اذان در فقه اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

«[[اذان]]» کلماتی ویژه است که به [[رسول خدا]]{{صل}} [[وحی]] شده است<ref>جواهر الکلام، ج۹، ص۲.</ref>. جایگاه اصلی آن در [[فقه]]، باب [[صلات]] است و از آن به مناسبت در بابهای [[حج]]، [[تجارت]] و [[نکاح]] نیز سخن رفته است.

== جملات ==

اذان هیجده جمله است: {{متن حدیث|اللّهُ أَکْبَر}}، چهار بار، {{متن حدیث|أَشْهَدُ أَنْ لا إِلـهَ إِلاَّ الله}}، {{متن حدیث|أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّدَاً رَسُولُ اللّه}}، {{متن حدیث|حَیَّ عَلَی الصَّلاةِ}}، {{متن حدیث|حَیَّ عَلَی الفَلاحِ}}، {{متن حدیث|حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَل}}، {{متن حدیث|اللّهُ أَکْبَر}} و {{متن حدیث|لا إِلهَ إِلاَّ اللّه}} هر کدام دو بار<ref>جواهر الکلام، ج۹، ص۸۱.</ref>.

به قول مشهور، جمله {{متن حدیث|أَشْهَدُ أَنَّ عَلیَّاً وَلیُّ اللّه}} جزء اذان نیست، لکن از آنجا که شهادت به [[توحید]] و [[نبوّت]] جدا از شهادت به [[ولایت]] نیست، و امروزه [[شعار]] [[شیعه]] امامی گردیده است جهت [[حفظ]] این شعار و تبلیغ ولایت و نیز محتوا بخشیدن به شهادت به توحید و نبوّت، مطلوب و [[مستحب]] است که بعد از جمله {{متن حدیث|أَشْهَدُ أَنَّ مُحَمَّداً رَسُولُ اللّه‌}} [[شهادت]] به [[ولایت امیرالمؤمنین]] و سایر [[اهل بیت]]{{عم}} نیز گفته شود<ref>العروة الوثقی، ج ۱، ص۶۰۲؛ مستند العروة (الصلاة)، ج ۲، ص۲۸۷ ـ ۲۸۸؛ الأنوار الإلهیة، ص۱۱۰ ـ ۱۱۱.</ref>.

== اقسام ==

== [[حکم تکلیفی]] ==

گفتن اذان در گوش راست نوزاد در [[روز]] تولد یا پیش از افتادن ناف وی، در بیابان هنگام [[ترس]] از جنّیان، درگوش کسی که چهل روز گوشت نخورده و نیز در [[گوش]] [[انسان]] تندخوی و نیز حیوان چموش، مستحب است<ref>العروة الوثقی، ج ۱، ص۶۰۱ ـ ۶۰۲.</ref>.

== شرایط صحّت ==

[[نیّت]] (قصد قربت)، دخول وقت نماز، ترتیب و [[موالات]] بین جملات؛ به معنای فاصله طولانی نینداختن بین آنها، به زبان عربی و درست خواندن، از شرایط صحّت اذان برای نماز است<ref>العروة الوثقی، ج ۱، ص۶۰۸ ـ ۶۰۹.</ref>.

== [[آداب]] ==

رو به [[قبله]] [[اذان]] گفتن، [[وقف]] بر آخر هر جمله، فاصله انداختن میان اذان و اقامه به دو رکعت [[نماز]] یا [[سجده]] و یا یک گام به جلو برداشتن، صحبت نکردن بین جملات و بلند کردن صدا برای مرد، از آداب و [[مستحبات]] اذان نماز است<ref>العروة الوثقی، ج ۱، ص۶۰۹ ـ ۶۱۰.</ref>.

== اقتصار ([[تخفیف]]) در اذان ==

مسافر و کسی که [[عجله]] دارد، می‌تواند جملات اذان را یک بار بگوید. برای [[زن]] نیز جایز است به [[تکبیر]] و شهادتین، بلکه تنها به شهادتین اذان بسنده کند<ref>العروة الوثقی، ج ۱، ص۶۰۲ ـ ۶۰۳.</ref>.

== [[سقوط]] اذان ==

در اینکه سقوط در موارد یاد شده به نحو عزیمت است یا رخصت در ترک آن، [[اختلاف]] است. بنابر قول اوّل، اذان گفتن به قصد [[استحباب]] در آن موارد جایز نیست؛ لکن به قصد [[رجا]] جایز است. سقوط به نحو رخصت در ترک در مورد اوّل به مشهور نسبت داده شده است<ref>مستمسک العروة، ج۵، ص۵۵۹ ـ ۵۶۲.</ref>.

در سقوط اذان نمازهای عصر و عشا در صورت جمع بین دو نماز ظهر و عصر و نیز مغرب و عشا در غیر موارد یاد شده، اختلاف است. قول به سقوط به مشهور نسبت داده شده است<ref>مستند الشیعة، ج ۴، ص۵۲۱ ـ ۵۲۲.</ref>.

== سقوط اذان و اقامه ==

در اینکه سقوط در موارد یاد شده به نحو عزیمت است یا رخصت، اختلاف است<ref>مستمسک العروة، ج ۵، ص۵۷۲ ـ ۵۷۳.</ref>.

== حکایت اذان ==

حکایت اذان، یعنی بازگو کردن هر جمله از آن همراه مؤذّن، [[مستحب]] است<ref>جواهر الکلام، ج ۹، ص۱۲۱.</ref>.

== ترجیع در اذان ==

در مفهوم و [[حکم]] آن [[اختلاف]] است. برخی آن را به دو بار تکرار شهادتین، افزون بر دو بار نخست؛ بعضی دیگر به تکرار هر جمله از اذان، افزون بر آنچه در [[شرع]] معیّن شده و گروه سوم به تکرار شهادتین با صدای بلند پس از ادای آن به طور آهسته، تعریف کرده‌اند. در حکم آن نیز از حیث [[کراهت]] و [[حرمت]]، اختلاف است؛ هرچند حرمت آن، در صورت گفتن به قصد [[مشروعیّت]]، اختلافی نیست<ref>جواهر الکلام، ج ۹، ص۱۱۰ ـ ۱۱۱.</ref>.

== تثویب در اذان ==

گفتن جمله {{عربی|الصَّلاةُ خَیْرٌ مِنَ النَّوْمِ}} به جای جمله {{عربی|حَیَّ عَلَی خَیْرِ العَمَل}} است که مخالفان در اذان دوم نماز صبح می‌گویند. جمله یاد شده، [[بدعت]] و گفتن آن به قصد مشروعیّت [[حرام]] و بدون قصد آن، حرمتش اختلافی است<ref>جواهر الکلام، ج ۹، ص۱۱۲ ـ ۱۱۴.</ref>.

== گرفتن مزد بر اذان ==

به قول مشهور، گرفتن مزد بر اذان حرام است، لکن پرداخت [[حقوق]] از [[بیت المال]] به اذان گو جایز است<ref>جواهر الکلام، ج ۹، ص۷۱ ـ ۷۲.</ref>.<ref>[[سید محمود هاشمی شاهرودی|هاشمی شاهرودی، سید محمود]]، [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (کتاب)|فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت]] ج۲، صفحه ۳۵۵ - ۳۵۷.</ref>