان نسخه‌ها

۶۰۶ بایت حذف‌شده ،  ‏۲۳ سپتامبر ۲۰۲۱
بدون خلاصۀ ویرایش
جز (ربات: جایگزینی خودکار متن (-{{پانویس2}} +{{پانویس}}))
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{امامت}}
{{امامت}}
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[بنی در حدیث]] - [[بنی در تاریخ اسلامی]] - [[بنی در معارف و سیره حسینی]]</div>
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[گریه در حدیث]] - [[گریه در تاریخ اسلامی]] - [[گریه در معارف و سیره حسینی]]</div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[امام حسین (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">


==مقدمه==
==مقدمه==
"چشم گریان، چشمۀ [[فیض]] خداست". [[گریستن]] بر [[ابا عبدالله]] الحسین{{ع}} [[ثواب]] بسیار دارد<ref>احادیث ثواب و آثار گریه بر امام حسین{{ع}} را از جمله در بحار الأنوار، ج۴۴، ص۲۷۹ تا ۲۹۶ مطالعه کنید.</ref>. [[فرشتگان]]، [[پیامبران]]، [[زمین]] و [[آسمان]]، حیوانات صحرا و دریا هم بر [[عزای حسین]]{{ع}} گریسته‌اند<ref>سفینة البحار، ج۱، ص۹۷؛ بحار الأنوار، ج۴۵، ص۲۲۰ به بعد.</ref>. [[اشک]] ریختن، نشانۀ [[پیوند قلبی]] با [[اهل بیت]] و [[سید]] الشهداست. [[اشک]]، [[دل]] را [[سیراب]] می‌کند، [[عطش]] [[روح]] را بر طرف می‌سازد و حاصل محبّتی است که نسبت به [[اهل بیت]] حاصل می‌شود. [[همدلی]] و هماهنگی [[روحی]] با [[ائمّه]]، ایجاب می‌کند که در [[شادی]] آنان شاد و در غمشان محزون باشیم. این نشان [[شیعه]] است که {{متن حدیث|يَفْرَحُونَ بِفَرَحِنَا وَ يَحْزَنُونَ لِحُزْنِنَا...}}<ref>میزان الحکمه، ج۵، ص۲۳۳.</ref>. [[قلبی]] که مهر [[حسین]]{{ع}} را داشته باشد، بی‌شک به یاد [[مظلومیّت]] و [[شهادت]] او می‌گرید. [[اشک]]، [[زبان]] [[دل]] و [[شاهد]] [[عشق]] است.
واکنش [[عاطفی]] در مواجهه با [[مصیبت]] و از شاخصه‌های [[فرهنگ شیعی]]
 
[[اشک]] و [[گریه]] یا «بکا» یا «دمع»، نشانه [[رقت]] [[قلبی]] و [[رفتاری]] طبیعی است که [[انسان]]، به طور ارادی یا غیرارادی، در موقعیت‌های خاص هیجانی و عاطفی (تأثر، [[ترس]]، فقدان، [[محبت]] و...) بروز می‌دهد. یکی از مهم‌ترین موقعیت‌هایی که معمولاً فرد را به [[گریستن]] وامی‌دارد، فقدان [[نزدیکان]] یا اشخاص [[محبوب]] است. در فرهنگ شیعی، اشک و گریه جایگاه ویژه‌ای دارد و نشانه‌ای از [[ایمان]] فرد، [[خشوع]] در برابر [[خدا]]، بازگشت ([[توبه]]) و [[اقرار]] به [[گناهان]] و [[ارتباط عاطفی]] با [[اولیا]] و بزرگان مذهبی به ویژه [[معصومین]] به شمار می‌رود. موقعیت اقلیتی در [[جهان اسلام]] و محدودیت‌ها و فشارهای [[سیاسی]] و [[اجتماعی]] که به خصوص در قرون اولیه و در حکومت‌های [[بنی‌امیه]] و [[بنی‌عباس]] علیه [[جامعه]] [[شیعیان]] [[اعمال]] می‌شد و رخدادهای مصیبت‌باری که شیعیان و بزرگانشان متحمل شدند، بستری طبیعی برای بروز رفتارهای عاطفی و آمیخته شدن فرهنگ شیعی با مفاهیمی چون «[[رنج]]» و «مصیبت» را فراهم کرد.


مهم‌ترین رخداد مصیبت بار در [[تاریخ]] و [[فرهنگ شیعه]]، [[واقعه عاشورا]] بوده است. چنانکه از جمله در [[زیارت عاشورا]] بر این نکته تأکید شده است: «به [[راستی]] [[[عاشورا]]] چه مصیبت بزرگی و چه داغ گرانی بود در [[اسلام]] و در تمام [[آسمان‌ها]] و [[زمین]]». در منابع [[شیعی]]، [[روایات]] متعددی با مضمون [[تشویق]] و [[تحریض]] شیعیان به ذکر مصیبت عاشورا و گریه بر آن نقل شده است. در این روایات، گریه بر [[امام حسین]]{{ع}} عملی [[ارزشمند]] و مستوجب [[ثواب]] و فواید [[دنیوی]] و [[اخروی]] فراوانی دانسته شده است. از جمله در روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} آمده است که هرکس در مصیبت [[اهل بیت]] بگرید و دیگران - «حتی یک نفر دیگر» - را به گریه وادارد، [[اهل بهشت]] است؛ حتی کسی که «تباکی» کند یعنی حالت گریه و [[سوگواری]] به خود بگیرد. در روایتی از [[امام رضا]]{{ع}} نیز خطاب به یکی از یارانشان آمده است: «ای فرزند شیب! اگر بر چیزی گریان شدی پس بر [[حسین]] [[گریه]] کن!... اگر بر حسین بگریی به طوری که اشک‌هایت بر صورتت جاری شود، [[خداوند]] همه [[گناهان]] تو را از کوچک و بزرگ و کم و زیاد می‌بخشد». همچنین در [[روایت]] دیگری از همان [[امام]] آمده است: «هرکس [[مصائب]] ما را یادآور شود و بر آنچه نسبت به ما مرتکب شدند بگرید، در درجات‌مان در [[روز قیامت]] همراه ما خواهد بود و کسی که یادآور شود مصائب ما را پس بگرید و بگریاند چشمش گریان نخواهد بود، روزی که [[چشم‌ها]] گریان‌اند. و هرکس بنشیند در [[مجلسی]] که در آن امر ما را زنده نگه می‌دارند دلش نمی‌میرد روزی که [[دل‌ها]] می‌میرند».


[[گریستن]] در سوگ [[شهدای کربلا]]، [[تجدید بیعت]] با [[عاشورا]] و [[فرهنگ]] [[شهادت]] و تغذیۀ [[فکری]] و [[روحی]] با این [[مکتب]] است و [[اشک]] ریختن، نوعی [[امضا]] کردن [[پیمان]] و قرار داد [[مودّت]] با [[سید]] الشهداست. [[ائمّه]] [[شیعه]]، [[گریستن]] بر [[مظلومیت اهل بیت]] و [[عزای حسینی]] را تأکید کرده و [[شهادت]] [[اشک]] را بر [[صداقت]] [[عشق]]، پذیرفته‌اند. [[امام صادق]]{{ع}} فرموده است: "نزد هر کس که ما یاد شویم و چشمانش [[اشک]] آلود شود، حتی اگر به اندازۀ بال مگسی باشد، [[خداوند]] گناهانش را می‌بخشاید، هر چند چون کف دریا فراوان باشد"<ref>وسائل الشیعه، ج۱۰، ص۳۹۱.</ref>. به گفتۀ صائب:
[[امامان شیعه]] خود نیز به یاد [[واقعه عاشورا]] می‌گریستند. در روایتی از [[امام صادق]]{{ع}} آمده است که [[امام سجاد]]{{ع}} تا ۲۰ سال بر [[عاشورا]] می‌گریست؛ تا جایی که [[غلام]] آن [[حضرت]] نگران سلامتی‌اش می‌شد. از [[امام رضا]]{{ع}} هم نقل شده است که: «[[روز]] [عزای] حسین چشمان‌مان را زخمی کرده و اشک‌هامان را جاری کرده است... پس بر مثل حسین باید بگریند گریه کنندگان که همانا گریه بر او [[گناهان بزرگ]] را از بین می‌برد».


[[دستور]] [[امامان]] به [[گریستن]] بر [[امام حسین]]{{ع}} بسیار اکید است. [[امام رضا]]{{ع}} به [[ریان بن شبیب]] در [[حدیث]] مفصّلی فرمود: {{متن حدیث|يَا ابْنَ شَبِيبٍ إِنْ كُنْتَ بَاكِياً لِشَيْءٍ فَابْكِ لِلْحُسَيْنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ{{ع}} فَإِنَّهُ ذُبِحَ كَمَا يُذْبَحُ الْكَبْشُ...}}<ref>وسائل الشیعه، ج۴۴، ص۲۸۶.</ref>. اگر بر چیزی گریه می‌کنی، بر [[حسین بن علی]] گریه کن، که او را همچون گوسفند، سر بریدند. در [[حدیث]] دیگری فرموده است: "[[محرّم]]، ماهی است که [[مردم]] دورۀ [[جاهلیت]] [[جنگ]] در آن را ناروا می‌دانستند، ولی در این ماه، [[دشمنان]]، [[خون]] ما را بناحق ریختند و [[هتک حرمت]] ما نمودند و [[فرزندان]] و [[بانوان]] ما را به [[اسارت]] گرفتند و به خیمه‌های ما [[آتش]] زدند و [[غارت]] کردند و در کار ما، برای [[رسول خدا]] هیچ حرمتی را رعایت نکردند. روز [[حسین]] ([[عاشورا]]) پلک‌های ما را مجروح و اشک‌هایمان را جاری کرد و ما از [[سرزمین]] [[کربلا]]، [[گرفتاری]] و [[رنج]] به [[میراث]] بردیم. پس باید بر کسی همچون [[حسین]]، گریه‌کنندگان بگریند، که گریه بر او، [[گناهان بزرگ]] را هم فرو می‌ریزد"<ref>وسائل الشیعه، ج۴۴، ص۲۸۳.</ref>.
در منابع [[شیعی]] از جمله کامل الزیارات و [[بحارالانوار]] [[روایات]] متعددی نقل شده که [[قدمت]] گریه بر [[امام حسین]]{{ع}} را به قبل از عاشورا و حتی قرن‌ها پیش از [[اسلام]] و به [[زمان]] [[خلقت حضرت آدم]]{{ع}} برمی‌گرداند. مطابق این روایات، واقعه عاشورا در [[تاریخ]] [[حیات]] بشری دارای چنان اهمیتی است که [[پیامبران]] از جمله [[نوح]]{{ع}}، [[ابراهیم]]{{ع}}، [[اسماعیل]]{{ع}}، [[موسی]]{{ع}}،[[سلیمان]]{{ع}}،[[زکریا]]{{ع}} و [[عیسی]]{{ع}} و [[اولیای الهی]] از آن باخبر شده و به یاد آن گریسته‌اند. همچنین در این منابع روایاتی با مضمون [[گریستن]][[زمین]] و [[آسمان]]، ملایک و همه [[مخلوقات]] در واقعه عاشورا آمده است. از جمله از [[امام علی]]{{ع}} نقل شده است: «همه بر او [امام حسین{{ع}}] می‌گریند، حتی حیوانات [[وحشی]] در بیابان‌ها و ماهیان در دریا و پرنده‌ها در [[آسمان]] و می‌گریند بر او [[خورشید و ماه]] و [[ستارگان]] و آسمان و [[زمین]] و [[مؤمنین]] از [[انس]] وجن و همه ملائک [[آسمان‌ها]] و زمین و [[رضوان]] و [[مالک]] و [[اهل]] [[عرش]]». همچنین روایاتی با مضمون [[گریه]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}}، [[امام علی]]{{ع}} و [[حضرت زهرا]]{{س}} بر [[عاشورا]] ذکر شده است. در [[بحارالانوار]] در روایتی از [[قول پیامبر اکرم]]{{صل}} بر گریه کنندگان [[امام حسین]]{{ع}} [[درود خدا]] فرستاده شده است: {{متن حدیث|صَلَّى اللَّهُ عَلَى الْبَاكِينَ عَلَى الْحُسَيْنِ}}. در روایتی مشهور و منسوب به امام حسین{{ع}} نیز ایشان خود را «[[کشته اشک]]» خوانده است: {{متن حدیث|‌أَنَا قَتِيلُ الْعَبْرَةِ لَا يَذْكُرُنِي مُؤْمِنٌ إِلَّا اسْتَعْبَرَ}} (من کشته اشکم. مؤمنی مرا یاد نمی‌کند، مگر اینکه اشکش جاری می‌شود).
خود [[امام حسین]]{{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|أَنَا قَتِيلُ اَلْعَبْرَةِ لاَ يَذْكُرُنِي مُؤْمِنٌ إِلاَّ بَكَى}}<ref>وسائل الشیعه، ج۴۴، ص۲۷۹.</ref>. من کشتۀ اشکم، هیچ مؤمنی مرا یاد نمی‌کند مگر آنکه (بخاطر مصیبت‌هایم) می‌گرید. [[امام سجاد]]{{ع}} بیست سال بر [[امام حسین]]{{ع}} گریست و هرگز طعامی پیش او نمی‌گذاشتند مگر آنکه گریه می‌کرد<ref>وسائل الشیعه، ج۴۶، ص۱۰۸.</ref>. به فرمودۀ [[امام صادق]]{{ع}}: هر ناله و گریه‌ای [[ناپسند]] و [[مکروه]] است، مگر نالیدن و [[گریستن]] بر [[حسین]]{{ع}}: {{متن حدیث|كُلُّ اَلْجَزَعِ وَ اَلْبُكَاءِ مَكْرُوهٌ سِوَى اَلْجَزَعِ وَ اَلْبُكَاءِ عَلَى اَلْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ}}<ref>بحار الأنوار، ج۴۵، ص۳۱۳.</ref>.


هم [[گریستن]]، هم گریاندن، هم خود را شبیه گریه‌کنندگان در آوردن (تباکی) [[پسندیده]] است و [[اجر]] دارد. این همه [[فضیلت]] که برای گریه بر [[حسین]]{{ع}} بیان شده و اینکه [[اشک]] چشم، [[آتش دوزخ]] را فرو می‌نشاند و [[غمگین]] شدن در سوگ [[شهیدان کربلا]] ایمنی از [[عذاب]] است، در صورتی است که [[گناه]] و [[فسق]] و [[آلودگی]] [[انسان]] در حدّی نباشد که [[مانع]] رسیدن این [[فیض الهی]] گردد. اشکی که [[مبیّن]] [[پیوند عاطفی]] و رابطۀ مکتبی و [[اتصال روحی]] با [[راه]] و [[فکر]] و خط [[ائمّه]] و [[سید]] الشهداست، حتما [[زمینه‌ساز]] [[پرهیز از گناه]] می‌گردد. به تعبیر [[شهید]] مطهّری: "گریه بر [[شهید]]، شرکت در حماسۀ او و هماهنگی با [[روح]] او و موافقت با [[نشاط]] او و حرکت اوست... [[امام حسین]]{{ع}} بواسطۀ [[شخصیّت]] عالی‌قدرش، بواسطۀ [[شهادت]] قهرمانانه‌اش، مالک قلب‌ها و [[احساسات]] صدها میلیون [[انسان]] است. اگر کسانی که بر این مخزن [[عظیم]] و گرانقدر احساسی و [[روحی]] گمارده شدند، یعنی سخنرانان مذهبی، بتوانند از این مخزن [[عظیم]] در جهت هم شکل کردن و همرنگ کردن و هم [[احساس]] کردن روح‌ها با [[روح]] [[عظیم]] [[حسینی]] بهره برداری صحیح کنند، [[جهانی]] [[اصلاح]] خواهد شد"<ref>شهید (ضمیمۀ قیام و انقلاب مهدی)، ص۱۲۴ و ۱۲۵.</ref>. پس مهمّ، [[شناخت]] فلسفۀ گریه در راستای احیای [[عاشورا]] و زنده نگه‌داشتن [[مراسم]] [[حسینی]] و [[فرهنگ]] کربلاست، نه [[گناه]] کردن و [[آلودگی]]، به [[امید]] [[پاک]] شدن با چند قطره [[اشک]]! معلوم نیست که [[دل]] و [[جان]] [[آلوده]]، آن همسویی را با [[امام]] داشته باشد که با یاد مصائبش گریه کند.
مجموعه این [[روایات]] و [[سیره]] بزرگان و [[علمای شیعه]] که تا امروز استمرار دارد، گریه و [[اشک]] بر [[مصائب اهل بیت]] را به یکی از ارکان [[فرهنگ شیعی]] تبدیل کرده است. همچنان‌که تحریک [[عاطفی]] و [[گریاندن]] افراد در سوگ [[اهل بیت]]، از گذشته تا امروز، عامل محوری در [[نگارش]] و تدوین [[مقاتل]] و نیز سرایش [[مراثی]] و نوحه‌ها بوده است. این محوریت اشک و گریه را از جمله در کاربرد واژه‌هایی نظیر «بکا» و «دمع» در نامگذاری برخی از مقاتل می‌توان دید (به عنوان مثال الدمعة الساکبة، [[فیض]] الدموع، دمع السجوم، امواج البکا، [[طوفان]] البکا و...).
گریه در [[فرهنگ عاشورا]]، [[سلاح]] همیشه برّانی است که فریاد [[اعتراض]] به [[ستمگران]] را دارد. "[[اشک]]"، [[زبان]] [[دل]] است و گریه، فریاد عصر [[مظلومیّت]]. [[رسالت]] [[اشک]] نیز [[پاسداری]] از "[[خون]] [[شهید]]" است. [[امام خمینی]] فرمود: "هر مکتبی، تا پایش سینه‌زن نباشد، تا پایش گریه‌کن نباشد، تا پایش توی سر و سینه‌زن نباشد [[حفظ]] نمی‌شود..."<ref>صحیفه نور، ج۸، ص۷۰.</ref>، "گریه کردن بر [[شهید]]، نگه‌داشتن، زنده نگه‌داشتن [[نهضت]] است"<ref>صحیفه نور، ج۱۰، ص۳۱.</ref>، "گریه کردن بر [[عزای امام حسین]]، زنده نگه‌داشتن [[نهضت]] و زنده نگه‌داشتن همین معنی است که یک جمعیت کمی در مقابل یک امپراطور بزرگ ایستاد...، آنها از همین گریه‌ها می‌ترسند، برای اینکه گریه‌ای است که گریه بر [[مظلوم]] است، فریاد مقابل [[ظالم]] است"<ref>صحیفه نور، ج۱۰، ص۳۱.</ref>.


[[اشک]]، سر فصل [[محبّت]] و [[مودّت]] است و برخاسته از عشقی است که [[خداوند]] در دلها قرار داده که نسبت به [[حسین بن علی]]{{ع}} مجذوب می‌شود. به فرمودۀ [[رسول خدا]]{{صل}}:
به نظر می‌رسد تأکید بسیار [[امامان شیعه]] بر [[فضیلت]] گریه بر امام حسین{{ع}} عکس‌العملی بوده است به تلاش‌های [[بنی‌امیه]] برای از یاد بردن عاشورا و ابزاری برای [[هویت‌بخشی]] و [[حفظ]] [[انسجام]] [[جامعه]] [[شیعیان]] در دورانی که تحت [[ظلم]] و فشار بودند. برخی محققان ازجمله محمدباقر بهبودی و [[مرتضی مطهری]] نیز این تأکید خاص بر گریه در روایات را ناظر به شرایط دوران [[زندگی]] امامان شیعه و وجه [[مبارزاتی]] گریه بر امام حسین{{ع}} در آن دوره دانسته و در تعمیم مدلول این روایات به گریه در همه زمان‌ها و شرایط تردید کرده‌اند. سیدروح [[الله]] خمینی هم تأکید بر [[گریه]] و به خصوص تباکی را نشانه اهداف [[سیاسی]] [[شیعه]] دانسته و از تعبیر «گریه سیاسی» برای آن استفاده کرده است.
{{متن حدیث|إِنَّ لِقَتْلِ الْحُسَيْنِ حَرَارَةً فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لاَ تَبْرُدُ أَبَداً}}<ref>جامع احادیث الشیعه، ج۱۲، ص۵۵۶.</ref>. برای [[شهادت]] [[حسین]]{{ع}} حرارت و گرمایی در دل‌های [[مؤمنان]] است که هرگز سرد و خاموش نمی‌شود.


امروز هم، [[اشک]] و گریه، رابط ما با [[حسین]] است و ما با [[شوری]] اشک‌هایمان، سر سفرۀ [[محبّت]] [[سید الشهدا]] نشسته‌ایم و نمک پروردۀ [[ابا عبدالله]] هستیم، از این رو، این مهر با شیر [[مادر]] در [[جان]] ما وارد شده و با [[جان]] هم به در می‌شود<ref>[[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، ص ۴۱۲.</ref>.
گریه بر [[اهل بیت]] از موارد [[اختلاف]] بین [[شیعیان]] و [[اهل سنت]] بوده است. در [[منابع حدیثی]] اهل سنت، روایاتی با مضمون [[مذمت]] گریه بر میت و [[عزاداری]] آمده است و بسیاری از علمای [[سنی]] با استناد به این [[روایات]]، گریه بر [[مردگان]] را «[[بدعت]]» و [[حرام]] [[شرعی]] می‌دانند<ref>[[محسن حسام مظاهری|مظاهری، محسن حسام]]، [[گریه - مظاهری (مقاله)|مقاله «گریه»]]، [[فرهنگ سوگ شیعی (کتاب)|فرهنگ سوگ شیعی]]، ص ۸۱.</ref>


== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==


==منابع==
==منابع==
* [[پرونده:13681024.jpg|22px]] [[جواد محدثی|محدثی، جواد]]، [[فرهنگ عاشورا (کتاب)|'''فرهنگ عاشورا''']]
{{منابع}}
# [[پرونده:1100827.jpg|22px]] [[محسن حسام مظاهری|مظاهری، محسن حسام]]، [[گریه - مظاهری (مقاله)|مقاله «گریه»]]، [[فرهنگ سوگ شیعی (کتاب)|'''فرهنگ سوگ شیعی''']]
{{پایان منابع}}


==پانویس==
==پانویس==
{{یادآوری پانویس}}
{{پانویس}}
{{پانویس}}


[[رده:گریه]]
[[رده:گریه]]
[[رده:مدخل فرهنگ عاشورا]]
[[رده:مدخل]]
۷۵٬۸۷۱

ویرایش