پرش به محتوا

حضور قلب: تفاوت میان نسخه‌ها

هیچ تغییری در اندازه به وجود نیامده‌ است. ،  ‏۱۲ مهٔ ۲۰۲۲
جز
جایگزینی متن - 'مقام عبودیّت' به 'مقام عبودیّت'
جز (جایگزینی متن - 'مناجات شعبانیه' به 'مناجات شعبانیه')
جز (جایگزینی متن - 'مقام عبودیّت' به 'مقام عبودیّت')
خط ۱۳: خط ۱۳:
*کوتاه سخن آنکه بر اساس قواعد زبان [[عربی]]، ترکیب "حضور قلب" از نوع اضافه صفت به موصوف است؛ از این رو "[[قلب]] حاضر" به قلبی گفته می‌شود که خود را در محضر [[الهی]] بیابد، در این صورت هیچ چیز دیگری جز از او را نمی‌بیند و با تمامی خود به او روی می‌کند، روی‌کردنی که نه اندک رخنه‌ای در آن است و نه لحظه‌ای [[فتور]] و [[سستی]] می‌یابد<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۱۳۸.</ref>.
*کوتاه سخن آنکه بر اساس قواعد زبان [[عربی]]، ترکیب "حضور قلب" از نوع اضافه صفت به موصوف است؛ از این رو "[[قلب]] حاضر" به قلبی گفته می‌شود که خود را در محضر [[الهی]] بیابد، در این صورت هیچ چیز دیگری جز از او را نمی‌بیند و با تمامی خود به او روی می‌کند، روی‌کردنی که نه اندک رخنه‌ای در آن است و نه لحظه‌ای [[فتور]] و [[سستی]] می‌یابد<ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۱۳۸.</ref>.
*بر این اساس، می‌توان گفت که حضور قلب حالتی ملکه‌ای است، که چون برای کسی حاصل شد به وسیله آن می‌تواند به سوی بارگاه [[عزّت]] روی کند، و خود را در آن بارگاه حاضر و [[خداوند]] را بر خود ناظر بیند.
*بر این اساس، می‌توان گفت که حضور قلب حالتی ملکه‌ای است، که چون برای کسی حاصل شد به وسیله آن می‌تواند به سوی بارگاه [[عزّت]] روی کند، و خود را در آن بارگاه حاضر و [[خداوند]] را بر خود ناظر بیند.
*حضور قلب به مانند [[خلوص]]، سِرّی از [[اسرار الهی]] است که آن را تنها در [[اختیار]] کسانی که [[عنایت ویژه]] او شامل حالشان شود، قرار می‌دهد؛ اینان کسانی هستند که خود را از بیگانگان دور کرده به او نزدیک نموده‌اند، بنابراین [[بخشش]] این [[مقام]]، جایزه کسانی است که به [[مقام]] عبودیّت و [[بندگی]] [[حقیقی]] او رسیده باشند.
*حضور قلب به مانند [[خلوص]]، سِرّی از [[اسرار الهی]] است که آن را تنها در [[اختیار]] کسانی که [[عنایت ویژه]] او شامل حالشان شود، قرار می‌دهد؛ اینان کسانی هستند که خود را از بیگانگان دور کرده به او نزدیک نموده‌اند، بنابراین [[بخشش]] این [[مقام]]، جایزه کسانی است که به [[مقام عبودیّت]] و [[بندگی]] [[حقیقی]] او رسیده باشند.
*از سویی دیگر، رسیدن به این مرتبه تنها با ریاضت‌های شرعی و استمرار آن ممکن می‌گردد. [[اهل دل]] این [[مقام]] را همچون [[روح]] برای [[بدن]] می‌شمارند، از این رو همان‌گونه که اگر در بدنی [[روح]] دمیده نشود، آن [[بدن]] در شمار مردگان بی‌اراده و بی‌اختیار قرار می‌گیرد، [[عبادات]] نیز اگر از [[روح]] حضور قلب بهره‌مند نگردد، از هیچ قیمتی برخوردار نبوده به هیچ وجه مورد پذیرش [[الهی]] قرار نمی‌گیرد. این مطلب در [[روایات]] بسیاری مورد اشاره بلکه تصریح قرار گرفته است؛ نمونه را به این دو [[حدیث]] بنگرید:[[امیرمؤمنان]]{{ع}} فرمودند: "هرگز هیچ‌یک از شما نباید به [[نماز]] ایستد در حالی که کسل است و یا خمیازه می‌کشد، و هرگز هیچ‌یک از شما نباید در [[نماز]] به خویشتن [[فکر]] کند، چه در [[نماز]] در مقابل پروردگارش [[ایستاده]] است. بهره [[بنده]] از نمازش همان بخشی است که در آن با قلبش به سوی [[پروردگار]] روی نموده است"<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} عَنْ آبَائِهِ{{عم}} قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} لَا يَقُومَنَّ أَحَدُكُمْ فِي الصَّلَاةِ مُتَكَاسِلًا وَ لَا نَاعِساً وَ لَا يُفَكِّرَنَّ فِي نَفْسِهِ فَإِنَّهُ بَيْنَ يَدَيْ رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنَّمَا لِلْعَبْدِ مِنْ صَلَاتِهِ مَا أَقْبَلَ عَلَيْهِ مِنْهَا بِقَلْبِهِ‌}}؛ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۹.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۱۳۹.</ref>.
*از سویی دیگر، رسیدن به این مرتبه تنها با ریاضت‌های شرعی و استمرار آن ممکن می‌گردد. [[اهل دل]] این [[مقام]] را همچون [[روح]] برای [[بدن]] می‌شمارند، از این رو همان‌گونه که اگر در بدنی [[روح]] دمیده نشود، آن [[بدن]] در شمار مردگان بی‌اراده و بی‌اختیار قرار می‌گیرد، [[عبادات]] نیز اگر از [[روح]] حضور قلب بهره‌مند نگردد، از هیچ قیمتی برخوردار نبوده به هیچ وجه مورد پذیرش [[الهی]] قرار نمی‌گیرد. این مطلب در [[روایات]] بسیاری مورد اشاره بلکه تصریح قرار گرفته است؛ نمونه را به این دو [[حدیث]] بنگرید:[[امیرمؤمنان]]{{ع}} فرمودند: "هرگز هیچ‌یک از شما نباید به [[نماز]] ایستد در حالی که کسل است و یا خمیازه می‌کشد، و هرگز هیچ‌یک از شما نباید در [[نماز]] به خویشتن [[فکر]] کند، چه در [[نماز]] در مقابل پروردگارش [[ایستاده]] است. بهره [[بنده]] از نمازش همان بخشی است که در آن با قلبش به سوی [[پروردگار]] روی نموده است"<ref>{{متن حدیث|عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ{{ع}} عَنْ آبَائِهِ{{عم}} قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ{{ع}} لَا يَقُومَنَّ أَحَدُكُمْ فِي الصَّلَاةِ مُتَكَاسِلًا وَ لَا نَاعِساً وَ لَا يُفَكِّرَنَّ فِي نَفْسِهِ فَإِنَّهُ بَيْنَ يَدَيْ رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ إِنَّمَا لِلْعَبْدِ مِنْ صَلَاتِهِ مَا أَقْبَلَ عَلَيْهِ مِنْهَا بِقَلْبِهِ‌}}؛ بحارالأنوار، ج۸۹، ص۲۳۹.</ref><ref>[[حسین مظاهری|مظاهری، حسین]]، [[دانش اخلاق اسلامی ج۴ (کتاب)|دانش اخلاق اسلامی]]، ج۴، ص ۱۳۹.</ref>.
*[[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمودند: "برخی از [[نمازها]] نصف آن، و برخی یک سوّم و یک چهارم و یک پنجم تا یک دهمش پذیرفته نمی‌شود؛ و برخی از [[نمازها]] درهم پیچیده می‌شود همان‌گونه که [[لباس]] کثیف درهم پیچیده می‌شود و در صورت صاحبش زده می‌شود!. آن قسمت از [[نماز]] پذیرفته می‌شود و تو از آن بهره‌مند می‌شوی که با [[قلب]] خودت بدان توجّه کرده‌ای"<ref>{{متن حدیث|عَنِ النَّبِيِّ{{صل}} إِنَّ مِنَ الصَّلَاةِ لَمَا يُقْبَلُ نِصْفُهَا وَ ثُلُثُهَا وَ رُبُعُهَا وَ خُمُسُهَا إِلَى الْعُشْرِ وَ إِنَّ مِنْهَا لَمَا يُلَفُّ كَمَا يُلَفُّ الثَّوْبُ الْخَلَقُ فَيُضْرَبُ بِهَا وَجْهُ صَاحِبِهَا وَ إِنَّمَا لَكَ مِنْ صَلَاتِكَ مَا أَقْبَلْتَ عَلَيْهِ بِقَلْبِكَ}}؛
*[[پیامبر اکرم]]{{صل}} فرمودند: "برخی از [[نمازها]] نصف آن، و برخی یک سوّم و یک چهارم و یک پنجم تا یک دهمش پذیرفته نمی‌شود؛ و برخی از [[نمازها]] درهم پیچیده می‌شود همان‌گونه که [[لباس]] کثیف درهم پیچیده می‌شود و در صورت صاحبش زده می‌شود!. آن قسمت از [[نماز]] پذیرفته می‌شود و تو از آن بهره‌مند می‌شوی که با [[قلب]] خودت بدان توجّه کرده‌ای"<ref>{{متن حدیث|عَنِ النَّبِيِّ{{صل}} إِنَّ مِنَ الصَّلَاةِ لَمَا يُقْبَلُ نِصْفُهَا وَ ثُلُثُهَا وَ رُبُعُهَا وَ خُمُسُهَا إِلَى الْعُشْرِ وَ إِنَّ مِنْهَا لَمَا يُلَفُّ كَمَا يُلَفُّ الثَّوْبُ الْخَلَقُ فَيُضْرَبُ بِهَا وَجْهُ صَاحِبِهَا وَ إِنَّمَا لَكَ مِنْ صَلَاتِكَ مَا أَقْبَلْتَ عَلَيْهِ بِقَلْبِكَ}}؛
۲۱۸٬۱۲۲

ویرایش