عمرو بن عاص در نهج البلاغه: تفاوت میان نسخه‌ها

}}

==مقدمه==

==[[عمروعاص]] و [[جنگ صفین]]==

نقطه عطف حضور [[عمروعاص]] در کنار [[معاویه]] در [[نبرد صفین]] به‌وقوع پیوست و [[حیله]] او در "بر سر نیزه کردن قرآن‌ها" شرایط [[جنگ]] را که به نفع [[سپاه امام]] در گردش بود [[تغییر]] داد و میان [[سپاه امام]] [[دودستگی]] ایجاد کرد و ماجرای [[حکمیت]] را پدید آورد. او موفق شد [[ابوموسی اشعری]]، یکی از حکمین را [[فریب]] دهد و موضوع [[حکمیت]] را به [[انحراف]] بکشاند و پدیده [[خوارج]] که یکی از [[مشکلات]] اصلی [[امام علی]]{{ع}} در مسیر [[حکومت]] عدالت‌محور بود، در آن جریان شکل یابد.

==عاقبت [[عمروعاص]]==

==[[امیرالمؤمنین]] {{ع}} و [[عمروعاص]]==

امام با جمله {{متن حدیث|وَ لَمْ يُبَايِعْ حَتَّى شَرَطَ}} (عمرو عاص با معاویه بیعت نکرد تا اینکه شرط سنگینی ذکر کرد و معاویه آن را پذیرفت) اشاره به جریانی فرموده است که بین معاویه و عمرو عاص درگرفت به این معنی عمرو عاص در صورتی حاضر شد با معاویه بیعت کند که معاویه در برابر آن [[حکومت مصر]] را به او ببخشد.

سرانجام عمرو عاص [[فریب]] دنیا را خورد و نزد معاویه آمد و با او به مذاکره پرداختند، معاویه گفت: من تو را به [[جهاد]] کسی که خدا را [[عصیان]] نموده و میان [[مسلمانان]] [[اختلاف]] انداخته، [[خلیفه مسلمین]] بناحق کشته و [[آتش فتنه]] را روشن ساخته است [[دعوت]] می‌کنم!

[[ابن ابی الحدید]] می‌گوید: استاد ما [[ابوالقاسم بلخی]] می‌‌گفت: این سخن عمرو {{عربی|"دعني عنك"}} کنایه از [[الحاد]] او بلکه صریح در [[کفر]] او می‌باشد چون معنی جمله این است که: این حرف را کنار بگذار زیرا [[اعتقاد به آخرت]] اساسی ندارد و اینکه نباید، [[آخرت]] را به [[دنیا]] فروخت حرف است.

و نیز می‌فرمود: عمرو عاص همواره ملحد بوده و در الحاد و [[بی‌دینی]] او تردیدی نیست، و معاویه نیز مانند او بوده است: و [[شاهد]] آن همان داستان سری است که بین این دو انجام شد و [[اسلام]] را به [[بازی]] گرفتند. این وضع اینان کجا؟ و [[اخلاق]] علی{{ع}} و شدت علاقه‌اش به [[خدا]] کجا؟ با این حال آن دو از علی{{ع}} عیب‌جوئی می‌کردند<ref>ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۶۱-۶۵.</ref>.

"شگفتا! از پسر [[زن]] بدنام در میان [[مردم]] [[شام]] نشر می‌دهد که من [[اهل]] [[مزاح]] هستم و مردی [[شوخ طبع]] که مردم را سرگرم [[شوخی]] می‌کند. حرفی نادرست گفته و سخنی به [[گناه]] انتشار داده است، [[آگاه]] باشید که بدترین گفتار [[دروغ]] است او سخن به دروغ می‌گوید و [[وعده]] می‌دهد و [[تخلف]] می‌نماید، درخواست می‌کند و [[اصرار]] می‌ورزد، اگر از او چیزی درخواست شود [[بخل]] می‌کند به [[عهد]] و [[پیمان]] [[خیانت]] می‌نماید و پیوند [[خویشاوندی]] را قطع می‌کند، به هنگام [[نبرد]] سرو صدا راه می‌اندازد مادامی که شمشیرها به کار نیفتاده، پس آنگاه که شمشیرها از غلاف بیرون آمده [[جنگ]] شروع گردید، در این هنگام برای رهائی جانش [[بهترین]] و بزرگترین نقشه‌اش آن است که جامه‌اش را بالا زند و عورت خود را آشکار سازد آگاه باشید به [[خدا]] [[سوگند]]، [[یاد مرگ]] مرا از [[شوخی]] و [[سرگرمی]] باز می‌دارد ولی او را [[فراموشی]] [[آخرت]] از گفتن سخن [[حق]] باز داشته است، او حاضر نشد با [[معاویه]] [[بیعت]] کند جز اینکه از او مزدی بگیرد و در برابر از دست دادن دینش [[بهائی]] گرفت"<ref>{{متن حدیث|عَجَباً لاِبْنِ اَلنَّابِغَةِ يَزْعُمُ لِأَهْلِ اَلشَّامِ أَنَّ فِيَّ دُعَابَةً وَ أَنِّي اِمْرُؤٌ تِلْعَابَةٌ أُعَافِسُ وَ أُمَارِسُ لَقَدْ قَالَ بَاطِلاً وَ نَطَقَ آثِماً أَمَا وَ شَرُّ اَلْقَوْلِ اَلْكَذِبُ إِنَّهُ لَيَقُولُ فَيَكْذِبُ وَ يَعِدُ فَيُخْلِفُ، وَ يُسْأَلُ فَيَبْخَلُ، وَ يَسْأَلُ فَيُلْحِفُ، وَ يَخُونُ اَلْعَهْدَ، وَ يَقْطَعُ اَلْإِلَّ فَإِذَا كَانَ عِنْدَ اَلْحَرْبِ فَأَيُّ زَاجِرٍ وَ آمِرٍ هُوَ مَا لَمْ تَأْخُذِ اَلسُّيُوفُ مَآخِذَهَا فَإِذَا كَانَ ذَلِكَ كَانَ أَكْبَرُ مَكِيدَتِهِ أَنْ يَمْنَحَ اَلْقِرْمَ سُبَّتَهُ أَمَا وَ اَللَّهِ إِنِّي لَيَمْنَعُنِي مِنَ اَللَّعِبِ ذِكْرُ اَلْمَوْتِ وَ إِنَّهُ لَيَمْنَعُهُ مِنْ قَوْلِ اَلْحَقِّ نِسْيَانُ اَلْآخِرَةِ إِنَّهُ لَمْ يُبَايِعْ مُعَاوِيَةَ حَتَّى شَرَطَ أَنْ يُؤْتِيَهُ أَتِيَّةً وَ يَرْضَخَ لَهُ عَلَى تَرْكِ اَلدِّينِ رَضِيخَةً}}؛ نهج البلاغه، کلام ۸۴.</ref>.

[[ابن ابی الحدید]] می‌گوید: «[[زمخشری]]» در کتاب «[[ربیع الابرار (کتاب)|ربیع الابرار]]» می‌نویسد: مادر [[عمروعاص]] «[[نابغه]]» نام داشت وی اسیری بود که «[[عبدالله بن جدعان]]» او را در [[مکه]] خریده بود. او زنی [[آلوده]] و [[بی‌باک]] و بی‌پروا بود، عبدالله وی را [[آزاد]] ساخت. [[ابولهب]]، [[امیه بن خلف]]، [[هشام بن مغیره]]، [[ابوسفیان]] و [[عاص بن وائل]] با او آمیزش کردند [[عمرو]] از او متولد شد و هر کدام از این چند نفر مدعی بودند که عمرو فرزند او است ولی مادرش با اینکه عمرو به ابوسفیان از همه شبیه‌تر بود، گفت: عمرو فرزند عاص است و این به خاطر کمک‌های [[مالی]] بود که عاص به او می‌نمود، ابوسفیان همواره می‌‌گفت: من تردید ندارم که عمرو [[فرزند من]] است زیرا از نطفه من منعقد گردیده است!<ref>به نقل ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۶، ص۲۸۳.</ref>

عاص در [[اسلام]] به «ابتر» معروف بود زیرا همو بود که درباره [[پیغمبر]] به [[قریش]] گفت: به زودی این «ابتر» خواهد مُرد و خاطره‌اش فراموش خواهد شد این حرف را میزد چون [[رسول خدا]]{{صل}} پسر نداشت، [[خداوند]] [[سوره]] «[[کوثر]]» را نازل فرمود که: {{متن قرآن|إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْأَبْتَرُ}}<ref>«بی‌گمان (دشمن) سرزنشگر تو خود بی‌پساوند است» سوره کوثر، آیه ۳.</ref>.

[[عمرو بن عاص]] نیز از کسانی بود که همواره در [[مکه]] [[پیامبر]] را می‌آزرد و سنگ سر راه او می‌ریخت چون می‌دانست نیمه شب‌ها پیغمبر برای [[طواف]] می‌رود و ممکن است در کوچه‌های تاریک صدمه ببیند او از کسانی بود که در بین راه به [[زینب]] [[دختر رسول خدا]]{{صل}} به هنگام [[مهاجرت به مدینه]] [[حمله]] کرد و او را [[اذیت]] کردند به طوری که جنین زینب{{ع}} سقط شد و رسول خدا{{صل}} از این موضوع سخت ناراحت گردید و به آنها [[نفرین]] نمود.

[[ابن ابی الحدید]] در این باره فصلی گشوده و راجع به مزاح‌هائی که [[خلاف شرع]] نباشد، مطالبی آورده است. او درباره امام{{ع}} می‌گوید: اگر در تاریخ زندگی علی{{ع}} در [[زمان پیامبر]] تأمل کنیم می‌‌بینیم که علی{{ع}} [[اهل]] [[مزاح]] و [[شوخی]] نبوده و در کتب [[شیعه]] و [[سنی]] در این باره مطلبی ذکر نشده است. همچنین در [[زمان]] [[زمامداری]] [[ابوبکر]] و [[عمر]] و [[عثمان]] در کتاب‌های تاریخ از این مطلب سخنی به میان نیامده است بنابراین جائی برای سخن [[عمرو عاص]] باقی نمی‌ماند و شاید عمرو عاص این کلمه را از گفته «عمر» استفاده کرده در صورتی که منظور عمر این بوده که امام دارای [[اخلاقی]] نرم و طبعی انعطاف‌پذیر است نه اینکه او مزاح است. امام{{ع}} فراغتی نداشت تا اهل مزاح و شوخی باشد.