نمایش مبدأ برای سوره آل عمران در علوم قرآنی

{{جعبه اطلاعات سوره|تصویر = Al Imran.svg |نام = آل عمران |جزء = ۳ و ۴|آیه = ۲۰۰|محل نزول = مدینه|شماره نزول = ۸۹|کلمه = ۳۴۱۸|حرف = ۱۵۴۰۱|حزب=۱۰–۱۵|نام‌های دیگر=فسطاط القرآن و سنام القرآن با [[سوره بقره]] تواماً}}

{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = سوره آل عمران
| عنوان مدخل  = [[سوره آل عمران]]
| مداخل مرتبط = [[سوره آل عمران در علوم قرآنی]] - [[سوره آل عمران در معارف و سیره رضوی]]
| پرسش مرتبط  = 
}}

==مقدمه==
نام سومین [[سوره]] در ترتیب و دومین سوره بلند [[قرآن]] و دارای ۲۰۰ [[آیه]] که همه [[آیات]] آن در [[مدینه]] نازل شده است.

این سوره در ترتیب [[مصحف]] رسمی، سومین سوره می‌باشد، اما گزارش‌ها، [[زمان]] [[نزول]] آن را مختلف ذکر کرده‌اند. برخی چون مصحف الازهر، آن را در ردیف ۸۹ نزول جای داده‌اند و برخی چون مصحف منسوب به [[امیرمؤمنان علی]]، مصحف [[ابن عباس]] و مصحف [[جابر بن زید]]، آن را در مرتبه ۸۷، و کسانی مانند [[تئودور نولدکه]] و [[رژی بلاشر]] این سوره را در ردیف ۹۷ نزول دانسته‌اند. [[سوره آل عمران]] پس از [[سوره انفال]] و پیش از [[سوره احزاب]] نازل شده است.

این سوره یکی از هفت سوره بلند قرآن است که به «سبع طوال» معروف‌اند و در مرتبه سوم بعد از [[سوره بقره]] و [[سوره نساء]] از لحاظ طول و حجم آیات و در ردیف دوم بعد از بقره از لحاظ شماره آیات، قرار داشته و بیش از یک جزء قرآن را در بر می‌گیرد. [[آل عمران]]، دومین [[سوره مدنی]] است که با [[حروف مقطعه]] «[[الم]]» آغاز می‌شود.

نام دیگر این سوره «[[طیبه]]» است، یعنی [[پاک]] و [[پاکیزه]] از آلودگی‌ها و اتهامات که اشاره به [[پاکی]] [[حضرت مریم]]{{س}} از [[گناهان]] و تهمت‌ها دارد.

در وجه نام‌گذاری این سوره، [[مفسران]] می‌گویند چون در دو آیه {{متن قرآن|إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَى آدَمَ وَنُوحًا وَآلَ إِبْرَاهِيمَ وَآلَ عِمْرَانَ عَلَى الْعَالَمِينَ}}<ref>«خداوند، آدم، نوح و خاندان ابراهیم و خاندان عمران را بر جهانیان برتری داد» سوره آل عمران، آیه ۳۳.</ref> و {{متن قرآن|إِذْ قَالَتِ امْرَأَتُ عِمْرَانَ رَبِّ إِنِّي نَذَرْتُ لَكَ مَا فِي بَطْنِي مُحَرَّرًا فَتَقَبَّلْ مِنِّي إِنَّكَ أَنْتَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ}}<ref>«(یاد کن) آنگاه را که همسر عمران گفت: پروردگارا! من نذر کرده‌ام آنچه در شکم دارم آزاد (از هر شرطی) تو را باشد پس (نذر مرا) از من بپذیر که تویی که شنوای دانایی» سوره آل عمران، آیه ۳۵.</ref> این سوره نام «آل عمران» و «[[عمران]]» که نام [[پدر]] حضرت مریم{{س}} می‌باشد آمده این [[سوره]] را [[آل عمران]] نامیده‌اند. باید توجه داشت که «[[عمران]]» مذکور در این سوره، نمی‌تواند [[پدر]] موسی{{ع}} باشد،؛ چراکه فاصله [[تاریخی]] بسیار زیادی میان حضرات موسی و عیسی{{عم}} وجود دارد.

قابل توجه است که [[سوره آل عمران]]، یادآور انسان‌هایی است که [[خداوند متعال]] آنها را از میان [[جامعه بشری]] [[برگزیده]] است که عبارتند از: حضرات [[آدم]] و [[نوح]]{{عم}}، [[آل]] /[[خاندان]] و [[پیروان]] ابراهیم و آل عمران. و این بدان معنی است که [[انتخاب]] و [[گزینش]] عیسی{{ع}} و مادرش به سان انتخاب دیگران نیست؛ زیرا نحوه حمل [[مادر]] عیسی{{ع}} و ولادت و حالات فرزند او از جمله امور [[خارق‌العاده]] و [[معجزات]] است.

یکی از مشخصات بارز این سوره - که حدود ۵۰ [[آیه]] (از ۱۲۱ تا ۱۶۵) را در بر می‌گیرد - عبارت است از توصیف [[جنگ احد]] و ثبت و گزارش رویدادها و ارائه درس‌ها و عبرت‌های آن. به دنبال نماد‌سازی از جنگ احد، بیان و گزارشی راجع به [[فضیلت]] [[شهادت]] و [[مقام]] و جایگاه [[شهیدان]] در پیشگاه [[پروردگار]] و نیز اشاره‌ای به [[جنگ]] «[[بدر]]» و بیان [[امدادهای غیبی]] و نصرت‌های [[الهی]] برای [[مسلمین]] در این [[جنگ‌ها]] و همچنین [[دعوت]] [[مردم]] به [[شکیبایی]] و [[پایداری]] هرچه بیشتر در [[دفاع از اسلام]] و تقویت آن، آمده است.

در این سوره [[مبارکه]]، [[خداوند]] [[مؤمنین]] را به [[توحید]] کلمه و اجتناب از تفرفه فراخوانده و آنان را متوجه حساسیت موقعیت‌شان در برابر دشمنانی مانند [[یهودیان]] و [[مسیحیان]] و [[مشرکان]] که در آن [[زمان]]، [[عزم]] خود را برای [[مبارزه]] با [[اسلام]] و مسلمین، جزم کرده بودند، میسازد و [[حقایق دین]] را به ایشان یادآوری می‌کند و [[شبهات]] و وسوسه‌های [[منکران]] را از دل‌های آنان می‌زداید. از جمله مضامین اصلی این سوره، شرح درخواست و دعای مادر [[مریم]] به هنگام ولادت او، ماجرای شگفت انگیز ولادت عیسی{{ع}}، [[حضرت یحیی]]{{ع}}، جریان مهم و سرنوشت‌ساز [[مباهله]]، ذکر [[انبیای بنی‌اسرائیل]]، [[قوم یهود]]، دعوت [[اهل کتاب]] به [[اسلام]] و [[یکتاپرستی]]، [[وحدت]] [[ادیان الهی]]، [[حرمت]] [[دوستی با کافران]] و [[دشمنان خدا]] و [[حرمت]] دوری گزیدن و [[قطع رابطه]] با [[مؤمنان]] می‌باشد. نیز [[خداوند]] در این [[سوره]] {{متن قرآن|إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ وَمَنْ يَكْفُرْ بِآيَاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ}}<ref>«بی‌گمان دین (راستین) نزد خداوند، اسلام است و اهل کتاب، اختلاف نیافتند مگر پس از آنکه به دانش دست یافتند ، از سر افزونجویی که در میان ایشان بود و هر کس به آیات خداوند کفر ورزد (بداند که) خداوند حسابرس سریع است» سوره آل عمران، آیه ۱۹.</ref> اعلام نموده که اسلام، همان [[دین]] [[برگزیده]] او است و این که اگر کسی جز این دین، [[دین]] و [[آیین]] دیگری برگزیند و بدان پایبند گردد، هرگز از او پذیرفته نخواهد شد.

همان گونه که اشاره شد سرتاسر [[آیات]] [[سوره آل عمران]] [[مدنی]] است، اما نباید آن را از سوره‌های نخستینی دانست که در [[مدینه]] نازل گشته‌اند؛ چراکه این سوره پس از گذشت مدتی طولانی که [[مسلمین]] در مدینه سپری کردند، نازل گردید و ضمن همین مدت طولانی بود که رویدادهای مربوط به [[فتح]] و [[پیروزی]] و یا [[شکست]] مسلمین، دگرگونی مطلوبی را در احوال آنان پدید آورد و اوضاع را متحول ساخت. مسلمین، آشکارا با [[اهل کتاب]] ([[یهود]] و [[نصاری]]) [[حشر]] و نشر داشتند و میان ایشان در زمینه [[دعوت اسلامی]] و [[احکام]] و [[تعالیم اسلام]]، گفتگوها، مباحثات و جدل‌های فراوان جریان داشت.

در پایان سوره، تصویر جالب و تابلوی [[زیبایی]] از [[دعا]] و نیایش‌های شامخ مؤمنان به درگاه خداوند و [[استجابت]] این [[دعاها]] ترسیم شده است. تمام اینها چنین می‌نماید که این سوره یک‌باره نازل گردیده؛ زیرا آیات آن از آغاز تا پایان با یکدیگر [[هماهنگی]] دارد<ref>[[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[سوره آل عمران (مقاله)|مقاله «سوره آل عمران»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|دانشنامه معاصر قرآن کریم]].</ref>.

== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده: 10524027.jpg|22px]] [[محمود سرمدی|سرمدی، محمود]]، [[سوره آل عمران (مقاله)|مقاله «سوره آل عمران»]]، [[دانشنامه معاصر قرآن کریم (کتاب)|'''دانشنامه معاصر قرآن کریم''']]
{{پایان منابع}}

== پانویس ==
{{پانویس}}

[[رده:سوره آل عمران]]
[[رده:مدخل]]