دفن حضرت فاطمه: تفاوت میان نسخهها
←قبر حضرت فاطمه
(←منابع) |
|||
خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
==[[قبر حضرت فاطمه]]== | ==[[قبر حضرت فاطمه]]== | ||
[[احمد بن محمد بن ابی نصر]] میگوید: از [[امام رضا]]{{ع}} پرسیدم: [[فاطمه]]{{س}} دختر [[پیامبر اکرم]]{{صل}} را کجا به [[خاک]] سپردند؟ فرمود «مردی از [[امام صادق]]{{ع}} همین مسئله را پرسید و «[[عیسی بن موسی]]» حاضر بود [[عیسی]] گفت: در [[بقیع]] به خاک سپرده شد. آن مرد پرسید: آقا چه میفرمائید؟ حضرت فرمود: عیسی، پاسخت را داد». [[احمد بن محمد بن ابی نصر]] به [[امام]] گفت: [[خدا]] تو را از [[صالحان]] قرار دهد! مرا با [[عیسی بن موسی]] چه کار است؟ از پدرانت به من خبر ده. [[حضرت رضا]]{{ع}} فرمود «در خانهاش به خاک سپرده شد»<ref>{{متن حدیث|وَ سَأَلْتُهُ عَنْ فَاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، أَيَّ مَكَانٍ دُفِنَتْ؟ فَقَالَ: «سَأَلَ رَجُلٌ جَعْفَراً عَلَيْهِ السَّلَامُ عَنْ هَذِهِ الْمَسْأَلَةِ - وَ عِيسَى بْنُ مُوسَى حَاضِرٌ - فَقَالَ لَهُ عِيسَى: دُفِنَتْ فِي الْبَقِيعِ. فَقَالَ الرَّجُلُ: مَا تَقُولُ؟ فَقَالَ: «قَدْ قَالَ لَكَ». فَقُلْتُ لَهُ: أَصْلَحَكَ اللَّهُ، مَا أَنَا وَ عِيسَى بْنُ مُوسَى، أَخْبِرْنِي عَنْ آبَائِكَ. فَقَالَ: «دُفِنَتْ فِي بَيْتِهَا}}؛ قرب الاسناد، ص۳۶۷.</ref> و مرحوم کلینی در ادامه روایت آمده است که [[امام]] {{ع}} فرمود: "و زمانی که «[[بنیامیه]]»، [[مسجد]] را توسعه دادند، آن [[خانه]] جزئی از مسجد شد"<ref>{{متن حدیث|فَلَمَّا زَادَتْ بَنُو أُمَيَّةَ فِي الْمَسْجِدِ صَارَتْ فِي الْمَسْجِدِ}}؛ الکافی، ج۱، ص۴۶۱.</ref>.<ref>[[محمد هادی یوسفی غروی|یوسفی غروی، محمد هادی]]، [[فرهنگ شهادت معصومین ج۱ (کتاب)|فرهنگ شهادت معصومین]]، ج۱ ص ۵۰۱.</ref> [[امیرمؤمنان]]{{ع}} [[قبر]] [[فاطمه]]{{س}} را به [[وصیت]] خود ایشان کاملاً مخفی کرد و در [[بقیع]] صورت قبرهای تازهای نیز پدید آورد<ref>[[محمد کرمانی کجور | کرمانی کجور، محمد]]، [[فاطمه زهرا دختر رسول خدا (مقاله)| مقاله «فاطمه زهرا دختر رسول خدا»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۲۹۹-۳۰۶.</ref>. | [[احمد بن محمد بن ابی نصر]] میگوید: از [[امام رضا]]{{ع}} پرسیدم: [[فاطمه]]{{س}} دختر [[پیامبر اکرم]]{{صل}} را کجا به [[خاک]] سپردند؟ فرمود «مردی از [[امام صادق]]{{ع}} همین مسئله را پرسید و «[[عیسی بن موسی]]» حاضر بود [[عیسی]] گفت: در [[بقیع]] به خاک سپرده شد. آن مرد پرسید: آقا چه میفرمائید؟ حضرت فرمود: عیسی، پاسخت را داد». [[احمد بن محمد بن ابی نصر]] به [[امام]] گفت: [[خدا]] تو را از [[صالحان]] قرار دهد! مرا با [[عیسی بن موسی]] چه کار است؟ از پدرانت به من خبر ده. [[حضرت رضا]]{{ع}} فرمود «در خانهاش به خاک سپرده شد»<ref>{{متن حدیث|وَ سَأَلْتُهُ عَنْ فَاطِمَةَ بِنْتِ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ، أَيَّ مَكَانٍ دُفِنَتْ؟ فَقَالَ: «سَأَلَ رَجُلٌ جَعْفَراً عَلَيْهِ السَّلَامُ عَنْ هَذِهِ الْمَسْأَلَةِ - وَ عِيسَى بْنُ مُوسَى حَاضِرٌ - فَقَالَ لَهُ عِيسَى: دُفِنَتْ فِي الْبَقِيعِ. فَقَالَ الرَّجُلُ: مَا تَقُولُ؟ فَقَالَ: «قَدْ قَالَ لَكَ». فَقُلْتُ لَهُ: أَصْلَحَكَ اللَّهُ، مَا أَنَا وَ عِيسَى بْنُ مُوسَى، أَخْبِرْنِي عَنْ آبَائِكَ. فَقَالَ: «دُفِنَتْ فِي بَيْتِهَا}}؛ قرب الاسناد، ص۳۶۷.</ref> و مرحوم کلینی در ادامه روایت آمده است که [[امام]] {{ع}} فرمود: "و زمانی که «[[بنیامیه]]»، [[مسجد]] را توسعه دادند، آن [[خانه]] جزئی از مسجد شد"<ref>{{متن حدیث|فَلَمَّا زَادَتْ بَنُو أُمَيَّةَ فِي الْمَسْجِدِ صَارَتْ فِي الْمَسْجِدِ}}؛ الکافی، ج۱، ص۴۶۱.</ref>.<ref>[[محمد هادی یوسفی غروی|یوسفی غروی، محمد هادی]]، [[فرهنگ شهادت معصومین ج۱ (کتاب)|فرهنگ شهادت معصومین]]، ج۱ ص ۵۰۱.</ref> [[امیرمؤمنان]]{{ع}} [[قبر]] [[فاطمه]]{{س}} را به [[وصیت]] خود ایشان کاملاً مخفی کرد و در [[بقیع]] صورت قبرهای تازهای نیز پدید آورد<ref>[[محمد کرمانی کجور | کرمانی کجور، محمد]]، [[فاطمه زهرا دختر رسول خدا (مقاله)| مقاله «فاطمه زهرا دختر رسول خدا»]]، [[دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم ج۱ (کتاب)|دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم]]، ج۱، ص۲۹۹-۳۰۶.</ref>. | ||
==[[محل دفن]] [[فاطمه]]{{س}}== | |||
درباره محل [[دفن حضرت فاطمه]]{{س}} اقوال متفاوتی وجود دارد. [[علامه مجلسی]] میفرماید: {{عربی|إِنَّ الْاَصَحَّ أَنَّهَا مَدْفُونَةٌ فِی بَیْتِهَا}}؛ «قول درستتر این است که او در خانهاش [[دفن]] شده است». | |||
[[اربلی]] هم مینویسد: {{عربی|صَلَّوْا عَلَيْهَا لَيْلًا وَ دَفَنُوهَا بِالْبَقِيعِ}}؛ «شبانه بر او [[نماز]] خواندند و در [[بقیع]] دفن کردند». | |||
در همین راستا مروج الذهب [[مسعودی]] آمده: حدود ده سال از [[خلافت منصور]] گذشت و [[امام صادق]]{{ع}}، [[ابا عبدالله جعفر بن محمد بن علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب]]{{ع}}، در [[سال ۱۴۸ هجری]] درگذشت و در بقیع با [[پدر]] و جدش دفن شد، در حالی که شصت و پنج ساله بود. نیز گفته شده که او با سم [[شهید]] شده است. بر قبرهایشان در این مکان سنگی قرار دارد که بر آن نوشته شده است: [[به نام خداوند بخشنده مهربان]]! [[شکر]] و [[سپاس]] از آن خداوندی است که میراننده [[ملتها]] و [[مردم]] است و زنده کننده استخوانهاست! این [[قبر]] فاطمه{{س}} [[دختر رسول خدا]]، [[سرور]] و بانوی [[زنان]] [[جهان]] و قبر [[حسن بن علی بن ابی طالب]] و [[علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب]] و [[محمد بن علی]] و [[جعفر بن محمد]]{{عم}} است<ref>مروج الذهب و معادن الجوهر، أبوالحسن علی بن الحسین مسعودی، ج۳، ص۲۸۵.</ref>. | |||
در عمدة الاخبار هم آمده است: قبر و آرامگاه فاطمه{{س}} دختر رسول خدا در داخل [[قبه]] العباس است و در کنار او فرزندش [[امام حسن]]{{ع}} دفن شده است؛ زیرا طبق آنچه از [[روایت]] و [[حدیث]] آورده شده است، [[حسن بن علی]]{{ع}} هنگامی که [[احساس]] [[مرگ]] نمود، فرمود: مرا در کنار مادرم فاطمه{{س}} دفن کنید و این پس از آن بود که از دفن در کنار جدش منع و بازداشته شد<ref>عدة الأخبار فی مدینه المختار، احمد بن عبد الحمید عباسی، ص۱۲۹؛ البدایة والنهایة، ابن کثیر، ج۵، ص۲۸۵؛ مناقب آل ابی طالب، ابن شهر آشوب، ج۳، ص۳۶۳؛ بحارالانوار، ج۴۳، ص۱۸۳.</ref>. | |||
در رابطه با محل دفن فاطمه{{س}} نظرات [[علما]] متفاوت است. برخی [[قبر]] آن [[حضرت]] را در [[بقیع]] دانستهاند<ref>عیون المعجزات، حسین بن عبدالوهاب الشعرانی، ص۴۷.</ref>. در این میان، [[سید مرتضی]] هم نوشته: {{متن حدیث|وَ دَفَنَهَا فِي الْبَقِيعِ وَ جَدَّدَ أَرْبَعِينَ قَبْراً}}؛ «[[امیرالمؤمنین]] او را در بقیع [[دفن]] کرد و صورت چهل قبر ساخت تا کسی محل [[حقیقی]] قبر را نداند»<ref>حضرت زهرا{{س}}، فضل الله کمپانی، ص۲۴۲.</ref>. | |||
[[کلینی]] هم از [[محمد بن ابی نصر]] [[روایت]] میکند که گفت: درباره محل قبر [[فاطمه]]{{س}} از [[حضرت رضا]]{{ع}} سؤال کردم، فرمود: در [[خانه]] خود دفن گردید و چون [[بنیامیه]] [[مسجد]] را توسعه دادند، جزء مسجد شد<ref>حضرت زهرا{{س}}، فضل الله کمپانی، ص۲۴۲، به نقل از: اصول کافی، محمد بن اسحاق الکلینی الرازی، باب مولد الزهراء{{س}}، ح۹.</ref>. | |||
[[طبری]] هم مینویسد: در [[محل دفن]] فاطمه{{س}} [[اختلاف]] کردهاند، گروهی گفتهاند او را در بقیع دفن کردند. جماعتی معتقدند وی را در خانهاش به [[خاک]] سپردهاند و پس از آنکه بنیامیه مسجد را بزرگ کردند قبر فاطمه{{س}} در مسجد قرار گرفته است. گروهی نیز گویند در میان قبر و [[منبر]] [[رسول خدا]] دفن شده است. اینان به استناد قول [[پیغمبر]] که فرمود: {{متن حدیث|إِنَّ بَيْنَ قَبْرِي وَ مِنْبَرِي رَوْضَةٌ مِنْ رِيَاضِ الْجَنَّةِ}}؛ «بین قبر و منبر من [[باغی]] از باغهای [[بهشت]] است»، این [[عقیده]] را پیدا کردهاند. سپس میگوید: قول اول که فاطمه{{س}} در بقیع دفن شده است، بعید است و دو قول اخیر به صواب و [[درستی]] نزدیکتر است، ولی [[احتیاط]] این است که در هر موضع آن حضرت را [[زیارت]] کنند<ref>حضرت زهرا{{س}}، ص۲۴۲، به نقل از اعلام الوری بأعلام الهدی، ابوالفضل بن حسن طبرسی (أمین الإسلام)، پایان بخش یکم.</ref>. | |||
به مانند او در کتاب [[روضة الواعظین]] آمده: {{عربی|قالوا ليس قبرها بالبقيع إنما قبرها بين رسول الله{{صل}} و منبره لا ببقيع الغرقد و تصحيح ذلك قوله: بين قبري و منبري روضة من رياض الجنة. إنما أراد بهذا القول قبر فاطمة{{س}}}}<ref>روضة الواعظین، محمد بن حسن فتال نیشابوری، ج۱، ص۱۵۲.</ref>؛ «[[علامه حلی]] در المنتهی و [[شیخ صدوق]] گفتهاند: نظر صحیح آن است که [[حضرت]] در خانهاش [[دفن]] گردیده، [[بنی امیه]] چون [[مسجد]] را توسعه دادند [[قبر]] داخل مسجد شد»<ref>من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، ص۲۲۰.</ref>. | |||
[[صدوق]] میگوید: پس از پایان [[حج]] به [[مدینه]] بازگشتم و آن حضرت را در خانهاش [[زیارت]] نمودم. [[علامه مجلسی]] در [[مرآة العقول]] همین نظر را تقویت کرده است<ref>مرآة العقول، محمد باقر مجلسی، ج۱، ص۳۹.</ref>. | |||
در قولی دیگر آمده که قبر [[فاطمه]]{{س}} در [[بقیع]] نیست بلکه میان قبر و [[منبر]] [[رسول خدا]] است نه در بقیع. دلیل [[صحت]] این امر گفتار آن حضرت است که فرمود: میان قبر و منبر من [[باغی]] از باغهای [[بهشت]] است و از این سخن قبر فاطمه{{س}} را [[اراده]] نموده است. کسانی که معتقدند فاطمه{{س}} در حجره خود دفن شده است، میگویند اگر هنگام شب جنازه را به بقیع میبردند بایستی مقداری راه میپیمودند. در آن حال در اثر سر و صدا، ساکنان خانههایی که در کنار مسیر جنازه قرار گرفته بودند از ماجرا [[آگاه]] میگشتند. دیگر اینکه [[حضرت امیر]]{{ع}} پس از دفن جنازه به رسول خدا عرض نمود که [[سلام]] بر تو از جانب دخترت که هم اکنون در جوارت به [[خاک]] سپرده شد. بنابراین باید [[محل دفن]]، حجره خود فاطمه{{س}} یا [[روضه]] [[مطهره]] باشد. در مقابل دسته اول، دلیل کسانی که میگویند، آن حضرت در بقیع به خاک سپرده شد، این است که بر اساس [[روایات]] وارده علی{{ع}} و اصحابش صورت هفت یا چهل قبر تازه به وجود آورده بودند و حجره فاطمه{{س}} به آن کوچکی گنجایش این همه قبر را نداشت. علاوه بر این برای بازماندگان آن حضرت نیز بسیار ناگوار و طاقتفرسا و موجب [[مصیبت]] و [[اندوه]] دائمی بود که قبر آن مظلومه شب و [[روز]] در پیش چشمشان باشد. دلیل دیگر اینکه فاطمه{{س}} به [[اسماء بنت عمیس]] و همچنین به خود علی{{ع}} ضمن [[وصیت]] خویش تأکید کرده بود که برای او تابوتی تهیه نماید، اگر [[پیکر مطهر]] او در [[خانه]] [[دفن]] شده باشد احتیاج به [[تشییع]] نداشت تا برایش تابوتی درست نمایند<ref>حضرت زهرا{{س}}، فضل الله کمپانی، ص۲۴۴.</ref>. | |||
[[صدوق]] هم در [[علل الشرایع]] از [[امام صادق]]{{ع}} روایتی آورده است که فرمود: موقعی که علی{{ع}} خواست جنازه را حمل کند، دستور داد سر دو قطعه چوب خرما را [[آتش]] زدند و آنها را به (جای چراغ) جلوی جنازه بردند<ref>حضرت زهرا{{س}}، ص۲۴۴، به نقل از: علل الشرایع، محمد بن بابویه صدوق، ج۱.</ref>. طرفداران نظریه اول در پاسخ به این گروه میگویند: آماده نمودن صورت چهل [[قبر]] در [[بقیع]] دلیل وجود [[قبر حقیقی]] در آن محل نیست؛ زیرا این قبرها را برای آن درست کردهاند که [[فکر]] [[مخالفین]] را [[منحرف]] نموده و آنها را به [[اشتباه]] اندازند. علت جلوگیری از نبش قبرها نیز این بود که اگر به آنها اجازه چنین کاری داده میشد، سرانجام پس از شکافتن آن قبرها که به [[یقین]] به نتیجه نمیرسیدند به فکر آنها نیز میرسید که جنازه را به طور مسلم در خانه دفن کردهاند. از این رو به موضع [[حقیقی]] آن میرفتند و آن را از [[خاک]] بیرون میآوردند. آتش زدن شاخه خرما نیز به منظور استفاده از [[روشنایی]] آن شاید برای بردن جنازه به [[روضه]] [[پیغمبر]] جهت [[تجدید عهد]] و برگرداندن آن به خانه بوده است. به هر حال هر کس بنا به [[درک]] و [[استنباط]] خویش در این مورد [[عقیده]] و نظری دارد. | |||
در این باره نظرهای گوناگونی وجود دارد. [[ابن عباس]] میگوید: هنگامی که [[فاطمه]]{{س}} از [[دنیا]] رفت، [[مدینه]] از [[گریه]] مردان و [[زنان]] لرزید. [[مردم]] همانند روزی که [[رسول خدا]] از دنیا رفته بود، دچار [[وحشت]] و [[اضطراب]] شدند. پس [[ابوبکر]] و [[عمر]] آمدند و به علی{{ع}} [[تسلیت]] گفتند و به او گفتند: ای [[ابوالحسن]] در [[نماز]] بر [[دختر رسول خدا]] بر ما [[سبقت]] نگیری. پس شب هنگام علی{{ع}} عباس، فضل، [[مقداد]]، [[سلمان]]، [[ابوذر]] و [[عمار]] راطلبید و بر [[فاطمه]]{{س}} [[نماز]] خواندند. او را [[دفن]] کردند ولی محل دقیق آن مشخص نیست. | |||
[[احمد بن محمد بن ابی نصر]] از [[حضرت رضا]]{{ع}} نقل کرده است: مردی در مورد فاطمه{{س}} [[دختر رسول خدا]] سؤال کرد که او را در چه مکانی به [[خاک]] سپردهاند؟ | |||
فرمود: مردی از جعفر از این امر سؤال کرد و [[عیسی بن موسی]] حاضر بود. [[عیسی]] به آن مرد گفت: در [[بقیع]] دفن شد. آن مرد به حضرت رضا{{ع}} گفت: شما چه میگویید: آن بزرگوار فرمود: او برای شما گفت. آن مرد به [[امام]] گفت: من را به عیسی بن موسی چه کار؟ مرا از پدرانت خبر بده. پس امام فرمود: فاطمه{{س}} در [[خانه]] خود به خاک سپرده شد<ref>مناقب آل أبی طالب، ابن شهر آشوب مازندرانی، ج۳، ص۳۶۵.</ref>. | |||
[[محمد بن عمر]] میگوید: از [[عبدالرحمن بن ابی الموالی]] سؤال کردم و گفتم: [[مردم]] میگویند [[قبر]] فاطمه{{س}} نزد مسجدی در بقیع است که مردم در آن بر جنازههای خود نماز میخوانند. گفت: [[سوگند]] به [[خدا]]! آنجا غیر از [[مسجد]] [[رقیه]] است یعنی زنی که آن مسجد را در بقیع تعمیر و آباد کرد. فاطمه{{س}} دفن نشد مگر در زاویه خانه [[عقیل]] که در کنار خانه جحشین<ref>جحش نام همسر داماد عبدالمطلب و عبد الله بن جحش فرزند او و زینب بنت جحش از جمله ازدواج رسول خدا و اولاد و أحفاد او را جحشین میگویند.</ref> و پیش روی راه بنی نبیه از [[قبیله]] [[بنی عبد]] الدار در بقیع است و میان قبر او و راه عمومی هفت زراع فاصله است<ref>الطبقات الکبری، أبو عبدالله محمد بن سعد کاتب واقدی، ج۸، ص۳۰.</ref>. | |||
[[عبدالله بن حسن]] گفت: [[مغیرة بن عبدالرحمن]] را دیدم وسط [[روز]] در گرمای بسیار زیاد در بقیع ایستاده و [[انتظار]] مرا میکشید. به او گفتم: ای اباهاشم! برای چه در اینجا ایستادهای؟ گفت: در انتظار تو بودم. به من خبر رسیده است که فاطمه{{س}} در این حجره در خانه عقیل کنار [[خانه]] جحشین [[دفن]] شده است. پس دوست دارم آن را به هر مبلغ برای من خریداری کنی تا من در آنجا دفن شوم. به او گفتم: [[سوگند]] به [[خدا]] این کار را انجام میدهم. پس با بنیعقیل [[گفتگو]] کردم و هرچه [[کوشش]] کردم آنها نپذیرفتند. [[عبدالله بن جعفر]]، گفت: من ندیدم کسی تردید داشته باشد که [[قبر]] [[فاطمه]]{{س}} در آن موضع است<ref>الطبقات الکبری، أبو عبدالله محمد بن سعد کاتب واقدی، ج۸، ص۳۰.</ref>. | |||
[[علامه مجلسی]] میگوید: اظهر آن است که آن [[حضرت]] در خانهاش دفن شده است. شاید [[روایت]] [[ابن ابی عمیر]] که میگوید در [[روضه]] [[پیامبر]] دفن شده بر این حمل شود که روضه را شامل خانه آن حضرت نیز بدانیم و در آن توسعه قائل شویم<ref>بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، ج۱۰۰، ص۱۹۲.</ref>. ایشان در جای دیگر نیز میگوید: از نظر من صحیحتر آن است که آن حضرت در خانهاش دفن شده است<ref>بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، ج۴۳، ص۱۸۸.</ref>. | |||
در بعضی از [[اخبار]] آمده است که حضرت در روضه [[مبارکه]] [[رسول خدا]] دفن شده است. حدود روضه هم بنا بر آنچه که در کتاب [[مناقب]] آمده است مابین قبر است تا [[منبر]] به طرف ستونهایی که کنار [[صحن]] [[مسجد]] است<ref>المناقب، موفق بن أحمد خوارزمی، ج۳، ص۳۶۵.</ref>. [[شیخ طوسی]] میگوید: سپس فاطمه{{س}} را کنار روضه پیامبر [[زیارت]] کن. در [[محل دفن]] آن حضرت [[اختلاف]] شده است. عدهای گفتهاند که در روضه دفن شده است. دیگران گفتهاند که در خانهاش مدفون است. گروه سومی گفتهاند که در [[بقیع]] دفن شده است. آنچه که مورد قبول بیشتر [[اصحاب]] و [[دانشمندان]] و [[شیعه]] است آن است که زیارتش در کنار روضه است، ولی اگر کسی در هر سه جا آن حضرت را زیارت کند، بهتر است<ref>مصباح المتهجد، أبوجعفر محمد بن حسن طبرسی، ص۶۵۳.</ref>. | |||
این روایت [[امام حسن]]{{ع}} در لحظه [[احتضار]] به [[امام حسین]]{{ع}} محل [[تأمل]] است: برادرم، وصیتی به تو میکنم، آن را به خوبی نگه دار و عمل کن. پس از آنکه از [[دنیا]] رفتم مرا [[تجهیز]] کرده و به کنار [[قبر]] [[رسول خدا]] ببر تا با آن [[حضرت]] دیداری تازه کنم. سپس مرا به کنار مادرم [[فاطمه]]{{س}} ببر و بعد مرا برگردانده و در [[بقیع]] [[دفن]] کن<ref>بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، ج۴۴، ص۱۴۳.</ref>. | |||
[[علامه]] [[مرندی نجفی]] هم بر این امر صحه میگذارد و میگوید: در [[روایت]] صحیح وارد شده است که آن حضرت در کنار قبر [[حضرت رسول]]{{صل}} دفن شده است<ref>مجمع النورین، أبوالحسن مرندی نجفی، ص۱۵۱.</ref>. شاید این قول را روایت [[ابن شهر آشوب]] [[تأیید]] کند که میگوید: روایت شده است هنگامی که جنازه [[حضرت زهرا]]{{س}} را نزدیک قبر رسول خدا بردند، دستی از قبر بیرون آمد و او را به طرف خود برد<ref>المناقب، موفق بن أحمد خوارزمی، ج۳، ص۳۴۵.</ref>. علی{{ع}} فرمود: {{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ عَنِّي؛ و السَّلَامُ عَلَيْكَ عَنِ ابْنَتِكَ وَ زَائِرَتِكَ و الْبَائِتَةِ فِي الثَّرى بِبُقْعَتِكَ}}؛ «[[سلام]]، بر تو ای رسول خدا از من و سلام بر تو از دخترت و [[زیارت]] کنندهات و آن کس که در بقعه تو در [[خاک]] خوابیده است». | |||
ظاهر این عبارت نشان میدهد که [[محل دفن]] آن حضرت نزدیک قبر [[رسول]] خداست و در [[نهج البلاغه]] هم عبارتی است که مؤید این نظر است: {{متن حدیث|عَنِ ابْنَتِكَ النَّازِلَةِ فِي جِوَارِكَ}}<ref>نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص۳۱۹؛ شهادت حضرت زهرا{{س}}، شیخ احمد رحمانی همدانی، ص۵۱ و ۵۲.</ref>؛ «از سوی دخترت که در [[همسایگی]] تو فرود آمده است». | |||
در نظریههای دیگر محل دفن بقیع آمده است. [[ابن ابی الحدید]] مینویسد: حسن{{ع}} در بقیع و در قبر فاطمه{{س}} [[دختر رسول خدا]] دفن شد. حضرت فرمود که مرا در کنار مادرم دفن کنید. پس در کنار فاطمه{{س}} دفن شده است<ref>شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید معتزلی، ج۱۶، ص۵۰.</ref>. | |||
[[هاشم معروف الحسنی]] میگوید: هنگامی که درگیری بین دو گروه شدت یافت [[حضرت امام حسین]]{{ع}} جنازه آن حضرت را در بقیع برد و در کنار مادرش [[فاطمه زهرا]]{{س}} دفن کرد<ref>سیرة الأئمة الاثنی عشر، هاشم معروف الحسنی، ج۱، ص۶۲۸.</ref>. | |||
[[علامه مجلسی]] از کتاب [[عیون]] المعجزات نقل میکند که آن [[حضرت]] با مادرش بانوی [[زنان]] [[جهان]] در یک [[قبر]] [[دفن]] شده است<ref>بحارالانوار، ج۴۴، ص۱۵۴.</ref>. هر چند بعضی از عبارتی که در کتاب مروج الذهب است مؤید آن است که [[محل دفن]] [[حضرت زهرا]]{{س}} در [[بقیع]] است؛ آنجا که میگوید: بر قبرهای آنان در این محل از بقیع سنگ مرمری است که بر روی آن نوشته شده است: «به [[نام خداوند]] [[بخشاینده]] [[مهربان]]. [[ستایش]] برای خداوندی است که نابودکننده [[امتها]] و زنده کننده استخوانهای پوسیده است. این قبر [[فاطمه]] [[دختر رسول خدا]] بانوی زنان جهان و قبر [[حسن بن علی بن ابی طالب]] و [[علی بن الحسین بن علی بن ابی طالب]] و [[محمد بن علی]] و [[جعفر بن محمد]]{{ع}} است»<ref>{{متن حدیث|بسم اللّه الرحمن الرحيم الحمد للّه مبيد الأمم و محيي الرمم هذا قبر فاطمة بنت رسول اللّه{{صل}} سيّدة نساء العالمين و قبر الحسن بن عليّ بن أبي طالب و عليّ بن الحسين بن علي بن أبي طالب و محمد بن عليّ و جعفر بن محمد{{عم}}}}؛ مروج الذهب و معادن الجوهر، أبوالحسن علی بن الحسین مسعودی، ج۳، ص۲۹۷؛ عوالم العلوم، عبد الله بن نور الله بحرانی اصفهانی، ج۱۱، ص۱۱۱۸.</ref>. | |||
از این رو گفتهاند: فاطمه{{س}} در [[خانه]] خودش دفن شده است<ref>الطبقات الکبری، أبو عبدالله محمد بن سعد کاتب واقدی، ج۸، ص۳۰.</ref>، ولی این با [[روایت]] [[تشییع جنازه]] سازگار نیست؛ زیرا دفن در خانه نیازی به [[تشییع]] نداشت. این توجیه که ممکن است از خانه تشییع شده است و دوباره به خانه بازگشته است، چندان منطقی به نظر نمیآید؛ زیرا فاطمهای که باید شبانه [[غسل]] داده شود؛ شبانه [[کفن]] و به [[خاک]] سپرده شود تا [[ستمگران]] به فاطمه{{س}} مطلع نشوند و مشارکت نکنند؛ دست زدن به یک کار سمبلیک و خطرناک که ممکن بود همه نقشهها را نقش بر آب کند، صحیح به نظر نمیرسد. عدهای گفتهاند: [[فاطمه]]{{س}} بین [[قبر]] و [[منبر]] [[رسول خدا]] [[دفن]] شده است<ref>مناقب آل أبی طالب، ابن شهر آشوب مازندرانی، ج۳، ص۳۵۷.</ref>. | |||
قبول این [[عقیده]] هم مشکل به نظر میرسد؛ زیرا [[مسجد]] در دست [[حاکمیت]] و محل آمد و شد [[مردم]] بود؛ حتی اگر دفن در نیمههای شب انجام گرفته باشد، اثر کندوکاو تا فردا در کف آن باقی میماند و با مخفیکاری که [[حضرت فاطمه]]{{س}} [[وصیت]] کرده بود، سازگار نبود. قول سوم [[بقیع]] است<ref>ذخائر العقبی فی مناقب ذوی القربی، محب الدین أحمد بن عبدالله طبری، ص۵۴.</ref>. | |||
این قول صحیحتر به نظر میرسد؛ زیرا با [[روایات شیعه]] که میگوید، [[حضرت]] برای مخفی نگه داشتن قبر فاطمه{{س}}، چندین قبر دیگر کند<ref>المناقب، موفق بن أحمد خوارزمی، ج۳، ص۳۶۳.</ref> و با [[روایات]] [[تشییع جنازه]] و اصول مخفی کاری سازگارتر است، اما در کجا و چه نقطهای از بقیع دفن شده است نیز [[اختلاف]] است. بعضی گفتهاند در کنار قبر [[فاطمه بنت اسد]]<ref>ینابیع المودة، سلیمان بن ابراهیم قندوزی حنفی، ج۲، ص۲۶.</ref> و عدهای گفتهاند در زاویه [[خانه]] [[عقیل]] نزدیک خانه [[محسنین]]<ref>الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۰.</ref> ولی برای هیچ کدام دلیلی در دست نیست. مسلم است که خود زهرا{{س}} نخواسته قبرش آشکار و معلوم باشد. [[ائمه]] هم نخواستهاند آن را روشن کنند تا سندی بر [[مظلومیت]] و [[غضب فاطمه]]{{س}} در [[تاریخ]] بماند. از این رو در [[روایت]] آمده است: {{متن حدیث|ثُمَّ عَفَّى مَوْضِعَ قَبْرِهَا}}<ref>المناقب، موفق بن أحمد خوارزمی، ج۳، ص۳۶۳.</ref>؛ «علی{{ع}} اثر قبر را محو کرد» یا گفتهاند: چند قبر دیگر هم کنده شده بود<ref>المناقب، موفق بن أحمد خوارزمی، ج۳، ص۳۶۳.</ref>. | |||
ما به [[امید]] روزی مینشینیم تا [[امام مهدی]]{{ع}} با ظهورش، محل قبر [[مادر]] را آشکار کند<ref>فرشته زمینی، روح الله حسینیان، ص۲۳۲ و ۲۳۳.</ref>. این یک سر [[الهی]] است که [[حضرت زهرا]]{{س}} مجهولة القدر و مخفیة القبر بماند. مشابه این امر را در جریان [[تشییع]] و دفن [[پیکر مطهر]] [[امیرالمؤمنین]] [[مشاهده]] میکنیم. | |||
پس از [[شهادت]] آن حضرت برای [[انحراف]] توجه [[مخالفین]] و [[دشمنان]] و مخفی نمودن محل [[قبر]] [[شریف]] آن [[حضرت]]، چند [[تشییع جنازه]] صورت گرفت. تا مدتها [[محل دفن]] [[امیرالمؤمنین]] مخفی بود و نظرات مختلفی درباره آن وجود داشت. برخی بر این [[عقیده]] بودند که پیکر آن حضرت را به [[مدینه]] برده و در کنار همسرشان [[فاطمه زهرا]]{{س}} در [[بقیع]] [[دفن]] نمودهاند. برخی نیز محل دفن آن حضرت را در [[کوفه]] در [[دارالاماره]] یا [[پشت کوفه]] یا برخی از خانههای [[آل]] [[جعده]] ذکر نموده و موارد دیگری نیز بیان شده بود. | |||
صاحبنظران برای علت این [[اختلاف]]، آرای متفاوتی را ارائه دادهاند. [[ابن ابی الحدید]] در کتاب خود چنین آورده است: هنگامی که علی{{ع}} به [[شهادت]] رسید، [[فرزندان]] او از [[ترس]] اینکه مبادا [[بنیامیه]] آسیبی به قبر او براسنند، [[تصمیم]] گرفتند تا قبر او را مخفی نمایند. به این خاطر در شب دفن آن حضرت [[مردم]] را درباره محل قبر ایشان به توهمات گوناگونی انداختند. آنان تابوتی را که بوی [[کافور]] میداد بر روی شتری قرار دادند و آن را با طناب، محکم بستند. آنگاه در [[دل]] شب آن را از کوفه خارج کردند و چنین وانمود کردند که او را به مدینه میبرند تا در کنار [[فاطمه]]{{س}} دفن نمایند. آنان جنازه پوشیده شدهای را بر روی اسبی نهادند و آن را از کوفه خارج ساختند و چنین وانمود کردند که قصد دارند آن را در [[حیره]] دفن سازند. قبرهای متعددی را نیز نزدیک [[مسجد]]، دارالاماره و در خانهای از خانههای آل جعده کندند؛ بنابراین محل قبر ایشان بر مردم مخفی ماند و جز فرزندان و [[خواص]] از [[اصحاب]] آن حضرت از محل دفن ایشان [[آگاه]] نشدند. آنان پس از این اقدامات در مخفی ساختن محل دفن حضرت، در [[سحرگاه]] بیست و یکم [[ماه رمضان]] پیکر امیرالمؤمنین را از کوفه خارج ساختند و بنا به [[وصیت]] آن حضرت، ایشان را در [[نجف]]، در محلی که به «[[غری]]» معروف است دفن نمودند. این [[کارها]] موجب [[اختلاف مردم]] در محل [[قبر]] ایشان گردید<ref>شرح نهج البلاغة، ابن ابی الحدید معتزلی، ج۴، ص۸۱.</ref>. | |||
این نظرات در بین [[مردم]] متداول بود تا اینکه بعدها در [[زمان امام صادق]]{{ع}} به وسیله ایشان از این سر [[الهی]] پردهبرداری شد<ref>الإرشاد، شیخ مفید، ج۱، ص۸؛ اعلام الوری بأعلام الهدی، أبوالفضل بن حسن طبرسی (أمین الإسلام)، ص۲۵۶.</ref>. البته این مخفیکاریها برای به دور ماندن از جنایتهای [[دشمنان]] بود. به طوری که [[ابن عساکر]] نقل میکند: شخصی از [[محمد بن السائب]] درباره علت [[دفن]] شبانه و [[اختفاء]] [[مزار]] [[امیرالمؤمنین]] سؤال کرد. او در تعلیل آن گفت: {{متن حدیث|مَخَافَةَ أَنْ يَنْبُشَهُ الْخَوَارِجُ وَ غَيْرُهُمْ}}؛ «از [[ترس]] اینکه [[خوارج]] و دیگران او را [[نبش قبر]] نمایند»<ref>ترجمه الامام علی بن ابی طالب، ابن عساکر، ج۳، ص۳۱۲.</ref>. | |||
در پایان از آنجا که [[سید بن طاووس]] میگوید ما را کفایت میکند که [[حضرت]] در نزد [[پیامبر]] مدفوناند، پس حال که چنین است برای [[زیارت]] آن حضرت خوب است بگوییم: «[[سلام]] بر تو ای بانوی [[زنان]] [[جهان]]! سلام بر تو ای [[مادر]] [[حجتهای خداوند]] بر تمامی [[مردمان]]. سلام بر تو ای ستمدیدهای که از حقش باز داشته شده است. بعد بگو: خداوندا، بر کنیزت و دختر پیامبرت و [[همسر]] [[جانشین]] پیامبرت [[درود]] بفرست! درودی که او را از [[بندگان]] گرامیات - از [[اهل]] [[آسمانها]] و [[زمین]] – نزدیکتر گرداند»<ref>{{متن حدیث|السَّلَامُ عَلَيْكِ يَا سَيِّدَةَ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ السَّلَامُ عَلَيْكِ يَا وَالِدَةَ الْحُجَجِ عَلَى النَّاسِ أَجْمَعِينَ السَّلَامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمَظْلُومَةُ الْمَمْنُوعَةُ حَقُّهَا. ثُمَّ قُلِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى أَمَتِكَ وَ ابْنَةِ نَبِيِّكَ وَ زَوْجَةِ وَصِيِّ نَبِيِّكَ صَلَاةً تُزْلِفُهَا فَوْقَ زُلْفَى عِبَادِكَ الْمُكْرَمِينَ مِنْ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ أَهْلِ الْأَرَضِينَ}}؛ بحارالأنوار، محمدباقر مجلسی، ج۹۷، ص۱۹۹.</ref>.<ref>[[سید حسین اسحاقی|اسحاقی، سید حسین]]، [[فرهنگنامه فاطمی ج۵ (کتاب)|فرهنگنامه فاطمی ج۵]]، ج۵ ص ۱۸۱۴.</ref> | |||
==علت [[دفن]] شبانه== | ==علت [[دفن]] شبانه== |