نمایش مبدأ برای اثبات وجوب اطاعت از امام در کلام اسلامی

{{مدخل مرتبط
| موضوع مرتبط = اثبات وجوب اطاعت از امام
| عنوان مدخل  = اثبات وجوب اطاعت از امام
| مداخل مرتبط = [[اثبات وجوب اطاعت از امام در قرآن]] - [[اثبات وجوب اطاعت از امام در حدیث]] - [[اثبات وجوب اطاعت از امام در کلام اسلامی]]
| پرسش مرتبط  =
}}

== دلایل عقلی [[وجوب اطاعت از امام]] ==
=== تحقق [[نظم]] و [[امنیت]] در [[جامعه]] ===
اصلاح امور مردم و تأمین [[حقوق]] آنان، بستگی تام به «اطاعت مردم از [[حاکمیت]] و [[قوانین]]» دارد و بدون [[التزام]] عمومی به این مهم، زمینه برای [[سرکشی]] و [[نافرمانی]] در برابر حاکم و زیر پا نهادن قوانین فراهم، و جامعه دچار [[هرج و مرج]] می‌شود و از هرگونه [[رشد]] و تعالی بازمی‌ماند. در این صورت ضایعات فراوانی گریبان جامعه را می‌گیرد و جامعه، دچار آسیب‌های جدی می‌شود و مردم، متضرّر می‌شوند. [[امام علی]]{{ع}} که حکومت امام را [[سلطان]] الهی قلمداد کرده، فرموده اند: در پرتو [[حکومت الهی]]، امور شما [[حفظ]] می‌شود. بنابراین بدون آنکه [[نفاق]] ورزید یا [[کراهت]] داشته باشید از او اطاعت کنید. به [[خدا]] [[سوگند]] یا باید از حاکم الهی، خالصانه [[پیروی]] کنید یا خداوند، حتماً [[حاکم اسلامی]] را از شما خواهد گرفت و هرگز آن را به سوی شما بازنمی‌گرداند تا به غیر شما برسد<ref>{{متن حدیث|إِنَّ فِي سُلْطَانِ اللَّهِ عِصْمَةً لِأَمْرِكُمْ فَأَعْطُوهُ طَاعَتَكُمْ غَيْرَ مُلَوَّمَةٍ وَ لَا مُسْتَكْرَهٍ بِهَا وَ اللَّهِ لَتَفْعَلُنَّ أَوْ لَيَنْقُلَنَّ اللَّهُ عَنْكُمْ سُلْطَانَ الْإِسْلَامِ ثُمَّ لَا يَنْقُلُهُ إِلَيْكُمْ أَبَداً حَتَّى يَأْرِزَ الْأَمْرُ إِلَى غَيْرِكُمْ}}، نهج البلاغه، خطبه ۱۶۹.</ref>.<ref>[[حافظ نجفی|نجفی، حافظ]]، [[وجوب اطاعت از ائمه از دیدگاه قرآن و سنت (مقاله)|مقاله «وجوب اطاعت از ائمه از دیدگاه قرآن و سنت»]]، [[موسوعه رد شبهات ج۲۱ (کتاب)|موسوعه رد شبهات ج۲۱]]، ص۱۰۹؛ [[احسان پورحسین|پورحسین، احسان]]، [[مبانی اطاعت از حاکم در اندیشه سیاسی شیعه (مقاله)|مبانی اطاعت از حاکم در اندیشه سیاسی شیعه]]، [[علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم (نشریه)|فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم]]، ص۱۱۸.</ref>

=== اطاعت لازمه بندگی ===
همه [[انسان‌ها]] [[بندگان خدا]] هستند و هستی آنان وابسته به [[اراده]] اوست. همان‌طور که [[اراده خداوند]] در [[نظام تکوین]] نافذ است، اراده‌اش در [[نظام]] [[تشریع]] نیز لازم‌الاطاعه خواهد بود. خداوند بنا بر [[مصالح]] انسان‌ها، به برخی از آنان (که برگزیده پروردگار هستند) بر دیگران [[ولایت]] بخشیده و حقِّ [[امر و نهی]] به آنان عطا کرده است و بقیه [[مردم]]، موظف به [[اطاعت]] از آنان شده‌اند [[پیامبران]] [[اوصیا]] و [[جانشینان]] آنها -که مبلّغان [[پیام]] الهی‌اند- دارای چنین حقّی هستند و اطاعت از آنان، طبق [[فرمان خداوند]]، دیگران [[واجب]] است. اطاعت از ایشان در [[حقیقت]]، اطاعت از [[اوامر الهی]] است. تخلّف از [[اوامر]] او علاوه بر [[مفاسد]] [[دنیوی]]، [[مجازات]] [[اخروی]] هم دارد. بر اساس روایتی [[رسول خدا]]{{صل}} [[گریز]] از اطاعت [[حاکم]] را از عوامل [[مرگ جاهلی]] معرفی کرده است<ref>{{متن حدیث|مَنْ خَرَجَ عَنِ الطَّاعَةِ وَ فَارَقَ الْجَمَاعَةِ مَاتَ مِیتَةً جَاهِلِیَّةً}}، ابن حنبل، المسند، ج۹، ص۲۸۴؛ ابن أبی‌عاصم، السنة، ج۱، ص۴۳؛ مسلم بن حجاج، الصحیح، ج۳، ص۱۴۷۶؛ نسائی، السنن، ج۷، ص۱۲۳.</ref>.<ref>[[حافظ نجفی|نجفی، حافظ]]، [[وجوب اطاعت از ائمه از دیدگاه قرآن و سنت (مقاله)|مقاله «وجوب اطاعت از ائمه از دیدگاه قرآن و سنت»]]، [[موسوعه رد شبهات ج۲۱ (کتاب)|موسوعه رد شبهات ج۲۱]]، ص۱۰۹؛ [[احسان پورحسین|پورحسین، احسان]]، [[مبانی اطاعت از حاکم در اندیشه سیاسی شیعه (مقاله)|مبانی اطاعت از حاکم در اندیشه سیاسی شیعه]]، [[علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم (نشریه)|فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم]]، ص۱۱۸.</ref>

=== شکر منعم ===
[[متکلمان]] و [[فقیهان]]، «[[شکر منعم]]» را به حکمِ [[عقل]]، واجب دانسته‌اند<ref>شیخ مرتضی انصاری، المکاسب، ص۱۵۳.</ref>. [[علامه حلی]] در جواب سؤال از معنای [[شکر]] مُنعِم، گفته است: «انجام همه [[تکالیف شرعی]]، شُکر مُنعِم است. اساساً تکالیف شرعی جهت اینکه نوعی شکر برای [[نعمت‌های پروردگار]] هستند، واجب شده‌اند»<ref>علامه حلی، اجوبة المسائل المهنائیة، ص۱۴۹ و ۱۵۲.</ref>. از آنجا که لازمه شکر منعم، [[شناخت خداوند]]، [[پیامبر]] و [[امام]] است<ref>علامه حلی، الباب الحادی عشر، ص۳.</ref>، [[معرفت]] به موارد یاد شده نیز در صورتی تحقق عینی پیدا می‌کند که [[انسان]]، خود را به حدود و مقررات [[زندگی]]، اصول اخلاقی و [[اجتماعی]] مقید بداند و به انجام دقیق [[تکالیف]] و [[وظائف]] خویش مبادرت ورزد<ref>سبحانی، الإلهیات، ج۱، ص۲۶.</ref>. [[فخر رازی]] در [[تفسیر آیه]] {{متن قرآن|فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ}}<ref>«پس خداوند پیامبران را برانگیخت» سوره بقره، آیه ۲۱۳.</ref> وظیفه‌شناسی درباره شکر منعم و اطاعت از [[خالق]] را موضوعی مشترک میان همه مردم دانسته است<ref>فخر رازی، مفاتیح الغیب، ج۶، ص۳۷۴.</ref>. بنا بر مبنای [[دینی]] که امام و [[حاکم اسلامی]]، حق حاکمیت را از جانب [[خداوند]] دریافت می‌کنند<ref>مکارم شیرازی، آیات الولایة فی القرآن، ص۸۴ – ۸۵.</ref>، [[نصب]] او از جانب خداوند، در حقیقت، اِنعامی از ناحیه او در [[حق مردم]] است. شکر منعم، در این عرصه، اطاعت از حاکمی است که از سوی [[خداوند]]، [[اجازه]] [[حکومت]] دارد؛ چراکه [[هدف]] [[حاکم]]، تأمین [[حقوق]] و [[مصالح مردم]] است<ref>[[حافظ نجفی|نجفی، حافظ]]، [[وجوب اطاعت از ائمه از دیدگاه قرآن و سنت (مقاله)|مقاله «وجوب اطاعت از ائمه از دیدگاه قرآن و سنت»]]، [[موسوعه رد شبهات ج۲۱ (کتاب)|موسوعه رد شبهات ج۲۱]]، ص۱۰۹؛ [[احسان پورحسین|پورحسین، احسان]]، [[مبانی اطاعت از حاکم در اندیشه سیاسی شیعه (مقاله)|مبانی اطاعت از حاکم در اندیشه سیاسی شیعه]]، [[علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم (نشریه)|فصلنامه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم]]، ص۱۱۸.</ref>.

=== اطاعت از امام، [[اطاعت]] از خداست ===
[[حق]] تقنین و [[قانون گذاری]] عقلاً برای [[خداوند]] است: {{متن قرآن|إِنِ الْحُكْمُ إِلَّا لِلَّهِ}}<ref>«داوری جز با خداوند نیست» سوره انعام، آیه ۵۷.</ref>، [[پیامبران]] و [[ائمه معصومین]] واسطه [[ابلاغ]] [[قوانین الهی]] به مردمند: {{متن قرآن|بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ}}<ref>«ای پیامبر! آنچه را از پروردگارت به سوی تو فرو فرستاده شده است برسان» سوره مائده، آیه ۶۷.</ref> و از پیش خود دخل و تصرفی در این [[قوانین]] ندارند: {{متن قرآن|وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى}}<ref>«و از سر هوا و هوس سخن نمی‌گوید آن (قرآن) جز وحیی نیست که بر او وحی می‌شود» سوره نجم، آیه ۳ ـ ۴</ref>، بنابراین اطاعت ایشان در [[حقیقت]] اطاعت خداست: {{متن حدیث|من اطاع الرسول فقد اطاع الله}}<ref>صفار، محمد بن حسن، بصائرالدرجات، ج۱، ص۳۸۵.</ref> و از آنجا که [[امام]] [[جانشین پیامبر]] است، اطاعت از امام به منزله [[اطاعت از خدا]] و [[پیامبر]] است و اطاعت از خدا و پیامبرش عقلاً لازم است، پس اطاعت ایشان هم به لحاظ [[عقلی]] لازم خواهد بود. 

=== [[حفظ نظام اسلامی]]، ملاک [[وجوب اطاعت]] مطلق از امام ===
[[فلسفه امامت]] حفظ نظام اسلامی است که پیامبر آن را تأسیس کرده است و [[وجود امام]] همچون رشته‌ای است که پیوستگی [[امت]]، برای اجرای برنامه‌های انسان‌ساز [[اسلام]] و پیاده کردن قوانین الهی به او بستگی دارد؛ درواقع [[امامت]]، ضامن [[تکامل]] مادی و [[معنوی]] [[جامعه بشری]] است و این مهم با اطاعت از امام محقق می‌شود.

=== [[نصب امام]] از طرف خداوند مستلزم [[لزوم اطاعت]] ===
اطاعت از امام، در حقیقت اطاعت از [[اراده الهی]] است؛ زیرا [[نصب]] امامی که [[حدود الهی]] را اجرا و از [[دین خدا]] [[دفاع]] کند و با [[حکمت]]، [[موعظه]] و حجت کامل، [[مردم]] را به [[راه خدا]] [[دعوت]] کند و [[عالم]] به [[سیاست]] باشد، بر خداوند [[واجب]] است و در مقابل، [[پیروی]] از او نیز بر مردم واجب است، در غیر این صورت نقض غرض می‌شود. به بیان دیگر [[آفریدن]] [[امام]] و اعطای [[منصب امامت]] به او لطفی است از جانب [[خداوند]] که [[مکلفان]] در مقابل این [[لطف]] باید [[امامت]] او را بپذیرند و از او [[اطاعت]] کرده و او را [[یاری]] کنند<ref>ر.ک: [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[قاعده لطف و وجوب امامت (مقاله)|قاعده لطف و وجوب امامت]]؛ [[احسان پورحسین|پورحسین، احسان]]، [[مبانی اطاعت از حاکم در اندیشه سیاسی شیعه (مقاله)|مبانی اطاعت از حاکم در اندیشه سیاسی شیعه]]، ص۱۱۸؛ [[محمد کاظمی بنچناری|کاظمی بنچناری، محمد]]، [[اطاعت ۲ - کاظمی بنچناری (مقاله)|مقاله «اطاعت»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|دانشنامه امام رضا ج۲]]، ص۲۶۸ ـ ۲۷۰.</ref>.

== منابع ==
{{منابع}}
# [[پرونده:IM010024.jpg|22px]] [[حافظ نجفی|نجفی، حافظ]]، [[وجوب اطاعت از ائمه از دیدگاه قرآن و سنت (مقاله)|مقاله «وجوب اطاعت از ائمه از دیدگاه قرآن و سنت»]]، [[موسوعه رد شبهات ج۲۱ (کتاب)|'''موسوعه رد شبهات ج۲۱''']]
# [[پرونده:151733.jpg|22px]] [[احسان پورحسین|پورحسین، احسان]]، [[مبانی اطاعت از حاکم در اندیشه سیاسی شیعه (مقاله)|'''مبانی اطاعت از حاکم در اندیشه سیاسی شیعه''']]
# [[پرونده:1100515.jpg|22px]] [[محمد کاظمی بنچناری|کاظمی بنچناری، محمد]]، [[اطاعت ۲ - کاظمی بنچناری (مقاله)|مقاله «اطاعت»]]، [[دانشنامه امام رضا ج۲ (کتاب)|'''دانشنامه امام رضا ج۲''']]
# [[پرونده:11830.jpg|22px]] [[علی ربانی گلپایگانی|ربانی گلپایگانی، علی]]، [[قاعده لطف و وجوب امامت (مقاله)|'''قاعده لطف و وجوب امامت''']]
{{پایان منابع}}

== پانویس ==
{{پانویس}}

[[رده:اطاعت امام]]