فواید تدبیر امور در اسلام چیست؟ (پرسش): تفاوت میان نسخه‌ها

:::::*'''هدف‌گذاری''': داشتن اهداف<ref>«هدف عبارت است از نقطه‌ای که کوشش‌ها معطوف به رسیدن به آن است». سید مهدی الوانی، مدیریت عمومی، چاپ سیزدهم، نشر نی، ۱۳۷۸ ش. ص۶۹.</ref> مشخص در [[زندگی خانوادگی]] در سروسامان دادن به آن نقش اساسی دارد. اینکه [[زن]] و مرد بدانند برای چه در کنار هم قرار گرفته‌اند و به کدام سمت می‌خواهند بروند، زندگی را معنادار و جهت‌دار می‌سازد؛ و نیز هدف‌گذاری در [[تربیت فرزند]] از [[مبانی تربیت]] است<ref>ر.ک: سیری در تربیت اسلامی، ص۷۷-۹۲(بخش مبانی تربیت، فصل اهداف تربیت).</ref>.

:::::*'''پیش‌بینی''': پیش‌بینی در زندگی بدین معناست که برای رسیدن به اهداف، مناسب‌ترین مسیر و عملی‌ترین شیوه در نظر گرفته شود، و برای طی کردن مسیر، امکانات لازم دیده شود، و [[مشکلات]] احتمالی لحاظ گردد و برنامه زندگی به گونه‌ای تنظیم شود که در عمل با مشکل کم‌تری روبه‌رو گردد و با [[توفیق]] بیش‌تری توأم باشد. این‌گونه است که آسیب‌پذیری در زندگی به شدت کاهش می‌یابد و [[خانواده]] از [[فرورفتن]] در کارهایی که [[پشیمانی]] به دنبال دارد در [[امان]] می‌ماند. [[امام صادق]]{{ع}} فرموده است: {{متن حدیث|إِنَّ صَاحِبَ الدِّینِ فَکَّرَ وَ أَبْصَرَ الْعَاقِبَةَ فَأَمِنَ‏ النَّدَامَةَ}}<ref>«دیندار می‌اندیشد و پایان کار را می‌نگرد، پس، از پشیمانی و ندامت در امان می‌ماند». امالی المفید، ص۵۲.</ref>.

:::::*'''نظرخواهی، رای‌زنی و [[تجربه‌اندوزی]]''': از لوازم اساسی [[تدبیر امور]] در زندگی نظر گرفتن از صاحبان [[اندیشه]]، رای زدن و [[مشورت]] کردن، و بهره‌گرفتن از تجربه‌ها است که این امر کمک مؤثری برای توفیق یافتن در زندگی است.

:::::*'''[[سرپرستی]] مسئولانه''': با [[تشکیل خانواده]] دوران تجرد پایان می‌یابد و اقتضای زندگی [[خانوادگی]] [[روابط]] و مناسبات مسئولیت‌پذیرانه است. [[زن]] و مرد هر دو نقش سرپرستی دارند و لازم است این نقش را بشناسند و با [[حقوق]] و حدود آن آشنا باشند و در قبال آن مسئولانه [[رفتار]] کنند. ادامه [[روابط]] و مناسبات دوران تجرد، [[زندگی]] باری به هر [[جهت]]، مسئولیت‌ناپذیری، [[مقید]] نبودن به [[وظایف]] زندگی [[خانوادگی]]، پاسخگو ندانستن خود نسبت به [[تصمیم‌ها]] و کردارها، بی‌توجهی به نقش [[مادری]] و پدری، به گردن یکدیگر انداختن [[مسئولیت‌ها]] و شانه خالی کردن از [[وظایف خانوادگی]] و [[زناشویی]] و... زندگی را مختل و آشفته و پرتنش می‌سازد. [[رسول خدا]]{{صل}} در آموزه‌ای والا، [[پیروان]] خود را به [[سرپرستی]] مسئولانه فراخوانده و فرموده است: {{متن حدیث|أَلَا كُلُّكُمْ رَاعٍ وَ كُلُّكُمْ مَسْؤُولٌ عَنْ رعِيَّته، فَالْأَمِیرُ عَلَی النَّاسِ رَاعٍ و هَوَ مَسْؤُولٌ عَنْ رعِيَّتِهِ، وَالرَّجُلُ رَاعٍ عَلَی أَهْلِ بَيْتِهِ وَ هُوَ مَسْؤولٌ عَنْهُمْ، وَالْمَرْأَةُ رَاعِيَةٌ عَلَی بَيْتٍ بَعْلِهَا وَ وُلْدِهِ وَ هِي مَسْؤُولَةٌ عَنْهُمْ}}<ref>«بدانید که همه شما سرپرستید و همه شما درباره اداره‌شوندگانتان بازخواست می‌شوید. آن زمامداری که بر مردم فرمان می‌راند سرپرست است و درباره شهروندانش بازخواست می‌شود؛ مرد، سرپرست خانواده خویش است و درباره آنان باید پاسخگو باشد؛ و زن، سرپرست خانه و فرزندان شوهر خود است و درباره آنان باید پاسخ دهد». صحیح مسلم، ج۱۲، ص۲۱۳؛ المحلی، ج۱۱، ص۳۴۷؛ و با مختصر اختلاف در لفظ: مصنف عبدالرزاق، ج۱۱، ص۳۱۹؛ مسند احمد بن حنبل، ج۲، ص۵؛ منتخب مسند عبد بن حمید، ص۲۴۲؛ صحیح البخاری، ج۱، ص۲۱۵، ج۲، ص۷۹، ج۳، ص۸۸، ج۶، ص۱۴۶، ج۸، ص۱۰۴؛ الادب المفرد، ص۵۳؛ سنن أبی داود، ج۲، ص۱۱۷؛ سنن الترمذی، ج۴، ص۱۸۱؛ مسند أبی یعلی الموصلی، ج۱۰، ص۱۹۹؛ صحیح ابن حبان، ج۱۰، ص۳۴۲-۳۴۳؛ مسند الشامیین، ج۴، ص۱۴۳؛ السنن الکبری، ج۶، ص۲۸۷، ج۷، ص۲۹۱، ج۸، ص۱۶۰؛ مجمع الزوائد، ج۵، ص۲۰۷.</ref>.

:::::*'''تدبیر مقتصدانه''': از لوازم مهم تدبیر امور در [[زندگی خانوادگی]] [[برنامه‌ریزی]] مقتصدانه است؛ یعنی تنظیم و [[مدیریت]] [[اقتصادی]] [[خانواده]] به گونه‌ای که زندگی دچار افت‌وخیزهای آسیب‌زا نشود و [[معتدل]] و در گشایشی معقول پیش رود. بی‌برنامگی اقتصادی در زندگی خانوادگی موجب [[زیاده‌روی]] و ولخرجی، یا تنگنا و کمبود می‌گردد، و مطلوب آن است که [[اقتصاد]] خانواده در پرتو تدبیری عاقلانه، مبتنی بر [[اعتدال]] و [[میانه‌روی]]، و [[دوراندیشی]] و [[آینده‌نگری]] سامان یابد؛ اقتصادی به دور از [[اسراف]] (بیش از اندازه بایسته و [[شایسته]] [[مصرف]] کردن)<ref>نک: التحقیق فی کلمات القرآن، ج۵، ص۱۱۰.</ref>، [[تبذیر]] (ریخت و پاش کردن و هدر دادن امکانات)<ref>نک: التحقیق فی کلمات القرآن، ج۱، ص۲۳۸.</ref>، [[اتراف]] ([[فرورفتن]] در لذت‌طلبی و [[هوسرانی]] و [[خوشگذرانی]])<ref>نک: التحقیق فی کلمات القرآن، ج۱، ص۳۸۵؛ سید محمدکاظم رجائی، معجم موضوعی آیات اقتصادی قرآن، چاپ اول، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، ۱۳۸۲ ش. ص۳۴۱.</ref>، و اتلاف (تلف کردن و از بین بردن امکانات و [[دارایی‌ها]])<ref>نک: لسان العرب، ج۲، ص۴۴.</ref>.

:::::*'''[[تدبیر]] اوقات [[زندگی]]''': از لوازم مهم تدبیر امور زندگی [[خانوادگی]]، تدبیر اوقات آن است به گونه‌ای که [[فرصت]] لازم برای هر چیز فراهم شود و بیش‌ترین بهره‌وری از وقت حاصل آید. [[رسول خدا]]{{صل}} خود چنین بود و اوقات زندگی‌اش را به خوبی تدبیر می‌نمود و وقت لازم را برای هر کار تنظیم می‌کرد و از وقت‌گذاری در [[خانواده]] و برای اعضای آن [[غفلت]] نمی‌ورزید، چنان‌که در [[حدیث]] [[حضرت حسین]]{{ع}} آمده است: {{متن حدیث|سَأَلْتُ أَبِي{{ع}} عَنْ مَدْخَلِ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} فَقَالَ كَانَ‏ دُخُولُهُ‏ لِنَفْسِهِ‏ مَأْذُوناً لَهُ‏ فِي‏ ذَلِكَ‏ فَإِذَا أَوَى إِلَى مَنْزِلِهِ جَزَّأَ دُخُولَهُ ثَلَاثَةَ أَجْزَاءٍ جُزْءاً لِلَّهِ تَعَالَى وَ جُزْءاً لِأَهْلِهِ وَ جُزْءاً لِنَفْسِهِ}}<ref>«از پدرم{{ع}} درباره امور داخلی زندگانی رسول خدا{{صل}} پرسیدم، فرمود: به منزل رفتنش به اختیار خودش بود؛ و چون وارد منزل می‌شد، اوقات خود را به سه بخش تقسیم می‌کرد: بخشی را به [عبادت] خدا اختصاص می‌داد، و بخشی را به خانواده‌اش، و بخشی را به خودش». عیون أخبارالرضا، ج۲، ص۲۸۳؛ معانی الاخبار، ص۸۱؛ مکارم الاخلاق، ص۱۳؛ بحارالانوار، ج۱۶، ص۱۵۰؛ جامع أحادیث الشیعة، ج۱۳، ص۵۰۳.</ref>.