حدیث منزلت در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

حدیث منزلت در کلام اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۹ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۱۳

۳۸٬۸۵۰ بایت اضافه‌شده ، ‏۹ ژوئن ۲۰۲۲

←‏منابع

دیداریویکی‌متن

Jaafari

مدیران

۷۳٬۳۵۲

ویرایش

@@ خط ۲۳۵: / خط ۲۳۵: @@
 [[ابن قبه رازی]] در پایان و برای رفع مشکل [[حجیت]] خبر راهکاری ارائه می‌دهد. او [[معتقد]] است برای [[فهم]] دقیق معنای خبر باید به لغت و تفاهم [[مردم]] عادی مراجعه شود و آن را اساس [[تبیین حدیث]] قرار داد. در این صورت چز آنچه [[امامیه]] به آن [[معتقد]] است، [[اثبات]] نخواهد شد و آن اینکه [[رسول خدا]] با [[حدیث منزلت]] به [[امامت]] و [[خلافت بلافصل]] [[علی]]، بعد از وفاتش، تصریح فرموده است<ref>ابن قبه رازی رازی، الانصاف، ص۷۸-۷۹.</ref>.<ref>[[عباس میرزایی|میرزایی، عباس]]، [[ابن قبه رازی (کتاب)| ابن قبه رازی]]، ص۱۸۷-۱۹۲.</ref>.
+==[[حدیث منزلت]]==
+یکی از [[دلایل]] [[اثبات]] [[خلافت بلافصل]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} «حدیث منزلت» است که [[نصّ]] بر [[امامت]] و [[خلافت]] [[حضرت]] [[امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب]]{{ع}} است. بر طبق این [[حدیث]] که متفق علیه [[خاصه]] و [[عامه]] است [[رسول خدا]]{{صل}} به امیرالمؤمنین{{ع}} فرمود:
+{{متن حدیث|أَنْتَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي‌}}<ref>صحیح بخاری، ج۴، ص۲۰۸؛ صحیح مسلم، ج۷، ص۱۲۰؛ مسند احمد، ج۱، ص۱۷۳ و ۱۷۵ و ۱۸۲؛ خصائص علوی، ص۷۷؛ جامع ترمذی، ص۹۸۱؛ الاصابة، ج۴، ص۴۶۵؛ صواعق المحرقه، ص۱۲۱؛ مستدرک، ج۲، ص۳۳۸؛ تاریخ الخلفاء، ص۱۴۴؛ عقد الفرید، ج۵، ص۵۸؛ الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۹۸؛ طبقات الکبری، ج۳، ص۲۳ – ۲۴؛ تفسیر رازی، ج۱۱، ص۷۶؛ تاریخ طبری، ج۲، ص۳۶۹؛ نور الأبصار، ص۱۵۷؛ مطالب السؤول، ص۱۰۱؛ فصول المهمّة، ج۱، ص۹۲؛ سیرة الحلبیّه، ج۱۳، ص۱۰۵؛ مروج الذّهب، ج۳، ص۱۴؛ ینابیع المودّة، ج۱، ص۱۱۲ و ۱۳۷؛ کنز العمّال، ج۵، ص۷۲۴؛ تاریخ بغداد، ج۱، ص۳۴۲؛ مناقب شافعی، ص۲۷؛ مناقب خوارزمی، ص۴۰؛ اسد الغابه، ج۴، ص۲۶؛ تاریخ ابن کثیر، ج۴، ص۱۲.</ref>؛
+تو نسبت به من به منزله [[هارون]] نسبت به [[موسی]] هستی، مگر این که [[پیامبری]] بعد از من نیست.
+در جریان [[جنگ تبوک]] هم [[شیعه]] و [[مخالفین]] [[روایت]] کرده‌اند که:
+{{متن حدیث|أَنَّ النَّبِيَّ{{صل}} خَرَجَ إِلَى تَبُوكَ وَ اسْتَخْلَفَ عَلِيّاً فَقَالَ أَ تُخَلِّفُنِي فِي النِّسَاءِ وَ الصِّبْيَانِ فَقَالَ أَ لَا تَرْضَى أَنْ تَكُونَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلَّا أَنَّهُ لَيْسَ نَبِيٌّ بَعْدِي‌}}<ref>صحیح البخاری، الجزء السادس، ص۶، باب غزوه تبوک؛ ج۴، ص۲۰۸؛ کفایة الطالب، ص۲۸۳؛ بحارالانوار، ج۳۷، ص۲۶۳.</ref>؛
+رسول خدا{{صل}} به [[غزوه تبوک]] رفت و امیرالمؤمنین علی{{ع}} را [[خلیفه]] و [[جانشین]] خود (در [[مدینه]]) قرار داد، آن حضرت{{ع}} عرض کرد: آیا مرا در میان [[کودکان]] و [[زنان]] به جای خود می‌گذاری (و جانشین خویش می‌کنی)؟ رسول خدا{{صل}} فرمود: آیا [[راضی]] نمی‌شوی که [[منزلت]] تو نسبت به من، همانند منزلت هارون نسبت به موسی باشد، غیر از این که پیامبری بعد از من نیست.
+این حدیث از جهت سند و دلالت قابل بحث و بررسی است:
+===سند===
+[[حدیث منزلت]] از [[احادیث متواتر]] بین خاصّه و عامّه است و در کتاب «[[غایة المرام]]»<ref>تألیف سیّد هاشم بحرانی، فقیه، محدّث و مفسّر شیعه در قرن یازده و اوایل قرن دوازده که این کتاب را در اثبات امامت امیرالمؤمنین و فرزندانش{{عم}} نوشته و همچنین در یک بخش به بیان فضائل و اوصاف اهل بیت{{عم}} پرداخته است. از ویژگی‌های بارز این کتاب این است که در هر بخش مستندات خاصه و عامه از کتب معتبر فریقین ذکر شده است.</ref> آن را به هفتاد [[روایت]] از طریق [[شیعه]] و صد و نُه روایت از طریق عامّه نقل کرده است.
+[[ابن ابی الحدید]] می‌گوید: همه [[فرقه‌های اسلامی]] به اتفاق گفته‌اند که [[پیامبر]]{{صل}} درباره علی{{ع}} فرمود:
+ای علی! [[مکانت]] و [[منزلت]] تو نسبت به من مانند مکانت و منزلت [[هارون]] نسبت به [[موسی]] است و فقط تفاوتی که هست در این است که بعد از من [[پیامبری]] نخواهد بود و [[نبوت]] برداشته شده است (و الا همان طور که هارون با تمام [[شئون]] خود پیامبر هم بود تو نیز پیامبر می‌بودی) پس همه [[مقامات]] هارون نسبت به موسی را - به استثنای [[مقام]] [[نبوّت]] - برای علی ثابت کرد. در نتیجه، علی [[وزیر]] پیامبر{{صل}} و [[پشتیبان]] و بازو و [[یاور]] او خواهد بود و اگر پیامبر{{صل}}، خاتمِ [[پیامبران]] نبود، علی [[شریک]] او در نبوت هم بود<ref>شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۱۳، ص۲۱۱. {{عربی|قال: قال النبی{{صل}} فی الخبر المجمع علی روایته بین سائر فِرَق الإسلام {{متن حدیث|أَنْتَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي‌}} فأثبت له جمیع مراتب هارون عن موسی فإذن هو وزیر رسول الله{{صل}} و شاد أزره، و لولا أنّه خاتم النبیّین لکان شریکا فی أمره}}.</ref>.
+[[حاکم حسکانی]] در «شواهد التّنزیل» پس از نقل اسنادی از این [[حدیث]] می‌گوید:
+استاد ما ابوجازم می‌گفت: من این حدیث را به پنج هزار سند استخراج نمودم<ref>شواهد التنزیل، ج۱، ص۱۹۵، ذیل آیه ۵۹ از سوره نساء، می‌گوید: {{عربی|هذا حدیث المنزله الذی کان شیخنا أبوجازم الحافظ یقول: خرّجته بخمسه آلاف إسناد}}.</ref>.
+این روایتی است که در [[صحاح]] و مسانید معتبره عامّه ذکر شده است و جمعی از بزرگان عامّه، اتّفاقِ بر صحّت [[حدیث]] را نقل کرده‌اند که نمونه‌ای از گفتار آنان از این قرار است:
+«این [[حدیثی]] است که بر صحّت آن، اتّفاق شده و آن را [[امامان]] [[حافظان]] [[احادیث]] مانند: [[بخاری]] در صحیح خود، و مسلم در صحیح خود، و ابی [[داود]] در [[سنن]] خود، و [[ترمذی]] در جامع خود، و [[نسائی]] در سنن خود و [[ابن ماجه]] در سنن خود [[روایت]] کردند، و همگی اتّفاق بر صحّت این حدیث کردند تا آنجا که به [[اجماع]] آنان رسید. [[حاکم نیشابوری]] گفت: این حدیثی است که در حدّ [[تواتر]] داخل شده است<ref>کفایة الطالب فی مناقب علیّ بن أبی طالب{{ع}}، ص۲۸۳. {{عربی|قال: «هذا حدیث متّفق علی صحّته رواه الأئمّه الحفّاظ، کأبی عبد الله البخاری فی صحیحه، و مسلم ابن الحجّاج فی صحیحه، و أبی داود فی سننه، و ابن عیسی التّرمذی فی جامعه، و أبی عبد الرّحمان النّسائی فی سننه، و ابن ماجه القزوینی فی سننه، و اتّفق الجمیع علی صحّته حتّی صار ذلک اجماعا منهم، قال الحاکم النّیسابوری: هذا حدیث دخل فی حدّ التّواتر}}.</ref> و<ref> صحیح البخاری، ج۵، ص۸۹ - ۹۰، حدیث ۲۰۲؛ ج۶، ص۱۸، حدیث ۴۰۸؛ صحیح مسلم، ج۷، ص۱۲۰ – ۱۲۱؛ سنن الترمذی، ج۵، ص۵۹۹، حدیث ۳۷۳۰ و ۳۷۳۱؛ سنن ابن ماجه، ج۱، ص۴۲ - ۴۳، حدیث ۱۱۵؛ ص۴۵، حدیث ۱۲۱؛ السنن الکبری، للنسائی، ج۵، ص۴۴، حدیث ۸۱۳۸ - ۸۱۴۳؛ ص۱۰۸، حدیث ۸۳۹۹؛ ص۱۱۳، حدیث ۸۴۰۹؛ ص۱۱۹ – ۱۲۵، حدیث ۸۴۲۹ – ۸۴۴۹؛ مسند أحمد، ج۱، ص۱۷۰ و ۱۷۳ و ۱۷۵ و ۱۷۷ و ۱۷۹ و ۱۸۲ و ۱۸۴ و ۱۸۵؛ ج۳، ص۳۲؛ ج۶، ص۳۶۹ و ۴۳۸؛ مسند الطیالسی، ص۲۹، حدیث ۲۰۹؛ مسند الحمیدی، ج۱، ص۳۸، حدیث ۷۱؛ مصنّف عبد الرزّاق، ج۵، ص۴۰۶، حدیث ۹۷۴۵؛ ج۱۱، ص۲۲۶، حدیث ۲۰۳۹۰؛ الطبقات الکبری لابن سعد، ج۳، ص۱۷؛ مصنّف ابن أبی شیبه، ج۷، ص۴۹۶، حدیث ۱۱ – ۱۵؛ مسند سعد بن أبی وقّاص للدورقی، ص۵۱، حدیث ۱۹؛ ص۱۰۳، حدیث ۴۹؛ ص۱۳۶، حدیث ۷۵ و ۷۶؛ ص۱۷۴ - ۱۷۷، حدیث ۱۰۰ – ۱۰۲؛ السنّة لابن أبی عاصم، ص۵۵۱، حدیث ۱۱۸۸؛ ص۵۸۶ - ۵۸۸، حدیث ۱۳۳۱ - ۱۳۵۰؛ ص۵۹۵ - ۵۹۶، حدیث ۱۳۸۴ - ۱۳۸۷؛ مسند البزّار، ج۳، ص۲۷۶ - ۲۷۸، حدیث ۱۰۶۵ - ۱۰۶۸؛ ص۲۸۳ - ۲۸۴، حدیث ۱۰۷۴ - ۱۰۷۶؛ ص۳۲۴، حدیث ۱۱۲۰؛ ص۳۶۸، حدیث ۱۱۷۰؛ مسند أبی یعلی، ج۱، ص۲۸۶، حدیث ۳۴۴؛ ج۲، ص۵۷، حدیث ۶۹۸؛ ص۶۶، حدیث ۷۰۹؛ ص۷۳، ح۷۱۸؛ ص۸۶ – ۸۷، ح۷۳۸ - ۷۳۹؛ ص۹۹، ح۷۵۵؛ ص۱۳۲، ح۸۰۹؛ الجعدیات، ج۲، ص۷۷، ح۲۰۵۸؛ الإحسان بترتیب صحیح ابن حبّان، ج۸، ص۲۲۱، ح۶۶۰۹؛ ج۹، ص۴۱، ح۶۸۸۷ و ۶۸۸۸؛ المعجم الکبیر للطبرانی، ج۱، ص۱۴۶، ح۳۲۸؛ ص۱۴۸، ح۳۳۳ و ۳۳۴؛ ج۲، ص۲۴۷، ح۲۰۳۵؛ ج۴، ص۱۷، ح۳۵۱۵؛ ص۱۸۴، ح۴۰۸۷؛ ج۵، ص۲۰۳، ح۵۰۹۴ و ۵۰۹۵؛ ج۱۱، ص۶۱ - ۶۳، ح۱۱۰۸۷ و ۱۱۰۹۲؛ ج۱۲، ص۷۸، ح۱۲۵۹۳؛ ج۱۹، ص۲۹۱، ح۶۴۷؛ ج۲۳، ص۳۷۷، ح۸۹۲؛ ج۲۴، ص۱۴۶ - ۱۴۷، ح۳۸۴ – ۳۸۹؛ المعجم الأوسط، ج۳، ص۲۱۱، ح۲۷۴۹؛ ج۴، ص۴۸۴، ح۴۲۴۸؛ ج۵، ص۴۳۹، ح۵۳۳۵؛ ج۶، ص۳۲، ح۵۵۶۹؛ ص۱۳۸، ح۵۸۴۵؛ ص۱۴۶، ح۵۸۶۶؛ ج۷، ص۳۶۱، ح۷۵۹۲؛ ج۸، ص۷۳ - ۷۴، ح۷۸۹۴؛ المعجم الصغیر، ج۲، ص۵۳ – ۵۴؛ المستدرک علی الصحیحین، ج۲، ص۳۶۷، ح۳۲۹۴؛ ج۳، ص۱۱۷، ح۴۵۷۵؛ ص۱۴۳ - ۱۴۴، ح۴۶۵۲؛ حلیة الأولیاء، ج۴، ص۳۴۵؛ ج۷، ص۱۹۴ – ۱۹۷؛ ج۸، ص۳۰۷؛ السنن الکبری للبیهقی، ج۹، ص۴۰؛ مصابیح السنّة، ج۴، ص۱۷۰، ح۴۷۶۲.</ref>.<ref>[[سید قاسم علی‌احمدی|علی‌احمدی، سید قاسم]]، [[حقانیت در اوج مظلومیت ج۱ (کتاب)|حقانیت در اوج مظلومیت ج۱]]، ص ۲۴۶.</ref>
+===دلالت===
+این خبر [[نصّ]] است بر این که [[حضرت امیرالمؤمنین]] علی{{ع}} نسبت به [[رسول خدا]]{{صل}} جمیع مراتب [[هارون]] نسبت به [[موسی]] - غیر از [[نبوّت]] - را داراست؛ زیرا لفظ [[منزلت]] در جمیع مراتب و منازل عام است، مخصوصا هر گاه بعضی از منازل را بعد از آن استثناء کند که به طور قطع سایر افرادِ مستثنی منه را شامل می‌شود و از جمله منازل [[هارون]] نسبت به [[موسی]]، «[[وزارت]] و [[خلافت]]» است. بنا بر این، [[حضرت علی]]{{ع}} نیز این سِمَت را نسبت به [[رسول خدا]]{{صل}} دارا خواهد بود.
+به [[نصّ]] [[قرآن کریم]]، هارون [[مقام]] [[نبوّت]]<ref>قال الله تعالی: {{متن قرآن|وَوَهَبْنَا لَهُ مِنْ رَحْمَتِنَا أَخَاهُ هَارُونَ نَبِيًّا}} «و از سر بخشایش خود، برادرش هارون را در حالی که پیامبر بود بدو بخشیدیم» سوره مریم، آیه ۵۳.</ref>، خلافت<ref>قال: {{متن قرآن|وَقَالَ مُوسَى لِأَخِيهِ هَارُونَ اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ}} «و موسی به برادر خویش هارون گفت: در میان قوم من جانشین من شو و به سامان دادن (امور) بپرداز و از راه و روش تبهکاران پیروی مکن!» سوره اعراف، آیه ۱۴۲.</ref> و وزارت<ref>قال: {{متن قرآن|وَاجْعَلْ لِي وَزِيرًا مِنْ أَهْلِي * هَارُونَ أَخِي}} «و از خانواده‌ام دستیاری برایم بگمار * هارون برادرم را» سوره طه، آیه ۲۹-۳۰.</ref> را در [[زمان]] موسی{{ع}} دارا بود، و [[حدیث منزلت]] نیز همه [[مقامات]] هارون را به استثنای مقام نبوّت برای [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} ثابت می‌کند. طبعا اگر مقصود [[اثبات]] همه مقامات جز نبوّت برای امیرالمؤمنین{{ع}} نبود، نیازی به استثناء نبوّت وجود نداشت؛ پس استثنای مقام نبوّت، مؤکّد این عموم [[منزلت]] است.
+نتیجه می‌گیریم که امیرالمؤمنین{{ع}} [[افضل امت]] بعد از [[پیامبر]]{{صل}} بود؛ چون هارون دارای چنین مقامی بود و [[وزیر]] پیامبر{{صل}} و معاون خاصّ او بود؛ زیرا [[قرآن]] همه این [[مناصب]] را برای هارون اثبات کرده است<ref>قال: {{متن قرآن|وَاجْعَلْ لِي وَزِيرًا مِنْ أَهْلِي * هَارُونَ أَخِي}} «و از خانواده‌ام دستیاری برایم بگمار * هارون برادرم را» سوره طه، آیه ۲۹-۳۰.</ref>.
+امیرالمؤمنین{{ع}} [[جانشین]] و [[خلیفه پیامبر]]{{صل}} بود و با وجود او شخص دیگری نمی‌توانست عهده دار این مقام بشود، همان گونه که هارون چنین مقامی را نسبت به موسی{{ع}} داشت.
+توضیح بیشتر این است که: در [[قرآن مجید]]، منزلت هارون نسبت به موسی{{ع}} این چنین بیان شده است: {{متن قرآن|وَاجْعَلْ لِي وَزِيرًا مِنْ أَهْلِي * هَارُونَ أَخِي * اشْدُدْ بِهِ أَزْرِي * وَأَشْرِكْهُ فِي أَمْرِي}}<ref>«و از خانواده‌ام دستیاری برایم بگمار * هارون برادرم را * پشتم را به او استوار دار* و او را در کارم شریک ساز» سوره طه، آیه ۲۹-۳۲.</ref> {{متن قرآن|وَقَالَ مُوسَى لِأَخِيهِ هَارُونَ اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ وَلَا تَتَّبِعْ سَبِيلَ الْمُفْسِدِينَ}}<ref>«و ما با موسی سی شب وعده نهادیم و با ده شب دیگر آن را کامل کردیم و میقات پروردگارش در چهل شب کمال یافت و موسی به برادر خویش هارون گفت: در میان قوم من جانشین من شو و به سامان دادن (امور) بپرداز و از راه و روش تبهکاران پیروی مکن!» سوره اعراف، آیه ۱۴۲.</ref>.
+[[منزلت]] [[هارون]] نسبت به [[موسی]]{{ع}} در چند امر خلاصه شده است:
+====[[وزارت]]====
+[[وزیر]] کسی است که بار سنگین مسئولیتی که [[امیر]] دارد بر دوش می‌کشد و متصدی انجام آن می‌شود و این [[مقام]] نه تنها در [[حدیث منزلت]]، بلکه در [[روایات]] دیگری هم در کتب [[عامه]] برای [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} وارد شده است<ref>التفسیر الکبیر، ج۱، ص۲۶ ذیل آیه: {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ}}؛ طبقات ابن سعد، ج۳، ص۲۳.</ref>.<ref>[[سید قاسم علی‌احمدی|علی‌احمدی، سید قاسم]]، [[حقانیت در اوج مظلومیت ج۱ (کتاب)|حقانیت در اوج مظلومیت ج۱]]، ص ۲۵۰.</ref>
+====[[اخوّت]] و [[برادری]]====
+چون برادری هارون با موسی{{ع}} نَسَبی بود، این منزلت را [[رسول خدا]]{{صل}} برای امیرالمؤمنین{{ع}} به [[عقد اخوّت]] محقّق کرد و روایات خاصّه و عامّه در مورد مؤاخاه (یعنی اخوّت و برادری) بسیار است<ref>المستدرک علی الصحیحین، ج۳، ص۱۴؛ سنن الترمذی، ج۵، ص۳۰۰، رقم ۳۸۰۴؛ اسد الغابه، ج۴، ص۲۹؛ البدایة و النهایة، ج۷، ص۳۷۱؛ مجمع الزوائد، ج۹، ص۱۱۲؛ فتح الباری، ج۷، ص۲۱۱؛ تاریخ بغداد، ج۱۲، ص۲۶۳؛ کنز العمال، ج۱۳، ص۱۴۰؛ تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۱۸ و ۵۳ و ۶۱؛ ینابیع المودّة، ج۲، ص۳۹۲ و مصادر دیگر.</ref>.<ref>[[سید قاسم علی‌احمدی|علی‌احمدی، سید قاسم]]، [[حقانیت در اوج مظلومیت ج۱ (کتاب)|حقانیت در اوج مظلومیت ج۱]]، ص ۲۵۰.</ref>
+====[[پشتیبانی]] (شدّت [[ازر]])====
+در [[احادیث]] وارد شده است که رسول خدا{{صل}} از [[خداوند]] خواست که پشت او را به امیرالمؤمنین{{ع}} محکم گرداند، و خداوند [[دعای پیامبر]]{{صل}} را [[مستجاب]] فرمود<ref>الدر المنثور ذیل تفسیر آیه ۳۱ سوره طه، ج۴، ص۲۹۵؛ التفسیر الکبیر، ج۱۲، ص۲۶ ذیل آیه: {{متن قرآن|إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ...}}؛ شواهد التنزیل، ج۱، ص۲۳۰ و ۴۸۲؛ ینابیع المودّة، ج۱، ص۲۵۸؛ ج۲، ص۱۵۳. در مناقب احمد بن حنبل، والریاض النضره، ج۲، ص۱۶۳ از اسماء بنت عمیس نقل کرد که گفت: {{متن حدیث|سمعت رسول الله{{صل}} یقول: اللهمّ إنّی أقول کما قال أخی موسی، اللهمّ اجعل لی وزیرا من أهلی أخی علیّا اشدد به أزری وأشرکه فی أمری...}} چنان‌که در تاریخ مدینة دمشق، ج۴۲، ص۵۲، و مناقب علی بن ابی طالب{{ع}} ابن مردویه، ص۲۷۶ و بسیاری از مصادر عامه هم این حدیث را نقل نمودند و ما به جهت خوف طولانی شدن، بیش از این ذکر نمی‌کنیم.</ref>.
+آیا معقول است پس از [[رسول خدا]]{{صل}} کسی که [[ظهیر]] و [[پشتیبان]] و [[یاور]] آن [[حضرت]] بوده است کنار گذاشته شود و دیگرانی که هیچ تأثیری در تثبیت و [[رشد]] [[اسلام]] نداشته‌اند [[جانشین پیامبر]]{{صل}} شوند؟<ref>[[سید قاسم علی‌احمدی|علی‌احمدی، سید قاسم]]، [[حقانیت در اوج مظلومیت ج۱ (کتاب)|حقانیت در اوج مظلومیت ج۱]]، ص ۲۵۰.</ref>
+====[[اصلاح]] امر====
+[[خداوند متعال]] می‌فرماید:
+{{متن قرآن|وَقَالَ مُوسَى لِأَخِيهِ هَارُونَ اخْلُفْنِي فِي قَوْمِي وَأَصْلِحْ}}<ref>«و ما با موسی سی شب وعده نهادیم و با ده شب دیگر آن را کامل کردیم و میقات پروردگارش در چهل شب کمال یافت و موسی به برادر خویش هارون گفت: در میان قوم من جانشین من شو و به سامان دادن (امور) بپرداز و از راه و روش تبهکاران پیروی مکن!» سوره اعراف، آیه ۱۴۲.</ref>.
+همان‌طوری که [[هارون]] [[مصلح]] [[قوم موسی]]{{ع}} و [[جانشین]] او در [[اصلاح امت]] بود، همچنین این [[مقام]] و [[منزلت]] در [[امت]] رسول خدا{{صل}}، برای [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} است.<ref>[[سید قاسم علی‌احمدی|علی‌احمدی، سید قاسم]]، [[حقانیت در اوج مظلومیت ج۱ (کتاب)|حقانیت در اوج مظلومیت ج۱]]، ص ۲۵۱.</ref>
+====شرکت در امر====
+همچنان که هارون [[شریک]] کار [[هدایت]] و [[رهبری]] [[موسی]]{{ع}} بود، این مقام به مقتضای این [[حدیث]] - به جز در مقام [[نبوّت]] - بر امیرالمؤمنین{{ع}} ثابت می‌شود.
+از جمله [[شئون]] حضرت خاتم{{صل}} این است که نسبت به [[مؤمنین]] از خود آنان سزاواتر است، پس امیرالمؤمنین علی{{ع}} نیز در این [[شأن]] با [[پیامبر]]{{صل}} شریک است.<ref>[[سید قاسم علی‌احمدی|علی‌احمدی، سید قاسم]]، [[حقانیت در اوج مظلومیت ج۱ (کتاب)|حقانیت در اوج مظلومیت ج۱]]، ص ۲۵۱.</ref>
+====[[خلافت]]====
+همچنان که هارون [[خلیفه]] [[حضرت موسی]]{{ع}} بود، به مقتضای این حدیث [[خلافت بلافصل]] امیرالمؤمنین{{ع}} ثابت می‌شود، بنا بر این، [[وزارت]] رسول خدا{{صل}}، محکم شدن پشت او، شرکت در امر آن حضرت، [[اخوّت]] با آن حضرت، اصلاح امر در [[امّت]]، و [[خلافت]] و [[جانشینی]] آن [[حضرت]] با امیرالمؤمنین علی{{ع}} است.<ref>[[سید قاسم علی‌احمدی|علی‌احمدی، سید قاسم]]، [[حقانیت در اوج مظلومیت ج۱ (کتاب)|حقانیت در اوج مظلومیت ج۱]]، ص ۲۵۱.</ref>
+====وجه [[استدلال]] به [[حدیث منزلت]]====
+استدلال به این [[حدیث متواتر]] بر [[امامت امیرالمؤمنین]]{{ع}} به وجوهی تقریر شده است:
+۱. آنکه ظاهر [[منزلت]] به حسب عرف و اطلاق، عموم منزلت است، به خصوص هر گاه بعضی از منازل آن استثناء شود که در این صورت در عموم بقیه افرادِ مستثنی منه صریح می‌شود. مثلاً اگر کسی بگوید که فلان کس به منزله من است مگر آنکه [[بخیل]] است. همه این چنین می‌فهمند که فلان کس در غیر از صفت [[جود]]، در تمام صفات دیگر مثل اوست. پس این [[حدیث]] دلالت می‌کند بر این که تمام شئونی که در [[حضرت هارون]] نسبت به [[حضرت موسی]]{{ع}} بود - غیر از [[نبوّت]] - باید در [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} باشد. و از جمله آن [[شئون]] خلافت بر [[امّت]] بود چنان که فرمود: «اخْلُفْنِی فِی قَوْمِی» و هر گاه حضرت موسی{{ع}} غایب می‌شد، [[هارون]] [[خلیفه]] او بود، پس باید [[حضرت امیرالمؤمنین]]{{ع}} هم، چنین باشد و این غیر از [[نبوت]] و [[پیامبری]] است که استثناء شده است.
+اگر گفته شود: خلافت در حال [[حیات]] مقصود می‌باشد، در جواب می‌گوئیم: با آنکه این مطلب خلاف ظاهر لفظ است، استثناء پیامبری بعد از [[وفات]]<ref>یعنی این که فرمود: {{متن حدیث|إِلَّا أَنَّهُ لَا نَبِيَّ بَعْدِي‌}} بعد از رحلت من، نبوت برداشته شده و پیامبری نخواهد بود.</ref>، صریح است در این که مراد اعم است وگرنه احتیاج به استثناء نبود.
+۲. از جمله منازل هارون آن بود که او از تمام [[امت]] حضرت موسی{{ع}} [[افضل]] بود، پس باید که امیرالمؤمنین{{ع}} نیز از تمام [[امت پیامبر]]{{صل}}، افضل باشد و [[تفضیل]] [[مفضول]] عقلاً [[قبیح]] است<ref>ابن ابی الحدید معتزلی که در مقدمه شرحش بر نهج البلاغه می‌گوید: {{عربی|الحمدللّه الذی قدّم المفضول علی الفاضل}} خودش به قبح و فساد این سخنش در موضع دیگر از شرحش شرح نهج البلاغه، ج۹، ص۱۶۶ - ۱۷۵ اقرار نموده، چنانکه بسیاری از علمای دیگر عامه به فساد این سخن اعتراف نمودند.</ref>.
+۳. از [[احادیث]] متواتره و منابع معتبره معلوم است که [[رسول خدا]]{{صل}} این سخن را تنها در جریان [[جنگ تبوک]] نفرمود، بلکه در موارد مختلف و [[مقامات]] متعدد بازگو نمود<ref>قال ابن شهر آشوب فی مناقب آل ابی‌طالب، ج۳، ص۲۵۱، {{عربی|قول النّبی{{صل}} یوم بیعه العشیره ویوم اُحُد ویوم تبوک وغیرها: {{متن حدیث|يَا عَلِيُّ أَنْتَ مِنِّي بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى‌}}.</ref> که این خود دلیل بر عمومیت مفهوم آن است. اگر مطلب، [[منزلت]] مخصوصی بود، در وقایع متباین و مختلف نمی‌فرمودند، مثلاً در [[روز]] [[سدّ]] الابواب که [[پیامبر]]{{صل}} دستور داد همه درهایی که به [[مسجد النبی]]{{صل}} گشوده می‌شد، بسته شود و فقط درب [[خانه]] [[حضرت امیرالمؤمنین]]{{ع}} باز بماند، این جمله را تکرار فرمود<ref>مناقب ابن المغازلی، ص۲۲۵؛ تاریخ دمشق، ج۴۲، ص۱۴۰؛ مناقب خوارزمی، ص۱۰۹؛ کتاب سلیم بن قیس، ج۲، ص۸۸۰؛ بشارة المصطفی، ج۲، ص۲۳۰؛ بحار الانوار، ج۲۵، ص۲۲۳؛ ج۳۳، ص۲۰.</ref>، و در هنگام [[نامگذاری امام حسن]] و [[امام حسین]] و [[حضرت]] [[محسن]]{{عم}} که آنان را به نام [[اولاد]] [[هارون]] ([[شبر]] و [[شبیر]] و مبشّر) نامید<ref>غایة المرام، ص۱۲۷، حدیث ۵؛ ص۱۴۲، حدیث ۴۹ و ۵۰ از خاصه.</ref>، و در [[غزوه تبوک]] و باقی گذاردن حضرت امیرالمؤمنین{{ع}} به عنوان [[جانشین]] در [[مدینه]] که مورد بحث ما است<ref>المناقب ابن المغازلی، ص۲۳۷؛ المناقب الخوارزمی، ص۹۶؛ الاستیعاب، ج۳، ص۱۰۹۷؛ شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید، ج۱۸، ص۲۴؛ المعیار والموازنه، ص۲۱۹؛ بحارالانوار، ج۳۳، ص۱۷۵؛ ج۴۲، ص۱۵۶؛ الغدیر، ج۲، ص۱۰۷. و مصادر بسیار زیادی که عامه و خاصّه نقل کرده‌اند، فلاحظ.</ref>، و در [[روز غدیر]] نیز این مطلب را تکرار فرمود. همچنین در {{عربی|یوم المؤاخات اوّل}} در روزی که [[عقد برادری]] در [[مکّه]] میان یارانش بست، [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} را در این [[پیمان]]، [[برادر]] خودش [[انتخاب]] کرد و همین جمله را تکرار فرمود<ref>کنزالعمّال، ج۵، ص۴۰، حدیث ۹۱۸ و ۹۱۹؛ ج۶، ص۳۹۰، حدیث ۵۹۷۲؛ و لاحظ المراجعات: مراجعه ۳۲. در کتاب غایة المرام، ص۱۱۲ - ۱۱۴، حدیث ۴۳ از ابن مغازلی از عامه و نیز حدیث ۴۴ و ۴۶ و ۴۷ از احمد بن حنبل از عامه و حدیث ۵۴ از خوارزمی حدیث اخوت را نقل کرده است.</ref>. و نیز در {{عربی|یوم المؤاخات دوّم}} در [[عقد برادری]] میان [[مهاجران]] و [[انصار]]، [[پیامبر]]{{صل}} [[حدیث منزلت]] را بار دیگر بیان فرمود<ref>الثقات، الحافظ أبوحاتم، ج۱، ص۱۴۱؛ تفسیر القمی، ج۲، ص۱۰۹؛ امالی الصدوق، ص۳۲۴، مجلس ۵۲.</ref> و موارد دیگر<ref>حدیث منزلت در معراج رسول خدا{{صل}}، حدیث منزلت در وقت رحلت رسول خدا{{صل}} در حضور انبیاء، حدیث منزلت در دعای رسول خدا{{صل}} و گفتار او به ابوسفیان، و در وقت گفتار دشمن و در وقت فرستادن خالد چنانکه در غایة المرام، ص۱۳۵ حدیث ۳۷ نقل نموده است. فلاحظ أیضاً کتاب سلیم بن قیس، ج۲، ص۵۷۰؛ الغارات، ص۶۱؛ امالی الصدوق، ص۴۰۷.</ref>. پس معلوم می‌شود که همه منازل مراد است به خصوص [[منزلت]] [[خلافت]].
+۴. مشهور بلکه [[متواتر]] است که آنچه در [[بنی اسرائیل]] واقع شده است در این [[امّت]] مثل آن واقع می‌شود، چنان که صاحب النهایه و دیگران گفته‌اند که در [[احادیث]] بسیار واقع شده است:
+{{عربی|لترکبنّ سنن من قبلکم حذو النعل بالنعل و القذّه بالقذه}}<ref>النهایه ابن اثیر، ج۴، ص۲۸؛ لسان العرب، ج۱۴، ص۱۶۹؛ الثقات ابن حبّان، ج۶، ص۱۹۱؛ تفسیر الآلوسی، ج۱، ص۳۵۵؛ نورالثقلین، ج۱، ص۶۰۶؛ ج۴، ص۱۰۰؛ التفسیر الصافی، ج۲، ص۲۶؛ ج۵، ص۳۰۶؛ تفسیر القمی، ج۲، ص۴۱۳؛ در مجمع البحرین، ج۱، ص۴۷۸ در معنای حدیث می‌نویسد: {{عربی|أی تشابهونهم وتعملون مثل أعمالهم علی السّواء}}.</ref>؛
+مرتکب خواهید شد طریقه آنها را که پیش از شما بودند، مانند دوتای نعل که با هم موافق‌اند، و مانند پرهای تیر که با هم برابرند.
+از [[رسول خدا]]{{صل}} نقل شده که فرمودند:
+{{متن حدیث|سَيَكُونُ فِي أُمَّتِي كُلُّ مَا كَانَ فِي بَنِي إِسْرَائِيلَ حَذْوَ النَّعْلِ بِالنَّعْلِ وَ الْقُذَّةِ بِالْقُذَّةِ حَتَّى لَوْ أَنَّ أَحَدَهُمْ دَخَلَ جُحْرَ ضَبٍّ لَدَخَلْتُمُوهُ}}<ref>کمال الدین، ص۵۷۶؛ تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۴۰۵؛ التفسیر الصافی، ج۴، ص۷۶.</ref>؛
+به زودی در امّت من هر آنچه در بنی اسرائیل واقع شده، واقع می‌شود، مانند دو لنگه [[کفش]] و نعل که با یکدیگر شباهت و توافق دارند، و مانند همسان و برابر بودن پرهای تیر، تا جایی که اگر یکی از افراد [[بنی اسرائیل]] داخل سوراخ و لانه سوسماری شده باشند، شما نیز خواهید شد.
+در میان بنی اسرائیل امری عظیم‌تر از قضیه [[گوساله سامری]] حادث نشد، پس باید که در این [[امت]] نیز مثل آن واقع شود، و در این امت امری که شبیه به آن باشد به غیر آن نبود که دست از [[متابعت]] [[خلیفه پیامبر]]{{صل}} برداشتند و او را [[ضعیف]] گردانیدند و [[منافقان]] بر او [[غالب]] شدند، و لذا خود [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} پیش از [[بیعت]] جبری و غیر اختیاری (در حالی که ریسمان در گردن مبارکش بود<ref>بحار الانوار، ج۲۸، ص۲۷۶.</ref> رو به [[قبر]] [[رسول خدا]]{{صل}}نموده و فریاد بر آورد و همان جملاتی را که جناب [[هارون]] به [[حضرت موسی]]{{ع}} گفته بود را بیان فرمود: {{متن قرآن|ابْنَ أُمَّ إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِي وَكَادُوا يَقْتُلُونَنِي فَلَا تُشْمِتْ بِيَ الْأَعْدَاءَ}}<ref>«و چون موسی به نزد قومش خشمگین اندوهناک بازگشت گفت: در نبودن من از من بد جانشینی کردید؛ آیا از فرمان پروردگارتان پیش افتادید؟! (این بگفت) و الواح را فرو افکند و سر برادرش را گرفت، به سوی خود می‌کشید. (برادرش) گفت: ای فرزند مادرم! این قوم مرا ناتوان شمردند و نزدیک بود مرا بکشند پس دشمنان را به سرزنش من برنیانگیز و مرا با گروه ستمبارگان مگمار!» سوره اعراف، آیه ۱۵۰.</ref> سپس آنها دست آن [[حضرت]] را گرفتند روی دست ابی بکر گذاشتند در حالی که دست خود را کشید، و گفتند: بیعت کرد، بیعت کرد<ref>الاحتجاج، ج۱، ص۸۴؛ بحارالانوار، ج۲۸، ص۳۵۷.</ref>!.
+۵. جماعتی از [[مخالفان]] نقل کرده‌اند که [[وصایت]] و [[خلافت]] حضرت موسی{{ع}} به [[اولاد]] هارون منتقل شد، در نتیجه از جمله منازل هارون نسبت به [[موسی]]{{ع}} آن است که اولاد هارون [[خلیفه]] و اوصیای او بودند، پس به مقتضای [[حدیث منزلت]]، باید [[امام حسن]] و [[امام حسین]]{{ع}} که به اتّفاق خاصّه و عامّه مسمّی به نام‌های پسرهای [[هارون]] شدند<ref>الغیبه النعمانی، ص۷۵، حدیث ۹؛ أمالی الصدوق، ص۱۹۲، مجلس ۳۵؛ علل الشرایع، ج۱، ص۱۳۸، باب ۱۱۵، حدیث ۶.</ref>، خلیفه‌های [[رسول الله]]{{صل}} باشند، پس [[پدر]] ایشان نیز باید [[خلیفه]] آن [[حضرت]] باشد به مقتضای [[اجماع مرکب]]<ref>{{عربی|أقول: الاجماع المرکّب: فهو عباره عن الاستناد إلی رأی مجموع العلماء المختلفین علی قولین أو أکثر فی نفی قول الآخر لم یقل به أحد منهم. و هنا یفرض أنّ کلاً من القولین قائله ینفی القول الآخر بقطع النظر عن قوله، فالاجماع حینئذ یکون حجّه فی نفی ذلک القول الآخر علی جمیع المسالک فی حجیه الاجماع؛ لأنّه ملاکا کالاجماع البسیط}}؛ حاصلش این است که: اجماع مرکب یعنی اظهار قول و نظریّه‌ای سوّم در مسأله‌ای که علمای اسلام در آن مسئله دو دسته شده‌اند و هر دسته نظریه‌ای را اختیار کرده‌اند که لازمه آن نفی نظریه سوّم است. در نتیجه تمامی علمای اسلام با این نظریه سوّم مخالفند و بر خلاف آن اجماع مرکب از دو طائفه دارند. مثلاً امت متفق‌اند که امام بعد از رسول خدا{{صل}} یا امیرالمؤمنین علی{{ع}} است و یا عباس و یا ابوبکر. و هیچ کس غیر از این سه کس امام نیست پس اجماع واقع شده بر نفی امامت از غیر این سه کس.</ref>.
+۶. در خصوص [[غزوه تبوک]] [[رسول خدا]]{{صل}}، [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} را بر [[مردم مدینه]] به عنوان [[جانشین]] و خلیفه خود [[منصوب]] کرد و پس از آن خبری در مورد [[عزل]] آن حضرت به ما نرسیده است. پس باید این [[خلافت]] استمرار داشته باشد که بعد از آن حضرت نیز خلیفه باشد.
+اگر اشکال شود: این [[منزلت]] و خلافت در ماجرای [[تبوک]] دائمی نیست بلکه مقطعی و فصلی است، و تنها مربوط به زمانی است که [[پیامبر]]{{صل}} برای [[جنگ تبوک]] در [[مدینه]] حاضر نبودند.
+در پاسخ می‌گوئیم: اگر چه بیان این مطلب، در مقطع خاصّی بوده ولی خود مطلب کلّیت دارد و به [[شهادت]] [[روایات]] دیگری که ذکر شد و اختصاص به [[زمان]] و مقطع خاصی نداشت، مسئله [[منزلت]] را اعلام نموده است، و جملات این [[حدیث]] در دفعات متعدده و مراکز مختلفه - در [[غزوه تبوک]] و غیر آن - از زبان [[رسول خدا]]{{صل}} شنیده شده است.
+و نیز اگر این [[جانشینی]] کلیت نداشته باشد، جمله {{متن حدیث|إِلَّا النُّبُوَّةَ}}؛ جز این که بعد از من [[پیامبری]] نیست» در این حدیث معنایی نخواهد داشت. این جمله همان تداوم منزلت را مشخّص می‌سازد و به جانشینی و [[خلافت]]، [[استمرار]] و تداوم می‌بخشد.<ref>[[سید قاسم علی‌احمدی|علی‌احمدی، سید قاسم]]، [[حقانیت در اوج مظلومیت ج۱ (کتاب)|حقانیت در اوج مظلومیت ج۱]]، ص ۲۵۲.</ref>
 == منابع ==