عدل در معارف و سیره علوی: تفاوت میان نسخه‌ها
←جستارهای وابسته
(←منابع) |
|||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
[[امام علی]]{{ع}} برخلاف بسیاری از [[انسان‌ها]] که به [[زیبایی]] از [[عدالت]] سخن می‌گویند، ولی به [[دشواری]] بدان تن می‌دهند، کم‌تر می‌گوید و بیش‌تر عمل می‌کنند؛ اما همین جملات اندک، روشن‌گر نکات بسیاری درباره عدالت است.<ref>[[محسن جوادی|جوادی، محسن]]، [[سعادت (مقاله)| مقاله «سعادت»]]، [[دانشنامه امام علی ج۴ (کتاب)|دانشنامه امام علی]]، ج۴، ص ۲۳۰.</ref> | [[امام علی]]{{ع}} برخلاف بسیاری از [[انسان‌ها]] که به [[زیبایی]] از [[عدالت]] سخن می‌گویند، ولی به [[دشواری]] بدان تن می‌دهند، کم‌تر می‌گوید و بیش‌تر عمل می‌کنند؛ اما همین جملات اندک، روشن‌گر نکات بسیاری درباره عدالت است.<ref>[[محسن جوادی|جوادی، محسن]]، [[سعادت (مقاله)| مقاله «سعادت»]]، [[دانشنامه امام علی ج۴ (کتاب)|دانشنامه امام علی]]، ج۴، ص ۲۳۰.</ref> | ||
==آثار و نتایج عدالت== | |||
برای [[عدالت]]، آثار فراوانی را می‌توان برشمرد که همگی بر اهمیت آن نیز دلالت دارند. معمار هستی در [[قرآن کریم]] در [[آیات]] متعددی بدان اشاره فرموده، [[هدف]] [[برانگیختن]] [[پیامبران]] و [[مأموریت]] آنها را [[اقامه قسط]] و [[عدل]] می‌داند و آن را در [[نظام هستی]] [[حاکم]] کرده است تا مایه [[استواری]] [[نظام]] [[حیات انسانی]] باشد و آن را از [[هرج و مرج]] و [[طغیان]] در [[امان]] دارد: | |||
{{متن قرآن|وَالسَّمَاءَ رَفَعَهَا وَوَضَعَ الْمِيزَانَ * أَلَّا تَطْغَوْا فِي الْمِيزَانِ* وَأَقِيمُوا الْوَزْنَ بِالْقِسْطِ وَلَا تُخْسِرُوا الْمِيزَانَ}}<ref>«و آسمان را برافراشت و ترازو را بگذاشت * که در ترازو تجاوز نکنید * و سنجش را با دادگری برپا دارید و ترازو را کم مپیمایید» سوره الرحمن، آیه ۷-۹.</ref><ref>در برخی آیات، امنیت و آثار عدالت بیان شده است: از جمله: {{متن قرآن|فَلَا تَتَّبِعُوا الْهَوَى أَنْ تَعْدِلُوا}}. این آیه در ادامه {{متن قرآن|يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ}} رابطه هواپرستی و بی‌عدالتی را تبیین می‌کند. در آیه ۹۰ سوره نحل می‌فرماید: {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالْإِحْسَانِ}} در آیه‌ای دیگر آمده است: {{متن قرآن|وَإِذَا قُلْتُمْ فَاعْدِلُوا وَلَوْ كَانَ ذَا قُرْبَى}}. در سوره مائده، آیه ۴۲ نیز می‌فرماید: {{متن قرآن|...فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ}} و در همین سوره، آیه ۸ می‌فرماید: {{متن قرآن|اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَى}}، در سوره حدید، آیه ۲۵ آمده است: {{متن قرآن|لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَأَنْزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَالْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ}}. در سوره شوری، آیه ۱۵، مأموریت پیامبر را بازگو می‌فرماید که: {{متن قرآن|وَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَهُمْ وَقُلْ آمَنْتُ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنْ كِتَابٍ وَأُمِرْتُ لِأَعْدِلَ بَيْنَكُمُ}}. همچنین در سوره انبیاء، آیه ۴۷ ترازوی عدل الهی را یادآور می‌شود. {{متن قرآن|وَنَضَعُ الْمَوَازِينَ الْقِسْطَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ}}.</ref>. | |||
در این قسمت به [[کلام]] [[نورانی]] [[امیر]] سخن و حاکم [[عادل]] [[جهان اسلام]]، [[امام علی]]{{ع}}، نگاهی می‌افکنیم و اهمیت و [[آثار عدالت]] را در آن بررسی می‌کنیم. به فرموده [[امیرمؤمنان]]{{ع}}، آن‌چه [[حکومت‌ها]] را نگاه می‌دارد و [[روشنایی]] [[چشم]] [[حاکمان]] است، چیزی جز [[عدالت]] نیست؛ زیرا از یک سو [[امنیت]]، [[آبادانی]]، و [[نزول]] [[برکات]] برای [[مردم]] را در پی دارد و از سوی دیگر، مایه [[پایداری]] و [[اقتدار]] [[حکومت]] و حاکمان، و [[پیروی]] [[رعیت]] از آنان است. برخی از بخش‌های [[کلام]] [[حضرت]] را به ترتیب موضوعات و آثار پیشین ذکر می‌کنیم. | |||
{{متن حدیث|الْعَدْلُ حَيَاةٌ}}<ref>آمدی، عبدالواحد، غررالحکم، شرح خوانساری، ج۱، ص۶۴.</ref>؛ «[[عدل]]، مایه [[حیات]] [[جوامع انسانی]] است (امنیت، [[آسایش]]، [[زندگی]] راحت)». {{متن حدیث|وَ أَلْبَسْتُكُمُ الْعَافِيَةَ مِنْ عَدْلِي}}<ref>نهج البلاغه، خطبه ۸۷.</ref>؛ «به واسطه [[عدالت‌ورزی]] من، امنیت و [[عافیت]] برای شما فراهم شد». {{متن حدیث|مَا عُمِّرَتِ الْبُلْدَانُ بِمِثْلِ الْعَدْلِ}}<ref>غررالحکم، ج۶، ص۶۸.</ref>؛ چیزی مانند عدالت موجب آبادانی [[شهرها]] نمی‌شود (آبادانی)» {{متن حدیث|بِالْعَدْلِ تَتَضَاعَفُ الْبَرَكَاتُ}}<ref>غررالحکم، ج۳، ص۲۰۵.</ref>؛ «عدالت، برکات و [[رحمت الهی]] را چند برابر می‌کند». {{متن حدیث|مَنْ عَمِلَ بِالْعَدْلِ حَصَّنَ اللَّهُ مُلْكَهُ}}<ref>غررالحکم، ج۵، ص۳۵۵، ح۸۷۲۲. </ref>؛ «هر کس به عدل عمل کند، [[خداوند]] [[ملک]] او را [[استوار]] می‌دارد». {{متن حدیث|الْعَدْلُ جُنَّةُ الدُّوَلِ}}<ref>غررالحکم، ج۲، ص۶۹، ح۱۸۷۳.</ref>؛ «عدالت پایداری و اقتدار [[حکومت‌ها]] است». | |||
اهمیت عدالت در سخن دیگری از حضرت چنین بیان شده است: | |||
{{متن حدیث|عَدْلُ سَاعَةٍ خَيْرٌ مِنْ عِبَادَةِ سَبْعِينَ سَنَةً قِيَامٍ لَيْلُهَا وَ صِيَامٍ نَهَارُهَا}}<ref>مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۷۲، ص۳۵۲.</ref>؛ «[[اجرای عدالت]] حتی در یک لحظه، بهتر و باارزش‌تر از [[عبادت]] هفتاد ساله‌ای است که همراه با [[شب زنده‌داری]] و [[روزه‌داری]] ایام آن باشد». | |||
[[امام]] در پاسخ به پرسشی درباره ترجیح عدل یا [[جود]] فرموده است: | |||
{{متن حدیث|الْعَدْلُ يَضَعُ الْأُمُورَ مَوَاضِعَهَا وَ الْجُودُ يُخْرِجُهَا مِنْ جِهَتِهَا وَ الْعَدْلُ سَائِسٌ عَامٌّ وَ الْجُودُ عَارِضٌ خَاصٌّ فَالْعَدْلُ أَشْرَفُهُمَا وَ أَفْضَلُهُمَا}}<ref>نهج البلاغه، ترجمه سید جعفر شهیدی، حکمت ۴۳۷، ص۴۴۰.</ref>؛ «عدل، امور را به جای خود می‌نهد؛ اما جود امور را از جهت اصلی خارج می‌کند. عدل سیاست‌گری فراگیر همگان است؛ اما اثر جود در محدوده خاصی است؛ لذا عدل، [[افضل]] و [[اشرف]] از جود است». | |||
حضرت در این کلام به [[لزوم]] رعایت عدل و [[انصاف]] اشاره فرموده است و در [[مقام]] مقایسه با [[جود]] و [[بخشش]]، [[عدالت]] را فراگیر و اجتناب‌ناپذیر معرفی می‌کند؛ یعنی [[جامعه]]، بدون جود و بخشش امکان ادامه [[حیات]] دارد؛ ولی بدون عدالت نه؛ بنابراین، عدالت، ارزشی است که سایر [[ارزش‌ها]] بر محور آن می‌چرخد و هدفی است که بر اهداف دیگر مقدم است و [[اقامه عدل]] پس از دریافت [[حقوق]] و [[احکام]] و [[شناخت کامل]] آنها الزامی است. | |||
از مجموع سخنان [[حضرت]] می‌توان به این نتیجه رسید که جامعه به واسطه [[بی‌عدالتی‌ها]] و رعایت نشدن حقوق افراد و [[اجتماع]] - اگرچه به ظاهر تحرکی دارد- از [[روح]] [[زندگی]] و [[حیات طیبه]] [[محروم]] است؛ ولی در [[پناه]] [[اجرای عدالت]]، افزون بر آثار مادی و [[رشد]] و [[توسعه اقتصادی]]، زندگی معنا می‌یابد و [[مردم]] به [[صلاح]] و [[رستگاری]] می‌رسند. آن‌چه ذکر شد، اعم از [[عدالت اقتصادی]] و [[اجتماعی]] بوده، شامل عدالت [[فلسفی]] نیز می‌شود. برخی از این موارد به طور مستقیم بر عدالت اقتصادی دلالت می‌کند و برخی دیگر دال بر [[عدالت اجتماعی]] است که عدالت اقتصادی را نیز در بردارد.<ref>[[محمد مهدی کرمی|کرمی]] و [[عسکر دیرباز|دیرباز]]، [[عدالت اقتصادی (مقاله)| مقاله «عدالت اقتصادی»]]، [[دانشنامه امام علی ج۷ (کتاب)|دانشنامه امام علی]]، ج۷، ص ۷۳.</ref> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||