اعتدال در لغت و اصطلاح به چه معناست؟ (پرسش)
| اعتدال در لغت و اصطلاح به چه معناست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جامع پرسش و پاسخ فقه سیاسی |
| مدخل اصلی | اعتدال در لغت |
| تعداد پاسخ | ۱ پاسخ |
اعتدال در لغت و اصطلاح به چه معناست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث فقه سیاسی است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی فقه سیاسی مراجعه شود.
پاسخ نخست
حجت الاسلام و المسلمین دکتر سید کاظم سیدباقری در کتاب «عدالت سیاسی در قرآن کریم» در این‌باره گفته است:
«اعتدال در اصل لغت، به دو روز از سال در بهار و پاییز گفته می‌شود که شب و روز در آن مساویند[۱]؛ لذا اعتدال، میانه دو حالت می‌باشد، خواه در “کمّ” باشد یا “کیف”[۲]. در اصل و لغت عدل نیز میانه‌روی و دوری از افراط و تفریط وجود دارد، به گونه‌ای که در آن زیادی و کاستی نباشد و به مناسبت این اصل، در میانه‌روی، برابری، قسط و راستی به کار می‌رود[۳]. غالب کسانی که از عدالت بحث کرده‌اند، بر این امر تأکید داشته‌اند که با عدالت، فرد و جامعه به نوعی اعتدال و میانه‌روی در گفتار و کردار دست می‌یابد. در لغت نیز بر وجه “اعتدال” تأکید شده است[۴]. فارابی که از نخستین فیلسوفان مسلمان است که به تفصیل در این باره سخن رانده است، بر این باور است که هر وقت افعال انسانی از اعتدال خارج شود و تجاوز نماید، از آنها خلق نیکو و زیبا به دست نمی‌آید و زوال آنها از حالت اعتدال متوسط یا به سبب زیادتی است، در آنچه باید ادا شود یا به سبب نقصان است در آنچه شایسته است تحقق یابد[۵] در ادبیات دینی برای معادل این مفهوم، واژه‌های “قصد”، “اقتصاد” و “وسط” به کار می‌رود. در قرآن کریم از اعتدال، به “وسط” تعبیر شده است: ﴿وَكَذَلِكَ جَعَلْنَاكُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ﴾[۶].
و در وصف برخی از اهل کتاب می‌فرماید: ﴿مِنْهُمْ أُمَّةٌ مُقْتَصِدَةٌ﴾[۷].
در سفارش‌های لقمان نیز آمده است: ﴿وَاقْصِدْ فِي مَشْيِكَ﴾[۸].
علامه طباطبایی بر این باور است که عدل، میانه‌روی و دوری از افراط و تفریط در کارهاست و این معنا از باب تفسیر لفظ به لوازم معناست، زیرا حقیقت عدل، برپایی برابری و توازن در امور است، اینکه به هر کس آن سهمی که سزاوار آن است، داده شود، پس افراد، هر کدام به تساوی در همان جایگاهی قرار گیرند که مستحق آنند[۹]؛ پس اعتدال همان گونه که لفظ آن دلالت دارد، وصف و ارزشی است که رفتارهای انسان را از زیاده‌روی و کمینه‌روی و تجاوز به حقوق دیگران دور می‌کند»[۱۰]
پانویس
- ↑ فخرالدین طریحی، مجمع البحرین، ج۵، ص۴۳۱.
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۱۱، ص۴۳۳.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۵۳.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۸، ص۵۳.
- ↑ ابونصر فارابی، التنبیه علی سبیل السعاده، ص۵۸.
- ↑ «و بدین گونه شما را امّتی میانه کرده‌ایم تا گواه بر مردم باشید» سوره بقره، آیه ۱۴۳.
- ↑ «برخی از ایشان امتی میانه‌رو هستند» سوره مائده، آیه ۶۶.
- ↑ «و در راه رفتنت میانه‌رو باش» سوره لقمان، آیه ۱۹.
- ↑ سید محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۲، ص۳۳۱.
- ↑ سیدباقری، سید کاظم، عدالت سیاسی در قرآن کریم، ص ۴۹.