خولان در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها
←اسلام خَولان
| خط ۳۵: | خط ۳۵: | ||
== [[اسلام]] خَولان == | == [[اسلام]] خَولان == | ||
در [[ماه شعبان]] [[سال دهم هجری]] ده نفر از [[نمایندگان]] خَولان به حضور [[نبی اکرم]]{{صل}} در [[مدینه]] رسیدند و عرضه داشتند: «ای [[رسول خدا]]{{صل}} ما به [[خدا]] و رسولش [[ایمان]] داریم». [[پیامبر]]{{صل}} از آنها از حال و وضع «عَمّ أنَس» (عُمیأنُس)<ref> ابن کلبی، الاصنام، ترجمه، ص۱۳۹.</ref> پرسیدند و آنها گفتند: «همچون مبتلایان به جَرب در بدترین حال است و [[خداوند]] به جای آن [[احکام]] و فرمان‌هایی که تو آورده ای [[عنایت]] فرموده چون به سوی آن برگردیم ویرانش خواهیم ساخت». آن گاه آنان، در باره [[امور دینی]] خود از ایشان پرسش‌هایی کردند که پیامبر{{صل}} به آنها پاسخ دادند و دستور فرمودند: به آنان [[قرآن]] و احکام بیاموزند و به هر کدام دوازده و نیم اوقیه جایزه دهند. [[نمایندگان]] [[قبیله]] [[خولان]] پس از بازگشت نزد [[قوم]] خود، فوراً [[بت]] خود | در [[ماه شعبان]] [[سال دهم هجری]] ده نفر از [[نمایندگان]] خَولان به حضور [[نبی اکرم]]{{صل}} در [[مدینه]] رسیدند و عرضه داشتند: «ای [[رسول خدا]]{{صل}} ما به [[خدا]] و رسولش [[ایمان]] داریم». [[پیامبر]]{{صل}} از آنها از حال و وضع «عَمّ أنَس» (عُمیأنُس)<ref> ابن کلبی، الاصنام، ترجمه، ص۱۳۹.</ref> پرسیدند و آنها گفتند: «همچون مبتلایان به جَرب در بدترین حال است و [[خداوند]] به جای آن [[احکام]] و فرمان‌هایی که تو آورده ای [[عنایت]] فرموده چون به سوی آن برگردیم ویرانش خواهیم ساخت». آن گاه آنان، در باره [[امور دینی]] خود از ایشان پرسش‌هایی کردند که پیامبر{{صل}} به آنها پاسخ دادند و دستور فرمودند: به آنان [[قرآن]] و احکام بیاموزند و به هر کدام دوازده و نیم اوقیه جایزه دهند. [[نمایندگان]] [[قبیله]] [[خولان]] پس از بازگشت نزد [[قوم]] خود، فوراً [[بت]] خود «عَمّ أنس» را ویران کردند و آنچه را [[رسول خدا]]{{صل}} بر آنان [[حرام]] فرموده بود، حرام و آنچه را [[حلال]] فرموده بود حلال دانستند.<ref> ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۳۲۴؛ منتظر القائم، اصغر، نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت، ص۸۲.</ref> گفته شده که رسول خدا{{صل}}، ضمن روایتی برخی [[قبایل]] [[یمن]] از جمله سکون، [[کنده]]، سکاسک، [[خولان]] العالیه و أُملوک رَدمان را ستوده‌اند. <ref> ابن ابی عاصم، الآحاد و المثانی، ج۴، ص۲۶۶؛ متقی هندی، کنزالعمال، ج ۱۲، ص۹۰.</ref> | ||
قبیله خولان و واقعه رده | == قبیله خولان و واقعه رده == | ||
خولانیان پس از درگذشت [[رسول اکرم]]{{صل}} در شمار [[اهل]] رِدَّه درآمدند اما دیری نپایید که با [[لشکرکشی]] [[سپاهیان]] [[ابوبکر]]، دوباره به [[اسلام]] بازگشتند. ابوبکر، [[یعلی بن منیه]] را به سوی این قوم فرستاد. او و [[سپاه]] همراهش، بر خولانیان [[ظفر]] یافتند و پس از گرفتن غنئم و [[اسیران]] به [[مدینه]] بازگشتند. برخی از اقوال هم حاکی از آن است که وی با مقاومتی از سوی [[مردم]] خولان مواجه نشد و بدون آنکه [[جنگی]] بین آنان صورت بگیرد، مردم خولان به اسلام بازگشتند.<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ص۱۰۵.</ref> | خولانیان پس از درگذشت [[رسول اکرم]]{{صل}} در شمار [[اهل]] رِدَّه درآمدند اما دیری نپایید که با [[لشکرکشی]] [[سپاهیان]] [[ابوبکر]]، دوباره به [[اسلام]] بازگشتند. ابوبکر، [[یعلی بن منیه]] را به سوی این قوم فرستاد. او و [[سپاه]] همراهش، بر خولانیان [[ظفر]] یافتند و پس از گرفتن غنئم و [[اسیران]] به [[مدینه]] بازگشتند. برخی از اقوال هم حاکی از آن است که وی با مقاومتی از سوی [[مردم]] خولان مواجه نشد و بدون آنکه [[جنگی]] بین آنان صورت بگیرد، مردم خولان به اسلام بازگشتند.<ref>بلاذری، فتوح البلدان، ص۱۰۵.</ref> | ||
خولان و [[فتوحات اسلامی]] | == خولان و [[فتوحات اسلامی]] == | ||
خولانیان در فتوحات اسلامی نقش فعالی داشتند.<ref> رجوع کنید به ابن‌کلبی، نَسب مَعَدّ و الیمن الکبیر، ج ۱، ص۱۷۸؛ حرفوش، قبیلة طیء فی الجاهلیة و الاسلام، ص۹۵.</ref> آنان در [[فتوحات]] [[شام]] از جمله [[نبرد]] «[[یرموک]]» (۱۳ [[هجری]]) شرکت کردند <ref> رجوع کنید به ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج ۱، ص۲۵۵.</ref> و پس از [[فتح]] آن، بیشتر آنان در این [[سرزمین]] ساکن شدند.<ref> رجوع کنید به سمعانی، الانساب، ج ۲، ص۴۱۹.</ref> در این نبرد، [[قبیله]] [[خولان]] همراه با [[قبایل]] [[همدان]]، [[مذحج]]، [[حمیر]]، [[خثعم]]، [[کنانه]]، [[قضاعه]]، [[لخم]]، [[جذام]] و حضرموت در [[میمنه]] و [[میسره]] [[سپاه]] جای داشتند.<ref> ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۱، ص۱۹۸؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۷، ص۱۱.</ref> همچنین آنان در [[فتح مصر]] نیز مشارکت داشتند.<ref>ر. ک. بلاذری، فتوح البلدان، ص۲۱۱؛ ابن‌عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، ص۱۴۲.</ref> در پی این فتوحات نیز، برخی از آنان در این سرزمین سکونت [[اختیار]] کردند.<ref> عامری ناصری، الاصول الیمنیة فی القبائل العربیة و رجالها، ص۱۲۹؛ ابن‌عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، ص۱۴۲؛ بری، القبائل العربیة فی مصر فی القرون الثلاثة الاولی للهجرة، ص۲۰۸.</ref> [[فتح اندلس]] نیز از دیگر مواقف حضور [[مردم]] این قبیله در جریان فتوحات بود. چهره نامدار این قبیله در این فتح، سمح بن مالک خَولانی بود که از [[فرماندهان]] بزرگ فتح اندلس به شمار می‌‌رفت. <ref> رجوع کنید به عامری ناصری، الاصول الیمنیة فی القبائل العربیة و رجالها، | خولانیان در فتوحات اسلامی نقش فعالی داشتند.<ref> رجوع کنید به ابن‌کلبی، نَسب مَعَدّ و الیمن الکبیر، ج ۱، ص۱۷۸؛ حرفوش، قبیلة طیء فی الجاهلیة و الاسلام، ص۹۵.</ref> آنان در [[فتوحات]] [[شام]] از جمله [[نبرد]] «[[یرموک]]» (۱۳ [[هجری]]) شرکت کردند <ref> رجوع کنید به ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج ۱، ص۲۵۵.</ref> و پس از [[فتح]] آن، بیشتر آنان در این [[سرزمین]] ساکن شدند.<ref> رجوع کنید به سمعانی، الانساب، ج ۲، ص۴۱۹.</ref> در این نبرد، [[قبیله]] [[خولان]] همراه با [[قبایل]] [[همدان]]، [[مذحج]]، [[حمیر]]، [[خثعم]]، [[کنانه]]، [[قضاعه]]، [[لخم]]، [[جذام]] و [[حضرموت]] در [[میمنه]] و [[میسره]] [[سپاه]] جای داشتند.<ref> ابن‌اعثم کوفی، الفتوح، ج۱، ص۱۹۸؛ ابن کثیر، البدایه و النهایه، ج۷، ص۱۱.</ref> همچنین آنان در [[فتح مصر]] نیز مشارکت داشتند.<ref>ر. ک. بلاذری، فتوح البلدان، ص۲۱۱؛ ابن‌عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، ص۱۴۲.</ref> در پی این فتوحات نیز، برخی از آنان در این سرزمین سکونت [[اختیار]] کردند.<ref> عامری ناصری، الاصول الیمنیة فی القبائل العربیة و رجالها، ص۱۲۹؛ ابن‌عبدالحکم، فتوح مصر و اخبارها، ص۱۴۲؛ بری، القبائل العربیة فی مصر فی القرون الثلاثة الاولی للهجرة، ص۲۰۸.</ref> [[فتح اندلس]] نیز از دیگر مواقف حضور [[مردم]] این قبیله در جریان فتوحات بود. چهره نامدار این قبیله در این فتح، [[سمح بن مالک خَولانی]] بود که از [[فرماندهان]] بزرگ فتح اندلس به شمار می‌‌رفت. <ref> رجوع کنید به عامری ناصری، الاصول الیمنیة فی القبائل العربیة و رجالها، ص۱۲۹ـ۱۳۰؛ دانشنامه جهان اسلام، مقاله «خولان»، بهزاد لاهوتی، ج۱۶، ص۴۸۵.</ref> | ||
خولان و [[حکومت امام علی]]{{ع}} | == خولان و [[حکومت امام علی]]{{ع}} == | ||
از آنجا که بنا بر نقل برخی گزارشات، [[غالب]] مرم خولان پس از [[فتح شام]] به این سرزمین [[مهاجرت]] کردند و در آن ساکن شدند،<ref> رجوع کنید به سمعانی، الانساب، ج ۲، ص۴۱۹.</ref> از این رو به جهت حضور بسیار اندک مردم خولان در [[عراق]]، طبیعی است که این قبیله نقش چندانی در تحولات و وقایع عراق به خصوص در ایام [[حکومت امیرالمؤمنین]]{{ع}} ایفا نکرده باشد. هر چند از حضور مردم این قبیله در [[جبهه]] [[معاویه]] هم گزارشی به ثبت نرسیده است. درهر روی، از مشارکت مردم خولان در وقایع و حوادث ایام [[حکومت علوی]]{{ع}} گزارشات اندکی در دست است که حضور جمعی از [[نخبگان]] و بزرگان آنان در [[مدینه]] و [[بیعت با علی]]{{ع}} از جمله آن است. در این خبر آمده بعد از [[کشته شدن عثمان]]، جمعی از معاریف [[یمن]] از جمله [[رفاعة بن شداد]] خولانی به مدینه آمدند و با [[حضرت]] [[دیدار]] نمودند. در این دیدار که [[ابن ملجم مرادی]] نیز حضور داشت، طرفین به ایراد سخن در این موضوع پرداختند.<ref>ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج۲، ص۴۴۰.</ref> در تقابلات نظامی ایام [[حکومت امام علی]]{{ع}} هم، برخی از [[مردم]] این [[قبیله]] در هر دو سوی میدان مشارکت داشتند که از چهره‌های ممتاز این [[قوم]] می‌‌توان از [[ابومسلم خولانی]] نام برد. در وقایع پیش از وقوع [[جنگ صفین]]، وی از سوی [[معاویه]] [[مأمور]] شد تا [[نامه]] ای را به [[کوفه]] نزد علی{{ع}} آورد و اموری را از آن حضرت [[طلب]] نماید که از جمله آنها تحویل [[قاتلان عثمان]] بود که با [[مخالفت]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} مواجه شد.<ref>منقری، وقعة صفین، ص۸۵؛ ثقفی، الغارات، ج۲، ص۴۴۶.</ref> شرح حال این نامه و اقدامات ابومسلم خولانی در این باب، به طور مفصل، در برخی منابع پرداخته شده است.<ref> منقری، وقعة صفین، ص۸۵؛ ثقفی، الغارات، ج۲، ص۴۴۶.</ref> برخی از گزارشات [[تاریخی]] از حضور برخی از مردان قبیله [[خولان]] در [[سپاه امیرالمؤمنین]]{{ع}} در جنگ صفین حکایت دارد. در این [[اخبار]] آمده که فردی از [[سپاه شام]] به نام «[[کریب]] بن صباح [[حمیری]]» به میدان آمد و همآورد‌طلبید. در این هنگام شخصی به نام «مبرقع بن [[وضاح]] خولانی» به میدان رفت و در نبردی تن به تن به [[شهادت]] رسید.<ref>ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج۳، ص۱۱۲.</ref> از [[جندب بن حجیر خولانی]] که از [[اصحاب رسول خدا]]{{صل}} <ref> النمازی الشاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۲۴۰.</ref> و از بزرگان و سرشناسان [[شیعه]] در [[عراق]] بود هم به عنوان یکی دیگر از شرکت کنندگان در [[صفین]] یاد شده است. وی در این [[جنگ]]، [[فرماندهی]] [[قبایل]] کنده و [[ازد]] را بر عهده داشت.<ref> النمازی الشاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۲۴۰.</ref> همچنین از ابوعزه خولانی نیز که از [[وفود]] کنندگان بر [[پیامبر]]{{صل}} و از [[اصحاب]] ایشان بود به عنوان یکی از شرکت کنندگان در جنگ‌های [[جمل]] و [[صفین]] نام برده شده است. <ref>تستری، قاموس الرجال، ج۱۱، ص۴۲۳.</ref> | از آنجا که بنا بر نقل برخی گزارشات، [[غالب]] مرم خولان پس از [[فتح شام]] به این سرزمین [[مهاجرت]] کردند و در آن ساکن شدند،<ref> رجوع کنید به سمعانی، الانساب، ج ۲، ص۴۱۹.</ref> از این رو به جهت حضور بسیار اندک مردم خولان در [[عراق]]، طبیعی است که این قبیله نقش چندانی در تحولات و وقایع عراق به خصوص در ایام [[حکومت امیرالمؤمنین]]{{ع}} ایفا نکرده باشد. هر چند از حضور مردم این قبیله در [[جبهه]] [[معاویه]] هم گزارشی به ثبت نرسیده است. درهر روی، از مشارکت مردم خولان در وقایع و حوادث ایام [[حکومت علوی]]{{ع}} گزارشات اندکی در دست است که حضور جمعی از [[نخبگان]] و بزرگان آنان در [[مدینه]] و [[بیعت با علی]]{{ع}} از جمله آن است. در این خبر آمده بعد از [[کشته شدن عثمان]]، جمعی از معاریف [[یمن]] از جمله [[رفاعة بن شداد]] خولانی به مدینه آمدند و با [[حضرت]] [[دیدار]] نمودند. در این دیدار که [[ابن ملجم مرادی]] نیز حضور داشت، طرفین به ایراد سخن در این موضوع پرداختند.<ref>ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج۲، ص۴۴۰.</ref> در تقابلات نظامی ایام [[حکومت امام علی]]{{ع}} هم، برخی از [[مردم]] این [[قبیله]] در هر دو سوی میدان مشارکت داشتند که از چهره‌های ممتاز این [[قوم]] می‌‌توان از [[ابومسلم خولانی]] نام برد. در وقایع پیش از وقوع [[جنگ صفین]]، وی از سوی [[معاویه]] [[مأمور]] شد تا [[نامه]] ای را به [[کوفه]] نزد علی{{ع}} آورد و اموری را از آن حضرت [[طلب]] نماید که از جمله آنها تحویل [[قاتلان عثمان]] بود که با [[مخالفت]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} مواجه شد.<ref>منقری، وقعة صفین، ص۸۵؛ ثقفی، الغارات، ج۲، ص۴۴۶.</ref> شرح حال این نامه و اقدامات ابومسلم خولانی در این باب، به طور مفصل، در برخی منابع پرداخته شده است.<ref> منقری، وقعة صفین، ص۸۵؛ ثقفی، الغارات، ج۲، ص۴۴۶.</ref> برخی از گزارشات [[تاریخی]] از حضور برخی از مردان قبیله [[خولان]] در [[سپاه امیرالمؤمنین]]{{ع}} در جنگ صفین حکایت دارد. در این [[اخبار]] آمده که فردی از [[سپاه شام]] به نام «[[کریب]] بن صباح [[حمیری]]» به میدان آمد و همآورد‌طلبید. در این هنگام شخصی به نام «مبرقع بن [[وضاح]] خولانی» به میدان رفت و در نبردی تن به تن به [[شهادت]] رسید.<ref>ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج۳، ص۱۱۲.</ref> از [[جندب بن حجیر خولانی]] که از [[اصحاب رسول خدا]]{{صل}} <ref> النمازی الشاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۲۴۰.</ref> و از بزرگان و سرشناسان [[شیعه]] در [[عراق]] بود هم به عنوان یکی دیگر از شرکت کنندگان در [[صفین]] یاد شده است. وی در این [[جنگ]]، [[فرماندهی]] [[قبایل]] کنده و [[ازد]] را بر عهده داشت.<ref> النمازی الشاهرودی، مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۲۴۰.</ref> همچنین از ابوعزه خولانی نیز که از [[وفود]] کنندگان بر [[پیامبر]]{{صل}} و از [[اصحاب]] ایشان بود به عنوان یکی از شرکت کنندگان در جنگ‌های [[جمل]] و [[صفین]] نام برده شده است. <ref>تستری، قاموس الرجال، ج۱۱، ص۴۲۳.</ref> | ||
در [[جنگ با خوارج]] نیز برخی از [[مردم]] [[خولان]] شرکت داشتند که از جمله آنان به نام «[[عبدالله بن زحر خولانی]]» می‌‌توان اشاره کرد که بر «عبدالله بن[[شجره]] سلمی» [[حمله]] برد و او را به [[هلاکت]] رساند.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ، ج۵، ص۸۷؛ ابن اثیر،الکامل فی التاریخ،ج۳، ص۳۴۶-۳۴۷.</ref> | در [[جنگ با خوارج]] نیز برخی از [[مردم]] [[خولان]] شرکت داشتند که از جمله آنان به نام «[[عبدالله بن زحر خولانی]]» می‌‌توان اشاره کرد که بر «عبدالله بن[[شجره]] سلمی» [[حمله]] برد و او را به [[هلاکت]] رساند.<ref> محمد بن جریر طبری، تاریخ، ج۵، ص۸۷؛ ابن اثیر،الکامل فی التاریخ،ج۳، ص۳۴۶-۳۴۷.</ref> | ||