امام حسن مجتبی در کلام اسلامی: تفاوت میان نسخه‌ها

==مقدمه==

*نام مبارکش [[حسن]] و [[فرزند]] [[حضرت]] [[علی بن ابی‌طالب]]{{ع}} است. چهارمین تن از [[چهارده معصوم]]{{ع}} است. جد مادری‌اش، [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و مادرش [[فاطمه]]{{س}} دختر گرامی [[پیامبر اسلام]] است. بنابر قول مشهور به روز ۱۵ [[رمضان]] سال سوم هجری در [[مدینه]] به [[دنیا]] آمد. از لقب‌های او است: [[تقی]]، زکی، [[سبط]]، [[سید]] و مجتبی. [[کنیه]] مبارکش [[ابومحمد]] است و نام [[حسن]] را [[پیامبر]] برایش برگزید و خود در گوش او [[اذان]] گفت و برایش عقیقه کرد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 98.</ref>.

==[[فضائل]] و [[مناقب]]==

*از فضیلت‌های والای او، [[عشق]] و [[محبت]] ژرف و شگفت [[پیامبر]] بدو است. [[پیامبر]] درباره‌اش فرمود: "[[حسن]] از من است و من از اویم. [[خداوند]] [[دوست]] دارد کسی را که او را [[دوست]] بدارد"<ref>بحار الانوار، ۴۳/ ۶۶ و ۳۰۶.</ref>. [[پیامبر]] تنها در گفتار خویش از [[منزلت]] والای او پرده برنداشت، بلکه از همان روزگار کودکی‌اش با او چنان [[رفتار]] می‌کرد که همگان درمی‌یافتند مقامی ویژه نزد [[رسول خدا]] دارد. گاه او را بر شانه‌های خویش می‌نشاند و گاه در [[نماز]] و [[سجده]] بود، [[حضرت]] [[حسن بن علی]]{{ع}} بر پشت مبارکش می‌نشست و [[پیامبر]] او را از این کار باز نمی‌داشت. گاه [[پیامبر]] در پیش چشم [[مردم]] از فراز [[منبر]] فرود می‌آمد و [[حسن]] و [[حسین]]{{ع}} را به آغوش می‌گرفت و با آنان [[مهربانی]] و [[نرمی]] می‌کرد. این [[رفتار پیامبر]] در خاطر [[مسلمانان]] ماند و سال‌ها بعد اثر خویش را نمایاند؛ هنگامی که برخی [[مسلمانان]] سخنان [[پیامبر]] را درباه [[حسنین]] فراموش کرده بودند؛ اما [[رفتار]] آن [[حضرت]] را با ایشان به خاطر داشتند<ref>اعیان الشیعة، ۱/ ۵۶۴.</ref>. [[نقل]] کرده‌اند که آن [[امام همام]] بسیار بزرگمنش بود و زیباروی، خردمند، بردبار، اهل گذشت، [[نیکوکار]]، [[پرهیزگار]]، پرهیبت، با حشمت و با [[وقار]]. پانزده بار پیاده به [[حج]] رفت و دوبار هر چه داشت، به [[فقیران]] داد و سه بار [[مال]] خویش را با [[خدا]] قسمت کرد و نیمی را به بینوایان بخشید<ref>سیر اعلام النبلاء، ۳/ ۲۵۳ و ۲۶۷.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 99.</ref>.

*هشت ساله بود که جد گرامی‌اش از [[دنیا]] رفت. در آن سی سال که پدرش، [[امام علی]]{{ع}}، [[خانه‌نشینی]] [[اختیار]] کرد و مدتی که [[حکومت]] [[مسلمانان]] را در دست گرفت، [[یاور]] و غمخوار او بود. در روزگار سه [[خلیفه نخست]]، به زبان از [[حق]] [[دفاع]] کرد، از [[غصب خلافت]] سخن گفت، در ماجرای [[فدک]] [[گواهی]] داد، با [[ابوذر]]- هنگام [[تبعید]]- [[همدردی]] کرد و چون خانه [[خلیفه سوم]] به محاصره درآمد، به [[فرمان]] [[پدر]] ارجمندش، به نگهبانی از خانه برخاست. در روزگار [[زمامداری]] [[امام علی]]{{ع}} نیز [[یار]] او بود، [[مردم]] را برای [[نبرد]] با گردن کشان [[بسیج]] می‌کرد، با توجیه [[سیاسی]] [[مردم]] کوشش تبلیغی [[دشمن]] را بی‌اثر می‌ساخت و در [[جنگ‌ها]] با پاکبازی و بی‌باکی [[امام علی]]{{ع}} را [[یاری]] می‌کرد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 99.</ref>.

==[[امامت]]==

*[[امام حسن]]{{ع}} [[پس از شهادت امام علی]]{{ع}} در ۲۱ [[رمضان]] سال ۴۰ هجری، [[امامت]] و [[خلافت]] را به دست گرفت. هر چند [[خلافت]] آن [[امام]] چند ماه بیش‌تر طول نکشید، هشت سال [[منصب امامت]] را بر عهده داشت.[[مقام امامت]] [[حضرت]] [[حسن بن علی]]{{ع}} از طرق متعدد ثابت شده است؛ از جمله تصریح [[پیامبر اسلام]]{{صل}} و [[حضرت علی]]{{ع}}. [[پیامبر]]{{صل}} بر [[امامت]] او تصریح کرده و فرموده است که پس از [[علی]]{{ع}}، [[حسن]]{{ع}} [[وصی]] و [[جانشین]] من است<ref>ینابیع الموده‌، ۱۳۶.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 99.</ref>.

*[[احادیث]] دیگری همانند [[حدیث کساء]]، [[ثقلین]] و سفینه در این باره از [[پیامبر]]{{صل}} [[نقل]] شده‌اند. [[قرآن]] در آیاتی همچون [[آیه تطهیر]]<ref>{{متن قرآن| وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ وَلا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجَاهِلِيَّةِ الأُولَى وَأَقِمْنَ الصَّلاةَ وَآتِينَ الزَّكَاةَ وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَيُطَهِّرَكُمْ تَطْهِيرًا }}؛ سوره احزاب، آیه ۳۳.</ref> و [[مباهله]]<ref>{{متن قرآن|فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَاءَنَا وَأَبْنَاءَكُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءكُمْ وَأَنفُسَنَا وأَنفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَل لَّعْنَةَ اللَّهِ عَلَى الْكَاذِبِينَ}}؛ سوره آل عمران، آیه ۶۱.</ref> بر این [[حقیقت]] اشارت برده است. [[امیر مؤمنان علی]]{{ع}} نیز هنگام [[شهادت]] در حضور [[خانواده]] خویش و بزرگان [[شیعه]]، کتاب و [[سلاح]] خود را به او سپرد و فرمود که [[حسن]]{{ع}} [[وصی]] من است<ref>اعلام الوری‌، ۲۰۹- ۲۰۶.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 100.</ref>.

==[[صلح امام حسن]]{{ع}}==

*از مهم‌ترین حوادث [[زندگی]] [[مبارک]] [[امام حسن]]{{ع}} [[صلح]] او با [[معاویه]] است. از آن رو که برخی کسان [[دلایل]] تن دادن [[امام]]{{ع}} به [[صلح]] با [[معاویه]] را ندانسته‌اند، بر آن خرده گرفته‌اند. برای راه یافتن به [[دلایل]] [[صلح امام حسن]]{{ع}}، بررسی دو موضوع ضروری می‌نماید: نخست شرایط نابسامان [[اجتماعی]] آن روزگار که [[امام]]{{ع}} را به [[صلح]] واداشت<ref>پیشوایان ما، ۱۱۷- ۱۰۵.</ref> و دیگر، [[مقام]] والای [[امامت]] و اینکه شخص [[امام]] با [[دانش]] آسمانی خویش همواره [[بهترین]] راه را بر می‌گزیند و از این رو، [[اطاعت]] از او بی‌چون و چرا [[واجب]] است<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 100.</ref>:

#[[جامعه]] روزگار [[امام حسن]]{{ع}} به [[دلیل]] جنگ‌های فراوان و کشمکش‌های [[سیاسی]] بسیار، در کمند اضطراب‌ها و نابسامانی‌ها گرفتار آمده بود و این امر، [[خلافت امام]] [[حسن]]{{ع}} را با وضعیتی پیچیده و دشوار رو به رو ساخته بود. از مشکلات بزرگ، وجود دسته‌ها و احزاب پرشمار در [[کوفه]] بود؛ همانند [[امویان]]، [[خوارج]]، مذبذبین فرصت‌طلب و سربازان نافرمان. دسیسه‌های [[معاویه]]- که از هیچ گونه [[قانون]] [[اخلاقی]] و انسانی [[پیروی]] نمی‌کرد- مشکلی دیگر بود<ref>مصنفات شیخ مفید، ۱۱/ ۲/ ۱۹- ۱۶.</ref> مشکل سوم، کمی [[یاران امام]] و همراه نبودن [[مردم]] و [[خیانت]] و [[دنیاپرستی]] برخی سران [[لشکر]] بود. از این رو، [[امام]] برای [[حفظ اسلام]] چاره‌ای جز [[صلح]] ندید. رهاورد [[صلح امام حسن]]{{ع}} عبارت بودند از:

##[[حفظ جان]] و [[مال]] و آبروی [[شیعیان]]؛

##[[آشکار]] ساختن چهره پلید [[معاویه]] و حفظ [[خلافت]] از لغزیدن به [[نظام]] موروثی؛

##در [[امان]] داشتن [[کشور اسلامی]] از [[طمع]] و تعرض [[دشمنان خارجی]]<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 100.</ref>.

#[[امام]] [[معصوم]]{{ع}} از [[دانش الهی]] بهره‌مند است و آنچه می‌کند، به [[فرمان خداوند]] است و از این رو، [[سرپیچی]] از [[فرمان]] او روا نیست و [[مؤمنین]] می‌باید بی‌چون و چرا از [[امام]] [[معصوم]]{{ع}} [[پیروی]] کنند. [[شیعیان]] با چنین ایمانی به [[امام]] [[معصوم]]{{ع}} برآن‌اند که [[صلح امام حسن]]{{ع}} را [[مصلحت]] و منفعت‌هایی بسیار مهم بوده است و راه نیافتن خِرَد ما به این [[مصلحت]] و منفعت‌ها به معنای ناصواب بودن [[تدبیر امام]]{{ع}} نیست. [[پیامبر اسلام]]{{صل}} می‌فرماید: "[[حسن]] و [[حسین]] امام‌اند چه بنشینند و چه [[قیام]] کنند"<ref>تفسیر نور الثقلین‌، ۶/ ۵۸.</ref>. [[شیعیان]] با [[الهام]] از چنین روایاتی، [[مطیع]] بی‌چون و چرای [[امام]] معصوم‌اند چه همانند [[حضرت]] [[حسن بن علی]]{{ع}} راه [[صلح]] را [[مصلحت]] زمان خویش بداند و چه همانند [[حضرت]] [[حسین بن علی]]{{ع}} برخیزد و راهی دیگر را [[مصلحت]] بشمارد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 101.</ref>.

*وانگهی، از [[روایات]] بر می‌آید که تنها راه درست در روزگار [[امام حسن]]{{ع}} [[صلح]] بوده است؛ از آن جمله است روایتی از همان [[امام]] که می‌فرماید: "به [[خدا]] [[سوگند]] اگر من با [[معاویه]] می‌جنگیدم، [[مردم]] مرا [[تسلیم]] او می‌کردند... به [[خدا]] [[سوگند]]، آنچه من کردم، برای [[شیعیان]] بهتر است از هر آنچه [[خورشید]] بر آن می‌تابد و غروب می‌کند. آیا نمی‌دانید که من [[امام]] شمایم و فرمانبرداری‌ام بر شما فریضه است؟ آیا نشنیده‌اید که [[پیامبر خدا]] مرا یکی از دو سالار [[جوانان]] بهشتی دانسته است؟ پس [[شک]] مکنید که من برای [[مصلحت]] [[امت]] و پاسداشت [[خون]] آنان به [[صلح]] تن دادم"<ref>بحارالانوار، ۴۴/ ۱۹، ۲۱ و ۵۶.</ref><ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 101.</ref>.

 

==[[شهادت]]==

*چون مدتی بر [[صلح امام حسن]]{{ع}} گذشت، [[معاویه]] دریافت که مفاد [[صلحنامه]] به زیان او است و از این رو، در پی [[قتل]] [[امام]] برآمد و سر انجام [[جعده]]- [[همسر]] [[امام]]- را [[فریب]] داد و به [[قتل]] شوهر برانگیخت. [[جعده]] به [[امام]] زهر خورانید و بدین‌سان [[امام حسن مجتبی]]{{ع}} به [[روز ۲۸ صفر]] سال ۵۰ﻫ. در [[چهل]] و هشت سالگی به [[شهادت]] رسید و در [[قبرستان بقیع]] [[مدینه]] به [[خاک]] سپرده شد<ref>[[فرهنگ شیعه (کتاب)|فرهنگ شیعه]]، ص 101.</ref>.