نمایش مبدأ برای خوش‌خلقی

{{سیره معصوم}}
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">مدخل‌های وابسته به این بحث:</div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">[[خوش‌خلقی در قرآن]] | [[خوش‌خلقی در حدیث]] | [[خوش‌خلقی در نهج البلاغه]] | [[خوش‌خلقی در اخلاق اسلامی]] - [[خوش‌خلقی در سیره پیامبر خاتم]] | [[خوش‌خلقی در معارف دعا و زیارات]] | [[خوش‌خلقی در معارف و سیره سجادی]] | [[خوش‌خلقی در معارف و سیره رضوی]] | [[خوش‌خلقی در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی]]</div>
<div style="padding: 0.0em 0em 0.0em;">
: <div style="background-color: rgb(206,242, 299); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل '''[[خوش‌خلقی (پرسش)]]''' قابل دسترسی خواهند بود.</div>
<div style="padding: 0.4em 0em 0.0em;">

'''خوش‌خلقی''' یا [[حُسن خلق]] به معنای [[برخورد پسندیده]] با دیگران است که در [[آیات]] و [[روایات]] فراوانی به آن توصیه شده است و [[سنت معصومین]]{{ع}} هم گویای [[حسن خلق]] ایشان در [[زندگی]] است. باتوجه به اینکه خوش‌خلقی از [[علایم ایمان]] است لذا نشانه‌های [[حسن خلق]] همان [[نشانه‌های ایمان]] است. آثار و فواید [[دنیوی]] و [[اخروی]] زیادی برای خوش‌خلقی بیان شده است مانند [[نزول]] [[رحمت الهی]] و افزوده شدن [[رزق]].

==چیستی خوش‌خلقی==
خوش‌خلقی یا [[حُسن خلق]] به معنای [[برخورد پسندیده]] با دیگران است<ref>ر.ک: [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص۲۸۸؛ [[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ص۴۸-۴۹.</ref>. در [[روایات اهل بیت]]{{ع}}، [[حُسن خُلق]]، گاهی به معنای [[خوش برخوردی]] به کار می‌رود، مانند [[سخن پیامبر]]{{صل}}: «[[بهترین]] شما، خوش‌اخلاق ترین شماست؛ آنان که اُنس می‌گیرند و با آنها اُنس گرفته می‌شود»<ref>{{متن حدیث|خِیَارُکُمْ أَحَاسِنُکُمْ أَخْلَاقاً الَّذِینَ یَأْلِفُونَ وَ یُؤْلَفُونَ}}؛ تحف العقول، ص۴۵.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[سیره پیامبر خاتم ج۱ (کتاب)|سیره پیامبر خاتم]]، ص ۲۶۸-۲۷۷؛ [[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۲۲۸.</ref> 
خوش [[رفتاری]] با [[مردم]] [[دلیل]] بر [[بزرگواری]]، [[شخصیت]] ذاتی، [[تواضع]]، [[روح]] [[فداکاری]]، [[گذشت]] و حاکی از [[فضیلت]] و [[سلامت روح]] شخص است<ref>ر.ک: [[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۲۲۸. </ref>. در [[فرهنگ دینی]]، افراد با خوش‌خلقی و [[رفتار]] [[پسندیده]] با یکدیگر برخورد می‌کنند<ref>ر.ک: [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص۲۸۹.  </ref>. 
==خوش‌خلقی در [[قرآن]]==
[[خداوند متعال]] در [[آیات]] متعدد و از جمله [[آیات]] زیر [[پیامبر اکرم]]{{صل}} را به [[حسن خلق]] در برابر همۀ افراد [[جامعه]] سفارش کرده است:
#{{متن قرآن|وَاخْفِضْ جَنَاحَكَ لِلْمُؤْمِنِينَ}}<ref>«و برای مؤمنان افتادگی کن!» سوره حجر، آیه ۸۸.</ref>؛
#{{متن قرآن|فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ}}<ref>«پس با بخشایشی از (سوی) خداوند با آنان نرمخویی ورزیدی و اگر درشتخویی سنگدل می‌بودی از دورت می‌پراکندند؛» سوره آل عمران، آیه ۱۵۹.</ref>؛
#{{متن قرآن|ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ السَّيِّئَةَ نَحْنُ أَعْلَمُ بِمَا يَصِفُونَ}}<ref>«بدی را با روشی که نیکوتر است دور کن؛ ما به آنچه وصف می‌کنند داناتریم» سوره مؤمنون، آیه ۹۶.</ref> و....
در این [[آیات]] اشاره به [[حسن خلق]] [[پیامبر اکرم]]{{صل}} شده و [[خداوند]] [[پیامبر]] را توصیه و سفارش به [[حسن خلق]] کرده است، چه در برابر [[مؤمنان]] و چه در برابر [[اهل کتاب]] و در مجموع در برابر تمام افراد [[جامعه]]<ref>ر.ک: [[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم]]، ص ۴۵۳. </ref>. 
==خوش‌خلقی در [[روایات]]==
[[روایات]] فراوانی درباره [[اخلاق نیکو]] وجود دارد که برخی از آنها عبارت‌اند از:
# [[رسول خدا]]{{صل}} فرمود: «کسانی از [[برترین]] [[ایمان]] برخوردارند که [[بهترین]] [[اخلاق]] را دارند»<ref>{{متن حدیث|أَفْضَلُ النَّاسِ إِیمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً}}؛ علی بن حسین صدوق، امالی، ص۷۳؛ علی بن حسین صدوق، معانی الاخبار، ص۱۹۶.</ref>.
#همچنین فرمودند: «دین‌تان را به [[حسن خلق]] بیارایید»<ref>سلیمان بن احمد طبرانی، المعجم الکبیر، ج۱۸، ص۱۵۹؛ سلیمان بن احمد طبرانی، المعجم الاوسط، ج۸، ص۱۶۵؛ علی بن ابی‌بکر هیثمی، مجمع الزوائد، ج۳، ص۱۲۷. </ref>.
# [[حسن خلق]] [[بهترین]] و [[برترین عمل]] و اولین و سنگین‌ترین کرداری است که در ترازوی [[اعمال]] کسی قرار داده می‌شود، [[رسول خدا]]{{صل}} فرمود: «[[روز قیامت]] در [[میزان]] کسی [[برتر]] از [[حسن خلق]] نهاده نمی‌شود»<ref>{{متن حدیث|مَا یُوضَعُ فِی مِیزَانِ اِمْرِئٍ یَوْمَ اَلْقِیَامَةِ أَفْضَلُ مِنْ حُسْنِ اَلْخُلُقِ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۹۹؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۸، ص۵۰۵. </ref>.
#از [[پیامبر اکرم]]{{صل}} پرسیدند: یا [[رسول الله]]! [[حسن خلق]] چیست؟ فرمود: «با کسی که از تو [[قطع رحم]] کرده، [[صله رحم]] کنی و از کسی که به تو [[ستم]] کرده است، درگذری و به کسی که تو را [[محروم]] کرده است عطا کنی»<ref>{{متن حدیث|هو ان تصل من قطعک و تعطی من حرمک و تعفو عن ظلمک}}؛ محسن فیض کاشانی، محجة البیضاء، ترجمه محمد صادق عارف، ج۳، ص۳۴۷. </ref>.
# [[امام صادق]]{{ع}} فرمود: «مردمی که اخلاق‌شان بهتر است [[کامل‌ترین]] [[عقل]] را دارند»<ref>{{متن حدیث|أَکْمَلُ اَلنَّاسِ عَقْلاً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۲۳. </ref> 
# [[امام سجاد]]{{ع}} درباره [[خوش خلقی]] با [[والدین]] می‌فرمایند: «بارخدایا صدایم را در برابر ایشان آهسته؛ سخنم را خوشایند و خویم را نرم نما؛ و دلم را بر آنها [[مهربان]] کن؛ و مرا به ایشان سازگار و بر آنان [[رحیم]] گردان»<ref>{{متن حدیث|اللَّهُمَّ خَفِّضْ لَهُمَا صَوْتِی، وَ أَطِبْ لَهُمَا کَلَامِی، وَ أَلِنْ لَهُمَا عَرِیکَتِی، وَ اعْطِفْ عَلَیْهِمَا قَلْبِی، وَ صَیِّرْنِی بِهِمَا رَفِیقاً، وَ عَلَیْهِمَا شَفِیقاً}}؛ صحیفه سجادیه، دعای ۲۴. </ref>.<ref>ر.ک: [[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۲۳۲.</ref> و...<ref>ر.ک: [[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ص۴۹-۵۱؛ [[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۲۲۹.</ref>.

==خوش‌خلقی در [[سیره پیامبر]]==
[[قرآن کریم]] در مورد [[خوش‌خویی]] [[پیامبر]]{{صل}} بیان می‌کند: {{متن قرآن|وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ}}<ref>«و به راستی تو را خویی است سترگ» سوره قلم، آیه ٤.</ref>، [[اخلاق پیامبر]] حاصل [[تربیت]] و [[ادب]] [[قرآنی]] و [[الهی]] است و لذا  تمام صفات نیکوی سفارش شده در [[قرآن]] و [[اخلاق]] ویژه [[مؤمنان]]، همه و همه به صورت کامل در [[پیامبر اکرم]]{{صل}} وجود داشته است<ref>ر.ک: [[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[سیره پیامبر خاتم ج۱ (کتاب)|سیره پیامبر خاتم]]، ص ۲۸۰-۲۸۱. </ref>.
[[امام صادق]]{{ع}} در حالات [[پیامبر]]{{صل}} فرمود: «وارسته‌ای بی‌مانند بود و [[هاشمی]] تباری [[بی‌همتا]] و مکّی زاده‌ای که هم‌تراز نداشت. خصلتش [[حیا]] بود و سرشتش سخا. بر [[ارزش‌ها]] و [[خوی‌های پیامبری]]، سرشته و اوصاف و خردمندی‌های [[رسالت]] در وجودش نهاده شده بود»<ref>{{متن حدیث|الْإِمَامُ الصَّادِقُ{{ع}} فِی خُطْبَةٍ لَهُ خَاصَّةً یَذْکُرُ فِیهَا حَالَ النَّبِیِّ: مُهَذَّبٌ لَا یُدَانَی هَاشِمِیٌّ لَا یُوَازَی أَبْطَحِیٌّ لَا یُسَامَی شِیمَتُهُ الْحَیَاءُ وَ طَبِیعَتُهُ السَّخَاءُ مَجْبُولٌ عَلَی أَوْقَارِ النُّبُوَّةِ وَ أَخْلَاقِهَا مَطْبُوعٌ عَلَی أَوْصَافِ الرِّسَالَةِ وَ أَحْلَامِهَا}}؛ الکافی، ج۱، ص۴۴۴، ح۱۷، عن اسحاق بن غالب؛ بحارالأنوار، ج۱۶، ص۳۶۹، ح۸۰. </ref>.<ref>ر.ک: [[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[سیره پیامبر خاتم ج۱ (کتاب)|سیره پیامبر خاتم]]، ص ۲۶۴-۲۶۸.</ref>
[[امام علی]]{{ع}} درباره [[همنشینی]] [[پیامبر خدا]]{{صل}} می‌فرماید: «[[مردم]] از [[اخلاق]] او در آسانی و [[گشایش]] بودند و او برایشان [[پدر]] بود و با همه [[مردم]] یکسان و با [[خوش‌خویی]] [[رفتار]] می‌نمود»<ref>{{متن حدیث|الْإِمَامُ عَلِیّ{{ع}} فِی مَجْلِسِ رَسُولِ اللهِ{{صل}}: قَدْ وَسِعَ النَّاسَ مِنْهُ خُلُقُهُ وَ صَارَ لَهُمْ أَباً وَ صَارُوا عِنْدَهُ فِی الْخُلْقِ سَوَاءً}}؛ معانی الأخبار، ص۸۲، ح۱. </ref>
حتی [[پیامبر]] برای [[حسن خلق]] خویش به درگاه [[خداوند]] [[دعا]] می‌‌کرد: «خدایا! خِلقَتم را [[نیکو]] کردی، خُلقم را نیز [[نیکو]] کن»<ref>{{متن حدیث|عن ابن مسعود: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ{{صل}}: کَانَ یَقُولُ: اللَّهُمَّ أَحْسَنْتَ خَلْقِی فَأَحْسِنْ خُلُقِی‌}}؛ مسند ابن حنبل، ج۲، ص۶۶، ح۳۸۲۳؛ صحیح ابن حبّان، ج۳، ص۲۳۹، ح۹۵۹؛ الدعاء للطبرانی، ص۱۴۵، ح۴۰۴؛ المسند أبی یعلی، ج۵، ص۵۰، ح۵۰۵۳؛ کنزالعمّال، ج۳، ص۱۲، ح۵۱۹۷.</ref>.<ref>ر.ک: [[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[سیره پیامبر خاتم ج۱ (کتاب)|سیره پیامبر خاتم]]، ص ۲۷۸-۲۷۹. </ref>

==نشانه‌های خوش‌خلقی==
آشنایی با علائم و نشانه‌های [[حسن خلق]] بدان جهت اهمیت دارد که [[انسان]] بداند آیا واقعا در [[راه]] به [[دست]] آوردن آن موفق بوده است یا نه؟ باتوجه به اینکه [[حسن خلق]] از [[نشانه‌های ایمان]] است، بنابراین هر چیز که در [[قرآن کریم]] نشانه [[ایمان]] است، نشان [[حسن خلق]] نیز به شمار می‌رود مانند:
# [[شرک]] نورزیدن به [[خداوند]]: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ لَا يَدْعُونَ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ}}<ref>«و آنان که، با خداوند، خدایی دیگر را (به پرستش) نمی‌خوانند» سوره فرقان، آیه ۶۸.</ref>؛
# [[عبادت]] [[خداوند]]: {{متن قرآن|التَّائِبُونَ الْعَابِدُونَ الْحَامِدُونَ ...}}<ref>«آنان توبه‌کنندگان، پرستشگران، ستایشگران، ...» سوره توبه، آیه ۱۱۲.</ref>؛
# [[اهل]] پرداخت [[زکات]] هستند: {{متن قرآن|وَالَّذِينَ هُمْ لِلزَّكَاةِ فَاعِلُونَ}}<ref>«و آنان که دهنده زکاتند» سوره مؤمنون، آیه ۴.</ref>؛
# [[اهل]] [[تواضع]] هستند: {{متن قرآن|وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا}}<ref>«و بندگان (خداوند) بخشنده آنانند که بر زمین فروتنانه گام برمی‌دارند و هرگاه نادانان با آنان سخن سر کنند پاسخی نرم گویند» سوره فرقان، آیه ۶۳.</ref> و...<ref>ر.ک: [[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|اخلاق الاهی]]، ص۵۱-۵۳.</ref>.
==آثار خوش‌خلقی==
در [[روایات]] برای [[اخلاق نیکو]] آثار [[دنیوی]] و [[اخروی]] بیان شده است، برخی از آنها عبارت‌اند از:
* آثار [[دنیوی]]:
#آسان شدن [[کارها]] به واسطۀ [[حسن خلق]]<ref>{{متن حدیث|لَمْ یَضِقْ شَیْءٌ عَنْ حُسْنِ اَلْخُلْقِ}}؛ غررالحکم، ۱.</ref>، چرا که با وجود داشتن [[اخلاق نیکو]] دیگران به کمک [[انسان]] می‌‌آیند؛
# [[اخلاق نیکو]] موجب [[دوستی]] دیگران شده و روزی را افزایش می‌‌دهد<ref>{{متن حدیث|حُسنُ ألأَخْلاقِ یُدِرُّ الاَرزاقَ وَ یُونِسُ الرِّفاقَ}}؛ غررالحکم، ۱.</ref>؛
# [[حسن خلق]] به همراه [[حسن نیت]] موجب [[رحمت الهی]] در [[دنیا]] و [[آخرت]] است<ref>ر.ک: [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص۲۹۰. </ref>؛
# [[انس]] و [[الفت]] نتیجه [[حسن خلق]] و جدایی و [[تفرقه]] نتیجه [[بداخلاقی]] است<ref>محسن فیض کاشانی، محجه البیضاء، ترجمه محمد صادق عارف، ج۳، ص۳۸۴. </ref>.<ref>ر.ک: [[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|مکارم اخلاق در صحیفه]]، ص۲۲۷. </ref>
* آثار [[اخروی]]
# [[انسان]] به واسطۀ [[اخلاق نیکو]] به درجات عالی [[اخروی]] می‌‌رسد؛
# خوش‌خلقی موجب [[تخفیف]] در [[حسابرسی]] می‌شود؛ [[امام صادق]]{{ع}} می‌فرماید: «[[اخلاق نیکو]] [[لغزش‌ها]] را ذوب می‌کند همان‌گونه که [[آفتاب]]، یخ را»<ref>{{متن حدیث|إِنَّ اَلْخُلُقَ اَلْحَسَنَ یَمِیثُ اَلْخَطِیئَةَ کَمَا تَمِیثُ اَلشَّمْسُ اَلْجَلِیدَ}}؛ محمد بن یعقوب کلینی، کافی، ج۲، ص۱۰۰؛ محمد بن حسن حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۸، ص۵۰۴. </ref>.<ref>ر.ک: [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|دانشنامه نهج البلاغه]]، ص۲۹۰. </ref>

==اخلاق پسندیده==
اخلاق پسندیده، یعنی [[اخلاقی]] که [[عقل]] آن را می‌پسندد. اخلاق [[پسندیده]] از نظر عقل پسندیده است، اخلاق ناپسندیده از نظر عقل ناپسندیده است. می‌گویند پایه اخلاق بر پسند و [[ناپسند]] است، بر [[زشتی]] و [[زیبائی]] [[عقلی]] است<ref>اسلام و مقتضیات زمان، جلد اول، ص۳۴۴.</ref>.<ref>[[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|فرهنگ مطهر]]، ص ۶۸.</ref>

== پرسش‌های وابسته ==

== جستارهای وابسته ==
* [[خوش‌رویی‏]]
* [[خوش‌گویی‏]]
* [[نرم‌خویی]]

==منابع==
{{ستون-شروع|2}}
# [[پرونده:13681048.jpg|22px]] [[دانشنامه نهج البلاغه ج۱ (کتاب)|'''دانشنامه نهج البلاغه''']]
# [[پرونده:55210091.jpg|22px]] [[محمد جعفر سعیدیان‌فر|سعیدیان‌فر]] و [[سید محمد علی ایازی|ایازی]]، [[فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم ج۱ (کتاب)|'''فرهنگ‌نامه پیامبر در قرآن کریم''']]
# [[پرونده:1100246.jpg|22px]] [[مجتبی تهرانی|تهرانی، مجتبی]]، [[اخلاق الاهی ج۱ (کتاب)|'''اخلاق الاهی ج۱''']]
# [[پرونده:1379259.jpg|22px]] [[محمد م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌|م‍ح‍م‍دی‌ ری‌ش‍ه‍ری‌، محمد]]، [[سیره پیامبر خاتم ج۱ (کتاب)|'''سیره پیامبر خاتم ج۱''']]
# [[پرونده:1379218.jpg|22px]] [[فردین احمدوند|احمدوند، فردین]]، [[مکارم اخلاق در صحیفه (کتاب)|'''مکارم اخلاق در صحیفه''']]
# [[پرونده:1100662.jpg|22px]] [[محمد علی زکریایی|زکریایی، محمد علی]]، [[فرهنگ مطهر (کتاب)|'''فرهنگ مطهر''']]
{{پایان}}

{{فضایل اخلاقی}}

==پانویس==
{{پانویس}}

[[رده:مدخل]]
[[رده:خوش‌خلقی]]
[[رده:فضایل اخلاقی]]
[[رده:مدخل اخلاقی نهج البلاغه]]