صفحهٔ اصلی

به نسخهٔ آزمایشی دانشنامهٔ امامت و ولایت (امامت‌پدیا) خوش‌ آمدید

این دانشنامه وابسته به مرکز پژوهشی و آموزشی امامت و ولایت و زیر نظر حضرت آیت الله محسن اراکی است.

با ۴۶٬۱۵۱ نوشتار به زبان فارسی

مدخل برگزیده

عصمت حضرت فاطمه (س) به معنای حفظ و خودنگهداری ایشان از انجام معصیت است. پیشینه طرح عصمت حضرت فاطمه (س) به زمان رسول خدا(ص) و برخی روایات آن حضرت و نیز برخی آیات قرآن همچون آیه مباهله و آیه تطهیر بازمی‌گردد. نخستین گزارش‌های تاریخی درباره عصمت حضرت فاطمه(س) نیز به زمان پس از رحلت پیامبر(ص) یعنی ماجرای مصادره فدک باز می‌گردد که در آن امام علی(ع) بر اساس آیه تطهیر به معصوم بودن حضرت زهرا(س) استناد کرده است.

برخی معتقد به عصمت مطلق یعنی عصمت از گناه و خطا، نسیان و اشتباه برای حضرت فاطمه (س) شده و از آن به عصمت الله الکبری تعبیر نموده‌اند، با این توضیح که روح ولایت کلی و امامت عامه که همان عصمت مطلق است در وجود فاطمه زهرا(س) متحقق است؛ زیرا در روایتی از پیامبرخاتم (ص) در شأن حضرت فاطمه (س)، چنین آمده است: «فاطمة بضعة منی، فمن اغضبها اغضبنی»؛ عقل و کتاب و سنت دلیل بر این است که خشم پیامبر اکرم(ص)، خشم خداست و از این حدیث بر می‌آید که خشم فاطمه زهرا(س)، نیز خشم رسول الله(ص) است و این مسأله به صورت مطلق و بدون هیچ قید و شرطی در این حدیث ذکر شده است، بنابراین، به طور مطلق خشم فاطمه(س)، خشم پیامبر(ص) و خشم پیامبر، خشم خدا خواهد بود، پس خشم فاطمه(س) و در مقابل آن خشنودی او خشنودی خداست. از آنجا که خشنودی و خشم خدا و رسول(ص)، معصوم و به دور از هر گونه خطا و هوی است، خشم و خشنودی فاطمه(س) نیز معصوم و به دور از خطا و هوای نفس است و این معنای عصمت کبری است.

در کتب کلامی، تفسیری و روایی به اثبات عصمت حضرت فاطمه(س) با استناد به ادله عقلی اشاره‌ای نشده است. اما از آنجا که در روایات اهل بیت(ع) عنوان «حجة الله علی الحجج» یعنی حجت خدا بر سایر حجت‌ها که مراد همان امامان معصوم(ع) است، بر آن حضرت اطلاق شده می‌توان در اثبات عقلی عصمت آن حضرت به برخی ادله عقلی لزوم عصمت حجج الهی اعم از پیامبران و امامان، استناد نمود.

با این حال به ادله نقلی فراوانی اعم از آیات و روایات جهت اثبات عصمت حضرت فاطمه (س) استناد شده است مانند: آیه تطهیر و روایات: حدیث فاطمة بضعة منی؛ حدیث یغضب لغضبها؛ القاب روایی دال بر عصمت مانند: فاطمه، صدیقة، طاهرة، مطهرة، بتول، راضیه، نقیه، سیدة نساء اهل الجنة و غیره.

ادامه

پرسش برگزیده

انواع انتظار چیست؟

انتظار یعنی چشم به آینده داشتن، یعنی هر اتفاقی که فرد در آینده منتظرش است. انتظار می‌تواند برای هر اتفاقی در آینده باشد. اما "انتظار فرج" و گشایش یکی از مهم‌ترین و در عین حال رایج‌ترین انواع انتظار است.

مقولۀ انتظار با توجه به رویکردهای گوناگون به اقسام مختلفی تقسیم می‌‌شود:

در یک تقسیم‌بندی بر اساس برداشت‌هایی که از انتظار صورت می‌‌گیرد به انتظار صحیح و انحرافی تقسیم می‌‌شود:
1. برداشت‌های صحیح از انتظار با نام‌های مختلفی همچون: انتظار راستین، انتظار مثبت و سازنده و پویا یاد می‌‌شود:
  1. انتظار راستین: لازمۀ انتظار راستین به دست آوردن ارکان آن است، این ارکان عبارت‌اند از: امید به وضع مطلوب؛ اعتراض به وضع موجود و اقدام برای تحقق وضع مطلوب.
  2. انتظار مثبت و سازنده: انتظار مثبت، انتظار فعال و تأثیرگذاری است که منتظر را در تکاپوی تحولات و تغییرات شدید جامعه، یاری می‌‌رساند و او را در ترسیم جامعۀ مطلوب مهدوی قوی و توانمند می‌‌سازد.
  3. انتظار پویا: منتظر، در حقیقت به شرایط آرمانی و آیندۀ زیبا چشم دوخته است از این رو باید تلاش کند تا زمینه‌ها و شرایط ظهور امام(ع) فراهم گردد.
2. برداشت‌های انحرافی از موضوع انتظار فرج را می‌‌توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد:
  1. انتظار مذهب احتراز: برخی ظهور را تنها به ارادۀ الهی وابسته می‌دانند و اصلاح امور را به آمدن حضرت مهدی واگذار می‌کنند و نه تنها برای برپایی حکومت اقدام نمی‌کنند بلکه آن را مانع ظهور و محکوم به بطلان می‌پندارند.
  2. انتظار مذهب اعتراض: انتظار را به صورت مطلق؛ مذهبی اعتراضی معرفی می‌نماید که منتظر، معترض به وضع موجود و خواستار وضع مطلوب است.
  3. انتظار خاموش: به دیدگاه کسانی اطلاق می‌شود که پدیدۀ ظهور را تنها معلول اراده و مشیت الهی می‌دانند و برای عوامل انسانی و طبیعی، نقش چندانی قائل نیستند و شیعیان را به زمینه‌سازی و تهیه مقدمات ظهور مکلف نمی‌دانند.
در تقسیمی دیگر انتظار بر اساس مراتب آن، به انتظار قلبی و عملی تقسیم می‌‌شود:
1. انتظار قلبی: انتظار عبارت است از یک حالت قلبی و روحی که از آن آماده شدن برای چیزی که در انتظارش هستی، استفاده می‌‌شود لذا هر قدر انتظار شدیدتر باشد، آماده شدن هم بیشتر می‌‌شود.
2. انتظار عملی: انتظار عملی؛ یعنی فراهم آوردن زمینه‌های ظهور و مقدمات تحقق آنچه مورد انتظار است.
در تقسیمی دیگر انتظار به عام و خاص تقسیم شده است:
1. انتظار عام: انتظار فرج به معنای عام، یعنی انتظار گشایش و امید به آینده و نکوهش یأس و ناامیدی.
2. انتظار خاص: انتظار، اصطلاحی خاص به معنای امید داشتن به تحقق ظهور و آمدن منجی آسمانی به نام امام مهدی(ع) است.

ادامه

اثر برگزیده

دانشنامه فاطمی، کتابی است شش جلدی که با زبان فارسی به بررسی تاریخ زندگانی و منزلت الهی حضرت فاطمه زهرا (س) می‌پردازد. این مجموعه اثر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و زیر نظر علی اکبر رشاد می‌باشد و انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی انتشار آن را به عهده داشته است.

این کتاب دائره‌المعارفی است با «ساختار موضوعی» شش جلدی و مشتمل بر یکصد و هفده مدخل کلان در دو بخش عمده تبیین زندگانی و تحلیل علمی نظری مباحث مربوط به حرمت و حقوق زن می‌پردازد.

ادامه

مدخل‌های تازه

مدخل‌های پیشنهادی

درختوارهٔ رده‌های دانشنامه

تصویر برگزیده