انفال در معارف و سیره رضوی: تفاوت میان نسخه‌ها

جزو انفال به حساب آوردن زمین‌های مفتوح‌العنوة از این باب است که [[اختیار]] آنها در دست [[امام]] است. چنان که امام رضا{{ع}} اختیار زمین‌هایی که در جنگ به دست مسلمین افتاده، را با امام دانسته و درباره زمین‌های موات و غیر آباد فرموده است که آنها در اختیار امام است و به هر کسی که [[صلاح]] بداند می‌دهد تا آبادش نماید. در این‌باره دو [[روایت]] از امام رضا{{ع}} نقل شده است که از هر دو روایت استفاده می‌شود که اختیار زمین‌های موات و زمین‌هایی که با جنگ به تصرف [[مسلمانان]] درآمده به دست امام است<ref>الکافی، ج۳، ص۵۱۳؛ تهذیب الأحکام، ج۴، ص۱۱۹.</ref>. از مصادیق دیگر انفال غنمیت است. [[غنیمت]] از لحاظ لغوی از ریشه غنم به معنای رسیدن به عایده و [[مالی]] است که بدون [[مشقت]] به دست آید و همچنین به معنای فیء آمده است<ref>کتاب العین، ج۴، ص۴۲۶؛ المحیط فی اللغة، ج۵، ص۹۳.</ref>. در برخی منابع لغوی به اموالی که در جنگ با [[اهل حرب]] به دست می‌آید غنیمت اطلاق شده است<ref>النهایة فی غریب الحدیث، ج۳، ص۳۸۹.</ref>. در روایتی از [[امام رضا]]{{ع}} [[غنیمت]] شامل هر عائده و فایده‌ای است که برای [[مردم]] حاصل شود و حتی بر فیء نیز غنیمت اطلاق شده است<ref>فقه الرضا{{ع}}، ص۲۹۴.</ref>. در [[منابع فقهی]] غنیمتی که به غیر [[اذن امام]] باشد تماما متعلق به [[امام]] است و غنیمتی که با اذن امام انجام شود یک‌پنجم آن متعلق به امام است<ref>تهذیب الأحکام، ج۴، ص۱۳۵.</ref>. در روایت‌هایی از امام رضا{{ع}}، فروش [[غنائم جنگی]] که بدون اذن امام انجام شده باشد، جائز است<ref>الکافی، ج۵، ص۲۱۰.</ref>. بر همین اساس برخی از [[فقیهان]] به معارض‌بودن این دو (اختصاص [[غنائم]] [[جنگ بدون اذن]] [[معصوم]]، به امام و جواز فروش آنها توسط دیگران) [[حکم]] کرده‌اند<ref>جامع المدارک، ج۳، ص۳۰۷.</ref>. امام رضا{{ع}} اختصاص [[خمس]] غنائم به [[پیامبر اکرم]]{{صل}} و [[اهل بیت]] حضرتش در [[جنگی]] که به اذن امام انجام پذیرفته، را یکی از نشانه‌های [[فضیلت]] و [[برتری اهل بیت]]{{عم}} بر دیگران دانسته، سهم ایشان از غنائم را یک حکم [[ابدی]] دانسته است<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۲۳۷.</ref>. در مقابل، سهم [[ایتام]] و [[فقرا]] از غنائم را مقطعی دانسته، پرداخت غنیمت به [[یتیم]] را تنها تا [[زمان]] خروج او از یُتم و پرداخت غنیمت به [[فقیر]] را تا زمان خروج او از [[فقر]] لازم دانسته است<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۱، ص۲۳۷-۲۳۸.</ref>. آن [[حضرت]] همچنین یکی از [[بهترین]] [[اعمال]] [[بندگان]] نزد [[خداوند]] را جهادی می‌داند که [[خیانت]] به غنیمت در آن نباشد<ref>عیون أخبار الرضا{{ع}}، ج۲، ص۲۸.</ref>. یکی دیگر از مصادیق [[انفال]]، [[معادن]] است<ref>المقنعة، ص۲۷۸.</ref>. البته در این مسأله اختلاف‌نظر وجود دارد. برخی از فقیهان معادن را جزو انفال به حساب آورده<ref>مصباح الفقیه، ج۱۴، ص۴۲.</ref> و برخی دیگر آن را خارج از دایره انفال به شمار می‌آورند<ref>الروضة البهیة، ج۲، ص۸۵-۸۶.</ref>. در روایتی از امام رضا{{ع}} معادن یکی از مصادیق غنیمت (غنیمت به معنای اعم) شمرده شده است<ref>فقه الرضا{{ع}}، ص۲۹۴.</ref>. بر این اساس شاید بتوان استظهار کرد که معادن جزو انفال به شمار می‌آید. در مقابل، روایتی از آن [[حضرت]] وجود دارد که برای گنج و [[معدن]] نصاب [[زکات]] [[تعیین]] فرموده است<ref>کتاب الوافی، ج۱۰، ص۳۱۹-۳۲۰.</ref>. نیز در روایتی دیگر، وقتی شخصی از ورود در [[معادن]] و خرید فروش جواهرات معدنی از آن حضرت می‌پرسد، حضرت اشاره‌ای به اینکه معادن جزو [[انفال]] بوده و قابل خرید فروش نیست، نکرده است<ref>تهذیب الأحکام، ج۷، ص۱۱۷.</ref>.<ref>[[عباس علی مشکانی|مشکانی، عباس علی]]، [[انفال - مشکانی (مقاله)|مقاله «انفال»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]] ص ۶۳۱.</ref>

== منابع ==