صفحهٔ اصلی

به نسخهٔ آزمایشی دانشنامهٔ امامت و ولایت (امامت‌پدیا) خوش‌ آمدید

این دانشنامه وابسته به مرکز پژوهشی و آموزشی امامت و ولایت و زیر نظر حضرت آیت الله محسن اراکی است.

با ۴۶٬۹۵۲ نوشتار به زبان فارسی

مدخل برگزیده

عصمت اهل بیت عبارت است از پاک بودن خاندان پیامبر اسلام (ص) از گناهان. اهل البیت دراصطلاح امروزی چه در میان شیعه و چه اهل سنت در مورد خاندان پیامبر (ص) به کار می‌‌رود، یعنی پیامبر، امام علی، فاطمه زهرا، امام حسن و امام حسین (ع).

به اصل مسأله عصمت اهل بیت در برخی آیات قرآن کریم همچون آیه مباهله و آیه تطهیر و برخی روایات به طور قطع تصریح و تاکید شده است. نخستین گزارش‌های تاریخی درباره عصمت حضرت فاطمه(س) نیز به زمان پس از رحلت پیامبر(ص) یعنی ماجرای مصادره فدک باز می‌گردد که در آن امام علی(ع) بر اساس آیه تطهیر به معصوم بودن حضرت زهرا(س) استناد کرده است.

مقصود از «گستره عصمت»، ابعادی است که اهل بیت(ع) در آنها معصوم هستند. به بیان دیگر می‌‌توان عصمت اهل بیت(ع) را از جنبه‌های متعددی بررسی و آنها را در دو بخش کلی مطرح کرد:

عصمت عملی: مقصود از عصمت عملی آن است که امام در کدامیک از اعمال خود به استعانت خداوند معصوم است. این بخش خود به انواعی قابل تقسیم است: عصمت از گناه پیش یا پس از امامت؛ عصمت از ترک اولی پیش یا پس از امامت؛ عصمت از اشتباه در مرحله عمل به دین، پیش یا پس از امامت.
عصمت علمی: مقصود از عصمت علمی آن است که آیا امام در نظریاتی که ارائه می‌‌کند، از اشتباه معصوم است؟ این بخش از عصمت نیز می‌‌تواند دارای انواع زیر باشد: عصمت از اشتباه در تبیین دین، پیش یا پس از امامت؛ عصمت از اشتباه در نظریات علمی غیر دینی پیش یا پس از امامت؛ عصمت از اشتباه در امور عادی زندگی، پیش یا پس از امامت.

در مورد حضرت فاطمه(س) نیز که یکی از اهل بیت بوده و تنها تفاوت ایشان به لحاظ جایگاه با دیگر اهل بیت در این است که واجد مقام امامت نبوده‌اند، برخی معتقد به عصمت مطلق یعنی عصمت از گناه و خطا، نسیان و اشتباه برای ایشان شده و از آن به عصمت الله الکبری تعبیر نموده‌اند.

اندیشمندان جهت اثبات عصمت پیامبر و امامان به ادله‌ای تمسک کرده‌اند. این ادله را می‌توان به دو دسته عقلی و نقلی تقسیم کرد.

ادله عقلی: مهمترین براهین عقلی اثبات عصمت امام که می‌توان جهت اثبات عصمت اهل بیت(س) به جز حضرت زهرا(س) به آنها تمسک کرد، عبارت‌اند از: برهان وجوب اطاعت از امام، برهان تسلسل ، برهان حفظ شریعت و برهان خلف.
آیات و روایات فراوانی نیز بر عصمت پیامبر و امامان معصوم از جهت مقام نبوت و امامتشان دلالت دارند مانند: آیه تطهیر؛ آیه مباهله؛ حدیث ثقلین؛ حدیث سفینه و حدیث امان

ادامه

پرسش برگزیده

انتظار چه ابعادی دارد؟ (پرسش)

انتظار دارای ابعاد گوناگونی است. توجه به این ابعاد، برای کسی که می‌داند در فرهنگ اسلام و شیعه، چه مقدار به انتظار اهمیت داده شده، ضروری است. از طرفی، انسان منتظر نیز از زوایای مختلف، دارای ابعاد گوناگون است؛ از سویی دارای بُعد نظری و عملی بوده و از سوی دیگر از بُعد فردی و اجتماعی برخوردار است و از زاویه‌ای دیگر در کنار بُعد جسمی، بُعد روحی و روانی دارد؛ از همین رو انتظار موعود جهانی در همۀ ابعاد زندگی منتظِر تأثیر می‌گذارد.

ابعاد انتظار بر اساس تقسیم منتظران به فرد و جامعه:
1. بعد فردی انتظار: منتظر در بُعد فردی، هم به حیات روحی و روانی خود و کسب فضیلت‌های اخلاقی روی می‌آورد و هم به تقویتِ جنبه جسمی و بدنی می‌پردازد تا نیروی کارآمد برای جبهه نور باشد.
2. بعد اجتماعی انتظار: انتظار نه تنها در زندگی فردی منتظر مؤثر است که در حوزۀ رابطۀ فرد با جامعه نیز مطرح و برنامه دارد و او را به تأثیرگذاری مثبت در جامعه وا می‌دارد.
ابعاد انتظار بر اساس زمینه‌های زندگی فرد و جامعه:
1. بعد فکری و اعتقادی انتظار: بُعد فکری زیر بنای اعمال و رفتار انسان است و انتظار، باورهای اساسی حیات آدمی را در حصار خود حفظ می‌کند، به بیان دیگر، انتظار صحیح می‌طلبد که منتظِر، بنیان‌های اعتقادی و فکری خود را تقویت کند تا در دام مکتب‌های انحرافی گرفتار نشود یا به سبب طولانی شدن دورۀ غیبت امام عصر(ع) به چاه یأس و ناامیدی سقوط نکند.
2. بعد روحی و روانی انتظار: انتظار دارای آثار عظیم و شگفت روانی و تربیتی است که شخص منتظِر را وادار می‌‌کند تا به تقویت حیات روحی و روانی و جسمی خود و کسب فضیلت‌های اخلاقی روی ‌آورد تا در کوران حوادث و ناملایمات از پا نیفتد و ظرفیت وجودی خود را برابر گرفتاری‌ها و مشکلات بالا ببرد.
3. بُعد اخلاقی و تربیتی انتظار: بشریت انتظار دارد اصول و مبانی اخلاقی براساس قواعد الهی باشد که در سایۀ آن رشد و صلاح پدید ‌آید، مفاسد و آلودگی‌ها از جامعه رخت بر ‌بندند.
4. بعد سیاسی انتظار: انسان‌ها خواستار حکومتی صالح، دور از منکر و ریا فریبند. حاکمی را می‌طلبند که بتواند ارزش‌های انسانی را در جهان حاکم سازد، ظلم و اختناق را نفی کند، به طرد استکبار و استبعاد بپردازد.
5. بعد اقتصادی انتظار: حراست از فرهنگ دینی و اسلامی و مرزبانی اندیشۀ اسلامی و زنده نگه داشتن آن و تبلیغ این فرهنگ پویا، بدون پشتوانۀ مالی و اقتصادی امکان‌پذیر نیست و به همین جهت منتظران باید با سعی و تلاش در عرصه‌های مختلف صنعت، کشاورزی و... این آرزو و خواست را تحقق بخشند.
6. بعد نظامی و انتظامی انتظار: طبق دستور حیات بخش قرآن: وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ وَمِن رِّبَاطِ الْخَيْلِ دین‌داران در همۀ اعصار به ویژه عصر غیبت باید نیرومند باشند و با تمام توان از آیین و فرهنگ خویش دفاع همه جانبه نمایند.

ادامه

اثر برگزیده

عصمت از منظر فریقین شیعه و اهل سنت، کتابی است که با زبان فارسی به بررسی مفهوم عصمت، جایگاه آن در میان فرق اسلامی و ادله عصمت انبیاء و ائمه می‌پردازد. پدیدآورنده این کتاب سید علی حسینی میلانی است و انتشارات الحقایق انتشار آن را به عهده داشته است.

در معرفی این کتاب آمده است: «در کتاب حاضر، مبحث عصمت از منظر فریقین مورد بررسی قرار گرفته است. ابتدا واژه عصمت تعریف شده و نظر علامه طباطبایی درباره عصمت بیان شده است. سپس جایگاه عصمت در میان فرقه‌های اسلامی مطرح شده است. در ادامه لزوم عصمت از دیدگاه متکلمان و اندیشمندان شیعه بررسی شده و ادله عقلی و نقلی عصمت انبیاء واکاوی شده است. سپس به چند شبهه پیرامون عصمت انبیاء پاسخ داده شده است. در نهایت نیز ادله عصمت امامان و عصمت اجماع امت مطرح شده است».

ادامه

مدخل‌های تازه

مدخل‌های پیشنهادی

درختوارهٔ رده‌های دانشنامه

تصویر برگزیده

بارگاه امیرالمؤمنین (ع)