سبب نزول در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

===تعدد نازل با [[وحدت]] سبب===

نقل یک [[روایت]] ذیل آیات متعدد، موجب شده برخی بپندارند گاه یک حادثه یا [[پرسش]] [[سبب نزول]] چند [[آیه]] درباره آن شده است<ref>الاتقان، ج‌۱، ص‌۷۲؛ مناهل العرفان، ج‌۱، ص‌۹۲.</ref>؛ مانند اینکه از [[ابن‌عباس]] نقل شده که [[رسول خدا]]{{صل}} در [[سایه]] درختی نشسته بود و به اصحابش گفت: هم اکنون [[انسانی]] نزد شما خواهد آمد که با دو چشم [[شیطان]] نگاه می‌کند. طولی نکشید که مردی لوچ (یا آبی چشم) وارد شد. رسول خدا{{صل}} او را فرا خواند و گفت: برای چه تو و یارانت مرا [[دشنام]] می‌دهید؟ آن مرد دوستانش را نزد پیامبر آورد و همگی [[سوگند]] یاد‌کردند که آن حضرت را دشنام نداده‌اند و رسول خدا از آنان درگذشت؛ اما در پی آن، آیه ۷۴ [[توبه]] نازل شد و گزارش داد که آنان به [[دروغ]] [[سوگند]] یاد‌کرده‌اند<ref>جامع‌البیان، مج‌۶‌، ج‌۱۰، ص‌۲۳۵.</ref>: {{متن قرآن|يَحْلِفُونَ بِٱللَّهِ مَا قَالُوا۟ وَلَقَدْ قَالُوا۟ كَلِمَةَ ٱلْكُفْرِ وَكَفَرُوا۟ بَعْدَ إِسْلَـٰمِهِمْ وَهَمُّوا۟ بِمَا لَمْ يَنَالُوا۟ وَمَا نَقَمُوٓا۟ إِلَّآ أَنْ أَغْنَىٰهُمُ ٱللَّهُ وَرَسُولُهُۥ مِن فَضْلِهِۦ فَإِن يَتُوبُوا۟ يَكُ خَيْرًۭا لَّهُمْ وَإِن يَتَوَلَّوْا۟ يُعَذِّبْهُمُ ٱللَّهُ عَذَابًا أَلِيمًۭا فِى ٱلدُّنْيَا وَٱلْـَٔاخِرَةِ وَمَا لَهُمْ فِى ٱلْأَرْضِ مِن وَلِىٍّۢ وَلَا نَصِيرٍۢ}}<ref>«به خداوند سوگند می‌خورند که (سخنی) نگفته‌اند در حالی که بی‌گمان کلمه کفر (آمیز) را بر زبان آورده‌اند و پس از اسلام خویش کفر ورزیده‌اند و به چیزی دل نهادند که بدان دست نیافته‌اند و کینه‌جویی نکرده‌اند مگر بدان روی که خداوند و پیامبرش با بخشش خویش آنان را توانگر کرده‌اند؛ پس اگر توبه کنند برای آنان بهتر است و اگر رو بگردانند خداوند آنان را در این جهان و جهان واپسین به عذابی دردناک دچار خواهد کرد و در (این سر) زمین یار و یاوری نخواهند داشت» سوره توبه، آیه ۷۴.</ref>. در روایتی دیگر از [[ابن‌عباس]] آمده است که پس از نقل واقعه فوق آیه‌ ۱۸ [[مجادله]] در [[شأن]] آنان نازل شد<ref>مسند‌احمد، ج‌۱، ص‌۴۴۱؛ المستدرک، ج‌۲، ص‌۵۲۴.</ref>: {{متن قرآن|يَوْمَ يَبْعَثُهُمُ ٱللَّهُ جَمِيعًۭا فَيَحْلِفُونَ لَهُۥ كَمَا يَحْلِفُونَ لَكُمْ وَيَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلَىٰ شَىْءٍ أَلَآ إِنَّهُمْ هُمُ ٱلْكَـٰذِبُونَ}}<ref>«روزی که خداوند همه آنان را برانگیزد، و برای او سوگند می‌خورند- همان‌گونه که برای شما سوگند می‌خورند- و گمان دارند که ارزشی دارند، آگاه باشید آنانند که دروغگویند» سوره مجادله، آیه ۱۸.</ref>. نظریه [[نزول]] دو یا چند [[آیه]] در یک حادثه گرچه به خودی خود ناممکن نیست؛ اما شباهت ظاهری دو آیه ما را نسبت به پذیرش آن بدبین می‌کند و این احتمال را قوت می‌بخشد که برخی [[راویان]] بر اثر تشابه دو‌آیه، به [[خطا]] افتاده باشند. افزون بر اینکه [[روایت]] [[سبب نزول]] با مضمون آیه‌ ۷۴ توبه نیز سازگاری ندارد. این تشابه ظاهری [[آیات]] در همه نمونه‌هایی که نسبت به آنها ادعای تعدد نازل با [[وحدت]] سبب‌شده، نمایان است<ref>الاتقان، ج‌۱، ص‌۷۲‌ـ‌۷۳؛ مناهل‌العرفان، ج‌۱، ص‌۹۲‌ـ‌۹۳.</ref>.<ref>[[سید محمود دشتی|دشتی، سید محمود]]، [[اسباب نزول - طیب حسینی ۱ (مقاله)|مقاله «اسباب نزول»]]، [[دائرةالمعارف قرآن کریم ج۲ (کتاب)|دائرةالمعارف قرآن کریم]] ج۲، ص ۶۵۶.</ref>.

== منابع ==