بنی‌اشعر در تاریخ اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

بنی‌اشعر در تاریخ اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۲ فوریهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۱۸

۸۹ بایت اضافه‌شده ، ‏۱۲ فوریهٔ ۲۰۲۳

جز

جایگزینی متن - 'اهل مدینه' به 'اهل مدینه'

دیداریویکی‌متن

Wasity

دیوان‌سالاران، مدیران

۲۱۸٬۴۳۸

ویرایش

@@ خط ۶: / خط ۶: @@
 }}
-'''اشعریان'''، خاندانی قحطانی تبار از بلاد یمن بودند که به واسطه اینکه نیای بزرگ ایشان «نبت» هنگام تولد، تنی پُر مو داشت به اشعر یعنی پُر مو [[شهرت]] یافتند. آنان در پی [[بعثت]] [[نبوی]] {{صل}} به آن حضرت [[ایمان]] آوردند و در [[اسلام]] جایگاهی رفیع یافتند. در دوره اسلامی، شماری از اشعریان به [[کوفه]] کوچ کردند و در تحولات اجتماعی، [[سیاسی]] و [[فرهنگی]] [[عراق]] و پس از آن در تحولات جهان اسلام نقش برجسته‌ای ایفا کردند. سپس به دلایلی که به روشنی معلوم نیست به [[قم]] کوچ کردند و پس از به دست گرفتن [[اداره امور]] این منطقه، به مدت بیش از دو قرن در همه زمینه‌ها و به ویژه در تحوّلات مذهبی این سرزمین، نقش ‌آفرین شدند. این [[خاندان]] به [[تشیع]] معروف بوده و از میان آنها [[رجال]] و دانشمندان [[شیعی]] فراوانی برخاسته‌اند.
+'''بنی‌اشعر''' یا همان '''اشعریان'''، خاندانی قحطانی تبار از بلاد یمن بودند که به واسطه اینکه نیای بزرگ ایشان «نبت» هنگام تولد، تنی پُر مو داشت به اشعر یعنی پُر مو [[شهرت]] یافتند. آنان در پی [[بعثت]] [[نبوی]] {{صل}} به آن حضرت [[ایمان]] آوردند و در [[اسلام]] جایگاهی رفیع یافتند. در دوره اسلامی، شماری از اشعریان به [[کوفه]] کوچ کردند و در تحولات اجتماعی، [[سیاسی]] و [[فرهنگی]] [[عراق]] و پس از آن در تحولات جهان اسلام نقش برجسته‌ای ایفا کردند. سپس به دلایلی که به روشنی معلوم نیست به [[قم]] کوچ کردند و پس از به دست گرفتن [[اداره امور]] این منطقه، به مدت بیش از دو قرن در همه زمینه‌ها و به ویژه در تحوّلات مذهبی این سرزمین، نقش ‌آفرین شدند. این [[خاندان]] به [[تشیع]] معروف بوده و از میان آنها [[رجال]] و دانشمندان [[شیعی]] فراوانی برخاسته‌اند.
 == مقدمه ==
@@ خط ۱۷: / خط ۱۷: @@
 [[منزل]] این قبیله در تهامه یمن بود که همراه با برخی دیگر از [[قبایل یمنی]]، در آن سکنی گزیده بودند. جایگاه آنها در [[غرب]] سراة در دره «ملح» قرار داشت<ref> حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۱۸ و ۲۴۴.</ref> و از شهرهای آنان «زَبید» و قریه آن «الحُصیب» <ref>یعقوبی، البلدان، ص۹۸.</ref> و بندر آن «غَلافِقَة»<ref> یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۳، ص۳۰(ذیل کلمه زبید) و ج۴، ص۲۰۸ (ذیل کلمه غلافقه).</ref> و شهرهای القَحْمَة،<ref> یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۳۱۱(ذیل کلمه القحمه).</ref> حَیْس و الکَدْراء در دره سهام<ref> یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۴، ص۴۴۱(ذیل کلمه کدراء).</ref> بود.<ref> منتظر القائم، نقش قبایل یمنی در حمایت از اهل بیت، ص۸۲-۸۳.</ref> از مناطقی مانند «رمع» نیز به عنوان مساکن اشعریان یاد شده است.<ref> حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۹۶.</ref> جغرافی‌دانان «رکب» -از شاخه‌های اشعر- را از ساکنان [[شرق]] و جنوب «زبید» گفته‌اند<ref> حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۹۶.</ref> و از سکونت گروهی از اشعریان با [[بنی واقد]] از [[قبیله ثقیف]] در زبید و روستای آن «الحصیب» خبر داده‌اند.<ref> ابوالفداء، تقویم البلدان، ص۱۲۲.</ref> «الکدراء» نیز [[منزل]] مشترک [[عک]] و اشعر به شمار آمده است.<ref> حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۹۶.</ref> ضمن آنکه از دیگر مکان‌هایی که اشعریان در آن سکونت داشتند، «قمحه» بود که بر کرانه دریای احمر قرار گرفته بود. در «قمحه»، [[اشاعره]] به همراه [[خولان]] و [[همدان]] مشترکاً سکونت داشتند.<ref> یاقوت حموی، معجم البلدان، ج۷، ص۲۲.</ref>
-برخی از اشعریان نیز در [[سرزمین]] «الشعور» واقع در بین وادی ملح و منطقه تباشعه سکونت داشتند.<ref> حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۱۸؛ نشریه پژوهش‌های تاریخی اسلام و ایران، مقاله «نقش سیاسی اجتماعی قبیله اشعر در ابتدای گسترش اسلام»، اصغرمنتظر القائم و قاسم خردمندی، ص۶.</ref> پس از [[رحلت پیامبر اکرم]] {{صل}} و فرا رسیدن موسم [[فتوحات اسلامی]]، جز اندکی از اشعریان که در [[یمن]] باقی ماندند<ref> عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۱، ص۳۰</ref> ما بقی آنان در مناطق [[فتح]] شده همچون [[عراق]]، [[شام]]، [[مصر]]، [[ایران]] و [[اندلس]] پراکنده شدند و در آن رحل اقامت افکندند.<ref> ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۳۹۷ و ۳۹۸؛ بری، القبائل العربیة فی المصر فی القرون الثلاثة الاولی، ص۲۲۳.</ref>
+برخی از اشعریان نیز در [[سرزمین]] «الشعور» واقع در بین وادی ملح و منطقه تباشعه سکونت داشتند.<ref> حسن بن احمد همدانی، صفة جزیرة العرب، ص۱۱۸؛ نشریه پژوهش‌های تاریخی اسلام و ایران، مقاله «نقش سیاسی اجتماعی قبیله اشعر در ابتدای گسترش اسلام»، اصغرمنتظر القائم و قاسم خردمندی، ص۶.</ref> پس از [[رحلت پیامبر اکرم]] {{صل}} و فرا رسیدن موسم [[فتوحات اسلامی]]، جز اندکی از اشعریان که در [[یمن]] باقی ماندند<ref> [[عمر رضا کحاله]]، معجم قبائل العرب، ج۱، ص۳۰</ref> ما بقی آنان در مناطق [[فتح]] شده همچون [[عراق]]، [[شام]]، [[مصر]]، [[ایران]] و [[اندلس]] پراکنده شدند و در آن رحل اقامت افکندند.<ref> ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۳۹۷ و ۳۹۸؛ بری، القبائل العربیة فی المصر فی القرون الثلاثة الاولی، ص۲۲۳.</ref>
 == [[حیات سیاسی]] – [[اجتماعی]] اشعر در [[جاهلیت]] ==
@@ خط ۵۴: / خط ۵۴: @@
 اشعریان پس از انجام [[فتوحات]]، در مناطق [[فتح]] شده پراکنده شدند و بسیاری از آنان در مناطقی همچون [[عراق]]، [[شام]]، [[مصر]]، [[ایران]] ساکن شدند.<ref> ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۳۹۷ و ۳۹۸؛ بری، القبائل العربیة فی المصر فی القرون الثلاثة الاولی، ص۲۲۳.</ref> ضمن این که گروهی از آنان پس از [[فتح اندلس]] در این [[سرزمین]] از جمله اشبیلیه سکنی گزیدند.<ref> ابن حزم، جمهرة انساب العرب، ص۳۹۸.</ref>
-اما نامدارترین اشعریان در [[بصره]] و [[کوفه]] و به طور کلی در عراق ساکن شدند و نقش آفرین برخی از حوادث و [[امور سیاسی]] عراق و ایران در [[مبارزه]] با [[امویان]] شدند. از جمله شهرهایی که [[مردم]] این [[قبیله]] در آن [[توطن]] [[اختیار]] کردند، کوفه است. قبل از بنیان نهادن [[شهر کوفه]]، [[قبایل]] مختلفی در فتوحات شرکت داشتند. این قبایل در [[جنگ]] تحت [[نظام]] اعشار اداره می‌‌شدند به این معنا که [[سعد بن ابی وقاص]]، [[لشکر]] خود را به ده قسدت تقسیم می‌‌کرد و برای هر قسمت [[فرماندهی]] [[انتخاب]] می‌‌نمود و در هر قسمت که به نام [[عشر]] خوانده می‌‌شد، دو یا چند قبیله یا تیره‌هایی از قبایل مختلف، فعالیت می‌‌کردند. پس از [[شهرنشین]] شدن [[لشکریان]]، سعد بن وقاص به دستور [[عمر بن خطاب]]، نظام اسباع را به جای نظام اعشار در کوفه تأسیس کرد. به این ترتیب که از نسب‌شناسان [[عرب]] [[دعوت]] کرد، قبایل و تیره‌هایی را که به هم نزدیک بودند در یک گروه قرار دهند. او کل [[جمعیت]] عرب کوفه را به هفت قسمت تقسیم کرد. هر قسمت به نام سبع خوانده می‌‌شد و برای هر سبع، فرماندهی تعیین شد.<ref> نعمت الله صفری فروشانی، مردم‌شناسی کوفه، ص۲۹-۳۰.</ref> این نظام در [[سال ۳۶ هجری]] و در پی [[واقعه جمل]]، توسط [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} [[تغییر]] یافت و قبایل بر اساس [[نظم]] دیگری چینش شدند. در این نظام، قبیله اشعر همراه با قبایل [[مذحج]] و طی در یک گروه قرار گرفتند.<ref> ر. ک: لویی، خطط الکوفه و شرح خریطها، ص۳۳.</ref> چینش [[قبایل کوفه]] در [[زمان]] [[فرمانداری]] [[زیاد بن ابیه]] در [[سال ۵۰ هجری]] باز هم [[تغییر]] یافت و بر اساس [[نظام]] ارباع شکل گرفت. در نظام ارباع، کل قبایل کوفه به چهار قسمت [[اهل]] [[مدینه]]، [[تمیم]] و [[همدان]]، [[ربیعة]] و کنده و [[مذحج]] و [[اسد]] تقسیم می‌‌شدند. هریک از این قسمت‌ها توسط فرماندهانی که زیاد [[انتخاب]] کرده بود، اداره می‌‌شد. این [[فرماندهان]] به ترتیب عبارت بودند از: [[عمرو بن حریث]]، [[خالد بن عرفطه]]، [[قیس بن ولید]] و [[ابوبردة بن قیس اشعری]].<ref> نعمت الله صفری فروشانی، مردم‌شناسی کوفه، ص۲۹-۳۰.</ref>
+اما نامدارترین اشعریان در [[بصره]] و [[کوفه]] و به طور کلی در عراق ساکن شدند و نقش آفرین برخی از حوادث و [[امور سیاسی]] عراق و ایران در [[مبارزه]] با [[امویان]] شدند. از جمله شهرهایی که [[مردم]] این [[قبیله]] در آن [[توطن]] [[اختیار]] کردند، کوفه است. قبل از بنیان نهادن [[شهر کوفه]]، [[قبایل]] مختلفی در فتوحات شرکت داشتند. این قبایل در [[جنگ]] تحت [[نظام]] اعشار اداره می‌‌شدند به این معنا که [[سعد بن ابی وقاص]]، [[لشکر]] خود را به ده قسدت تقسیم می‌‌کرد و برای هر قسمت [[فرماندهی]] [[انتخاب]] می‌‌نمود و در هر قسمت که به نام [[عشر]] خوانده می‌‌شد، دو یا چند قبیله یا تیره‌هایی از قبایل مختلف، فعالیت می‌‌کردند. پس از [[شهرنشین]] شدن [[لشکریان]]، سعد بن وقاص به دستور [[عمر بن خطاب]]، نظام اسباع را به جای نظام اعشار در کوفه تأسیس کرد. به این ترتیب که از نسب‌شناسان [[عرب]] [[دعوت]] کرد، قبایل و تیره‌هایی را که به هم نزدیک بودند در یک گروه قرار دهند. او کل [[جمعیت]] عرب کوفه را به هفت قسمت تقسیم کرد. هر قسمت به نام سبع خوانده می‌‌شد و برای هر سبع، فرماندهی تعیین شد.<ref> نعمت الله صفری فروشانی، مردم‌شناسی کوفه، ص۲۹-۳۰.</ref> این نظام در [[سال ۳۶ هجری]] و در پی [[واقعه جمل]]، توسط [[امیرالمؤمنین]] {{ع}} [[تغییر]] یافت و قبایل بر اساس [[نظم]] دیگری چینش شدند. در این نظام، قبیله اشعر همراه با قبایل [[مذحج]] و طی در یک گروه قرار گرفتند.<ref> ر. ک: لویی، خطط الکوفه و شرح خریطها، ص۳۳.</ref> چینش [[قبایل کوفه]] در [[زمان]] [[فرمانداری]] [[زیاد بن ابیه]] در [[سال ۵۰ هجری]] باز هم [[تغییر]] یافت و بر اساس [[نظام]] ارباع شکل گرفت. در نظام ارباع، کل قبایل کوفه به چهار قسمت [[اهل مدینه]]، [[تمیم]] و [[همدان]]، [[ربیعة]] و کنده و [[مذحج]] و [[اسد]] تقسیم می‌‌شدند. هریک از این قسمت‌ها توسط فرماندهانی که زیاد [[انتخاب]] کرده بود، اداره می‌‌شد. این [[فرماندهان]] به ترتیب عبارت بودند از: [[عمرو بن حریث]]، [[خالد بن عرفطه]]، [[قیس بن ولید]] و [[ابوبردة بن قیس اشعری]].<ref> نعمت الله صفری فروشانی، مردم‌شناسی کوفه، ص۲۹-۳۰.</ref>
 == اشعریان و [[خلافت عثمان]] ==
@@ خط ۷۳: / خط ۷۳: @@
 از دیگر چهره‌های بنام اشعریان در این جنگ، [[ابوموسی اشعری]] است. وی در ادامه جنگ صفین و با وقوع [[فتنه]] [[قرآن بر سر نیزه]] کردن، از سوی عناصر [[منحرف]] و ساده اندیش - با وجود مخالفت‌های علی {{ع}} - به عنوان [[حکم]] [[انتخاب]] گردید و [[رأی]] به [[عزل]] علی {{ع}} از [[خلافت]] داد.
-در جنگ صفین، اشعریان [[شام]] نیز، حضور چشمگیری در [[سپاه معاویه]] داشتند.<ref> عمر رضا کحاله، معجم قبائل العرب، ج۵، ص۳۱.</ref> چندان که بر اساس برخی گزارشات، [[مالک اشتر]] همراه با هشتصد تن از [[جوانان]] [[همدانی]]، در یکی از معارک این جنگ -در [[روز]] [[پنج شنبه]] نهم صفر [[سال ۳۷ هجری]]- در برابر هجمه وسیع [[سپاه شام]] که متشکل از [[قبایل]] [[لخم]]، [[عک]]، [[جذام]] و اشعر بودند، سخت [[پایداری]] نمودند، آنان را وادار به عقب‌نشینی کردند.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۹۴.</ref> این حضور، [[عتاب]] و [[سرزنش]] [[منذر بن ابی‌ حمیصه وادعی]] -شهسوار و شاعر همدانی- بر اشعریان را موجب گردید. وی در [[صفین]]، آنان و نیز عکی‌ها را بواسطه فروختن دین‌شان به [[دنیا]] و [[همراهی]] با [[معاویه]] مورد ملامت قرار داده بود.<ref> او خطاب به امام {{ع}} چنین گفت: «عکی‌ها و اشعری‌ها از معاویه پاداش و مقرری خواستند و دینشان را به دنیا فروختند اما ما آخرت را بر دنیا برگزیدیم و پاداش نیکو با پایداری در جهاد در راه خداوند را درخواست کردیم». نصر بن مزاحم منقری، وقعه صفین، ص۴۳۶؛ ابن اعثم، الفتوح، ج۳، ص۱۳۴.</ref>
+در جنگ صفین، اشعریان [[شام]] نیز، حضور چشمگیری در [[سپاه معاویه]] داشتند.<ref> [[عمر رضا کحاله]]، معجم قبائل العرب، ج۵، ص۳۱.</ref> چندان که بر اساس برخی گزارشات، [[مالک اشتر]] همراه با هشتصد تن از [[جوانان]] [[همدانی]]، در یکی از معارک این جنگ -در [[روز]] [[پنج شنبه]] نهم صفر [[سال ۳۷ هجری]]- در برابر هجمه وسیع [[سپاه شام]] که متشکل از [[قبایل]] [[لخم]]، [[عک]]، [[جذام]] و اشعر بودند، سخت [[پایداری]] نمودند، آنان را وادار به عقب‌نشینی کردند.<ref> بلاذری، انساب الاشراف، ج۲، ص۲۹۴.</ref> این حضور، [[عتاب]] و [[سرزنش]] [[منذر بن ابی‌ حمیصه وادعی]] -شهسوار و شاعر همدانی- بر اشعریان را موجب گردید. وی در [[صفین]]، آنان و نیز عکی‌ها را بواسطه فروختن دین‌شان به [[دنیا]] و [[همراهی]] با [[معاویه]] مورد ملامت قرار داده بود.<ref> او خطاب به امام {{ع}} چنین گفت: «عکی‌ها و اشعری‌ها از معاویه پاداش و مقرری خواستند و دینشان را به دنیا فروختند اما ما آخرت را بر دنیا برگزیدیم و پاداش نیکو با پایداری در جهاد در راه خداوند را درخواست کردیم». نصر بن مزاحم منقری، وقعه صفین، ص۴۳۶؛ ابن اعثم، الفتوح، ج۳، ص۱۳۴.</ref>
 == نقش اشعریان در مواجهه با جنبش‌های [[سیاسی]]-[[اجتماعی]] دوران [[اموی]] ==
@@ خط ۱۲۷: / خط ۱۲۷: @@
 [[رده:قبیله‌های عرب]]
+[[رده:مدخل‌های تلخیص شده]]