بحث:امامت در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر

بحث:امامت در کلام اسلامی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۷ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۲۳

۱۳٬۳۹۵ بایت اضافه‌شده ، ۱۷ نوامبر

۷۳٬۳۵۲

ویرایش

@@ خط ۵۴۲: / خط ۵۴۲: @@
 # [[ولایت تکوینی]]''': ولایت تکوینی یعنی سرپرستی موجودات [[جهان]] و عالم خارج و [[تصرف]] عینی داشتن آنها؛ مانند ولایت [[نفس انسان]] بر قوای درونی خود. بازگشت این نوع ولایت به علت و معلول است و بر این اساس، هر علتی ولی و سرپرست معلول خویش است<ref>عبدالله جوادی آملی، ولایت فقیه، ص۱۲۳-۱۲۴؛ آیة الله حجت، ولایت و علم امام، ص۱۰۴؛ شیخ محمد جواد خراسانی، الامامة عند الشیعة الامامیة، ص۴۱.</ref>.
 دقت در معنا و مراتب امامت و ولایت نشان می‌دهد که میان ولایت تشریعی و امامت تشریعی تفاوتی وجود ندارد؛ زیرا کسی که در [[مقام امامت]] تشریعی (یعنی [[مقام]] [[امر و نهی]]) قرار دارد، همان مقام ولایت تشریعی را داراست، اما تفاوت امامت [[تکوینی]] با ولایت تکوینی، تنها در این است که امامت تکوینی اخص از ولایت تکوینی است؛ زیرا ولایت تکوینی، تصرف در مطلق موجودات جهان است، اما امامت تکوینی، سرپرستی در امر [[هدایت]] و [[تصرف تکوینی]] و عینی در امر هدایت است.<ref>[[محمد اسحاق عارفی|عارفی، محمد اسحاق]]، [[خاتمیت و پرسش‌های نو ج۲ (کتاب)|خاتمیت و پرسش‌های نو ج۲]] ص ۳۸.</ref>.
+==[[تعریف امامت]] از نظر [[متکلمان شیعه]]==
+مرحوم علامۀ حلی<ref>ما مبانی بحث‌های شیعه را ابتدا از مرحوم علامه حلی نقل و سپس به کلام علمای دیگر استناد و استشهاد می‌کنیم. مطالب در آثار علامه رحمه الله بسیار منظم، مرتب و مبرهن ارائه شده است. همچنین کتاب‌های کلامی علامه رحمه الله کلام مقارن است. اولین شرحی که بر کتاب تجرید الاعتقاد نوشته شد، شرح مرحوم علامۀ حلی بود. تجرید الاعتقاد نوشته مرحوم خواجه نصیرالدین طوسی است ایشان پس از سقوط عباسیان اوج گرفتند و ریاستشان فراگیر شد. اولین اقدام ایشان در این موقعیت نگارش کتاب تجرید الاعتقاد بود. از این‌رو اهل سنت از وی ناخشنود هستند. سه کتاب شرح مواقف، شرح مقاصد و شرح عقاید نسفیه ناظر به کتاب تجرید الاعتقاد نگاشته شده‌اند. کتاب الامامة فی اهم الکتب الکلامیة وعقیدة الشیعة الامامیة نگاشتۀ مؤلف حاشیه‌ای بر باب امامت سه کتاب یاد شده است.</ref> در کتاب الباب [[الحادی]] [[عشر]]، [[امامت]] را چنین تعریف می‌کند:
+{{عربی|الإمامة رياسة عامة في امور الدين والدنيا لشخص من الأشخاص نيابة عن النبي{{صل}}}}؛
+امامت به معنای [[ریاست]] عمومی در امور [[دین]] و [[دنیا]] برای شخصی از اشخاص و به [[نیابت از پیامبر]] است.
+[[فاضل مقداد]] درشرح این عبارت واژۀ «[[انسانی]]» را به «شخص» اضافه می‌کند و می‌نویسد:
+{{عربی|الإمامة رياسة عامة في امور الدين والدنيا لشخص إنساني}}؛
+امامت به معنای ریاست عمومی در امور دین و دنیا برای یک شخص انسانی است.
+وی پس از این تعریف می‌گوید: برخی از فضلاء قید بحق الاصالة را در تعریف امامت اضافه کرده و در تعریف آن گفته‌اند: «امامت به معنای ریاست عمومی در امور دین و دنیا برای یک شخص انسانی است به اصالت» این گروه با این قید خواسته‌اند نائبی را که [[ولایت]] عمومی از سوی [[امام]] به وی [[تفویض]] شده است از تعریف خارج سازند؛ چراکه معتقدند ریاست [[نائب]] هم عمومی است اما اصالت ندارد<ref>{{عربی|وزاد بعض الفضلاء في التعريف: «بحق الأصالة» وقال في تعريفها: «الإمامة رياسة عامة في امور الدين والدنيا لشخص إنساني بحق الأصالة. واحترز بهذا عن نائب يفوض إليه الإمام عموم الولاية، فإن رياسته عامة لكن ليست بالأصالة. والحق، إن ذلك يخرج بقيد العموم، فإن النائب المذكور لا رياسة له على إمامه، فلا تكون رياسته عامة}}؛ النافع یوم الحشر، ص۹۳-۹۴.</ref>.
+و در انتها می‌فرماید: با همه اینها، این تعریف بر [[نبوت]] منطبق است پس در این جا قید [[نیابت از پیامبر]] یا به واسطه [[بشر]] را به تعریف می‌افزایند<ref>{{عربی|ومع ذلك كله، فالتعريف ينطبق على النبوة، فحينئذ يزاد فيه: بحق النيابة عن النبي أو بواسطة بشر}}؛ النافع یوم الحشر، ص۹۴.</ref>.<ref>[[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۱ (کتاب)|جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام، ج۱]]، ص ۲۷۷.</ref>
+==[[تعریف امامت]] نزد [[متکلمان]] [[سنی]]==
+[[تفتازانی]]<ref>سعدالدین تفتازانی -متوفای ۷۹۳- از عالمان بزرگ سنی است که در ادبیات تفسیر، اصول فقه و اعتقادات تألیفاتی دارد. وی کتابی به عنوان المقاصد فی علم الکلام نگاشته و سپس آن را شرح کرده است.</ref> در تعریف امامت می‌نویسد:
+{{عربی|والإمامة رياسة عامة في أمر الدين والدنيا خلافة عن النبي}}<ref>شرح المقاصد، ج۲، ص۲۷۲.</ref>؛
+و آن به معنای [[ریاست]] عمومی در امر [[دین]] و [[دنیا]] و از باب [[جانشینی پیامبر]] است.
+و از [[فخر رازی]] نقل می‌کند:
+{{عربی|وقال الإمام الرازي: هي رياسة عامة في الدين والدنيا لشخص من الأشخاص}}<ref>شرح المقاصد، ج۲، ص۲۷۲.</ref>؛
+و [[امام]] رازی می‌گوید: آن به معنای ریاست عمومی در دین و دنیا برای شخصی از اشخاص است.
+[[قاضی ایجی]] در ابتدای باب [[امامت]] می‌نویسد: در ابتدای امر ناگزیر از تعریف آن هستیم. قومی گفته‌اند: امامت به معنای ریاست عمومی در امور دین و دنیاست این تعریف با نبوت نقض می‌شود و بهتر است که گفته شود: آن جانشینی پیامبر است در بر پا داشتن دین از آن جهت که [[تبعیت از امام]] بر همۀ [[امت]] [[واجب]] است و با این قید آنکه امام در منقطه‌ای [[منصوب]] کرده و نیز [[مجتهد]] از دایرۀ این تعریف خارج می‌شود<ref>{{عربی|ولابد من تعريفها أولا:
+قال [[قوم]]: الإمامة رياسة عامة في امور الدين والدنيا. ونقض بالنبوة.
+والأولى أن يقال: هي [[خلافة الرسول]] في إقامة الدين بحيث يجب اتباعه على كافة الامة. وبهذا القيد يخرج من ينصبه الإمام في ناحية والمجتهد}}؛ [[المواقف]]، ج۳، ص۵۷۴.</ref>.
+بر اساس این تعریف، [[امام]] باید [[معصوم]] باشد،؛ چراکه [[وجوب اطاعت]] مطلق با عدم [[عصمت]] ناسازگار است. [[فخر رازی]] هم در ذیل آیۀ {{متن قرآن|أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ}}<ref>«از خداوند فرمان برید و از پیامبر و زمامدارانی که از شمایند فرمانبرداری کنید» سوره نساء، آیه ۵۹.</ref> به این موضوع تصریح می‌کند و می‌نویسد: [[خدای تعالی]] به طور حتم در این [[آیه]] به [[اطاعت از اولی الامر]] دستور داده است و هر کس که [[خداوند]] به طور حتم و به صورت [[قطعی]] به [[اطاعت]] از او امر کرده باشد ناگزیر باید از [[خطا]] معصوم باشد زیرا چنان چه او [[معصوم از خطا]] نباشد، آن خطا به دلیل اقدام وی امری خواهد شد که خداوند به [[متابعت]] از آن دستور داده است و این موضوع به معنای دستور به انجام آن خطاست و خطا از ان رو که خطاست مورد [[نهی]] قرار گرفته است پس این موضوع به [[اجتماع]] [[امر و نهی]] در فعل واحد و به اعتبار واحد منجر می‌شود و آن محال است<ref>{{عربی|إن الله تعالى أمر بطاعة أولي الأمر على سبيل الجزم في هذه الآية، ومن أمر الله بطاعته على سبيل الجزم والقطع لابد وأن يكون معصوما عن الخطأ، إذ لو لم يكن معصوما عن الخطأ كان بتقدير إقدامه على الخطأ يكون قد أمر الله بمتابعته، فيكون ذلك أمرا بفعل ذلك الخطأ، والخطأ لكونه خطأ منهي عنه، فهذا يفضي إلى اجتماع الأمر والنهي في الفعل الواحد بالاعتبار الواحد، وإنه محال}}؛ تفسیر کبیر، ج۱۰، ص۱۱۳.</ref>.
+بر اساس تعریف [[ایجی]] از [[امامت]]، امام باید معصوم باشد؛ زیرا روشن است که عصمت لازمۀ [[وجوب]] [[طاعت]] است، چنان که فخر رازی به این امر اعتراف کرده است.
+اما تعریف [[قاضی ایجی]] از امامت دچار اشکال است؛ زیرا «وجوب طاعت» از لوازم امامت و [[آثار وجودی]] امام است و داخل کردن اثر در تعریف خلاف قاعده است.
+به هر [[حال]]، تا این جا روشن شد که [[تعریف امامت]] نزد [[شیعه]] و [[سنی]] واحد است، و [[متکلمان شیعه]] و سنی در محورهای اصلی تعریف اتفاق دارند، تفاوت‌هایی هم در جزئیات وجود داشت که ضمن طرح دیدگاه‌های مختلف روشن شد.<ref>[[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۱ (کتاب)|جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام، ج۱]]، ص ۲۷۹.</ref>
+==نکاتی از تعریف==
+از تعاریف ارائه شده برای [[امامت]] نکاتی استفاده می‌شود که ذیلا به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
+# امامت «[[خلافة الرسول]]» و در نتیجه از توابع و [[شئون نبوت]] است.
+# [[خلیفه]] و [[جانشین پیامبر]]{{صل}} همۀ [[وظایف]] او را بر عهده دارد، پس آن چه در [[پیامبر]] اعتبار می‌شود همگی -جز [[نبوت]]- در خلیفۀ ایشان هم اعتبار می‌شود. به عبارت دیگر «خلیفه» کسی است که خلاء فقدان [[رسول الله]]{{صل}} را پر می‌کند، پس باید دارای جمیع ویژگی‌هایی باشد که [[رسول خدا]]{{صل}} واجد آنها بوده است. یکی از ویژگی‌های اساسی رسول خدا{{صل}} [[عصمت]] است، پس [[جانشین]] ایشان هم باید [[معصوم]] باشد.
+# [[ریاست]] در امور [[دین]] و [[دنیا]]، به ابعاد وجودی [[امام]] اشاره دارد. چنان که وجود رسول خدا{{صل}} ذو وجوه است، جانشین ایشان هم باید دارای ابعاد وجودی ایشان باشد از جمله: [[هدایت]] [[خلق]]، [[وساطت فیض]]، [[حفظ شریعت]]، [[تعلیم]] [[احکام]]، [[بسط عدالت]]، [[اجرای حدود]]، اقامۀ [[حکومت]]، [[قضاوت]]، [[تفسیر قرآن]] و [[کلام رسول خدا]]{{صل}} و تمام امور مربوط به دین و دنیا باید به امام مراجعه شود.
+#از قید «لشخص [[انسانی]]» یا «لشخص من الاشخاص» هم استفاده می‌شود که در [[زمان]] واحد وجود دو امام ممکن نیست. خلیفه و جانشین بعد از رسول خدا{{صل}} باید یک نفر باشد. [[اهل سنت]] هم [[خلافت]] بیش از یک نفر را در زمان واحد جایز نمی‌دانند. مسلم در این باره از [[پیامبر اکرم]] نقل می‌کند: {{متن حدیث|إِذَا بُويِعَ لِخَلِيفَتَيْنِ فَاقْتُلُوا الْآخِرَ مِنْهُمَا}}<ref>صحیح مسلم، ج۶، ص۲۳، حدیث ۴۹۰۵.</ref>؛ اگر در زمان واحد با [[دو خلیفه]] [[بیعت]] شد یکی از آن دو را بکشید.
+#همچنین قید «لشخص انسانی» گویای آن است که [[امام]] [[جانشین رسول خدا]]{{صل}} باید [[انسان]] باشد، پس [[فرشته]]، [[جن]]، [[خرد]] بشری و... هیچ کدام نمی‌توانند جانشین رسول خدا{{صل}} و پر کنندۀ خلأ باشند.<ref>[[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۱ (کتاب)|جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام، ج۱]]، ص ۲۸۱.</ref>
 == منابع ==
@@ خط ۵۴۸: / خط ۵۸۴: @@
 # [[پرونده:1368101.jpg|22px]] [[محمد بیابانی اسکوئی|بیابانی اسکوئی، محمد]]، [[امامت و خلافت (مقاله)| مقاله «امامت و خلافت»]]، [[دانشنامه امام علی ج۳ (کتاب)|'''دانشنامه امام علی ج۳''']]
 # [[پرونده:1379348.jpg|22px]] [[محمد اسحاق عارفی|عارفی، محمد اسحاق]]، [[خاتمیت و پرسش‌های نو ج۲ (کتاب)|'''خاتمیت و پرسش‌های نو ج۲''']]
+# [[پرونده:Jawahir-kalam-1.jpg|22px]] [[سید علی حسینی میلانی|حسینی میلانی، سید علی]]، [[جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۱ (کتاب)|'''جواهر الکلام فی معرفة الامامة و الامام ج۱''']]
 {{پایان منابع}}
 == پانویس ==
 {{پانویس}}