خوارج در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها
←پدیدار شدن خوارج
(←مقدمه) |
|||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
==پدیدار شدن خوارج== | ==پدیدار شدن خوارج== | ||
[[خوارج]] فرقه‌ای بودند که نیمه نخست هجری و در [[جنگ]] [[صفّین]] پدیدار شدند. اساس پیدایش آنها بر مبنای [[برائت از امام علی]] {{ع}} شکل گرفت. آنها در ابتدا گروهی از [[سپاهیان]] [[امام علی]] {{ع}} بودند که پس از ماجرای [[حکمیّت]] از زمره [[یاران امام]] خارج شدند، علیه [[امام]] موضع‌گیری کردند و در نهایت با [[امام]] به مقابله برخاستند. آنان گرچه هنگام [[حیله]] [[عمروعاص]] و بر نیزه کردن قرآن‌ها با موضع [[امام]] که ادامه [[جنگ]] بود [[مخالفت]] کردند و نبردی را که در آستانه [[پیروزی]] بود به [[حکمیّت]] کشاندند، اما پس از آن و به‌دنبال نتیجه [[حکمیّت]]، با [[شعار]] {{عربی|لَا حُكْمَ إِلَّا لِلَّهِ}}<ref> | [[خوارج]] فرقه‌ای بودند که نیمه نخست هجری و در [[جنگ]] [[صفّین]] پدیدار شدند. اساس پیدایش آنها بر مبنای [[برائت از امام علی]] {{ع}} شکل گرفت. آنها در ابتدا گروهی از [[سپاهیان]] [[امام علی]] {{ع}} بودند که پس از ماجرای [[حکمیّت]] از زمره [[یاران امام]] خارج شدند، علیه [[امام]] موضع‌گیری کردند و در نهایت با [[امام]] به مقابله برخاستند. آنان گرچه هنگام [[حیله]] [[عمروعاص]] و بر نیزه کردن قرآن‌ها با موضع [[امام]] که ادامه [[جنگ]] بود [[مخالفت]] کردند و نبردی را که در آستانه [[پیروزی]] بود به [[حکمیّت]] کشاندند، اما پس از آن و به‌دنبال نتیجه [[حکمیّت]]، با [[شعار]] {{عربی|لَا حُكْمَ إِلَّا لِلَّهِ}}<ref>نیست حکمی جز حکم خدا.</ref>، برگرفته از [[آیه]] [[قرآن]] {{متن قرآن|إِنِ الْحُكْمُ إِلاَّ لِلَّهِ}}<ref>«داوری جز با خداوند نیست» سوره انعام، آیه ۵۷.</ref>، اصل [[حکمیّت]] را امری نادرست و مغایر با [[شرع]] دانستند. از این‌رو به آنها "مُحَکِّه" نیز می‌گویند. [[امام]] {{ع}} گرچه با اتفاقی که در ماجرای [[حکمیّت]] رخ داد موافق نبود، اما اصل [[حکمیّت]] را خلاف [[قرآن]] نمی‌دید. از این‌رو خطاب به آنان فرمود: "سخن حقّی است که به آن باطلی خواسته شده. آری، [[حکم]] جز از آن [[خدا]] نیست، ولی اینان می‌گویند [[امارت]] و [[حکومت]] ویژه [[خداوند]] است و بس و حال آنکه [[مردم]] را [[امیر]] و [[فرمانروایی]] باید، خواه [[نیکوکار]] و خواه [[بدکار]] که [[مؤمن]] در سایه [[حکومت]] او به کار خود پردازد و [[کافر]] از [[زندگی]] خود بهره گیرد، تا زمان هر یک به سرآید و [[حق]] [[بیت المال]] [[مسلمانان]] گرد آورده شود و با [[دشمن]] [[پیکار]] کنند و راه‌ها امن شود و [[حق]] ضعیف را از [[قوی]] بستانند و [[نیکوکار]] بیاساید و از [[شر]] [[بدکار]] آسوده ماند"<ref>{{متن حدیث|كَلِمَةُ حَقٍّ يُرَادُ بِهَا بَاطِلٌ، نَعَمْ إِنَّهُ لَا حُكْمَ إِلَّا لِلَّهِ وَ لَكِنَّ هَؤُلَاءِ يَقُولُونَ لَا إِمْرَةَ إِلَّا لِلَّهِ وَ إِنَّهُ لَا بُدَّ لِلنَّاسِ مِنْ أَمِيرٍ بَرٍّ أَوْ فَاجِرٍ يَعْمَلُ فِي إِمْرَتِهِ الْمُؤْمِنُ وَ يَسْتَمْتِعُ فِيهَا الْكَافِرُ وَ يُبَلِّغُ اللَّهُ فِيهَا الْأَجَلَ وَ يُجْمَعُ بِهِ الْفَيْءُ وَ يُقَاتَلُ بِهِ الْعَدُوُّ وَ تَأْمَنُ بِهِ السُّبُلُ وَ يُؤْخَذُ بِهِ لِلضَّعِيفِ مِنَ الْقَوِيِّ حَتَّى يَسْتَرِيحَ بَرٌّ وَ يُسْتَرَاحَ مِنْ فَاجِرٍ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۴۰.</ref>.<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۳۷۵- ۳۷۶.</ref> | ||
[[خوارج]] پس از [[صفین]] با رهبرشان، [[عبدالله بن وهب راسبی]] به‌عنوان [[خلیفه]] [[بیعت]] کردند و با ۱۲ هزار تن در منطقه [[حروراء]] نزدیکی [[کوفه]] گرد آمدند و موجودیت و انشعاب خود را از [[امام]] اعلام کردند. [[امام]] {{ع}} با آنها به [[احتجاج]] برخاست و در صدد [[اصلاح]] آنها برآمد. حضرت آنها را دارای [[حقوق]] [[اجتماعی]] می‌دانست، چنان‌که سه [[حق]] را در مورد آنها رعایت کرد: حضور در مساجد؛ تا زمانی که دست آنها در دست ماست از فیء ([[بیت المال]]) برخوردار باشند و تا زمانی که [[سلاح]] برنداشتند با آنها نجنگیم. این همه بدان سبب بود که در [[منطق]] [[امام]] آنها در جست‌وجوی [[حقیقت]] دچار [[خطا]] شده بودند. از این‌رو فرمود: "پس از من [[خوارج]] را نکشید، زیرا آنکه [[حق]] را جوید ولی به [[خطا]] [[رود]]، چون کسی نیست که [[باطل]] را خواهد و بدان رسد"<ref>{{متن حدیث|لَا تُقَاتِلُوا الْخَوَارِجَ بَعْدِي فَلَيْسَ مَنْ طَلَبَ الْحَقَّ فَأَخْطَأَهُ، كَمَنْ طَلَبَ الْبَاطِلَ فَأَدْرَكَهُ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۶۰.</ref>. از این‌رو [[امام]] در طریق [[عدالت‌گستر]] خویش با آنان بر اساس [[حکمت]] و [[عدالت]] [[رفتار]] کرد. اگر کاری به کار [[حکومت]] نداشتند، آنها را به حال خویش رها می‌کرد و اگر زبان می‌گشودند با آنها به [[احتجاج]] برمی‌خاست، چنان‌که [[احتجاجات]] [[امام]] و برخی از [[اصحاب]] ایشان تا حدودی مؤثر واقع شد و تعداد زیادی از آنان را منصرف کرد و از [[امام]] [[امان]] طلبیدند. [[امام]] نیز به آنها [[امان]] داد به شرطی که [[خوارج]] را [[یاری]] نرسانند. تعدادی را نیز به‌سوی [[حق]] [[هدایت]] کرد<ref>خطبه‌های ۱۱۸، ۱۲۱ و ۱۲۳.</ref>.<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۳۷۶.</ref> | [[خوارج]] پس از [[صفین]] با رهبرشان، [[عبدالله بن وهب راسبی]] به‌عنوان [[خلیفه]] [[بیعت]] کردند و با ۱۲ هزار تن در منطقه [[حروراء]] نزدیکی [[کوفه]] گرد آمدند و موجودیت و انشعاب خود را از [[امام]] اعلام کردند. [[امام]] {{ع}} با آنها به [[احتجاج]] برخاست و در صدد [[اصلاح]] آنها برآمد. حضرت آنها را دارای [[حقوق]] [[اجتماعی]] می‌دانست، چنان‌که سه [[حق]] را در مورد آنها رعایت کرد: حضور در مساجد؛ تا زمانی که دست آنها در دست ماست از فیء ([[بیت المال]]) برخوردار باشند و تا زمانی که [[سلاح]] برنداشتند با آنها نجنگیم. این همه بدان سبب بود که در [[منطق]] [[امام]] آنها در جست‌وجوی [[حقیقت]] دچار [[خطا]] شده بودند. از این‌رو فرمود: "پس از من [[خوارج]] را نکشید، زیرا آنکه [[حق]] را جوید ولی به [[خطا]] [[رود]]، چون کسی نیست که [[باطل]] را خواهد و بدان رسد"<ref>{{متن حدیث|لَا تُقَاتِلُوا الْخَوَارِجَ بَعْدِي فَلَيْسَ مَنْ طَلَبَ الْحَقَّ فَأَخْطَأَهُ، كَمَنْ طَلَبَ الْبَاطِلَ فَأَدْرَكَهُ}}؛ نهج البلاغه، خطبه ۶۰.</ref>. از این‌رو [[امام]] در طریق [[عدالت‌گستر]] خویش با آنان بر اساس [[حکمت]] و [[عدالت]] [[رفتار]] کرد. اگر کاری به کار [[حکومت]] نداشتند، آنها را به حال خویش رها می‌کرد و اگر زبان می‌گشودند با آنها به [[احتجاج]] برمی‌خاست، چنان‌که [[احتجاجات]] [[امام]] و برخی از [[اصحاب]] ایشان تا حدودی مؤثر واقع شد و تعداد زیادی از آنان را منصرف کرد و از [[امام]] [[امان]] طلبیدند. [[امام]] نیز به آنها [[امان]] داد به شرطی که [[خوارج]] را [[یاری]] نرسانند. تعدادی را نیز به‌سوی [[حق]] [[هدایت]] کرد<ref>خطبه‌های ۱۱۸، ۱۲۱ و ۱۲۳.</ref>.<ref>[[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ج۱، ص ۳۷۶.</ref> | ||