نمایش مبدأ برای اسماعیل بن ثوبه

{{مدخل مرتبط| موضوع مرتبط = | عنوان مدخل  = | مداخل مرتبط = [[اسماعیل بن ثوبه در تراجم و رجال]] | پرسش مرتبط  = }}
== آشنایی اجمالی ==
[[اسماعیل بن ثوبة]]، تنها در سند یک [[روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]] ذکر شده است:

{{متن حدیث|مَا رَوَاهُ أَبُو جَعْفَرٍ مُحَمَّدُ بْنُ بَابَوَيْهِ رَحِمَهُ اللَّهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْوَهَّابِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ الْقَوَارِيرِيِّ عَنْ أَبِي الْحُسَيْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ ثَوِيَّةَ [تَوْبَةَ] عَنْ زِيَادِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْبُكَائِيِّ عَنْ سُلَيْمَانَ الْأَعْمَشِ عَنْ أَبِي سَعِيدٍ الْخُدْرِيِّ قَالَ: كُنَّا جُلُوساً عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ{{صل}} إِذْ أَقْبَلَ إِلَيْهِ رَجُلٌ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ أَخْبِرْنِي عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لِإِبْلِيسَ {{متن قرآن|أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ كُنْتَ مِنَ الْعَالِينَ}}<ref>فرمود: ای ابلیس! چه چیز تو را از فروتنی برای چیزی که به دست خویش آفریدم، باز داشت؟ سرکشی کردی یا از والا رتبگانی؟ سوره ص، آیه ۷۵.</ref> مَنْ هُمْ يَا رَسُولَ اللَّهِ الَّذِينَ هُمْ أَعْلَى مِنَ الْمَلَائِكَةِ الْمُقَرَّبِينَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}} أَنَا وَ عَلِيٌّ وَ فَاطِمَةُ وَ الْحَسَنُ وَ الْحُسَيْنُ كُنَّا فِي سُرَادِقِ الْعَرْشِ نُسَبِّحُ اللَّهَ فَسَبَّحَتِ الْمَلَائِكَةُ بِتَسْبِيحِنَا قَبْلَ أَنْ يَخْلُقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ آدَمَ بِأَلْفَيْ عَامٍ فَلَمَّا خَلَقَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ آدَمَ أَمَرَ الْمَلَائِكَةَ أَنْ يَسْجُدُوا لَهُ وَ لَمْ يُؤْمَرُوا بِالسُّجُودِ إِلَّا لِأَجْلِنَا فَسَجَدَتِ الْمَلَائِكَةُ كُلُّهُمْ أَجْمَعُونَ إِلَّا إِبْلِيسَ أَبَى أَنْ يَسْجُدَ فَقَالَ لَهُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى {{متن قرآن|يَا إِبْلِيسُ مَا مَنَعَكَ أَنْ تَسْجُدَ لِمَا خَلَقْتُ بِيَدَيَّ أَسْتَكْبَرْتَ أَمْ كُنْتَ مِنَ الْعَالِينَ}}<ref>فرمود: ای ابلیس! چه چیز تو را از فروتنی برای چیزی که به دست خویش آفریدم، باز داشت؟ سرکشی کردی یا از والا رتبگانی؟ سوره ص، آیه ۷۵.</ref> أَيْ مِنْ هَؤُلَاءِ الْخَمْسَةِ الْمَكْتُوبَةِ أَسْمَاؤُهُمْ فِي سُرَادِقِ الْعَرْشِ فَنَحْنُ بَابُ اللَّهِ الَّذِي يُؤْتَى مِنْهُ بِنَا يَهْتَدِي الْمُهْتَدُونَ فَمَنْ أَحَبَّنَا أَحَبَّهُ اللَّهُ وَ أَسْكَنَهُ جَنَّتَهُ وَ مَنْ أَبْغَضَنَا أَبْغَضَهُ اللَّهُ وَ أَسْكَنَهُ نَارَهُ وَ لَا يُحِبُّنَا إِلَّا مَنْ طَابَ مَوْلِدُهُ}}<ref>تفسیر کنز الدقائق، ج۱۱، ص۲۶۶ به نقل از تأویل الآیات الظاهره، ص۴۹۷ - ۴۹۸.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 89-90.</ref>

==شرح حال [[راوی]]==
نام صحیح راوی [[اسماعیل بن توبه]] است، به دلیل وقوع این عنوان در [[کتاب‌های رجالی]] و [[اسناد روایات]]<ref>ر.ک: البرهان، ج۴، ص۶۸۳، ح۹۱۴۰؛ الامالی (مفید)، ص۳۳۲، ح۳، الامالی (طوسی)، ص۱۱۲، ح۱۷۱، سنن ابن ماجه، ج۱، ص۱۳۹، (ح۳۹۵)، ص۶۷۱، (ح۲۰۷۸) و...؛ الجرح و التعدیل، ج۲، ص۱۶۲، ش۵۴۳؛ خلاصة تذهیب تهذیب الکمال، ص۳۳.</ref> و مراد از آن [[اسماعیل بن توبة بن سلیمان بن زید الثقفی]]<ref>ر.ک: تهذیب الکمال، ج۳، ص۵۴، ش۴۳۱.</ref> است که از [[راویان]] عامی و مورد [[وثوق]] [[اهل سنت]] است.

اسماعیل بن توبه از [[مردم]] [[شهر طائف]] بود<ref>ر.ک: تهذیب الکمال، ج۳، ص۵۴، ش۴۳۱</ref> که برای شنیدن [[حدیث]] به شهرهایی همچون [[بغداد]]<ref>ر.ک: تاریخ بغداد، ج۸، ص۴۴۹، ش۴۵۶۱ ذیل عنوان: زید بن نشیط بن سعید.</ref>، [[حجاز]]، [[عراق]] و [[ری]] [[سفر]] کرد و سرانجام به [[قزوین]] بازگشته و در این [[شهر]] [[وفات]] کرد<ref>إکمال تهذیب الکمال، ج۲، ص۱۵۸، ش۴۷۲.</ref>. برخی علمای مشهور اهل سنت، مانند [[ابن ماجه]] قزوینی، از او [[احادیث]] بسیاری را نقل کرده‌اند.

[[ابن حجر]]: {{عربی|"إسماعيل بن توبة بن سليمان بن زيد الثقفي أبو سليمان ويقال أبو سهل الرازي نزيل قزوين وأصله من الطائف... قال ابن أبي حاتم: سئل أبي عنه فقال صدوق و قال الخليلي: توفى سنة ۲۴۷. قلت: بقية كلام الخليلي وكان عالماً كبيراً مشهوراً ارتحل إلى الحجاز و العراق و آخر من روى عنه أبوبكر محمد بن هارون بن الحجاج المقري وقال ابن حبان في الثقات مستقيم الأمر في الحديث"}}<ref>تهذیب التهذیب، ج۱، ص۲۵۰، ش۵۳۰.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 90-91.</ref>

==[[طبقه راوی]]==
از [[تاریخ]] ولادت اسماعیل بن توبه گزارشی در دست نیست؛ اما [[مزی]] [[تاریخ]] وفات وی را به گزارش [[ابویعلی]]، سال ۲۴۷ هجری [[قمری]] در شهر قزوین ذکر کرده است<ref>ر.ک: تهذیب الکمال، ج۳، ص۵۴، ش۴۳۱.</ref>، پس می‌‌توان وی را از راویان طبقه هفتم به شمار آورد.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 91.</ref>

==[[استادان]] و [[شاگردان راوی]]==
در [[سند روایت]] [[تفسیر کنز الدقائق]]، [[ابوالحسین محمد بن عمار]] از اسماعیل بن توبه و ایشان از [[زیاد بن عبدالله البکائی]] [[روایت]] کرده؛ ولی مزی از [[رجالیان]] معروف اهل سنت، استادان بسیاری را برایش برشمرده است؛ از جمله [[اسماعیل بن جعفر مدنی]]، [[حسین بن حسن بن عطیة عوفی]]، [[حسین بن معاذ نیسابوری]]، [[خلف بن خلیفة]]، [[زیاد بن عبدالله بکائی]]، [[سفیان بن عیینة]]، [[عباد بن عوام]]، [[عبدالله بن مبارک]]، [[فضیل بن عیاض]] و [[محمد بن حسن شیبانی]] [[فقیه]]<ref>ر.ک: تهذیب الکمال، ج۳، ص۵۴ - ۵۵، ش۴۳۱.</ref>.

اشخاص بسیاری را نیز از شاگردانش به شمار آورده است؛ از جمله [[ابن ماجة]]، [[ابراهیم بن خرزاذ]]، [[احمد بن عبدالرحمان بن عاصم قزوینی]]، [[احمد بن محمد بن مسلم]]، [[اسحاق بن احمد الفارسی]]، [[حسن بن یزید بن ماجة قزوینی]]، [[حسین بن اسحاق تستری]]، [[عبدالله بن محمد بن وهب دینوری]]، [[ابو زرعة عبیدالله بن عبدالکریم رازی]]، [[علی بن اسحاق بن ابراهیم کسائی همدانی]]، [[محمد بن علی بن آزاذمرد قزوینی]]، [[محمد بن مسعود بن حارث اسدی قزوینی]] و [[ابو نصر منصور بن ابراهیم بن عبدالله بن مالک قزوینی]]<ref>ر.ک: تهذیب الکمال، ج۳، ص۵۵، ش۴۳۱.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 91-92.</ref>

==جایگاه [[حدیثی]] [[راوی]]==
در [[کتاب‌های رجالی]] [[شیعه]] از اسماعیل بن توبه نام برده نشده و [[جرح]] و تعدیلی از [[رجالیان شیعه]] درباره وی انجام نگرفته است؛ ولی در کتاب‌های رجالی [[اهل سنت]]، عنوان شده و [[رجالیان سنی]] وی را تعدیل کرده‌اند:

[[ابن ابی حاتم]] رازی به گزارش از پدرش، او را [[صدوق]]<ref>ر.ک: الجرح و التعدیل، ج۲، ص۱۶۲، ش۵۴۲.</ref> و [[ابن حبان]] نیز پس از ذکر نامش در کتاب الثقات او را مستقیم الحدیث<ref>مستقیم الحدیث به راوی‌ای گفته می‌شود که از ثقات روایت می‌کند. (ر.ک: الثقات (ابن حبان)، ج۹، ص۲۲۷).</ref> معرفی کرده است<ref>ر.ک: الثقات، ج۸، ص۱۰۲.</ref>.

[[ابن ماجه قزوینی]] در کتاب خود به [[روایات فقهی]] اسماعیل بن توبه استناد کرده است که به [[اعتقاد]] ابن ماجه به [[روایات]] او دلالت دارد؛ برای نمونه نوشته است:

{{متن حدیث|حَدَّثَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ تَوْبَةَ قَالَ: حَدَّثَنَا زِيَادُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْبَكَّائِيُّ، عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ بْنِ أَبِي سُلَيْمَانَ، عَنْ أَبِي الزُّبَيْرِ، عَنْ جَابِرٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ{{صل}}: إِذَا قَامَ أَحَدُكُمْ مِنَ النَّوْمِ، فَأَرَادَ أَنْ يَتَوَضَّأَ، فَلَا يُدْخِلْ يَدَهُ فِي وَضُوئِهِ حَتَّى يَغْسِلَهَا، فَإِنَّهُ لَا يَدْرِي أَيْنَ بَاتَتْ يَدُهُ، وَلَا عَلَى مَا وَضَعَهَا}}<ref>سنن ابن ماجه، ج۱، ص۱۳۹، ح۳۹۵.</ref>.

'''یادآوری:''' روایاتی از اسماعیل بن توبه در [[فضائل اهل بیت]]{{عم}} نقل شده است؛ برای نمونه از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} چنین نقل کرده است: {{متن حدیث|وَ الَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ، إِنَّ آيَةَ الْجَنَّةِ وَ الْهُدَاةَ إِلَيْهَا إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ آيَةَ الْحَقِّ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ لَآلُ مُحَمَّدٍ{{عم}}}}<ref>الامالی (طوسی)، ص۱۱۲، ح۱۷۱.</ref>.<ref>[[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|رجال تفسیری]]، ج۴، ص 92-93.</ref>

== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده: IM009728.jpg|22px]] [[عبدالله جوادی آملی|جوادی آملی، عبدالله]]، [[رجال تفسیری ج۴ (کتاب)|'''رجال تفسیری ج۴''']]
{{پایان منابع}}

== پانویس ==
{{پانویس}}

[[رده:اعلام]]
[[رده:رجال تفسیری]]