نمایش مبدأ برای ایمن بن خریم بن فاتک اسدی

{{امامت}}
:<div style="background-color: rgb(252, 252, 233); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;">این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:</div>
:<div style="background-color: rgb(255, 245, 227); text-align:center; font-size: 85%; font-weight: normal;"> [[ایمن بن خریم بن فاتک اسدی در تاریخ اسلامی]] </div>

==مقدمه==
وی از تیره [[اسد]] [[خزیمه]] و کنیه‌اش «ابوعطیه شامی» است. [[ابن سعد]]<ref>ابن حجر، ج۱، ص۲۳۷.</ref>، [[طبرانی]]<ref>طبرانی، ج۱، ص۲۸۹.</ref>، [[ابن قانع]]<ref>ابن قانع، ج۱، ص۵۳.</ref>، [[ابونعیم]]<ref>ابونعیم، ج۱، ص۳۱۹.</ref>، [[مرزبانی]]<ref>ابن عساکر، ج۱۰، ص۴۱؛ ابن حجر، ج۱، ص۳۱۶.</ref>، [[ابن منده]]<ref>مغلطای، ج۱، ص۱۰۰.</ref>، [[ابن عبدالبر]]<ref>ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۱۷.</ref>، [[ابن ابی خیثمه]]، [[بغوی]]، [[باوردی]]<ref>ر.ک: مغلطای، ج۱، ص۱۰۱.</ref> و [[ابن ماکولا]]<ref>ابن ماکولا، ج۷، ص۷۰.</ref> او را [[صحابی]] دانسته‌اند. [[واقدی]]<ref>مزی، ج۸، ص۲۴۰؛ ابن اثیر، ج۲، ص۱۶۷؛ ابن حجر، ج۲، ص۲۳۷-۲۳۶.</ref> و [[ابن عبدالبر]]<ref>ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۱۷.</ref> گویند که اَیمن در [[فتح مکه]] در حالی که [[نوجوان]] بالیده‌ای <ref>[[غلام]] بفاع = غلام مترعرع - الصبی الذی تحرک و نشأ و [[کبر]].</ref> بود، [[اسلام]] آورد. [[ابن عساکر]] نیز با اینکه او را به {{عربی|"الصحابي"}} و یا {{"له صحبة"}} [[وصف]] کرده<ref>ابن عساکر، ج۲، ص۲۸۹ و ج۱۰، ص۳۸.</ref>، اما بر روایاتی که مستند این وصف بوده - چنان که خواهد آمد - [[نقد]] جدی کرده است<ref>ابن عساکر، ج۱۰، ص۳۸ و ۳۹.</ref>.

ابن سکن به صحابی بودن او تصریح نکرده است<ref>ابن حجر، ج۱، ص۳۹۶.</ref>. [[ابن حبان]]<ref>ابن حبان، ج۴، ص۴۶ و ۴۷.</ref> نیز با اشاره، صحابی بودن او را رد کرده و [[عجلی]]<ref>عجلی، ص۷۵.</ref>، اَیمن را «[[تابعی]] [[ثقه]]» نام برده است. [[ابوالفرج اصفهانی]]<ref>ابوالفرج اصفهانی، ج۲۰، ص۳۲۱.</ref> ذیل شرح حال اَیمن بن خریم با بیان اینکه پدرش از [[اصحاب]] بوده، به اشاره، صحابی بودن اَیمن را نپذیرفته است. [[مزی]]<ref>مزی، ج۳، ص۴۴۳.</ref> نیز بدون بیان نظر خود، تنها به اینکه در صحابی بودن او [[اختلاف]] است و احادیثش را مُرسل دانسته‌اند، بسنده کرده است.

ایمن دو [[حدیث]] از [[پیامبر]] دارد:

'''[[روایت]] نخست:''' [[مروان بن معاویه فزاری]] از [[سفیان بن زیاد]] از [[فاتک بن فضاله]] از اَیمن از [[رسول خدا]]{{صل}} نقل کرده‌اند که فرمود: «ای [[مردم]]! [[شهادت]] به [[دروغ]] با [[شرک]] ورزیدن به [[خدا]] همسان شده است». سه بار این را فرمود. آنگاه این [[آیه]] را [[تلاوت]] کرد: {{متن قرآن|ذَلِكَ وَمَن يُعَظِّمْ حُرُمَاتِ اللَّهِ فَهُوَ خَيْرٌ لَّهُ عِندَ رَبِّهِ وَأُحِلَّتْ لَكُمُ الأَنْعَامُ إِلاَّ مَا يُتْلَى عَلَيْكُمْ فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الأَوْثَانِ وَاجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ }}<ref>«چنین است؛ و هر که حرمت‌های خداوند را سترگ بدارد همان نزد پروردگارش برای او بهتر است. و (گوشت) چارپایان بر شما حلال است جز آنچه (حرام بودن آن) برایتان خوانده شود پس، از پلیدی‌ها که بت‌هایند دوری گزینید و از گفتار دروغ (نیز) بپرهیزید» سوره حج، آیه ۳۰. احمد بن حنبل، ج۴، ص۱۷۸ و ۲۳۳؛ ترمذی، ج۳، ص۳۷۵؛ ابن قانع، ج۱، ص۵۲؛ طبری، ج۱۷، ص۲۰۴؛ ابن کثیر، تفسیر، ج۳، ص۲۲۹.</ref>.

[[ترمذی]]<ref>ترمذی، ج۳، ص۳۷۵.</ref> این [[حدیث]] را مُرسل دانسته و سماع اَیمن را از [[پیامبر]] رد کرده است. [[ابن عساکر]]<ref>ابن عساکر، ج۱۰، ص۳۹.</ref> پس از نقل سخن ترمذی گوید: [[محمد]] و علی [[فرزندان]] [[عبید]]، با [[مروان بن معاویه]] [[مخالفت]] کرده و سند این [[روایت]] را چنین گفته‌اند: [[سفیان بن زیاد]] از پدرش از [[حبیب بن نعمان]] از [[خریم بن فاتک]] از اَیمن....

'''روایت دوم:''' باز از طریق سفیان بن زیاد از ایمن بن خریم از [[رسول خدا]]{{صل}} نقل شده که فرمود: «ای اَیمن، [[قوم]] تو از دیگران به [[هلاکت]] پیشگام‌ترند»<ref>ابن ابی عاصم، ج۵، ص۲۳۰؛ ابن قانع، ج۱، ص۵۳؛ ابونعیم، ج۱، ص۳۱۹؛ متقی هندی، ج۱۱، ص۳۷۸ و ج۱۲، ص۴۷۲.</ref>. [[ابن عساکر]]<ref>ابن عساکر، ج۱۰، ص۳۸.</ref> در [[نقد]] این روایت نیز سماع سفیان را از اَیمن صحیح ندانسته و همانند روایت نخست، [[سند صحیح]] را چنین دانسته است: سفیان از فاتک بن فضاله از خریم بن فاتک، و بنا به قولی: سفیان از پدرش (زیاد) از حبیب بن نعمان از خریم بن فاتک از رسول خدا{{صل}}.

همان‌طور که بیان شد، ترمذی و نیز [[دارقطنی]]<ref>ابن اثیر، ج۱، ص۳۴۵؛ ابن حجر، ج۱، ص۳۱۶.</ref> روایت اَیمن را از پیامبر صحیح ندانسته‌اند. [[ابن عبدالبر]]<ref>ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۱۸.</ref> حتی [[روایات]] اَیمن را از رسول خدا{{صل}} که دارقطنی نقل کرده، نشناخته و تصریح می‌کند که اَیمن تنها از [[پدر]] و عمویش روایت دارد.

دلیل دیگر در مورد [[صحابی]] بودن اَیمن اینکه برخی از جمله واقدی<ref>مزی، ج۸، ص۲۴۰؛ ابن حجر، ج۲، ص۲۳۶.</ref> گفته‌اند وی در [[فتح مکه]] به همراه پدرش [[مسلمان]] شد<ref>ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۱۷؛ ابن اثیر، ج۲، ص۱۶۷.</ref>. اما [[بخاری]]<ref>بخاری، ج۲، ص۲۵.</ref>، [[ابن عبدالبر]]<ref>ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۱۷.</ref> و برخی دیگر<ref>مزی، ج۸، ص۲۴۰؛ ابن اثیر، ج۲، ص۱۶۷.</ref> روایتی را که می‌گوید اَیمن همراه [[پدر]] و عمویش [[سبرة بن فاتک]] پیش از این [[اسلام]] آوردند، صحیح دانسته‌اند.

نتیجه اینکه هر چند [[روایات]] اَیمن را از [[پیامبر]] مرسل بدانیم، ولی واقدی و دیگران بر این مطلب [[اتفاق نظر]] دارند که اَیمن در [[روز فتح مکه]] اسلام آورده و بر این اساس، [[صحابی]] بودن او ثابت است؛ مگر برای کسانی که فقط [[روایت]] از پیامبر را ملاک صحابی بودن می‌دانند.

اَیمن، از [[اصحاب]] ساکن [[شام]] و در محله قصاعین (کاسه سازان بزرگ) آنجا بود<ref>ابن ابی حاتم، ج۲، ص۳۱۸؛ ابن عساکر، ج۱۰، ص۳۸.</ref>. [[ابن عساکر]]<ref>ابن عساکر، ج۲، ص۲۸۹.</ref> ضمن برشمردن [[مساجد]] قدیمی [[دمشق]]، از [[مسجد]] اَیمن بن خریم نام برده است. پس از آن او به [[کوفه]] نقل مکان کرد<ref>ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۱۷؛ ابن عساکر، ج۱۰، ص۳۸؛ ابن ابی حاتم، ج۲، ص۳۱۸.</ref>. اَیمن به [[بیماری]] برص [[مبتلا]] شد<ref>ابن قتیبه، ص۵۸۲؛ مزی، ج۳، ص۴۴۴.</ref>. وی به [[شجاعت]] و [[شاعری]] مشهور بود<ref>ابن سعد، ج۶، ص۱۱۲؛ ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۱۷؛ زبیدی، ج۱، ص۴۳۹.</ref>، چندان که به اشعار او استناد می‌شد<ref>مبارک بن اثیر، ج۳، ص۲۶۳ و ج۴، ص۱۸۷؛ ابوالفرج اصفهانی، ج۲۰، ص۳۲۱-۳۲۹؛ ابن منظور، ج۱۲، ص۱۸۲.</ref>. وی به دلیل [[فصاحت]]، [[دانش]] و سیاستش مورد توجه [[خلفا]]، از جمله [[عمر]] و [[خلفای اموی]] بود و «[[خلیل]] الخلفاء» نام گرفت<ref>ابن عساکر، ج۱۰، ص۴۱؛ ابن حجر، ج۱، ص۳۱۶؛ زرکلی، ج۲، ص۳۵. این خبر را از صولی، شاید از کتاب الاوراق نقل کرده‌اند.</ref>. وی در [[فتوحات]] شرکت داشت<ref>زرکلی، ج۲، ص۳۵.</ref>.

هرچند او را در برخی نقل‌ها [[عثمانی]] [[مذهب]] دانسته‌اند<ref>مسعودی، ص۲۵۳.</ref> و از وی اشعاری در رثای [[عثمان]] و [[توبیخ]] کشندگان او آورده‌اند<ref>مزی، ج۱۹، ص۴۵۹.</ref>، ولی براساس اینکه پدر و عمویش به او سفارش کرده بودند بر مسلمان [[شمشیر]] نکشد<ref>طبرانی، ج۱، ص۲۹۰.</ref>، در جنگ‌هایی چون [[جمل]] و [[صفین]] که ناشی از [[قتل عثمان]] بود، شرکت نکرد؛ چنان که تقاضای [[مروان]] و [[عبدالملک]] را برای [[جنگ]] با [[ضحاک بن قیس]] و [[عبدالله بن زبیر]] نپذیرفت و به آنان گفت: در صورتی شما را [[همراهی]] خواهم کرد که تضمین نامه‌ای مبنی بر [[برائت]] از [[جهنم]] به من دهید. وی در این باره نیز اشعاری سرود<ref>ابن حبان، ج۴، ص۴۶ و ۴۷؛ ابن سعد، ج۶، ص۱۱۳؛ ابن عبد البر، ج۱، ص۲۱۷.</ref>. ایمن با اشعاری، ورود در این [[جنگ‌ها]] را امری نابخردانه دانسته<ref>ابن ابی الحدید، ج۶، ص۱۰۶؛ زرکلی، ج۲، ص۳۵.</ref> و در تبیین این [[اندیشه]] گوید: من به خاطر [[حکمرانی]] مرد دیگری از [[قریش]] با [[نمازگزار]] نمی‌جنگم. برای او [[پادشاهی]] باشد و برای من [[گناه]]! [[پناه]] به [[خدا]] از [[نادانی]]. آیا [[مسلمانی]] را بدون هیچ‌گونه حقی و گناهی بکشم؟! در آن صورت، هر اندازه زندگانی کنم، برای من چه سود خواهد داشت<ref>ابن حبان، ج۴، ص۴۶ و ۴۷؛ ابن سعد، ج۶، ص۱۱۲؛ ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۱۷.</ref>.

نوشته‌اند با [[معاویه]] [[بیعت]] نکرد<ref>دینوری، ص۱۹۴.</ref> و اشعاری در [[مذمت]] [[غارت]] [[عراق]] به دست معاویه که [[قبیله]] [[اسد]] کشته‌ها دادند (واقعه [[مرج]] مرینا) سرود<ref>منقری، ص۱۳؛ ثقفی، ج۱، ص۳۲۵.</ref>. از سویی دیگر، پس از [[مرگ معاویه]] اشعاری در رثای او سرود<ref>ابن عساکر، ج۱۰، ص۴۷ و ۵۹؛ ابن کثیر، البدایه، ج۸، ص۱۵۸.</ref>. به رغم این مطالب، [[ابوالفرج اصفهانی]]<ref>ابوالفرج اصفهانی، ج۲۰، ص۳۲۱.</ref> اَیمن را دارای گرایش‌های [[عراقی]] ([[علوی]] [[مذهب]]) دانسته است. وی در اشعاری خطاب به [[امیرمؤمنان]]{{ع}} [[انتخاب]] [[ابوموسی]] را برای [[حکمیت]]، نظری [[اشتباه]] دانست و گفت: اگر این افراد دارای اندیشه بودند، [[ابن عباس]] را بر می‌گزیدند<ref>دینوری، ص۱۹۳.</ref>. اَیمن با سرودن اشعاری، علاقه فراوان خود را به ابن عباس و جایگاه والای [[علمی]] او آشکار کرد<ref> اخبار الدولة العباسیه، ص۶۷-۶۹.</ref>. در یکی از سروده‌های خود، از ابن عباس [[دفاع]] نمود که از سوی [[ابن زبیر]] به دلیل [[متعه]]، مورد [[سرزنش]] قرار گرفته بود<ref>ابن ابی الحدید، ج۲۰، ص۱۳۱؛ اخبار الدولة العباسیه، ص۱۱۲.</ref>. وی در سروده خود، [[متعه]] را [[سنت پیامبر]] دانست.

اَیمن در زمانی که [[عبدالعزیز بن مروان]] [[حاکم مصر]] شد، اشعاری در [[مدح]] او سرود و در [[خدمت]] وی بود<ref>بلاذری، ج۶، ص۳۳۳.</ref>، ولی پس از توهینی که او به اَیمن کرد، از وی جدا شد و به [[بشر بن مروان]] پیوست و مورد استقبال قرار گرفت و اشعاری در مدح بشر سرود <ref>بلاذری، ج۶، ص۳۲۴ و ۳۲۵؛ ابن عساکر، ج۱۰، ص۴۸.</ref>.<ref>[[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۲ (کتاب)|مقاله «ایمن بن خریم بن فاتک اسدی»، دانشنامه سیره نبوی]] ج۲، ص:۱۸۹-۱۹۰.</ref>

==جستارهای وابسته==

==منابع==
{{منابع}}
# [[پرونده:2.jpg|22px]] [[حسین حسینیان مقدم|حسینیان مقدم، حسین]]، [[دانشنامه سیره نبوی ج۲ (کتاب)|'''مقاله «ایمن بن خریم بن فاتک اسدی»، دانشنامه سیره نبوی ج۲''']]
{{پایان منابع}}

==پانویس==
{{پانویس}}
{{صحابه}}

[[رده:ایمن بن خریم بن فاتک اسدی]]
[[رده:مدخل]]
[[رده:اعلام]]
[[رده:صحابه]]