جبر و اختیار در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

همچنین [[قرآن]] حال "[[ذکر خدا]]" را تنها نصیب کسانی می‌داند که خود به آنان [[توفیق]] دهد و تا او [[اراده]] نکند، این توفیق سهم کسی نمی‌شود<ref>فی ظلال القرآن، ج ۶، ص ۳۷۶۳.</ref>: {{متن قرآن|وَمَا يَذْكُرُونَ إِلاَّ أَن يَشَاء اللَّهُ هُوَ أَهْلُ التَّقْوَى وَأَهْلُ الْمَغْفِرَةِ}}<ref> و پند نمی‌گیرند مگر که خداوند بخواهد که او سزیده پرهیختن و سزاوار آمرزیدن است؛ سوره مدثر، آیه: ۵۶.</ref>. برداشت [[نادرست]] از چنین آیاتی سبب شده است برخی [[گمان]] کنند اراده الهی به [[معصیت]] [[انسان‌ها]] تعلق گرفته است. اینان [[دلیل]] می‌آورند که اگر خداوند بخواهد کسی به [[بهشت]] [[رود]] و زمینه‌اش را برای او فراهم آورد و با این حال [[اختیار]] [[برگزیدن]] [[کفر]] را نیز به او ارزانی کند و در نتیجه او [[کافر]] شود، [[اراده]] و [[قدرت]] [[بنده]] بر [[خالق]] [[برتری]] یافته است و این با قدرتِ مطلقِ [[خداوند]] سازگار نیست<ref>التفسیر الکبیر، ج ۳۰، ص ۷۱۷.</ref>. از سوی دیگر، هیچ [[انسان]] عاقلی، کفر و [[عصیان]] را برنمی‌گزیند که مایه [[دوزخ]] و [[عذاب]] است. بنابراین اگر کسی به کفر و [[معصیت]] می‌گراید، بر اساس [[اراده الهی]] است نه به اراده بنده [[ضعیف]]<ref>التفسیر الکبیر، ج ۳۰، ص ۷۱۷.</ref>.

در پاسخ باید گفت:  

# اوّلاً ممکن نیست خداوند از عملی [[نهی]] کند و از آن [[بیزاری]] جوید: {{متن قرآن|كُلُّ ذَلِكَ كَانَ سَيِّئُهُ عِندَ رَبِّكَ مَكْرُوهًا}}<ref> زشتی همه اینها نزد پروردگارت ناپسند است؛ سوره اسراء، آیه: ۳۸.</ref>. ولی اراده‌اش به آن تعلق بگیرد؛ همچنین ممکن نیست به چیزی مانند کفر [[رضا]] ندهد: {{متن قرآن|وَلا يَرْضَى لِعِبَادِهِ الْكُفْرَ}}<ref> و ناسپاسی را برای بندگانش نمی‌پسندد؛ سوره زمر، آیه: ۷.</ref>، ولی [[بندگان]] را به سوی آن بکشاند. اراده [[کار]] [[قبیح]] مانند انجام دادن آن، بر [[حکیم]]، قبیح و صدورش از او محال است<ref>رسائل المرتضی، ج۱، ص۱۴۰ - ۱۴۱؛ کشف المراد، ص ۴۲۲ - ۴۲۳.</ref>.