نماز در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها
←بررسی خبر
(←مقدمه) |
|||
| خط ۹: | خط ۹: | ||
درباره [[امام رضا]]{{ع}} نقل شده که در شبانه‌روز هزار رکعت [[نماز]] می‌خواند. دراین‌باره دو [[روایت]] موجود است، یکی از [[اباصلت هروی]] و دیگری از [[برادر]] [[دعبل خزاعی]]<ref>شیخ طوسی، الأمالی، ص۳۵۹.</ref> که برابر این خبر، امام رضا{{ع}} در سال ۱۹۸ در [[طوس]] بوده و پیراهنی به [[دعبل]] داده که در آن هزار رکعت نماز در هزار شب خوانده که با [[حقایق]] [[تاریخی]] سازگار نیست؛ زیرا این جریان مربوط به بعد از [[ولایت‌عهدی]] حضرت در سال ۲۰۱ است<ref>احمد بن ابی‌یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۴۴۸.</ref>؛ به همین جهت از نقل و بررسی آن خودداری می‌کنیم؛ اما روایت [[اباصلت]]، [[عبدالسلام بن صالح هروی]]، گوید: «به در خانه‌ای که امام رضا{{ع}} در آن در سرخس [[زندانی]] بود رفتم، بسته بود. از زندانبان [[اجازه]] خواستم؛ پاسخ داد: راهی برای دیدار با حضرت نداری. گفتم: چرا؟ پاسخ داد: {{متن حدیث|لِأَنَّهُ رُبَّمَا صَلَّى فِي يَوْمِهِ وَ لَيْلَتِهِ أَلْفَ رَكْعَةٍ...}}: «چه‌بسا که ایشان در شبانه‌روز هزار رکعت نماز می‌خواند» و فقط ساعتی از اول [[روز]] و قبل از ظهر و هنگام زردی [[خورشید]] (غروب) از [[خواندن نماز]] دست بر می‌دارد. گفتم: در این اوقات از حضرت برایم اجازه بگیر. او اجازه گرفت و بر حضرت وارد شدم درحالی‌که در مصلای خود متفکرانه نشسته بود<ref>شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۱۸۳: {{متن حدیث|حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ زِيَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَدَانِيُّ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِيِّ قَالَ: جِئْتُ إِلَى بَابِ الدَّارِ الَّتِي حُبِسَ فِيهَا الرِّضَا{{ع}} بِسَرَخْسَ وَ قَدْ قُيِّدَ{{ع}} فَاسْتَأْذَنْتُ عَلَيْهِ السَّجَّانَ فَقَالَ لَا سَبِيلَ لَكَ إِلَيْهِ{{ع}} قُلْتُ وَ لِمَ قَالَ لِأَنَّهُ رُبَّمَا صَلَّى فِي يَوْمِهِ وَ لَيْلَتِهِ أَلْفَ رَكْعَةٍ وَ إِنَّمَا يَنْفَتِلُ مِنْ صَلَاتِهِ سَاعَةً فِي صَدْرِ النَّهَارِ وَ قَبْلَ الزَّوَالِ وَ عِنْدَ اصْفِرَارِ الشَّمْسِ...}}.</ref>. در این روایت ذکر شده که گاهی امام رضا{{ع}} تا هزار رکعت نماز می‌خواند<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۱۶۳.</ref>. | درباره [[امام رضا]]{{ع}} نقل شده که در شبانه‌روز هزار رکعت [[نماز]] می‌خواند. دراین‌باره دو [[روایت]] موجود است، یکی از [[اباصلت هروی]] و دیگری از [[برادر]] [[دعبل خزاعی]]<ref>شیخ طوسی، الأمالی، ص۳۵۹.</ref> که برابر این خبر، امام رضا{{ع}} در سال ۱۹۸ در [[طوس]] بوده و پیراهنی به [[دعبل]] داده که در آن هزار رکعت نماز در هزار شب خوانده که با [[حقایق]] [[تاریخی]] سازگار نیست؛ زیرا این جریان مربوط به بعد از [[ولایت‌عهدی]] حضرت در سال ۲۰۱ است<ref>احمد بن ابی‌یعقوب یعقوبی، تاریخ الیعقوبی، ج۲، ص۴۴۸.</ref>؛ به همین جهت از نقل و بررسی آن خودداری می‌کنیم؛ اما روایت [[اباصلت]]، [[عبدالسلام بن صالح هروی]]، گوید: «به در خانه‌ای که امام رضا{{ع}} در آن در سرخس [[زندانی]] بود رفتم، بسته بود. از زندانبان [[اجازه]] خواستم؛ پاسخ داد: راهی برای دیدار با حضرت نداری. گفتم: چرا؟ پاسخ داد: {{متن حدیث|لِأَنَّهُ رُبَّمَا صَلَّى فِي يَوْمِهِ وَ لَيْلَتِهِ أَلْفَ رَكْعَةٍ...}}: «چه‌بسا که ایشان در شبانه‌روز هزار رکعت نماز می‌خواند» و فقط ساعتی از اول [[روز]] و قبل از ظهر و هنگام زردی [[خورشید]] (غروب) از [[خواندن نماز]] دست بر می‌دارد. گفتم: در این اوقات از حضرت برایم اجازه بگیر. او اجازه گرفت و بر حضرت وارد شدم درحالی‌که در مصلای خود متفکرانه نشسته بود<ref>شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۱۸۳: {{متن حدیث|حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ زِيَادِ بْنِ جَعْفَرٍ الْهَمَدَانِيُّ رَحِمَهُ اللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ بْنِ هَاشِمٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَبْدِ السَّلَامِ بْنِ صَالِحٍ الْهَرَوِيِّ قَالَ: جِئْتُ إِلَى بَابِ الدَّارِ الَّتِي حُبِسَ فِيهَا الرِّضَا{{ع}} بِسَرَخْسَ وَ قَدْ قُيِّدَ{{ع}} فَاسْتَأْذَنْتُ عَلَيْهِ السَّجَّانَ فَقَالَ لَا سَبِيلَ لَكَ إِلَيْهِ{{ع}} قُلْتُ وَ لِمَ قَالَ لِأَنَّهُ رُبَّمَا صَلَّى فِي يَوْمِهِ وَ لَيْلَتِهِ أَلْفَ رَكْعَةٍ وَ إِنَّمَا يَنْفَتِلُ مِنْ صَلَاتِهِ سَاعَةً فِي صَدْرِ النَّهَارِ وَ قَبْلَ الزَّوَالِ وَ عِنْدَ اصْفِرَارِ الشَّمْسِ...}}.</ref>. در این روایت ذکر شده که گاهی امام رضا{{ع}} تا هزار رکعت نماز می‌خواند<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۱۶۳.</ref>. | ||
==بررسی خبر== | == بررسی خبر == | ||
این خبر از نظر سند قابل خدشه است. [[شیخ صدوق]] آن را از یکی از مشایخش از [[علی بن ابراهیم]] نقل کرده. [[اباصلت]] را | این خبر از نظر سند قابل خدشه است. [[شیخ صدوق]] آن را از یکی از مشایخش از [[علی بن ابراهیم]] نقل کرده. [[اباصلت]] را توثیق کرده‌اند<ref>احمد بن علی نجاشی، رجال النجاشی، ص۲۴۵، ش۶۴۳؛ شیخ طوسی، إختیار معرفة الرجال، ص۶۱۵. ابوالقاسم خوئی، معجم رجال الحدیث، ج۱۰، ص۱۶.</ref>، گرچه [[شیخ طوسی]] او را عامی دانسته است<ref>شیخ طوسی، رجال الطوسی، ص۳۵۹، ش۵۳۲۸.</ref>؛ اما زندانبان که خدمت‌گزار [[مأمون]] بوده، قابل اعتماد نیست. از نظر متن و محتوا تعبیر گوینده که زندانبان باشد، می‌رساند که ممکن است حضرت هزار رکعت بخواند؛ به تعبیر دیگر این سخن زندانبان است که از باب مبالغه ذکر کرده، نه [[کلام]] اباصلت و در این [[روایت]] هزار رکعت در شبانه‌روز مطرح است. | ||
مشکل دیگر روایت، زندانی‌بودن حضرت در سرخس است. مشخص نیست این اتفاق در چه زمانی بوده است. دیگر [[اخبار]]، چنین مطلبی را [[تأیید]] نمی‌کند که حضرت در سرخس [[زندانی]] بوده است؛ چون مأمون به‌ظاهر برای حضرت [[احترام]] قایل بود، حتی وقتی که سهل را در حمام سرخس کشت<ref>شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۱۶۵؛ ابوعلی فضل بن حسن طبرسی، إعلام الوری بأعلام الهدی (۱ج)، ص۳۳۷؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۴۹، ص۳۰۴.</ref>. | |||
نکته مهم این است که [[شرع]] | نتیجه: با توجه به اخباری که ذکر شد و خبر کافی، خبر راجع به [[نماز]] [[امیرالمؤمنین]]{{ع}} از نظر سند قابل اعتماد است. می‌توان گفت آن حضرت در [[ینبع]] و در سال آخر عمر این‌گونه عمل کرده است. راجع به [[امام سجاد]]{{ع}} هم [[روایات]] متعدد بود و می‌توان گفت روایات تواتر اجمالی دارد و خواندن هزار رکعت هم دراین‌باره از [[امام باقر]]{{ع}} و هم [[زید بن علی]] نقل شده است. [[القاب]] حضرت و وضعیت [[سیاسی]] ـ [[اجتماعی]] دوران [[امامت]] ایشان و [[صحیفه سجادیه]] نشانه‌ای بر [[عبادت]] زیاد حضرت در طول زندگانی است. اگر در برخی اخبار خواندن هزار رکعت نماز در یک شب آمده، ممکن است از باب تغلیب باشد که بخش عمده [[نمازها]] در شب بوده است. اگر روایت مربوط به [[حضرت علی]]{{ع}} درباره [[خواندن نماز]] در کنار نخل‌ها را درست بدانیم، آنجا بیشتر مناسب با [[روز]] است تا شب؛ اما [[روایات]] مربوط به [[امام رضا]]{{ع}} دراین‌باره کامل نبود و درست نیست، هرچند هزار رکعت در شبانه‌روز بُعدی ندارد. | ||
نکته مهم این است که [[شرع]] دستوری دراین‌باره نداده است و فقط از اخباری استفاده می‌شود که در طول [[ماه رمضان]] خواندن هزار رکعت [[نماز]] [[مستحب]] است<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۴، ص۱۵۴؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۳، ص۶۶؛ همو، مصباح المتهجد؛ ج۲، ص۵۵۳.</ref>؛ ولی طبق دستور پیامبر{{صل}} و [[معصومان]]، ما از [[رهبانیت]] و [[گوشه‌نشینی]] و [[عبادت]] تنها، [[نهی]] شده‌ایم و شرع از به‌زحمت‌انداختن خود نهی کرده است. در [[سیره]] حضرت ذکر شده است که ایشان دو برابر رکعات نمازهای روزانه [[نماز نافله]] و مستحبی می‌خواندند<ref>محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج۳، ص۴۴۳؛ شیخ طوسی، تهذیب الأحکام، ج۲، ص۴؛ همو، الإستبصار، ج۱، ص۲۱۸: {{متن حدیث|كَانَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} يُصَلِّي مِنَ التَّطَوُّعِ مِثْلَيِ الْفَرِيضَةِ وَ يَصُومُ مِنَ التَّطَوُّعِ مِثْلَيِ الْفَرِيضَةِ}}.</ref>. [[امام سجاد]]{{ع}} در عین عبادت شبانه، به [[مردم]] نیازمند و بیوه‌زنان کمک می‌کرد؛ به گونه‌ای که آنان پس از درگذشت حضرت متوجه شدند کسی که به آنان کمک می‌کرده، [[علی بن الحسین]]{{ع}} بوده است. آثار حمل وسایل و بارها بر پشت و شانه‌های حضرت باقی مانده بود<ref>ابن‌‌کثیر، البدایة و النهایه، ج۹، ص۱۰۵.</ref> و می‌توان گفت هزار رکعت از باب مثال است. در روایتی [[پیامبر]]{{صل}} به علی{{ع}} می‌فرماید: دو رکعت که عالم بخواند، [[برتر]] از هزار رکعت [[عابد]] است<ref>شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج۴، ص۳۶۷: {{متن حدیث|يَا عَلِيُّ رَكْعَتَيْنِ يُصَلِّيهِمَا الْعَالِمُ أَفْضَلُ مِنْ أَلْفِ رَكْعَةٍ يُصَلِّيهَا الْعَابِدُ}}.</ref>.<ref>[[علی اکبر ذاکری|ذاکری، علی اکبر]]، [[سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه (کتاب)|سیره عبادی معصومان در کتاب‌های چهارگانه شیعه]]، ص ۱۶۴.</ref> | |||
== منابع == | == منابع == | ||